വിക്കിഗ്രന്ഥശാല സംരംഭത്തിൽ നിന്ന്
സഞ്ജയ ഉവാച
തം തഥാ കൃപയാവിഷ്ട-
മശ്രുപൂർണ്ണാകുലേക്ഷണം
വിഷീദന്തമിദം വാക്യ-
മുവാച മധുസൂദനഃ
൧
ശ്രീഭഗവാനുവാച
കുതസ്ത്വാ കശ്മലമിദം
വിഷമേ സമുപസ്ഥിതം
അനാര്യജുഷ്ടമസ്വർഗ്ഗ്യ
മകീർത്തികരമർജ്ജുന
൨
ക്ലൈബ്യം മാ സ്മ ഗമഃ പാർത്ഥ നൈതത്ത്വയ്യുപപദ്യതേ
ക്ഷുദ്രം ഹൃദയദൗർബ്ബല്യം
ത്യക്ത്വോത്തിഷ്ഠ പരന്തപ
൩
അർജ്ജുന ഉവാച
കഥം ഭീഷ്മമഹം സംഖ്യേ
ദ്രോണം ച മധുസൂദന
ഇഷുഭിഃ പ്രതിയോത്സ്യാമി പൂജാർഹാവരിസൂദന
൪
ഗുരുനഹത്വാ ഹി മഹാനുഭാവാൻ ശ്രേയോഭോക്തും ഭൈക്ഷ്യമപീഹ ലോകേ
ഹത്വാർഥകാമാംസ്തു ഗുരുനിഹൈവ ഭുഞ്ജീയ ഭോഗാൻരുധിരപ്രദിഗ്ധാൻ ൫
ന ചൈതദ്വിദ്മഃ കതരന്നോ ഗരീയോ യദ്വാ ജയേമ യദി വാ നോ ജയേയുഃ
യാനേവ ഹത്വാ ന ജിജീവിഷാമ
സ്തേവസ്ഥിതാഃപ്രമുഖേ ധാർത്തരാഷ്ട്രാഃ ൬
കാർപ്പണ്യദോഷോപഹതസ്വഭാവഃ
പൃച്ഛാമി ത്വാംധർമ്മസമ്മൂഢചേതാഃ
യച്ഛ്രേയഃ സ്യാന്നിശ്ചിതം ബ്രൂഹിതന്മേ ശിഷ്യസ്തേഹം ശാധിമാം ത്വാം പ്രപന്നം ൭
ന ഹി പ്രപശ്യാമി മമാപനുദ്യാ ദ്യച്ഛോകമുച്‌ഛോഷണമിന്ദ്രിയാണാം
അവാപ്യ ഭൂമാവസപത്നമൃദ്ധം
രാജ്യം സുരാണാമപി ചാധിപത്യം ൮
സഞ്ജയ ഉവാച
ഏവമുക്ത്വാ ഹൃഷികേശം
ഗുഡാകേശഃ പരന്തപഃ
ന യോത്സ്യ ഇതി ഗോവിന്ദ
മുക്ത്വാ തൂഷ്ണീം ബഭൂവ ഹ
൯
തമുവാച ഹൃഷീകേശഃ
പ്രഹസന്നിവ ഭാരത
സേനയോരുഭയോർമദ്ധ്യേ
വിഷീദന്തമിദം വ ചഃ
൧൦
ശ്രീഭഗവാനുവാച
അശോച്യാനന്വശോചസ്ത്വം പ്രജ്ഞാവാദാംശ്ച ഭാഷസേ
ഗതാസൂനഗതാസൂംശ്ച
നാനുശോചന്തി പണ്ഡിതാഃ
൧൧
നത്വേവാഹം ജാതു നാസം
ന ത്വം നേമേ ജനാധിപാഃ
നചൈവ നഭവിഷ്യാമഃ
സർവേ വയമതഃ പരം
൧൨
ദേഹിനോസ്മിന്യഥാ ദേഹേ
കൗമാരം യൗവനം ജരാ
തഥാ ദേഹാന്തരപ്രാപ്തിർ
ധീരസ്തത്ര ന മുഹ്യതി
൧൩
മാത്രാസ്പർശാസ്തു കൗന്തേയ ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖദാഃ
ആഗമാപായിനോ നിത്യാസ്താം സ്തിതിക്ഷസ്വ ഭാരത
൧൪
യം ഹി ന വ്യഥയന്ത്യേതേ
പുരുഷം പുരുഷർഷഭ
സമദുഃഖസുഖം ധീരം
സോമൃതത്വായ കൽപതേ
൧൫
നാസതോ വിദ്യതേ ഭാവോ
നാഭാവോ വിദ്യതേ സതഃ
ഉഭയോരപി ദൃഷ്ടോന്ത സ്ത്വനയോസ്തത്ത്വദർശിഭിഃ
൧൬
അവിനാശി തു തദ്വിദ്ധി
യേന സർവമിദം തതം
വിനാശമവ്യയസ്യാസ്യ ന കശ്ചിത്കർത്തുമർഹതി
൧൭
അന്തവന്ത ഇമേ ദേഹാ
നിത്യസ്യോക്താഃ ശരീരിണഃ
അനാശിനോ പ്രമേയസ്യ
തസ്മാദ്യുധ്യസ്വ ഭാരത
൧൮
യ ഏനം വേത്തി ഹന്താരം
യശ്ചൈനം മന്യതേ ഹതം
ഉഭൗ തൗ ന വിജാനീതോ
നായം ഹന്തി ന ഹന്യതേ
൧൯
ന ജായതേ മ്രിയതേ വാ കദാചിന്നായം ഭൂത്വാ
ഭവിതാ വാ ന ഭൂയഃ
അജോ നിത്യഃ ശാശ്വതോയം പുരാണോ ന
ഹന്യതേ ഹന്യമാനേ ശരീരേ ൨൦
വേദാവിനാശിനം നിത്യം
യ ഏനമജമവ്യയം
കഥം സ പുരുഷഃ പാർഥ
കം ഘാതയതി ഹന്തി കം
൨൧
വാസാംസി ജീർണ്ണാനി യഥാ വിഹായ നവാനി ഗൃഹ്ണാതി നരോ പരാണി
തഥാ ശരീരാണി വിഹായജീർണ്ണാ ന്യന്യാനി സംയാതി നവാനി ദേഹീ ൨൨
നൈനം ഛിന്ദന്തി ശസ്ത്രാണി
നൈനം ദഹതി പാവകഃ
ന ചൈനം ക്ലേദയന്ത്യാപോ
ന ശോഷയതി മാരുതഃ
൨൩
അച്ഛേദ്യോയമദാഹ്യോയ
മക്ലേദ്യോശോഷ്യ ഏവ ച
നിത്യഃ സർവഗതഃ സ്ഥാണു
രചലോയം സനാതനഃ
൨൪
അവ്യക്തോയമചിന്ത്യോ യമവികാര്യോയമുച്യതേ
തസ്മാദേവം വിദിത്വൈനം നാനുശോചിതുമർഹസി
൨൫
അഥ ചൈനം നിത്യജാതം
നിത്യം വാ മന്യസേ മൃതം
തഥാപി ത്വം മഹാബാഹോ
നൈനം ശോചിതുമർഹസി
൨൬
ജാതസ്യ ഹി ധ്രുവോ മൃത്യുർ
ധ്രുവം ജന്മ മൃതസ്യ ച
തസ്മാദപരിഹാര്യേർഥേ
ന ത്വം ശോചിതുമർഹസി
൨൭
അവ്യക്താദീനി ഭൂതാനി
വ്യക്തമദ്ധ്യാനി ഭാരത
അവ്യക്തനിധനാന്യേവ
തത്ര കാ പരിദേവനാ
൨൮
ആശ്ചര്യവത്പശ്യതി കശ്ചിദേന മാ ശ്ചര്യവദ്വദതി തഥൈവ ചാന്യഃ
ആശ്ചര്യവച്ചൈനമന്യഃ ശൃണോതി ശ്രുത്വാപ്യേനം വേദ ന ചൈവ കശ്ചിത് ൨൯
ദേഹീ നിത്യമവധ്യോയം
ദേഹേ സർവസ്യ ഭാരത
തസ്മാത്സർവാണി ഭൂതാനി
ന ത്വം ശോചിതുമർഹസി
൩൦
സ്വധർമമപി ചാവേക്ഷ്യ
ന വികമ്പിതുമർഹസി
ധർമ്യാദ്ധി യുദ്ധാച്ഛ്രേയോന്യത്
ക്ഷത്രിയസ്യ ന വിദ്യതേ
൩൧
യദൃച്ഛയാ ചോപപന്നം
സ്വർഗ്ഗദ്വാര മപാവൃതം
സുഖിനഃ ക്ഷത്രിയാഃ പാർഥ
ലഭന്തേ യുദ്ധമീദൃശം
൩൨
അഥ ചേത്ത്വമിമം ധർമ്യം
സംഗ്രാമം ന കരിഷ്യസി
തതഃ സ്വധർമം കീർതിം ച
ഹിത്വാ പാപമവാപ്സ്യസി
൩൩
അകീർതിം ചാപി ഭൂതാനി
കഥയിഷ്യന്തി തേവ്യയാം
സംഭാവിതസ്യചാകീർത്തിർ
മരണാദതിരിച്യതേ
൩൪
ഭയാദ്രണാദുപരതം
മംസ്യന്തേ ത്വാം മഹാരഥാഃ
യേഷാം ച ത്വം ബഹുമതോ
ഭൂത്വാ യാസ്യസി ലാഘവം
൩൫
അവാച്യവാദാംശ്ച ബഹൂൻ
വദിഷ്യന്തി തവാഹിതാഃ
നിന്ദന്തസ്തവ സാമർഥ്യം
തതോ ദുഃഖതരം നു കിം
൩൬
ഹതോ വാ പ്രാപ്സ്യസി സ്വർഗ്ഗം
ജിത്വാ വാ ഭോക്ഷ്യസേ മഹീം
തസ്മാദുത്തിഷ്ഠ കൗന്തേയ
യുദ്ധായ കൃതനിശ്ചയഃ
൩൭
സുഖദുഃഖേ സമേ കൃത്വാ
ലാഭാലാഭൗ ജയാജയൗ
തതോ യുദ്ധായ യുജ്യസ്വ
നൈവം പാപമവാപ്സ്യസി
൩൮
ഏഷാ തേഭിഹിതാ സാംഖ്യേ ബുദ്ധിർ‌യോഗേ ത്വിമാം ശൃണു
ബുദ്ധ്യാ യുക്തോ യയാ പാർഥ കർമബന്ധം പ്രഹാസ്യസി
൩൯
നേഹാഭിക്രമനാശോസ്തി
പ്രത്യവായോ ന വിദ്യതേ
സ്വൽപമപ്യസ്യ ധർമ്മസ്യ
ത്രായതേ മഹതോ ഭയാത്
൪൦
വ്യവസായാത്മികാ ബുദ്ധി
രേകേഹ കുരുനന്ദന
ബഹുശാഖാ ഹ്യനന്താശ്ച
ബുദ്ധയോ വ്യവസായിനാം
൪൧
യാമിമാം പുഷ്പിതാം വാചം പ്രവദന്ത്യവിപശ്ചിതഃ
വേദവാദരതാഃ പാർഥ
നാന്യദസ്തീതി വാദിനഃ
൪൨
കാമാത്മാനഃ സ്വർഗ്ഗപരാ ജന്മകർമ്മഫലപ്രദാം
ക്രിയാവിശേഷബഹുലാം ഭോഗൈശ്വര്യഗതിം പ്രതി
൪൩
ഭോഗൈശ്വര്യപ്രസക്താനാം തയാപഹൃതചേതസാം
വ്യവസായാത്മികാ ബുദ്ധിഃ
സമാധൗ ന വിധീയതേ
൪൪
ത്രൈഗുണ്യവിഷയാ വേദാഃ നിസ്ത്രൈഗുണ്യോ ഭവാർജ്ജുന
നിർദ്വന്ദ്വോ നിത്യസത്ത്വസ്ഥോ നിര്യോഗക്ഷേമ ആത്മവാൻ
൪൫
യാവാനർഥ ഉദപാനേ
സർവത സംപ്‌ലൂതോദകേ
താവാൻസർവേഷു വേദേഷു ബ്രാഹ്മണസ്യ വിജാനതഃ
൪൬
കർമണ്യേവാധികാരസ്തേ
മാ ഫലേഷു കദാചന
മാ കർമഫലഹേതുർഭൂർ
മാ തേ സങ്ഗോസ്ത്വകർമണി
൪൭
യോഗസ്ഥഃ കുരു കർമാണി
സംഗം ത്യക്ത്വാ ധനഞ്ജയ
സിദ്ധ്യസിദ്ധ്യോഃ സമോ ഭൂത്വാ
സമത്വം യോഗ ഉച്യതേ
൪൮
ദൂരേണ ഹ്യവരം കർമ ബുദ്ധിയോഗാദ്ധനഞ്ജയ
ബുദ്ധൗ ശരണമൻവിച്ഛ
കൃപണാഃ ഫലഹേതവഃ
൪൯
ബുദ്ധിയുക്തോ ജഹാതീഹ
ഉഭേ സുകൃതദുഷ്കൃതേ
തസ്മാദ് യോഗായ യുജ്യസ്വ
യോഗഃ കർമസു കൗശലം
൫൦
കർമജം ബുദ്ധിയുക്താ ഹി
ഫലം ത്യക്ത്വാ മനീഷിണഃ
ജന്മബന്ധവിനിർമുക്താഃ
പദം ഗച്ഛന്ത്യനാമയം
൫൧
യദാ തേ മോഹകലിലം ബുദ്ധിർവ്യതിതരിഷ്യതി
തദാ ഗന്താസി നിർവേദം
ശ്രോതവ്യസ്യ ശ്രുതസ്യ ച
൫൨
ശ്രുതിവിപ്രതിപന്നാ തേ
യദാ സ്ഥാസ്യതി നിശ്ചലാ
സമാധാവചലാ ബുദ്ധി
സ്തദാ യോഗമവാപ്സ്യസി
൫൩
അർജ്ജുന ഉവാച
സ്ഥിതപ്രജ്ഞസ്യ കാ ഭാഷാ സമാധിസ്ഥസ്യ കേശവ
സ്ഥിതധീഃ കിം പ്രഭാഷേത
കിമാസീത വ്രജേത കിം
൫൪
ശ്രീഭഗവാനുവാച
പ്രജഹാതി യദാ കാമാൻ
സർവാൻപാർഥ മനോഗതാൻ
ആത്മന്യേവാത്മനാ തുഷ്ടഃ സ്ഥിതപ്രജ്ഞസ്തദോച്യതേ
൫൫
ദുഃഖേഷ്വനുദ്വിഗ്നമനാഃ
സുഖേഷു വിഗതസ്പൃഹഃ
വീതരാഗഭയക്രോധഃ സ്ഥിതധീർമുനിരുച്യതേ
൫൬
യഃ സർവത്രാനഭിസ്നേഹ
സ്തത്തത്പ്രാപ്യ ശുഭാശുഭം
നാഭിനന്ദതി ന ദ്വേഷ്ടി
തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ
൫൭
യദാ സംഹരതേ ചായം കൂർമോങ്ഗാനീവ സർവശഃ
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാർഥോഭ്യ
സ്തസ്യ പ്രജ്ഞാ പതിഷ്ഠിതാ
൫൮
വിഷയാ വിനിവർതന്തേ
നിരാഹാരസ്യ ദേഹിനഃ
രസവർജം രസോപ്യസ്യ
പരം ദൃഷ്ട്വാ നിവർതതേ
൫൯
യതതോ ഹ്യപി കൗന്തേയ
പുരുഷസ്യ വിപശ്ചിതഃ
ഇന്ദ്രിയാണി പ്രമാഥീനി
ഹരന്തി പ്രസഭം മനഃ
൬൦
താനി സർവാണി സംയമ്യ
യുക്ത ആസീത മത്പരഃ
വശേ ഹി യസ്യേന്ദ്രിയാണി
തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ
൬൧
ധ്യായതോ വിഷയാൻപുംസഃ സങ്ഗസ്തേഷുപജായതേ
സങ്ഗാത്സഞ്ജായതേ കാമഃ കാമാത്ക്രോധോഭിജായതേ
൬൨
ക്രോധാദ്ഭവതി സമ്മോഹഃ സമ്മോഹാത്സ്മൃതിവിഭ്രമഃ
സ്മൃതിഭ്രംശാദ്ബുദ്ധിനാശോ ബുദ്ധിനാശാത്പ്രണശ്യതി
൬൩
രാഗദ്വേഷവിമുക്തൈസ്തു വിഷയാനിന്ദ്രിയൈശ്ചരൻ
ആത്മവശ്യൈർവിധേയാത്മാ പ്രസാദമധിഗച്ഛതി
൬൪
പ്രസാദേ സർവദുഃഖാനാം ഹാനിരസ്യോപജായതേ
പ്രസന്നചേതസോ ഹ്യാശു
ബുദ്ധിഃ പര്യവതിഷ്ഠതേ
൬൫
നാസ്തി ബുദ്ധിരയുക്തസ്യ ന ചായുക്തസ്യ ഭാവനാ
ന ചാഭാവയതഃ ശാന്തി
രശാന്തസ്യ കുതഃ സുഖം
൬൬
ഇന്ദ്രിയാണാം ഹി ചരതാം യന്മനോനുവിധീയതേ
തദസ്യ ഹരതി പ്രജ്ഞാം വായുർനാവമിവാംഭസി
൬൭
തസ്മാദ്യസ്യ മഹാബാഹോ
നിഗൃഹീതാനി സർവശഃ
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാർഥോഭ്യ
സ്തസ്യ പ്രജ്ഞാ പ്രതിഷ്ഠിതാ
൬൮
യാ നിശാ സർവഭൂതാനാം
തസ്യാം ജാഗർതി സംയമീ
യസ്യാം ജാഗ്രതി ഭൂതാനി
സാനിശാ പശ്യതോ മുനേഃ
൬൯
ആപൂര്യമാണമചലപ്രതിഷ്ഠം
സമുദ്രമാപഃ പ്രവിശന്തി യദ്വത്
തദ്വത്കാമാ യം പ്രവിശന്തി സർവേ
സ ശാന്തിമാപ്നോതി ന കാമകാമി
൭൦
വിഹായ കാമാന്യഃ സർവാൻ
പുമാംശ്ചരതി നിഃസ്പൃഹഃ
നിർമോ നിരഹംകാരഃ
സ ശാന്തിമധിഗച്ഛതി
൭൧
ഏഷാ ബ്രാഹ്മീ സ്ഥിതി പാർഥ
നൈനാം പ്രാപ്യ വിമുഹ്യതി
സ്ഥിത്വാസ്യാമന്തകാലേ പി ബ്രഹ്മനിർവാണമൃച്ഛതി
൭൨
ഇതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസുപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാർജുന സംവാദേ സാംഖ്യയോഗോ നാമ ദ്വിതീയോദ്ധ്യായഃ സമാപ്തഃ
