മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം24

മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം24

1 [ബ്രാഹ്മണ]
     അത്രാപ്യ് ഉദാഹരന്തീമം ഇതിഹാസം പുരാതനം
     നാരദസ്യ ച സംവാദം ഋഷേർ ദേവമതസ്യ ച
2 [ദേവമത]
     ജന്തോഃ സഞ്ജായമാനസ്യ കിം നു പൂർവം പ്രവർതതേ
     പ്രാണോ ഽപാനഃ സമാനോ വാ വ്യാനോ വോദാന ഏവ ച
3 [നാരദ]
     യേനായം സൃജ്യതേ ജന്തുസ് തതോ ഽന്യഃ പൂർവം ഏതി തം
     പ്രാണദ്വന്ദ്വം ച വിജ്ഞേയം തിര്യഗം ചോർധ്വഗം ച യത്
4 [ദ്]
     കേനായം സൃജ്യതേ ജന്തുഃ കശ് ചാന്യഃ പൂർവം ഏതി തം
     പ്രാണദ്വന്ദ്വം ച മേ ബ്രൂഹി തിര്യഗ് ഊർധ്വം ച നിശ്ചയാത്
5 [ൻ]
     സങ്കൽപാജ് ജായതേ ഹർഷഃ ശബ്ദാദ് അപി ച ജായതേ
     രസാത് സഞ്ജായതേ ചാപി രൂപാദ് അപി ച ജായതേ
6 സ്പർശാത് സഞ്ജായതേ ചാപി ഗന്ധാദ് അപി ച ജായതേ
     ഏതദ് രൂപം ഉദാനസ്യ ഹർഷോ മിഥുന സംഭവഃ
7 കാമാത് സഞ്ജായതേ ശുക്രം കാമാത് സഞ്ജായതേ രസഃ
     സമാനവ്യാന ജനിതേ സാമാന്യേ ശുക്രശോണിതേ
8 ശുക്രാച് ഛോണിത സംസൃഷ്ടാത് പൂർവം പ്രാണഃ പ്രവർതതേ
     പ്രാണേന വികൃതേ ശുക്രേ തതോ ഽപാനഃ പ്രവർതതേ
9 പ്രാണാപാനാവ് ഇദം ദ്വന്ദ്വം അവാക്ചോർധ്വം ച ഗച്ഛതഃ
     വ്യാനഃ സമാനശ് ചൈവോഭൗ തിര്യഗ് ദ്വന്ദ്വത്വം ഉച്യതേ
10 അഗ്നിർ വൈ ദേവതാഃ സർവാ ഇതി വേദസ്യ ശാസനം
    സഞ്ജായതേ ബ്രാഹ്മണേഷു ജ്ഞാനം ബുദ്ധിസമന്വിതം
11 തസ്യ ധൂമസ് തമോ രൂപം രജോ ഭസ്മ സുരേതസഃ
    സത്ത്വം സഞ്ജായതേ തസ്യ യത്ര പ്രക്ഷിപ്യതേ ഹവിഃ
12 ആഘാരൗ സമാനോ വ്യാനശ് ചേതി യജ്ഞവിദോ വിദുഃ
    പ്രാണാപാനാവ് ആജ്യഭാഗൗ തയോർ മധ്യേ ഹുതാശനഃ
    ഏതദ് രൂപം ഉദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ
13 നിർദ്വന്ദ്വം ഇതി യത് ത്വ് ഏതത് തൻ മേ നിഗദതഃ ശൃണു
14 അഹോരാത്രം ഇദം ദ്വന്ദ്വം തയോർ മധ്യേ ഹുതാശനഃ
    ഏതദ് രൂപം ഉദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ
15 ഉഭേ ചൈവായനേ ദ്വന്ദ്വം തയോർ മധ്യേ ഹുതാശനഃ
    ഏതദ് രൂപം ഉദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ
16 ഉഭേ സത്യാനൃതേ ദ്വന്ദ്വം തയോർ മധ്യേ ഹുതാശനഃ
    ഏതദ് രൂപം ഉദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ
17 ഉഭേ ശുഭാശുഭേ ദ്വന്ദ്വം തയോർ മധ്യേ ഹുതാശനഃ
    ഏതദ് രൂപം ഉദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ
18 സച് ചാസച് ചൈവ തദ് ദ്വന്ദ്വം തയോർ മധ്യേ ഹുതാശനഃ
    ഏതദ് രൂപം ഉദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ
19 പ്രഥമം സമാനോ വ്യാനോ വ്യസ്യതേ കർമ തേന തത്
    തൃതീയം തു സമാനേന പുനർ ഏവ വ്യവസ്യതേ
20 ശാന്ത്യ് അർഥം വാമദേവം ച ശാന്തിർ ബ്രഹ്മ സനാതനം
    ഏതദ് രൂപം ഉദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ