ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / നവമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 9) / അദ്ധ്യായം 4

← സ്കന്ധം 9 : അദ്ധ്യായം 3

സ്കന്ധം 9 : അദ്ധ്യായം 5 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / നവമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 9) / അദ്ധ്യായം 4

ശ്രീശുക ഉവാച

നാഭാഗോ നഭഗാപത്യം യം തതം ഭ്രാതരഃ കവിം ।
യവിഷ്ഠം വ്യഭജൻ ദായം ബ്രഹ്മചാരിണമാഗതം ॥ 1 ॥

ഭ്രാതരോഽഭാങ്ക്ത കിം മഹ്യം ഭജാമ പിതരം തവ ।
ത്വാം മമാര്യാസ്തതാഭാങ് ക്ഷുർമ്മാ പുത്രക തദാദൃഥാഃ ॥ 2 ॥

ഇമേ അംഗിരസഃ സത്രമാസതേഽദ്യ സുമേധസഃ ।
ഷഷ്ഠം ഷഷ്ഠമുപേത്യാഹഃ കവേ മുഹ്യന്തി കർമ്മണി ॥ 3 ॥

താംസ്ത്വം ശംസയ സൂക്തേ ദ്വേ വൈശ്വദേവേ മഹാത്മനഃ ।
തേ സ്വര്യന്തോ ധനം സത്രപരിശേഷിതമാത്മനഃ ॥ 4 ॥

ദാസ്യന്തി തേഽഥ താൻ ഗച്ഛ തഥാ സ കൃതവാൻ യഥാ ।
തസ്മൈ ദത്ത്വാ യയുഃ സ്വർഗ്ഗം തേ സത്രപരിശേഷിതം ॥ 5 ॥

തം കശ്ചിത്‌സ്വീകരിഷ്യന്തം പുരുഷഃ കൃഷ്ണദർശനഃ ।
ഉവാചോത്തരതോഽഭ്യേത്യ മമേദം വാസ്തുകം വസു ॥ 6 ॥

മമേദമൃഷിഭിർദ്ദത്തമിതി തർഹി സ്മ മാനവഃ ।
സ്യാന്നൌ തേ പിതരി പ്രശ്നഃ പൃഷ്ടവാൻ പിതരം തഥാ ॥ 7 ॥

യജ്ഞവാസ്തുഗതം സർവ്വമുച്ഛിഷ്ടമൃഷയഃ ക്വചിത് ।
ചക്രുർവ്വിഭാഗം രുദ്രായ സ ദേവഃ സർവ്വമർഹതി ॥ 8 ॥

നാഭാഗസ്തം പ്രണമ്യാഹ തവേശ കില വാസ്തുകം ।
ഇത്യാഹ മേ പിതാ ബ്രഹ്മൻ ശിരസാ ത്വാം പ്രസാദയേ ॥ 9 ॥

യത്തേ പിതാവദദ്ധർമ്മം ത്വം ച സത്യം പ്രഭാഷസേ ।
ദദാമി തേ മന്ത്രദൃശേ ജ്ഞാനം ബ്രഹ്മ സനാതനം ॥ 10 ॥

ഗൃഹാണ ദ്രവിണം ദത്തം മത്‌സത്രേ പരിശേഷിതം ।
ഇത്യുക്ത്വാന്തർഹിതോ രുദ്രോ ഭഗവാൻ സത്യവത്സലഃ ॥ 11 ॥

യ ഏതത്‌സംസ്മരേത്പ്രാതഃ സായം ച സുസമാഹിതഃ ।
കവിർഭവതി മന്ത്രജ്ഞോ ഗതിം ചൈവ തഥാഽഽത്മനഃ ॥ 12 ॥

നാഭാഗാദംബരീഷോഽഭൂൻമഹാഭാഗവതഃ കൃതീ ।
നാസ്പൃശദ്ബ്രഹ്മശാപോഽപി യം ന പ്രതിഹതഃ ക്വചിത് ॥ 13 ॥

രാജോവാച

ഭഗവൻഛ്രോതുമിച്ഛാമി രാജർഷേസ്തസ്യ ധീമതഃ ।
ന പ്രാഭൂദ്‌യത്ര നിർർമ്മുക്തോ ബ്രഹ്മദണ്ഡോ ദുരത്യയഃ ॥ 14 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

അംബരീഷോ മഹാഭാഗഃ സപ്തദ്വീപവതീം മഹീം ।
അവ്യയാം ച ശ്രിയം ലബ്ധ്വാ വിഭവം ചാതുലം ഭുവി ॥ 15 ॥

മേനേഽതിദുർലഭം പുംസാം സർവ്വം തത്‌സ്വപ്നസംസ്തുതം ।
വിദ്വാൻ വിഭവനിർവ്വാണം തമോ വിശതി യത്പുമാൻ ॥ 16 ॥

വാസുദേവേ ഭഗവതി തദ്ഭക്തേഷു ച സാധുഷു ।
പ്രാപ്തോ ഭാവം പരം വിശ്വം യേനേദം ലോഷ്ടവത് സ്മൃതം ॥ 17 ॥

     സ വൈ മനഃ കൃഷ്ണപദാരവിന്ദയോർ-
          വചാംസി വൈകുണ്ഠഗുണാനുവർണ്ണനേ ।
     കരൌ ഹരേർമ്മന്ദിരമാർജ്ജനാദിഷു
          ശ്രുതിം ചകാരാച്യുതസത്കഥോദയേ ॥ 18 ॥

     മുകുന്ദലിംഗാലയദർശനേ ദൃശൌ
          തദ്ഭൃത്യഗാത്രസ്പർശേഽങ്ഗസംഗമം ।
     ഘ്രാണം ച തത്പാദസരോജസൌരഭേ
          ശ്രീമത്തുലസ്യാ രസനാം തദർപ്പിതേ ॥ 19 ॥

     പാദൌ ഹരേഃ ക്ഷേത്രപദാനുസർപ്പണേ
          ശിരോ ഹൃഷീകേശപദാഭിവന്ദനേ ।
     കാമം ച ദാസ്യേ ന തു കാമകാമ്യയാ
          യഥോത്തമശ്ലോകജനാശ്രയാ രതിഃ ॥ 20 ॥

     ഏവം സദാ കർമ്മകലാപമാത്മനഃ
          പരേഽധിയജ്ഞേ ഭഗവത്യധോക്ഷജേ ।
     സർവ്വാത്മഭാവം വിദധൻമഹീമിമാം
          തന്നിഷ്ഠവിപ്രാഭിഹിതഃ ശശാസ ഹ ॥ 21 ॥

     ഈജേഽശ്വമേധൈരധിയജ്ഞമീശ്വരം
          മഹാവിഭൂത്യോപചിതാംഗദക്ഷിണൈഃ ।
     തതൈർവ്വസിഷ്ഠാസിതഗൌതമാദിഭിർ-
          ദ്ധന്വന്യഭിസ്രോതമസൌ സരസ്വതീം ॥ 22 ॥

യസ്യ ക്രതുഷു ഗീർവ്വാണൈഃ സദസ്യാ ഋത്വിജോ ജനാഃ ।
തുല്യരൂപാശ്ചാനിമിഷാ വ്യദൃശ്യന്ത സുവാസസഃ ॥ 23 ॥

സ്വർഗ്ഗോ ന പ്രാർത്ഥിതോ യസ്യ മനുജൈരമരപ്രിയഃ ।
ശൃണ്വദ്ഭിരുപഗായദ്ഭിരുത്തമശ്ലോകചേഷ്ടിതം ॥ 24 ॥

സമർദ്ധയന്തി താൻ കാമാഃ സ്വാരാജ്യപരിഭാവിതാഃ ।
ദുർലഭാ നാപി സിദ്ധാനാം മുകുന്ദം ഹൃദി പശ്യതഃ ॥ 25 ॥

സ ഇത്ഥം ഭക്തിയോഗേന തപോയുക്തേന പാർത്ഥിവഃ ।
സ്വധർമ്മേണ ഹരിം പ്രീണൻ സംഗാൻ സർവ്വാൻ ശനൈർജ്ജഹൌ ॥ 26 ॥

     ഗൃഹേഷു ദാരേഷു സുതേഷു ബന്ധുഷു
          ദ്വിപോത്തമസ്യന്ദനവാജിവസ്തുഷു ।
     അക്ഷയ്യരത്നാഭരണായുധാദി-
          ഷ്വനന്തകോശേഷ്വകരോദസൻമതിം ॥ 27 ॥

തസ്മാ അദാദ്ധരിശ്ചക്രം പ്രത്യനീകഭയാവഹം ।
ഏകാന്തഭക്തിഭാവേന പ്രീതോ ഭൃത്യാഭിരക്ഷണം ॥ 28 ॥

ആരിരാധയിഷുഃ കൃഷ്ണം മഹിഷ്യാ തുല്യശീലയാ ।
യുക്തഃ സാംവത്സരം വീരോ ദധാര ദ്വാദശീവ്രതം ॥ 29 ॥

വ്രതാന്തേ കാർത്തികേ മാസി ത്രിരാത്രം സമുപോഷിതഃ ।
സ്നാതഃ കദാചിത്കാളിന്ദ്യാം ഹരിം മധുവനേഽർച്ചയത് ॥ 30 ॥

മഹാഭിഷേകവിധിനാ സർവ്വോപസ്കരസംപദാ ।
അഭിഷിച്യാംബരാകൽപൈർഗ്ഗന്ധമാല്യാർഹണാദിഭിഃ ॥ 31 ॥

തദ്ഗതാന്തരഭാവേന പൂജയാമാസ കേശവം ।
ബ്രാഹ്മണാംശ്ച മഹാഭാഗാൻ സിദ്ധാർത്ഥാനപി ഭക്തിതഃ ॥ 32 ॥

ഗവാം രുക്മവിഷാണീനാം രൂപ്യാങ്ഘ്രീണാം സുവാസസാം ।
പയഃശീലവയോരൂപവത്സോപസ്കരസമ്പദാം ॥ 33 ॥

പ്രാഹിണോത്‌സാധുവിപ്രേഭ്യോ ഗൃഹേഷു ന്യർബ്ബുദാനി ഷട് ।
ഭോജയിത്വാ ദ്വിജാനഗ്രേ സ്വാദ്വന്നം ഗുണവത്തമം ॥ 34 ॥

ലബ്ധകാമൈരനുജ്ഞാതഃ പാരണായോപചക്രമേ ।
തസ്യ തർഹ്യതിഥിഃ സാക്ഷാദ്ദുർവാസാ ഭഗവാനഭൂത് ॥ 35 ॥

തമാനർച്ചാതിഥിം ഭൂപഃ പ്രത്യുത്ഥാനാസനാർഹണൈഃ ।
യയാചേഽഭ്യവഹാരായ പാദമൂലമുപാഗതഃ ॥ 36 ॥

പ്രതിനന്ദ്യ സ തദ്‌യാച്ഞാം കർത്തുമാവശ്യകം ഗതഃ ।
നിമമജ്ജ ബൃഹദ്ധ്യായൻ കാളിന്ദീസലിലേ ശുഭേ ॥ 37 ॥

മുഹൂർത്തർദ്ധവശിഷ്ടായാം ദ്വാദശ്യാം പാരണം പ്രതി ।
ചിന്തയാമാസ ധർമ്മജ്ഞോ ദ്വിജൈസ്തദ്ധർമ്മസങ്കടേ ॥ 38 ॥

ബ്രാഹ്മണാതിക്രമേ ദോഷോ ദ്വാദശ്യാം യദപാരണേ ।
യത്കൃത്വാ സാധു മേ ഭൂയാദധർമ്മോ വാ ന മാം സ്പൃശേത് ॥ 39 ॥

അംഭസാ കേവലേനാഥ കരിഷ്യേ വ്രതപാരണം ।
പ്രാഹുരബ്ഭക്ഷണം വിപ്രാ ഹ്യശിതം നാശിതം ച തത് ॥ 40 ॥

ഇത്യപഃ പ്രാശ്യ രാജർഷിശ്ചിന്തയൻ മനസാച്യുതം ।
പ്രത്യചഷ്ട കുരുശ്രേഷ്ഠ ദ്വിജാഗമനമേവ സഃ ॥ 41 ॥

ദുർവ്വാസാ യമുനാകൂലാത്കൃതാവശ്യക ആഗതഃ ।
രാജ്ഞാഭിനന്ദിതസ്തസ്യ ബുബുധേ ചേഷ്ടിതം ധിയാ ॥ 42 ॥

മന്യുനാ പ്രചലദ്ഗാത്രോ ഭ്രുകുടീകുടിലാനനഃ ।
ബുഭുക്ഷിതശ്ച സുതരാം കൃതാഞ്ജലിമഭാഷത ॥ 43 ॥

അഹോ അസ്യ നൃശംസസ്യ ശ്രിയോൻമത്തസ്യ പശ്യത ।
ധർമ്മവ്യതിക്രമം വിഷ്ണോരഭക്തസ്യേശമാനിനഃ ॥ 44 ॥

യോ മാമതിഥിമായാതമാതിഥ്യേന നിമന്ത്ര്യ ച ।
അദത്ത്വാ ഭുക്തവാംസ്തസ്യ സദ്യസ്തേ ദർശയേ ഫലം ॥ 45 ॥

ഏവം ബ്രുവാണ ഉത്കൃത്യ ജടാം രോഷവിദീപിതഃ ।
തയാ സ നിർമ്മമേ തസ്മൈ കൃത്യാം കാലാനലോപമാം ॥ 46 ॥

താമാപതന്തീം ജ്വലതീമസിഹസ്താം പദാ ഭുവം ।
വേപയന്തീം സമുദ്വീക്ഷ്യ ന ചചാല പദാന്നൃപഃ ॥ 47 ॥

പ്രാഗ്‌ദിഷ്ടം ഭൃത്യരക്ഷായാം പുരുഷേണ മഹാത്മനാ ।
ദദാഹ കൃത്യാം താം ചക്രം ക്രുദ്ധാഹിമിവ പാവകഃ ॥ 48 ॥

തദഭിദ്രവദുദ്വീക്ഷ്യ സ്വപ്രയാസം ച നിഷ്ഫലം ।
ദുർവ്വാസാ ദുദ്രുവേ ഭീതോ ദിക്ഷു പ്രാണപരീപ്സയാ ॥ 49 ॥

     തമന്വധാവദ്ഭഗവദ്രഥാംഗം
          ദാവാഗ്നിരുദ്ധൂതശിഖോ യഥാഹിം ।
     തഥാനുഷക്തം മുനിരീക്ഷമാണോ
          ഗുഹാം വിവിക്ഷുഃ പ്രസസാര മേരോഃ ॥ 50 ॥

     ദിശോ നഭഃ ക്ഷ്മാം വിവരാൻ സമുദ്രാൻ
          ലോകാൻ സപാലാംസ്ത്രിദിവം ഗതഃ സഃ ।
     യതോ യതോ ധാവതി തത്ര തത്ര
          സുദർശനം ദുഷ്പ്രസഹം ദദർശ ॥ 51 ॥

     അലബ്ധനാഥഃ സ യദാ കുതശ്ചിത്-
          സംത്രസ്തചിത്തോഽരണമേഷമാണഃ ।
     ദേവം വിരിഞ്ചം സമഗാദ്‌വിധാത-
          സ്ത്രാഹ്യാത്മയോനേഽജിതതേജസോ മാം ॥ 52 ॥

ബ്രഹ്മോവാച

     സ്ഥാനം മദീയം സഹവിശ്വമേതത്-
          ക്രീഡാവസാനേ ദ്വിപരാർദ്ധസംജ്ഞേ ।
     ഭ്രൂഭംഗമാത്രേണ ഹി സന്ദിധക്ഷോഃ
          കാലാത്മനോ യസ്യ തിരോഭവിഷ്യതി ॥ 53 ॥

     അഹം ഭവോ ദക്ഷഭൃഗുപ്രധാനാഃ
          പ്രജേശഭൂതേശസുരേശമുഖ്യാഃ ।
     സർവ്വേ വയം യന്നിയമം പ്രപന്നാഃ
          മൂർദ്ധ്ന്യർപ്പിതം ലോകഹിതം വഹാമഃ ॥ 54 ॥

പ്രത്യാഖ്യാതോ വിരിഞ്ചേന വിഷ്ണുചക്രോപതാപിതഃ ।
ദുർവ്വാസാഃ ശരണം യാതഃ ശർവ്വം കൈലാസവാസിനം ॥ 55 ॥

ശ്രീരുദ്ര ഉവാച

     വയം ന താത പ്രഭവാമ ഭൂമ്നി
          യസ്മിൻ പരേഽന്യേഽപ്യജജീവകോശാഃ ।
     ഭവന്തി കാലേ ന ഭവന്തി ഹീദൃശാഃ
          സഹസ്രശോ യത്ര വയം ഭ്രമാമഃ ॥ 56 ॥

അഹം സനത്കുമാരശ്ച നാരദോ ഭഗവാനജഃ ।
കപിലോഽപാന്തരതമോ ദേവലോ ധർമ്മ ആസുരിഃ ॥ 57 ॥

മരീചിപ്രമുഖാശ്ചാന്യേ സിദ്ധേശാഃ പാരദർശനാഃ ।
വിദാമ ന വയം സർവ്വേ യൻമായാം മായയാവൃതാഃ ॥ 58 ॥

തസ്യ വിശ്വേശ്വരസ്യേദം ശസ്ത്രം ദുർവ്വിഷഹം ഹി നഃ ।
തമേവം ശരണം യാഹി ഹരിസ്തേ ശം വിധാസ്യതി ॥ 59 ॥

തതോ നിരാശോ ദുർവ്വാസാഃ പദം ഭഗവതോ യയൌ ।
വൈകുണ്ഠാഖ്യം യദധ്യാസ്തേ ശ്രീനിവാസഃ ശ്രിയാ സഹ ॥ 60 ॥

     സന്ദഹ്യമാനോഽജിതശസ്ത്രവഹ്നിനാ
          തത്പാദമൂലേ പതിതഃ സവേപഥുഃ ।
     ആഹാച്യുതാനന്ത സദീപ്സിത പ്രഭോ
          കൃതാഗസം മാവ ഹി വിശ്വഭാവന ॥ 61 ॥

     അജാനതാ തേ പരമാനുഭാവം
          കൃതം മയാഘം ഭവതഃ പ്രിയാണാം ।
     വിധേഹി തസ്യാപചിതിം വിധാതർ-
          മ്മുച്യേത യന്നാമ്‌ന്യുദിതേ നാരകോഽപി ॥ 62 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

അഹം ഭക്തപരാധീനോ ഹ്യസ്വതന്ത്ര ഇവ ദ്വിജ ।
സാധുഭിർഗ്രസ്തഹൃദയോ ഭക്തൈർഭക്തജനപ്രിയഃ ॥ 63 ॥

നാഹമാത്മാനമാശാസേ മദ്ഭക്തൈഃ സാധുഭിർവിനാ ।
ശ്രിയം ചാത്യന്തികീം ബ്രഹ്മൻ യേഷാം ഗതിരഹം പരാ ॥ 64 ॥

യേ ദാരാഗാരപുത്രാപ്താൻ പ്രാണാൻ വിത്തമിമം പരം ।
ഹിത്വാ മാം ശരണം യാതാഃ കഥം താംസ്ത്യക്തുമുത്സഹേ ॥ 65 ॥

മയി നിർബ്ബദ്ധഹൃദയാഃ സാധവഃ സമദർശനാഃ ।
വശീകുർവ്വന്തി മാം ഭക്ത്യാ സത്‌സ്ത്രിയഃ സത്പതിം യഥാ ॥ 66 ॥

മത്സേവയാ പ്രതീതം ച സാലോക്യാദിചതുഷ്ടയം ।
നേച്ഛന്തി സേവയാ പൂർണ്ണാഃ കുതോഽന്യത്കാലവിദ്രുതം ॥ 67 ॥

സാധവോ ഹൃദയം മഹ്യം സാധൂനാം ഹൃദയം ത്വഹം ।
മദന്യത്തേ ന ജാനന്തി നാഹം തേഭ്യോ മനാഗപി ॥ 68 ॥

ഉപായം കഥയിഷ്യാമി തവ വിപ്ര ശൃണുഷ്വ തത് ।
അയം ഹ്യാത്മാഭിചാരസ്തേ യതസ്തം യാതു വൈ ഭവാൻ ।
സാധുഷു പ്രഹിതം തേജഃ പ്രഹർത്തുഃ കുരുതേഽശിവം ॥ 69 ॥

തപോ വിദ്യാ ച വിപ്രാണാം നിഃശ്രേയസകരേ ഉഭേ ।
തേ ഏവ ദുർവ്വിനീതസ്യ കൽപേതേ കർത്തുരന്യഥാ ॥ 70 ॥

ബ്രഹ്മംസ്തദ്ഗച്ഛ ഭദ്രം തേ നാഭാഗതനയം നൃപം ।
ക്ഷമാപയ മഹാഭാഗം തതഃ ശാന്തിർഭവിഷ്യതി ॥ 71 ॥