ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 28
← സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 27 | സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 29 → |
ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 28
[തിരുത്തുക]
ശ്രീഭഗവാനുവാച
യോഗസ്യ ലക്ഷണം വക്ഷ്യേ സബീജസ്യ നൃപാത്മജേ ।
മനോ യേനൈവ വിധിനാ പ്രസന്നം യാതി സത്പഥം ॥ 1 ॥
സ്വധർമ്മാചരണം ശക്ത്യാ വിധർമ്മാച്ച നിവർത്തനം ।
ദൈവാല്ലബ്ധേന സന്തോഷ ആത്മവിച്ചരണാർച്ചനം ॥ 2 ॥
ഗ്രാമ്യധർമ്മനിവൃത്തിശ്ച മോക്ഷധർമ്മരതിസ്തഥാ ।
മിതമേധ്യാദനം ശശ്വദ് വിവിക്തക്ഷേമസേവനം ॥ 3 ॥
അഹിംസാ സത്യമസ്തേയം യാവദർത്ഥപരിഗ്രഹഃ ।
ബ്രഹ്മചര്യം തപഃ ശൌചം സ്വാധ്യായഃ പുരുഷാർച്ചനം ॥ 4 ॥
മൌനം സദാസനജയഃ സ്ഥൈര്യം പ്രാണജയഃ ശനൈഃ ।
പ്രത്യാഹാരശ്ചേന്ദ്രിയാണാം വിഷയാൻമനസാ ഹൃദി ॥ 5 ॥
സ്വധിഷ്ണ്യാനാമേകദേശേ മനസാ പ്രാണധാരണം ।
വൈകുണ്ഠലീലാഭിധ്യാനം സമാധാനം തഥാഽഽത്മനഃ ॥ 6 ॥
ഏതൈരന്യൈശ്ച പഥിഭിർമ്മനോ ദുഷ്ടമസത്പഥം ।
ബുദ്ധ്യാ യുഞ്ജീത ശനകൈർജ്ജിതപ്രാണോ ഹ്യതന്ദ്രിതഃ ॥ 7 ॥
ശുചൌ ദേശേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ വിജിതാസന ആസനം ।
തസ്മിൻ സ്വസ്തി സമാസീന ഋജുകായഃ സമഭ്യസേത് ॥ 8 ॥
പ്രാണസ്യ ശോധയേൻമാർഗ്ഗം പൂരകുംഭകരേചകൈഃ ।
പ്രതികൂലേന വാ ചിത്തം യഥാ സ്ഥിരമചഞ്ചലം ॥ 9 ॥
മനോഽചിരാത് സ്യാദ് വിരജം ജിതശ്വാസസ്യ യോഗിനഃ ।
വായ്വഗ്നിഭ്യാം യഥാ ലോഹം ധ്മാതം ത്യജതി വൈ മലം ॥ 10 ॥
പ്രാണായാമൈർദ്ദഹേദ്ദോഷാൻ ധാരണാഭിശ്ച കിൽബിഷാൻ ।
പ്രത്യാഹാരേണ സംസർഗ്ഗാൻ ധ്യാനേനാനീശ്വരാൻ ഗുണാൻ ॥ 11 ॥
യദാ മനഃ സ്വം വിരജം യോഗേന സുസമാഹിതം ।
കാഷ്ഠാം ഭഗവതോ ധ്യായേത് സ്വനാസാഗ്രാവലോകനഃ ॥ 12 ॥
പ്രസന്നവദനാംഭോജം പദ്മഗർഭാരുണേക്ഷണം ।
നീലോത്പലദളശ്യാമം ശംഖചക്രഗദാധരം ॥ 13 ॥
ലസത്പങ്കജകിഞ്ജൽക്കപീതകൌശേയവാസസം ।
ശ്രീവത്സവക്ഷസം ഭ്രാജത്കൌസ്തുഭാമുക്തകന്ധരം ॥ 14 ॥
മത്തദ്വിരേഫകലയാ പരീതം വനമാലയാ ।
പരാർദ്ധൃഹാരവലയകിരീടാംഗദനൂപുരം ॥ 15 ॥
കാഞ്ചീഗുണോല്ലസച്ഛ്രോണിം ഹൃദയാംഭോജവിഷ്ടരം ।
ദർശനീയതമം ശാന്തം മനോനയനവർദ്ധനം ॥ 16 ॥
അപീച്യദർശനം ശശ്വത്സർവ്വലോകനമസ്കൃതം ।
സന്തം വയസി കൈശോരേ ഭൃത്യാനുഗ്രഹകാതരം ॥ 17 ॥
കീർത്തന്യതീർത്ഥയശസം പുണ്യശ്ലോകയശസ്കരം ।
ധ്യായേദ്ദേവം സമഗ്രാംഗം യാവന്ന ച്യവതേ മനഃ ॥ 18 ॥
സ്ഥിതം വ്രജന്തമാസീനം ശയാനം വാ ഗുഹാശയം ।
പ്രേക്ഷണീയേഹിതം ധ്യായേച്ഛുദ്ധഭാവേന ചേതസാ ॥ 19 ॥
തസ്മിൻ ലബ്ധപദം ചിത്തം സർവ്വാവയവസംസ്ഥിതം ।
വിലക്ഷ്യൈകത്ര സംയുജ്യാദംഗേ ഭഗവതോ മുനിഃ ॥ 20 ॥
സഞ്ചിന്തയേദ്ഭഗവതശ്ചരണാരവിന്ദം
വജ്രാങ്കുശധ്വജസരോരുഹലാഞ്ഛനാഢ്യം ।
ഉത്തുംഗരക്തവിലസന്നഖചക്രവാള-
ജ്യോത്സ്നാഭിരാഹതമഹദ്ധൃദയാന്ധകാരം ॥ 21 ॥
യച്ഛൌചനിഃസൃതസരിത്പ്രവരോദകേന
തീർത്ഥേന മൂർധ്ന്യധികൃതേന ശിവഃ ശിവോഽഭൂത് ।
ധ്യാതുർമ്മുനഃശമലശൈലനിസൃഷ്ടവജ്രം
ധ്യായേച്ചിരം ഭഗവതശ്ചരണാരവിന്ദം ॥ 22 ॥
ജാനുദ്വയം ജലജലോചനയാ ജനന്യാ
ലക്ഷ്മ്യാഖിലസ്യ സുരവന്ദിതയാ വിധാതുഃ ।
ഊർവ്വോർന്നിധായ കരപല്ലവരോചിഷാ യത്
സംലാളിതം ഹൃദി വിഭോരഭവസ്യ കുര്യാത് ॥ 23 ॥
ഊരൂ സുപർണ്ണഭുജയോരധിശോഭമാനാ-
വോജോനിധീ അതസികാകുസുമാവഭാസൌ ।
വ്യാലംബി പീതവരവാസസി വർത്തമാന-
കാഞ്ചീകലാപപരിരംഭിനിതംബബിംബം ॥ 24 ॥
നാഭിഹ്രദം ഭുവനകോശഗുഹോദരസ്ഥം
യത്രാത്മയോനിധിഷണാഖിലലോകപദ്മം ।
വ്യൂഢം ഹരിൺമണിവൃഷസ്തനയോരമുഷ്യ
ധ്യായേദ്ദ്വയം വിശദഹാരമയൂഖഗൌരം ॥ 25 ॥
വക്ഷോഽധിവാസമൃഷഭസ്യ മഹാവിഭൂതേഃ
പുംസാം മനോനയനനിർവൃതിമാദധാനം ।
കണ്ഠം ച കൌസ്തുഭമണേരധിഭൂഷണാർത്ഥം
കുര്യാൻമനസ്യഖിലലോകനമസ്കൃതസ്യ ॥ 26 ॥
ബാഹൂംശ്ച മന്ദരഗിരേഃ പരിവർത്തനേന
നിർണ്ണിക്തബാഹുവലയാനധിലോകപാലാൻ ।
സഞ്ചിന്തയേദ്ദശശതാരമസഹ്യതേജഃ
ശംഖം ച തത്കരസരോരുഹരാജഹംസം ॥ 27 ॥
കൌമോദകീം ഭഗവതോ ദയിതാം സ്മരേത
ദിഗ്ദ്ധാമരാതിഭടശോണിതകർദ്ദമേന ।
മാലാം മധുവ്രതവരൂഥഗിരോപഘുഷ്ടാം
ചൈത്യസ്യ തത്ത്വമമലം മണിമസ്യ കണ്ഠേ ॥ 28 ॥
ഭൃത്യാനുകമ്പിതധിയേഹ ഗൃഹീതമൂർത്തേ-
സഞ്ചിന്തയേദ്ഭഗവതോ വദനാരവിന്ദം ।
യദ്വിസ്ഫുരൻമകരകുണ്ഡലവൽഗിതേന
വിദ്യോതിതാമലകപോലമുദാരനാസം ॥ 29 ॥
യച്ഛ്രീനികേതമളിഭിഃ പരിസേവ്യമാനം
ഭൂത്യാ സ്വയാ കുടിലകുന്തലവൃന്ദജുഷ്ടം ।
മീനദ്വയാശ്രയമധിക്ഷിപദബ്ജനേത്രം
ധ്യായേൻമനോമയമതന്ദ്രിത ഉല്ലസദ്ഭ്രു ॥ 30 ॥
തസ്യാവലോകമധികം കൃപയാതിഘോര-
താപത്രയോപശമനായ നിസൃഷ്ടമക്ഷ്ണോഃ ।
സ്നിഗ്ദ്ധസ്മിതാനുഗുണിതം വിപുലപ്രസാദം
ധ്യായേച്ചിരം വിപുലഭാവനയാ ഗുഹായാം ॥ 31 ॥
ഹാസം ഹരേരവനതാഖിലലോകതീവ്ര-
ശോകാശ്രുസാഗരവിശോഷണമത്യുദാരം ।
സമ്മോഹനായ രചിതം നിജമായയാസ്യ
ഭ്രൂമണ്ഡലം മുനികൃതേ മകരധ്വജസ്യ ॥ 32 ॥
ധ്യാനായനം പ്രഹസിതം ബഹുലാധരോഷ്ഠ-
ഭാസാരുണായിതതനുദ്വിജകുന്ദപംക്തി ।
ധ്യായേത്സ്വദേഹകുഹരേഽവസിതസ്യ വിഷ്ണോഃ
ഭക്ത്യാഽഽർദ്രയാർപ്പിതമനാ ന പൃഥഗ്ദിദൃക്ഷേത് ॥ 33 ॥
ഏവം ഹരൌ ഭഗവതി പ്രതിലബ്ധഭാവോ
ഭക്ത്യാ ദ്രവദ്ധൃദയ ഉത്പുളകഃ പ്രമോദാത് ।
ഔത്കണ്ഠ്യബാഷ്പകലയാ മുഹുരർദ്യമാന-
സ്തച്ചാപി ചിത്തബഡിശം ശനകൈർവ്വിയുങ്ക്തേ ॥ 34 ॥
മുക്താശ്രയം യർഹി നിർവ്വിഷയം വിരക്തം
നിർവ്വാണമൃച്ഛതി മനഃ സഹസാ യഥാർച്ചിഃ ।
ആത്മാനമത്ര പുരുഷോഽവ്യവധാനമേക-
മന്വീക്ഷതേ പ്രതിനിവൃത്തഗുണപ്രവാഹഃ ॥ 35 ॥
സോഽപ്യേതയാ ചരമയാ മനസോ നിവൃത്ത്യാ
തസ്മിൻമഹിമ്ന്യവസിതഃ സുഖദുഃഖബാഹ്യേ ।
ഹേതുത്വമപ്യസതി കർത്തരി ദുഃഖയോർ യത്
സ്വാത്മൻ വിധത്ത ഉപലബ്ധപരാത്മകാഷ്ഠഃ ॥ 36 ॥
ദേഹം ച തം ന ചരമഃ സ്ഥിതമുത്ഥിതം വാ
സിദ്ധോ വിപശ്യതി യതോഽധ്യഗമത്സ്വരൂപം ।
ദൈവാദുപേതമഥ ദൈവവശാദപേതം
വാസോ യഥാ പരികൃതം മദിരാമദാന്ധഃ ॥ 37 ॥
ദേഹോഽപി ദൈവവശഗഃ ഖലു കർമ്മ യാവത്
സ്വാരംഭകം പ്രതിസമീക്ഷത ഏവ സാസുഃ ।
തം സ പ്രപഞ്ചമധിരൂഢസമാധിയോഗഃ
സ്വാപ്നം പുനർന്ന ഭജതേ പ്രതിബുദ്ധവസ്തുഃ ॥ 38 ॥
യഥാ പുത്രാച്ച വിത്താച്ച പൃഥങ്മർത്ത്യഃ പ്രതീയതേ ।
അപ്യാത്മത്വേനാഭിമതാദ്ദേഹാദേഃ പുരുഷസ്തഥാ ॥ 39 ॥
യഥോൽമുകാദ് വിസ്ഫുലിംഗാദ് ധൂമാദ് വാപി സ്വസംഭവാത് ।
അപ്യാത്മത്വേനാഭിമതാദ് യഥാഗ്നിഃ പൃഥഗുൽമുകാത് ॥ 40 ॥
ഭൂതേന്ദ്രിയാന്തഃകരണാത് പ്രധാനാജ്ജീവസംജ്ഞിതാത് ।
ആത്മാ തഥാ പൃഥഗ് ദ്രഷ്ടാ ഭഗവാൻ ബ്രഹ്മസംജ്ഞിതഃ ॥ 41 ॥
സർവ്വഭൂതേഷു ചാത്മാനം സർവ്വഭൂതാനി ചാത്മനി ।
ഈക്ഷേതാനന്യഭാവേന ഭൂതേഷ്വിവ തദാത്മതാം ॥ 42 ॥
സ്വയോനിഷു യഥാ ജ്യോതിരേകം നാനാ പ്രതീയതേ ।
യോനീനാം ഗുണവൈഷമ്യാത് തഥാഽഽത്മാ പ്രകൃതൌ സ്ഥിതഃ ॥ 43 ॥
തസ്മാദിമാം സ്വാം പ്രകൃതിം ദൈവീം സദസദാത്മികാം ।
ദുർവ്വിഭാവ്യാം പരാഭാവ്യ സ്വരൂപേണാവതിഷ്ഠതേ ॥ 44 ॥