മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം28

മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം28

1 [ബ്ര്]
     ഗന്ധാൻ ന ജിഘ്രാമി രസാൻ ന വേദ്മി; രൂപം ന പശ്യാമി ന ച സ്പൃശാമി
     ന ചാപി ശബ്ദാൻ വിവിധാഞ് ശൃണോമി; ന ചാപി സങ്കൽപം ഉപൈമി കിം ചിത്
2 അർഥാൻ ഇഷ്ടാൻ കാമയതേ സ്വഭാവഃ; സർവാൻ ദ്വേഷ്യാൻ പ്രദ്വിഷതേ സ്വഭാവഃ
     കാമദ്വേഷാവ് ഉദ്ഭവതഃ സ്വഭാവാത്; പ്രാണാപാനൗ ജന്തു ദേഹാൻ നിവേശ്യ
3 തേഭ്യശ് ചാന്യാംസ് തേഷ്വ് അനിത്യാംശ് ച ഭാവാൻ; ഭൂതാത്മാനം ലക്ഷയേയം ശരീരേ
     തസ്മിംസ് തിഷ്ഠൻ നാസ്മി ശക്യഃ കഥം ചിത്; കാമക്രോധാഭ്യാം ജരയാ മൃത്യുനാ ച
4 അകാമയാനസ്യ ച സർവകാമാൻ; അവിദ്വിഷാണസ്യ ച സർവദോഷാൻ
     ന മേ സ്വഭാവേഷു ഭവന്തി ലേപാസ്; തോയസ്യ ബിന്ദോർ ഇവ പുഷ്കരേഷു
5 നിത്യസ്യ ചൈതസ്യ ഭവന്തി നിത്യാ; നിരീക്ഷമാണസ്യ ബഹൂൻ സ്വഭാവാൻ
     ന സജ്ജതേ കർമസു ഭോഗജാലം; ദിവീവ സൂര്യസ്യ മയൂഖജാലം
6 അത്രാപ്യ് ഉദാഹരന്തീമം ഇതിഹാസം പുരാതനം
     അധ്വര്യു യതി സംവാദം തം നിബോധ യശസ്വിനി
7 പ്രോക്ഷ്യമാണം പശും ദൃഷ്ട്വാ യജ്ഞകർമണ്യ് അഥാബ്രവീത്
     യതിർ അധ്വര്യും ആസീനോ ഹിംസേയം ഇതി കുത്സയൻ
8 തം അധ്വര്യുഃ പ്രത്യുവാച നായം ഛാഗോ വിനശ്യതി
     ശ്രേയസാ യോക്ഷ്യതേ ജന്തുർ യദി ശ്രുതിർ ഇയം തഥാ
9 യോ ഹ്യ് അസ്യ പാർഥിവോ ഭാഗഃ പൃഥിവീം സ ഗമിഷ്യതി
     യദ് അസ്യ വാരിജം കിം ചിദ് അപസ് തത് പ്രതിപദ്യതേ
10 സൂര്യം ചക്ഷുർ ദിശഃ ശ്രോത്രേ പ്രാണോ ഽസ്യ ദിവം ഏവ ച
    ആഗമേ വർതമാനസ്യ ന മേ ദോഷോ ഽസ്തി കശ് ചന
11 [യതി]
    പ്രാണൈർ വിയോഗേ ഛാഗസ്യ യദി ശ്രേയഃ പ്രപശ്യസി
    ഛാഗാർഥേ വർതതേ യജ്ഞോ ഭവതഃ കിം പ്രയോജനം
12 അനു ത്വാ മന്യതാം മാതാ പിതാ ഭ്രാതാ സഖാപി ച
    മന്ത്രയസ്വൈനം ഉന്നീയ പരവന്തം വിശേഷതഃ
13 യ ഏവം അനുമന്യേരംസ് താൻ ഭവാൻ പ്രഷ്ടും അർഹതി
    തേഷാം അനുമതം ശ്രുത്വാ ശക്യാ കർതും വിചാരണാ
14 പ്രാണാ അപ്യ് അസ്യ ഛാഗസ്യ പ്രാപിതാസ് തേ സ്വയോനിഷു
    ശരീരം കേവലം ശിഷ്ടം നിശ്ചേഷ്ടം ഇതി മേ മതിഃ
15 ഇന്ധനസ്യ തു തുല്യേന ശരീരേണ വിചേതസാ
    ഹിംസാ നിർവേഷ്ടു കാമാനാം ഇന്ധനം പശുസഞ്ജ്ഞിതം
16 അഹിംസാ സർവധർമാണാം ഇതി വൃദ്ധാനുശാസനം
    യദ് അഹിംസ്രം ഭവേത് കർമ തത് കാര്യം ഇതി വിദ്മഹേ
17 അഹിംസേതി പ്രതിജ്ഞേയം യദി വക്ഷ്യാമ്യ് അതഃ പരം
    ശക്യം ബഹുവിധം വക്തും ഭവതഃ കാര്യദൂഷണം
18 അഹിംസാ സർവഭൂതാനാം നിത്യം അസ്മാസു രോചതേ
    പ്രത്യക്ഷതഃ സാധയാമോ ന പരോക്ഷം ഉപാസ്മഹേ
19 [അ]
    ഭൂമേർ ഗന്ധഗുണാൻ ഭുങ്ക്ഷ്വ പിബസ്യ് ആപോമയാൻ രസാൻ
    ജ്യോതിഷാം പശ്യസേ രൂപം സ്പൃശസ്യ് അനിലജാൻ ഗുണാൻ
20 ശൃണോഷ്യ് ആകാശജം ശബ്ദം മനസാ മന്യസേ മതിം
    സർവാണ്യ് ഏതാനി ഭൂതാനി പ്രാണാ ഇതി ച മന്യസേ
21 പ്രാണാദാനേ ച നിത്യോ ഽസി ഹിംസായാം വർതതേ ഭവാൻ
    നാസ്തി ചേഷ്ടാ വിനാ ഹിംസാം കിം വാ ത്വം മന്യസേ ദ്വിജ
22 [യ്]
    അക്ഷരം ച ക്ഷരം ചൈവ ദ്വൈധീ ഭാവോ ഽയം ആത്മനഃ
    അക്ഷരം തത്ര സദ്ഭാവഃ സ്വഭാവഃ ക്ഷര ഉച്യതേ
23 പ്രാണോ ജിഹ്വാ മനഃ സത്ത്വം സ്വഭാവോ രജസാ സഹ
    ഭാവൈർ ഏതൈർ വിമുക്തസ്യ നിർദ്വന്ദ്വസ്യ നിരാശിഷഃ
24 സമസ്യ സർവഭൂതേഷു നിർമമസ്യ ജിതാത്മനഃ
    സമന്താത് പരിമുക്തസ്യ ന ഭയം വിദ്യതേ ക്വ ചിത്
25 [അ]
    സദ്ഭിർ ഏവേഹ സംവാസഃ കാര്യോ മതിമതാം വര
    ഭവതോ ഹി മതം ശ്രുത്വാ പ്രതിഭാതി മതിർ മമ
26 ഭഗവൻ ഭഗവദ് ബുദ്ധ്യാ പ്രതിബുദ്ധോ ബ്രവീമ്യ് അഹം
    മതം മന്തും ക്രതും കർതും നാപരാധോ ഽസ്തി മേ ദ്വിജ
27 [ബ്ര്]
    ഉപപത്ത്യാ യതിസ് തൂഷ്ണീം വർതമാനസ് തതഃ പരം
    അധ്വര്യുർ അപി നിർമോഹഃ പ്രചചാര മഹാമഖേ
28 ഏവം ഏതാദൃശം മോക്ഷം സുസൂക്ഷ്മം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ
    വിദിത്വാ ചാനുതിഷ്ഠന്തി ക്ഷേത്രജ്ഞേനാനുദർശിനാ