ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദ്വാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 12) / അദ്ധ്യായം 6

← സ്കന്ധം 12 : അദ്ധ്യായം 5

സ്കന്ധം 12 : അദ്ധ്യായം 7 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദ്വാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 12) / അദ്ധ്യായം 6

സൂത ഉവാച

     ഏതന്നിശമ്യ മുനിനാഭിഹിതം പരീക്ഷിദ്-
          വ്യാസാത്മജേന നിഖിലാത്മദൃശാ സമേന ।
     തത്പാദമൂലമുപസൃത്യ നതേന മൂർദ്ധനാ
          ബദ്ധാഞ്ജലിസ്തമിദമാഹ സ വിഷ്ണുരാതഃ ॥ 1 ॥

രാജോവാച

സിദ്ധോഽസ്മ്യനുഗൃഹീതോഽസ്മി ഭവതാ കരുണാത്മനാ ।
ശ്രാവിതോ യച്ച മേ സാക്ഷാദനാദിനിധനോ ഹരിഃ ॥ 2 ॥

നാത്യദ്ഭുതമഹം മന്യേ മഹതാമച്യുതാത്മനാം ।
അജ്ഞേഷു താപതപ്തേഷു ഭൂതേഷു യദനുഗ്രഹഃ ॥ 3 ॥

പുരാണസംഹിതാമേതാമശ്രൌഷ്മ ഭവതോ വയം ।
യസ്യാം ഖലൂത്തമശ്ലോകോ ഭഗവാനനുവർണ്യതേ ॥ 4 ॥

ഭഗവംസ്തക്ഷകാദിഭ്യോ മൃത്യുഭ്യോ ന ബിഭേമ്യഹം ।
പ്രവിഷ്ടോ ബ്രഹ്മനിർവ്വാണമഭയം ദർശിതം ത്വയാ ॥ 5 ॥

അനുജാനീഹി മാം ബ്രഹ്മൻ വാചം യച്ഛാമ്യധോക്ഷജേ ।
മുക്തകാമാശയം ചേതഃ പ്രവേശ്യ വിസൃജാമ്യസൂൻ ॥ 6 ॥

അജ്ഞാനം ച നിരസ്തം മേ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനനിഷ്ഠയാ ।
ഭവതാ ദർശിതം ക്ഷേമം പരം ഭഗവതഃ പദം ॥ 7 ॥

സൂത ഉവാച

ഇത്യുക്തസ്തമനുജ്ഞാപ്യ ഭഗവാൻ ബാദരായണിഃ ।
ജഗാമ ഭിക്ഷുഭിഃ സാകം നരദേവേന പൂജിതഃ ॥ 8 ॥

പരീക്ഷിദപി രാജർഷിരാത്മന്യാത്മാനമാത്മനാ ।
സമാധായ പരം ദധ്യാവസ്പന്ദാസുർ യഥാ തരുഃ ॥ 9 ॥

പ്രാക്കൂലേ ബർഹിഷ്യാസീനോ ഗംഗാകൂല ഉദങ്മുഖഃ ।
ബ്രഹ്മഭൂതോ മഹായോഗീ നിഃസംഗശ്ഛിന്നസംശയഃ ॥ 10 ॥

തക്ഷകഃ പ്രഹിതോ വിപ്രാഃ ക്രുദ്ധേന ദ്വിജസൂനുനാ ।
ഹന്തുകാമോ നൃപം ഗച്ഛൻ ദദർശ പഥി കശ്യപം ॥ 11 ॥

തം തർപ്പയിത്വാ ദ്രവിണൈർന്നിവർത്ത്യ വിഷഹാരിണം ।
ദ്വിജരൂപപ്രതിച്ഛന്നഃ കാമരൂപോഽദശന്നൃപം ॥ 12 ॥

ബ്രഹ്മഭൂതസ്യ രാജർഷേർദേഹോഽഹിഗരലാഗ്നിനാ ।
ബഭൂവ ഭസ്മസാത് സദ്യഃ പശ്യതാം സർവ്വദേഹിനാം ॥ 13 ॥

ഹാഹാകാരോ മഹാനാസീദ്ഭുവി ഖേ ദിക്ഷു സർവ്വതഃ ।
വിസ്മിതാ ഹ്യഭവൻ സർവ്വേ ദേവാസുരനരാദയഃ ॥ 14 ॥

ദേവദുന്ദുഭയോ നേദുർഗ്ഗന്ധർവ്വാപ്സരസോ ജഗുഃ ।
വവൃഷുഃ പുഷ്പവർഷാണി വിബുധാഃ സാധുവാദിനഃ ॥ 15 ॥

ജനമേജയഃ സ്വപിതരം ശ്രുത്വാ തക്ഷകഭക്ഷിതം ।
യഥാ ജുഹാവ സങ്ക്രുദ്ധോ നാഗാൻ സത്രേ സഹ ദ്വിജൈഃ ॥ 16 ॥

സർപ്പസത്രേ സമിദ്ധാഗ്നൌ ദഹ്യമാനാൻ മഹോരഗാൻ ।
ദൃഷ്ട്വേന്ദ്രം ഭയസംവിഗ്നസ്തക്ഷകഃ ശരണം യയൌ ॥ 17 ॥

അപശ്യംസ്തക്ഷകം തത്ര രാജാ പാരീക്ഷിതോ ദ്വിജാൻ ।
ഉവാച തക്ഷകഃ കസ്മാന്ന ദഹ്യേതോരഗാധമഃ ॥ 18 ॥

തം ഗോപായതി രാജേന്ദ്ര ശക്രഃ ശരണമാഗതം ।
തേന സംസ്തംഭിതഃ സർപ്പസ്തസ്മാന്നാഗ്നൌ പതത്യസൌ ॥ 19 ॥

പാരീക്ഷിത ഇതി ശ്രുത്വാ പ്രാഹർത്ത്വിജ ഉദാരധീഃ ।
സഹേന്ദ്രസ്തക്ഷകോ വിപ്രാ നാഗ്നൌ കിമിതി പാത്യതേ ॥ 20 ॥

തച്ഛ്രുത്വാഽഽജുഹുവുർവ്വിപ്രാഃ സഹേന്ദ്രം തക്ഷകം മഖേ ।
തക്ഷകാശു പതസ്വേഹ സഹേന്ദ്രേണ മരുത്വതാ ॥ 21 ॥

ഇതി ബ്രഹ്മോദിതാക്ഷേപൈഃ സ്ഥാനാദിന്ദ്രഃ പ്രചാലിതഃ ।
ബഭൂവ സംഭ്രാന്തമതിഃ സവിമാനഃ സതക്ഷകഃ ॥ 22 ॥

തം പതന്തം വിമാനേന സഹ തക്ഷകമംബരാത് ।
വിലോക്യാംഗിരസഃ പ്രാഹ രാജാനം തം ബൃഹസ്പതിഃ ॥ 23 ॥

നൈഷ ത്വയാ മനുഷ്യേന്ദ്ര വധമർഹതി സർപ്പരാട് ।
അനേന പീതമമൃതമഥ വാ അജരാമരഃ ॥ 24 ॥

ജീവിതം മരണം ജന്തോർഗ്ഗതിഃ സ്വേനൈവ കർമ്മണാ ।
രാജംസ്തതോഽന്യോ നാസ്ത്യസ്യ പ്രദാതാ സുഖദുഃഖയോഃ ॥ 25 ॥

സർപ്പചൌരാഗ്നിവിദ്യുദ്ഭ്യഃ ക്ഷുത്തൃട്വ്യാധ്യാദിഭിർനൃപ ।
പഞ്ചത്വമൃച്ഛതേ ജന്തുർഭുങ്ക്ത ആരബ്ധകർമ്മ തത് ॥ 26 ॥

തസ്മാത് സത്രമിദം രാജൻ സംസ്ഥീയേതാഭിചാരികം ।
സർപ്പാ അനാഗസോ ദഗ്ദ്ധാ ജനൈർദ്ദിഷ്ടം ഹി ഭുജ്യതേ ॥ 27 ॥

സൂത ഉവാച

ഇത്യുക്തഃ സ തഥേത്യാഹ മഹർഷേർമ്മാനയൻ വചഃ ।
സർപ്പസത്രാദുപരതഃ പൂജയാമാസ വാക്പതിം ॥ 28 ॥

സൈഷാ വിഷ്ണോർമ്മഹാമായാബാധ്യയാലക്ഷണാ യയാ ।
മുഹ്യന്ത്യസ്യൈവാത്മഭൂതാ ഭൂതേഷു ഗുണവൃത്തിഭിഃ ॥ 29 ॥

     ന യത്ര ദംഭീത്യഭയാ വിരാജിതാ
          മായാഽഽത്മവാദേഽസകൃദാത്മവാദിഭിഃ ।
     ന യദ് വിവാദോ വിവിധസ്തദാശ്രയോ
          മനശ്ച സങ്കൽപവികൽപവൃത്തി യത് ॥ 30 ॥

     ന യത്ര സൃജ്യം സൃജതോഭയോഃ പരം
          ശ്രേയശ്ച ജീവസ്ത്രിഭിരന്വിതസ്ത്വഹം ।
     തദേതദുത്സാദിതബാധ്യബാധകം
          നിഷിധ്യ ചോർമ്മീൻ വിരമേത്` സ്വയം മുനിഃ ॥ 31 ॥

     പരം പദം വൈഷ്ണവമാമനന്തി തദ്-
          യന്നേതി നേതീത്യതദുത്സിസൃക്ഷവഃ ।
     വിസൃജ്യ ദൌരാത്മ്യമനന്യസൌഹൃദാ
          ഹൃദോപഗുഹ്യാവസിതം സമാഹിതൈഃ ॥ 32 ॥

ത ഏതദധിഗച്ഛന്തി വിഷ്ണോർ യത്പരമം പദം ।
അഹം മമേതി ദൌർജ്ജന്യം ന യേഷാം ദേഹഗേഹജം ॥ 33 ॥

അതിവാദാംസ്തിതിക്ഷേത നാവമന്യേത കഞ്ചന ।
ന ചേമം ദേഹമാശ്രിത്യ വൈരം കുർവ്വീത കേനചിത് ॥ 34 ॥

നമോ ഭഗവതേ തസ്മൈ കൃഷ്ണായാകുണ്ഠമേധസേ ।
യത്പാദാംബുരുഹധ്യാനാത് സംഹിതാമധ്യഗാമിമാം ॥ 35 ॥

ശൌനക ഉവാച

പൈലാദിഭിർവ്യാസശിഷ്യൈർവ്വേദാചാര്യൈർമ്മഹാത്മഭിഃ ।
വേദാശ്ച കഥിതാ വ്യസ്താ ഏതത് സൗമ്യാഭിധേഹി നഃ ॥ 36 ॥

സൂത ഉവാച

സമാഹിതാത്മനോ ബ്രഹ്മൻ ബ്രഹ്മണഃ പരമേഷ്ഠിനഃ ।
ഹൃദ്യാകാശാദഭൂന്നാദോ വൃത്തിരോധാദ്` വിഭാവ്യതേ ॥ 37 ॥

യദുപാസനയാ ബ്രഹ്മൻ യോഗിനോ മലമാത്മനഃ ।
ദ്രവ്യക്രിയാകാരകാഖ്യം ധൂത്വാ യാന്ത്യപുനർഭവം ॥ 38 ॥

തതോഽഭൂത്ത്രിവൃദോംകാരോ യോഽവ്യക്തപ്രഭവഃ സ്വരാട് ।
യത്തല്ലിംഗം ഭഗവതോ ബ്രഹ്മണഃ പരമാത്മനഃ ॥ 39 ॥

ശൃണോതി യ ഇമം സ്ഫോടം സുപ്തശ്രോത്രേ ച ശൂന്യദൃക് ।
യേന വാഗ് വ്യജ്യതേ യസ്യ വ്യക്തിരാകാശ ആത്മനഃ ॥ 40 ॥

സ്വധാമ്നോ ബ്രാഹ്മണഃ സാക്ഷാദ് വാചകഃ പരമാത്മനഃ ।
സ സർവ്വമന്ത്രോപനിഷദ്വേദബീജം സനാതനം ॥ 41 ॥

തസ്യ ഹ്യാസംസ്ത്രയോ വർണ്ണാ അകാരാദ്യാ ഭൃഗൂദ്വഹ ।
ധാര്യന്തേ യൈസ്ത്രയോ ഭാവാ ഗുണനാമാർത്ഥവൃത്തയഃ ॥ 42 ॥

തതോഽക്ഷരസമാമ്നായമസൃജദ്ഭഗവാനജഃ ।
അന്തസ്ഥോഷ്മസ്വരസ്പർശഹ്രസ്വദീർഘാദിലക്ഷണം ॥ 43 ॥

തേനാസൌ ചതുരോ വേദാംശ്ചതുർഭിർവ്വദനൈർവ്വിഭുഃ ।
സവ്യാഹൃതികാൻ സോംകാരാംശ്ചാതുർഹോത്രവിവക്ഷയാ ॥ 44 ॥

പുത്രാനധ്യാപയത്താംസ്തു ബ്രഹ്മർഷീൻ ബ്രഹ്മകോവിദാൻ ।
തേ തു ധർമ്മോപദേഷ്ടാരഃ സ്വപുത്രേഭ്യഃ സമാദിശൻ ॥ 45 ॥

തേ പരമ്പരയാ പ്രാപ്താസ്തത്തച്ഛിഷ്യൈർധൃതവ്രതൈഃ ।
ചതുർ യുഗേഷ്വഥ വ്യസ്താ ദ്വാപരാദൌ മഹർഷിഭിഃ ॥ 46 ॥

ക്ഷീണായുഷഃ ക്ഷീണസത്ത്വാൻ ദുർമ്മേധാൻ വീക്ഷ്യ കാലതഃ ।
വേദാൻ ബ്രഹ്മർഷയോ വ്യസ്യൻ ഹൃദിസ്ഥാച്യുതചോദിതാഃ ॥ 47 ॥

അസ്മിന്നപ്യന്തരേ ബ്രഹ്മൻ ഭഗവാൻ ലോകഭാവനഃ ।
ബ്രഹ്മേശാദ്യൈർല്ലോകപാലൈർ യാചിതോ ധർമ്മഗുപ്തയേ ॥ 48 ॥

പരാശരാത് സത്യവത്യാമംശാംശകലയാ വിഭുഃ ।
അവതീർണ്ണോ മഹാഭാഗ വേദം ചക്രേ ചതുർവ്വിധം ॥ 49 ॥

ഋഗഥർവ്വയജുഃസാമ്നാം രാശീരുദ്ധൃത്യ വർഗ്ഗശഃ ।
ചതസ്രഃ സംഹിതാശ്ചക്രേ മന്ത്രൈർമ്മണിഗണാ ഇവ ॥ 50 ॥

താസാം സ ചതുരഃ ശിഷ്യാനുപാഹൂയ മഹാമതിഃ ।
ഏകൈകാം സംഹിതാം ബ്രഹ്മന്നേകൈകസ്മൈ ദദൌ വിഭുഃ ॥ 51 ॥

പൈലായ സംഹിതാമാദ്യാം ബഹ്വൃചാഖ്യാമുവാച ഹ ।
വൈശമ്പായനസംജ്ഞായ നിഗദാഖ്യം യജുർഗ്ഗണം ॥ 52 ॥

സാമ്നാം ജൈമിനയേ പ്രാഹ തഥാ ഛന്ദോഗസംഹിതാം ।
അഥർവ്വാംഗിരസീം നാമ സ്വശിഷ്യായ സുമന്തവേ ॥ 53 ॥

പൈലഃ സ്വസംഹിതാമൂചേ ഇന്ദ്രപ്രമിതയേ മുനിഃ ।
ബാഷ്കലായ ച സോഽപ്യാഹ ശിഷ്യേഭ്യഃ സംഹിതാം സ്വകാം ॥ 54 ॥

ചതുർദ്ധാ വ്യസ്യ ബോധ്യായ യാജ്ഞവൽക്യായ ഭാർഗ്ഗവ ।
പരാശരായാഗ്നിമിത്ര ഇന്ദ്രപ്രമിതിരാത്മവാൻ ॥ 55 ॥

അധ്യാപയത് സംഹിതാം സ്വാം മാണ്ഡൂകേയമൃഷിം കവിം ।
തസ്യ ശിഷ്യോ ദേവമിത്രഃ സൌഭര്യാദിഭ്യ ഊചിവാൻ ॥ 56 ॥

ശാകല്യസ്തത്സുതഃ സ്വാം തു പഞ്ചധാ വ്യസ്യ സംഹിതാം ।
വാത്സ്യമുദ്ഗലശാലീയഗോഖല്യശിശിരേഷ്വധാത് ॥ 57 ॥

ജാതൂകർണ്യശ്ച തച്ഛിഷ്യഃ സനിരുക്താം സ്വസംഹിതാം ।
ബലാകപൈലവൈതാളവിരജേഭ്യോ ദദൌ മുനിഃ ॥ 58 ॥

ബാഷ്കലിഃ പ്രതിശാഖാഭ്യോ വാലഖില്യാഖ്യസംഹിതാം ।
ചക്രേ വാലായനിർഭജ്യഃ കാസാരശ്ചൈവ താം ദധുഃ ॥ 59 ॥

ബഹ്വൃചാഃ സംഹിതാ ഹ്യേതാ ഏഭിർബ്രഹ്മർഷിഭിർധൃതാഃ ।
ശ്രുത്വൈതച്ഛന്ദസാം വ്യാസം സർവ്വപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 60 ॥

വൈശമ്പായനശിഷ്യാ വൈ ചരകാധ്വര്യവോഽഭവൻ ।
യച്ചേരുർബ്രഹ്മഹത്യാംഹഃ ക്ഷപണം സ്വഗുരോർവ്രതം ॥ 61 ॥

യാജ്ഞവൽക്യശ്ച തച്ഛിഷ്യ ആഹാഹോ ഭഗവൻ കിയത് ।
ചരിതേനാൽപസാരാണാം ചരിഷ്യേഽഹം സുദുശ്ചരം ॥ 62 ॥

ഇത്യുക്തോ ഗുരുരപ്യാഹ കുപിതോ യാഹ്യലം ത്വയാ ।
വിപ്രാവമന്ത്രാ ശിഷ്യേണ മദധീതം ത്യജാശ്വിതി ॥ 63 ॥

ദേവരാതസുതഃ സോഽപി ഛർദ്ദിത്വാ യജുഷാം ഗണം ।
തതോ ഗതോഽഥ മുനയോ ദദൃശുസ്താൻ യജുർഗ്ഗണാൻ ॥ 64 ॥

യജൂംഷി തിത്തിരാ ഭൂത്വാ തല്ലോലുപതയാഽഽദദുഃ ।
തൈത്തിരീയാ ഇതി യജുഃശാഖാ ആസൻ സുപേശലാഃ ॥ 65 ॥

യാജ്ഞവൽക്യസ്തതോ ബ്രഹ്മംശ്ഛന്ദാംസ്യധിഗവേഷയൻ ।
ഗുരോരവിദ്യമാനാനി സൂപതസ്ഥേഽർക്കമീശ്വരം ॥ 66 ॥

യാജ്ഞവൽക്യ ഉവാച

     ഓം നമോ ഭഗവതേ ആദിത്യായാഖിലജഗതാമാത്മസ്വരൂപേണ കാലസ്വരൂപേണ ചതുർവ്വിധഭൂതനികായാനാം ബ്രഹ്മാദിസ്തംബപര്യന്താനാമന്തർഹൃദയേഷു ബഹിരപി ചാകാശ ഇവോപാധിനാവ്യവധീയമാനോ ഭവാനേകഏവ ക്ഷണലവനിമേഷാവയവോപചിതസംവത്സരഗണേനാപാമാദാനവിസർഗ്ഗാഭ്യാമിമാം ലോകയാത്രാമനുവഹതി ॥ 67 ॥

     യദു ഹ വാവ വിബുധർഷഭ സവിതരദസ്തപത്യനുസവനമഹരഹരാമ്നായ വിധിനോപതിഷ്ഠമാനാനാമഖിലദുരിതവൃജിനബീജാവഭർജ്ജന ഭഗവതഃ സമഭിധീമഹി തപനമണ്ഡലം ॥ 68 ॥

     യ ഇഹ വാവ സ്ഥിരചരനികരാണാം നിജനികേതനാനാം മന ഇന്ദ്രിയാസുഗണാനനാത്മനഃ സ്വയമാത്മാന്തര്യാമീ പ്രചോദയതി ॥ 69 ॥

     യ ഏവേമം ലോകമതികരാളവദനാന്ധകാരസംജ്ഞാജഗരഗ്രഹഗിളിതം മൃതകമിവ വിചേതനമവലോക്യാനുകമ്പയാ പരമകാരുണിക ഈക്ഷയൈവോത്ഥാപ്യാഹരഹരനുസവനം ശ്രേയസി സ്വധർമ്മാഖ്യാത്മാവസ്ഥാനേ പ്രവർത്തയത്യവനിപതിരിവാധൂനാം ഭയമുദീരയന്നടതി ॥ 70 ॥

     അവനിപതിരിവാസാധൂനാം ഭയമുദീരയന്നടതി പരിത ആശാപാലൈസ്തത്ര തത്ര കമലകോശാഞ്ജലിഭിരുപഹൃതാർഹണഃ ॥ 71 ॥

     അഥ ഹ ഭഗവംസ്തവ ചരണനളിനയുഗളം ത്രിഭുവനഗുരുഭിരഭിവന്ദിതമഹമയാതയാമയജുഷ്കാമ ഉപസരാമീതി ॥ 72 ॥

സൂത ഉവാച

ഏവം സ്തുതഃ സ ഭഗവാൻ വാജിരൂപധരോ ഹരിഃ ।
യജൂംഷ്യയാതയാമാനി മുനയേഽദാത്പ്രസാദിതഃ ॥ 73 ॥

യജുർഭിരകരോച്ഛാഖാ ദശപഞ്ച ശതൈർവിഭുഃ ।
ജഗൃഹുർവാജസന്യസ്താഃ കാണ്വമാധ്യന്ദിനാദയഃ ॥ 74 ॥

ജൈമിനേഃ സാമഗസ്യാസീത് സുമന്തുസ്തനയോ മുനിഃ ।
സുന്വാംസ്തു തത്സുതസ്താഭ്യാമേകൈകാം പ്രാഹ സംഹിതാം ॥ 75 ॥

സുകർമ്മാ ചാപി തച്ഛിഷ്യഃ സാമവേദതരോർമ്മഹാൻ ।
സഹസ്രസംഹിതാഭേദം ചക്രേ സാമ്നാം തതോ ദ്വിജ ॥ 76 ॥

ഹിരണ്യനാഭഃ കൌസല്യഃ പൌഷ്യഞ്ജിശ്ച സുകർമ്മണഃ ।
ശിഷ്യൌ ജഗൃഹതുശ്ചാന്യ ആവന്ത്യോ ബ്രഹ്മവിത്തമഃ ॥ 77 ॥

ഉദീച്യാഃ സാമഗാഃ ശിഷ്യാ ആസൻ പഞ്ചശതാനി വൈ ।
പൌഷ്യഞ്ജ്യാവന്ത്യയോശ്ചാപി താംശ്ച പ്രാച്യാൻ പ്രചക്ഷതേ ॥ 78 ॥

ലൌഗാക്ഷിർമ്മാംഗലിഃ കുല്യഃ കുശീദഃ കുക്ഷിരേവ ച ।
പൌഷ്യഞ്ജിശിഷ്യാ ജഗൃഹുഃ സംഹിതാസ്തേ ശതം ശതം ॥ 79 ॥

കൃതോ ഹിരണ്യനാഭസ്യ ചതുർവ്വിശതി സംഹിതാഃ ।
ശിഷ്യ ഊചേ സ്വശിഷ്യേഭ്യഃ ശേഷാ ആവന്ത്യ ആത്മവാൻ ॥ 80 ॥