100 ചെയ്യണം. ഇനി രസഭാവാദികളേതെല്ലാമെന്നും അവ യുടെ നിർവചനമെന്തെന്നും ചിന്തിക്കാം. രതി ശോകം സജാതീയ ഭാവമെന്നതു മനോവികാരമാകുന്നു. മുതലായ ചിത്തവൃത്തിവിശേഷമാണിത്. ങ്ങളോ വിജാതീയങ്ങളോ ആയ ഇതരഭാവങ്ങളെക്കൊണ്ടു് ഭംഗം വരാതെ നിലനിറുത്തുന്ന ഭാവത്തിനാണു സ്ഥായിഭാവ മെന്നു പറയുന്നത്. ഭാവങ്ങളിൽ ചിലത് അംഗങ്ങളായ മറ രതി,അനുഭാവങ്ങളോടു ബന്ധപ്പെട്ടു നില്ക്കുമ്പോൾ അതിനു രസമെന്നു പറയുന്നു. ഈദൃശമായ ബന്ധമില്ലാതെ വരു മ്പോൾ വെറും ഭാവമെന്നു മാത്രം വ്യവഹരിക്കുന്നു. ശോകം, ഉത്സാഹം, ക്രോധം ആദിയായ ഭാവങ്ങൾക്കാദ മായ കായ്യങ്ങളെ വിഭാവമെന്നും, കാരണങ്ങളെ ഭാവമെന്നും, സഹകാരികളായി നിന്നു പോഷിപ്പിക്കുന്നവയെ സഞ്ചാരികളെന്നും വിളിക്കുന്നു. ഇങ്ങനെയുള്ള വാനുഭാവ സഞ്ചാരിഭാവങ്ങളാൽ അഭിവ്യഞ്ജിപ്പിക്കപ്പെടുന്ന രതിശോകാടിസ്ഥായിഭാവം തന്നെയാണു രസം. രസങ്ങൾ ആകെ ഒൻപതുവിധം, നവരസങ്ങളും ഭാവങ്ങളും “ശൃംഗാരം കരുണം വീരം രൗദ്രം ഹാസ്യം ഭയാനകം ബീഭത്സമത്ഭുതം ശാന്തം , എന്നിങ്ങ രസാമ്പത് ഇവയും യഥാക്രമം സ്ഥായിഭാവങ്ങൾ, രതിശോക് മഥോത്സാഹം ക്രോധം ഹാസം ഭയാക്രമാൽ ജുഗുപ്സ വിസ്മയം പിന്നെ നിവേദം സ്ഥായിഭാവമാം വിഭാ
