ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / അഷ്ടമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 8) / അദ്ധ്യായം 16

← സ്കന്ധം 8 : അദ്ധ്യായം 15

സ്കന്ധം 8 : അദ്ധ്യായം 17 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / അഷ്ടമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 8) / അദ്ധ്യായം 16

ശ്രീശുക ഉവാച

ഏവം പുത്രേഷു നഷ്ടേഷു ദേവമാതാദിതിസ്തദാ ।
ഹൃതേ ത്രിവിഷ്ടപേ ദൈത്യൈഃ പര്യതപ്യദനാഥവത് ॥ 1 ॥

ഏകദാ കശ്യപസ്തസ്യാ ആശ്രമം ഭഗവാനഗാത് ।
നിരുത്സവം നിരാനന്ദം സമാധേർവ്വിരതശ്ചിരാത് ॥ 2 ॥

സ പത്നീം ദീനവദനാം കൃതാസനപരിഗ്രഹഃ ।
സഭാജിതോ യഥാന്യായമിദമാഹ കുരൂദ്വഹ ॥ 3 ॥

അപ്യഭദ്രം ന വിപ്രാണാം ഭദ്രേ ലോകേഽധുനാഽഽഗതം ।
ന ധർമ്മസ്യ ന ലോകസ്യ മൃത്യോശ്ഛന്ദാനുവർത്തിനഃ ॥ 4 ॥

അപി വാകുശലം കിഞ്ചിദ്ഗൃഹേഷു ഗൃഹമേധിനി ।
ധർമ്മസ്യാർത്ഥസ്യ കാമസ്യ യത്ര യോഗോ ഹ്യയോഗിനാം ॥ 5 ॥

അപി വാതിഥയോഽഭ്യേത്യ കുടുംബാസക്തയാ ത്വയാ ।
ഗൃഹാദപൂജിതാ യാതാഃ പ്രത്യുത്ഥാനേന വാ ക്വചിത് ॥ 6 ॥

ഗൃഹേഷു യേഷ്വതിഥയോ നാർച്ചിതാഃ സലിലൈരപി ।
യദി നിര്യാന്തി തേ നൂനം ഫേരുരാജഗൃഹോപമാഃ ॥ 7 ॥

അപ്യഗ്നയസ്തു വേലായാം ന ഹുതാ ഹവിഷാ സതി ।
ത്വയോദ്വിഗ്നധിയാ ഭദ്രേ പ്രോഷിതേ മയി കർഹിചിത് ॥ 8 ॥

യത്പൂജയാ കാമദുഘാൻ യാതി ലോകാൻ ഗൃഹാന്വിതഃ ।
ബ്രാഹ്മണോഽഗ്നിശ്ച വൈ വിഷ്ണോഃ സർവ്വദേവാത്മനോ മുഖം ॥ 9 ॥

അപി സർവ്വേ കുശലിനസ്തവ പുത്രാ മനസ്വിനി ।
ലക്ഷയേഽസ്വസ്ഥമാത്മാനം ഭവത്യാ ലക്ഷണൈരഹം ॥ 10 ॥

അദിതിരുവാച

ഭദ്രം ദ്വിജഗവാം ബ്രഹ്മൻ ധർമ്മസ്യാസ്യ ജനസ്യ ച ।
ത്രിവർഗ്ഗസ്യ പരം ക്ഷേത്രം ഗൃഹമേധിൻ ഗൃഹാ ഇമേ ॥ 11 ॥

അഗ്നയോഽതിഥയോ ഭൃത്യാ ഭിക്ഷവോ യേ ച ലിപ്സവഃ ।
സർവ്വം ഭഗവതോ ബ്രഹ്മന്നനുധ്യാനാന്ന രിഷ്യതി ॥ 12 ॥

കോ നു മേ ഭഗവൻ കാമോ ന സമ്പദ്യേത മാനസഃ ।
യസ്യാ ഭവാൻ പ്രജാധ്യക്ഷ ഏവം ധർമ്മാൻ പ്രഭാഷതേ ॥ 13 ॥

     തവൈവ മാരീച മനഃശരീരജാഃ
          പ്രജാ ഇമാഃ സത്ത്വരജസ്തമോജുഷഃ ।
     സമോ ഭവാംസ്താസ്വസുരാദിഷു പ്രഭോ
          തഥാപി ഭക്തം ഭജതേ മഹേശ്വരഃ ॥ 14 ॥

തസ്മാദീശ ഭജന്ത്യാ മേ ശ്രേയശ്ചിന്തയ സുവ്രത ।
ഹൃതശ്രിയോ ഹൃതസ്ഥാനാൻ സപത്നൈഃ പാഹി നഃ പ്രഭോ ॥ 15 ॥

പരൈർവ്വിവാസിതാ സാഹം മഗ്നാ വ്യസനസാഗരേ ।
ഐശ്വര്യം ശ്രീർ യശഃ സ്ഥാനം ഹൃതാനി പ്രബലൈർമ്മമ ॥ 16 ॥

യഥാ താനി പുനഃ സാധോ പ്രപദ്യേരൻ മമാത്മജാഃ ।
തഥാ വിധേഹി കല്യാണം ധിയാ കല്യാണകൃത്തമ ॥ 17 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഏവമഭ്യർത്ഥിതോഽദിത്യാ കസ്താമാഹ സ്മയന്നിവ ।
അഹോ മായാബലം വിഷ്ണോഃ സ്നേഹബദ്ധമിദം ജഗത് ॥ 18 ॥

ക്വ ദേഹോ ഭൌതികോഽനാത്മാ ക്വ ചാത്മാ പ്രകൃതേഃ പരഃ ।
കസ്യ കേ പതിപുത്രാദ്യാ മോഹ ഏവ ഹി കാരണം ॥ 19 ॥

ഉപതിഷ്ഠസ്വ പുരുഷം ഭഗവന്തം ജനാർദ്ദനം ।
സർവ്വഭൂതഗുഹാവാസം വാസുദേവം ജഗദ്ഗുരും ॥ 20 ॥

സ വിധാസ്യതി തേ കാമാൻ ഹരിർദ്ദീനാനുകമ്പനഃ ।
അമോഘാ ഭഗവദ്ഭക്തിർന്നേതരേതി മതിർമ്മമ ॥ 21 ॥

അദിതിരുവാച

കേനാഹം വിധിനാ ബ്രഹ്മന്നുപസ്ഥാസ്യേ ജഗത്പതിം ।
യഥാ മേ സത്യസങ്കൽപോ വിദധ്യാത് സ മനോരഥം ॥ 22 ॥

ആദിശ ത്വം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ വിധിം തദുപധാവനം ।
ആശു തുഷ്യതി മേ ദേവഃ സീദന്ത്യാഃ സഹ പുത്രകൈഃ ॥ 23 ॥

കശ്യപ ഉവാച

ഏതൻമേ ഭഗവാൻ പൃഷ്ടഃ പ്രജാകാമസ്യ പദ്മജഃ ।
യദാഹ തേ പ്രവക്ഷ്യാമി വ്രതം കേശവതോഷണം ॥ 24 ॥

ഫാൽഗുനസ്യാമലേ പക്ഷേ ദ്വാദശാഹം പയോവ്രതഃ ।
അർച്ചയേദരവിന്ദാക്ഷം ഭക്ത്യാ പരമയാന്വിതഃ ॥ 25 ॥

സിനീവാല്യാം മൃദാഽഽലിപ്യ സ്നായാത്ക്രോഡവിദീർണ്ണയാ ।
യദി ലഭ്യേത വൈ സ്രോതസ്യേതം മന്ത്രമുദീരയേത് ॥ 26 ॥

ത്വം ദേവ്യാദിവരാഹേണ രസായാഃ സ്ഥാനമിച്ഛതാ ।
ഉദ്ധൃതാസി നമസ്തുഭ്യം പാപ്മാനം മേ പ്രണാശയ ॥ 27 ॥

നിർവ്വർത്തിതാത്മനിയമോ ദേവമർച്ചേത് സമാഹിതഃ ।
അർച്ചായാം സ്ഥണ്ഡിലേ സൂര്യേ ജലേ വഹ്നൌ ഗുരാവപി ॥ 28 ॥

നമസ്തുഭ്യം ഭഗവതേ പുരുഷായ മഹീയസേ ।
സർവ്വഭൂതനിവാസായ വാസുദേവായ സാക്ഷിണേ ॥ 29 ॥

നമോഽവ്യക്തായ സൂക്ഷ്മായ പ്രധാനപുരുഷായ ച ।
ചതുർവ്വിംശദ്ഗുണജ്ഞായ ഗുണസംഖ്യാനഹേതവേ ॥ 30 ॥

നമോ ദ്വിശീർഷ്ണേ ത്രിപദേ ചതുഃശൃംഗായ തന്തവേ ।
സപ്തഹസ്തായ യജ്ഞായ ത്രയീവിദ്യാത്മനേ നമഃ ॥ 31 ॥

നമഃ ശിവായ രുദ്രായ നമഃ ശക്തിധരായ ച ।
സർവ്വവിദ്യാധിപതയേ ഭൂതാനാം പതയേ നമഃ ॥ 32 ॥

നമോ ഹിരണ്യഗർഭായ പ്രാണായ ജഗദാത്മനേ ।
യോഗൈശ്വര്യശരീരായ നമസ്തേ യോഗഹേതവേ ॥ 33 ॥

നമസ്ത ആദിദേവായ സാക്ഷിഭൂതായ തേ നമഃ ।
നാരായണായ ഋഷയേ നരായ ഹരയേ നമഃ ॥ 34 ॥

നമോ മരകതശ്യാമവപുഷേഽധിഗതശ്രിയേ ।
കേശവായ നമസ്തുഭ്യം നമസ്തേ പീതവാസസേ ॥ 35 ॥

ത്വം സർവ്വവരദഃ പുംസാം വരേണ്യ വരദർഷഭ ।
അതസ്തേ ശ്രേയസേ ധീരാഃ പാദരേണുമുപാസതേ ॥ 36 ॥

അന്വവർത്തന്ത യം ദേവാഃ ശ്രീശ്ച തത്പാദപദ്മയോഃ ।
സ്പൃഹയന്ത ഇവാമോദം ഭഗവാൻ മേ പ്രസീദതാം ॥ 37 ॥

ഏതൈർമ്മന്ത്രൈർഹൃഷീകേശമാവാഹനപുരസ്കൃതം ।
അർച്ചയേച്ഛ്രദ്ധയാ യുക്തഃ പാദ്യോപസ്പർശനാദിഭിഃ ॥ 38 ॥

അർച്ചിത്വാ ഗന്ധമാല്യാദ്യൈഃ പയസാ സ്നപയേദ് വിഭും ।
വസ്ത്രോപവീതാഭരണപാദ്യോപസ്പർശനൈസ്തതഃ ।
ഗന്ധധൂപാദിഭിശ്ചാർച്ചേദ് ദ്വാദശാക്ഷരവിദ്യയാ ॥ 39 ॥

ശൃതം പയസി നൈവേദ്യം ശാല്യന്നം വിഭവേ സതി ।
സസർപ്പിഃ സഗുഡം ദത്ത്വാ ജുഹുയാൻമൂലവിദ്യയാ ॥ 40 ॥

നിവേദിതം തദ്ഭക്തായ ദദ്യാദ്ഭുഞ്ജീത വാ സ്വയം ।
ദത്ത്വാഽഽചമനമർച്ചിത്വാ താംബൂലം ച നിവേദയേത് ॥ 41 ॥

ജപേദഷ്ടോത്തരശതം സ്തുവീത സ്തുതിഭിഃ പ്രഭും ।
കൃത്വാ പ്രദക്ഷിണം ഭൂമൌ പ്രണമേദ് ദണ്ഡവൻമുദാ ॥ 42 ॥

കൃത്വാ ശിരസി തച്ഛേഷാം ദേവമുദ്വാസയേത് തതഃ ।
ദ്വ്യവരാൻ ഭോജയേദ് വിപ്രാൻ പായസേന യഥോചിതം ॥ 43 ॥

ഭുഞ്ജീത തൈരനുജ്ഞാതഃ ശേഷം സേഷ്ടഃ സഭാജിതൈഃ ।
ബ്രഹ്മചാര്യഥ തദ്രാത്ര്യാം ശ്വോഭൂതേ പ്രഥമേഽഹനി ॥ 44 ॥

സ്നാതഃ ശുചിര്യഥോക്തേന വിധിനാ സുസമാഹിതഃ ।
പയസാ സ്നാപയിത്വാർച്ചേദ് വ്യാവദ് വ്രതസമാപനം ॥ 45 ॥

പയോഭക്ഷോ വ്രതമിദം ചരേദ് വിഷ്ണ്വർച്ചനാദൃതഃ ।
പൂർവ്വവജ്ജുഹുയാദഗ്നിം ബ്രാഹ്മണാംശ്ചാപി ഭോജയേത് ॥ 46 ॥

ഏവം ത്വഹരഹഃ കുര്യാദ് ദ്വാദശാഹം പയോവ്രതഃ ।
ഹരേരാരാധനം ഹോമമർഹണം ദ്വിജതർപ്പണം ॥ 47 ॥

പ്രതിപദ്ദിനമാരഭ്യ യാവച്ഛുക്ലത്രയോദശീ ।
ബ്രഹ്മചര്യമധഃസ്വപ്നം സ്നാനം ത്രിഷവണം ചരേത് ॥ 48 ॥

വർജ്ജയേദസദാലാപം ഭോഗാനുച്ചാവചാംസ്തഥാ ।
അഹിംസ്രഃ സർവ്വഭൂതാനാം വാസുദേവപരായണഃ ॥ 49 ॥

ത്രയോദശ്യാമഥോ വിഷ്ണോഃ സ്നപനം പഞ്ചകൈർവ്വിഭോഃ ।
കാരയേച്ഛാസ്ത്രദൃഷ്ടേന വിധിനാ വിധികോവിദൈഃ ॥ 50 ॥

പൂജാം ച മഹതീം കുര്യാദ് വിത്തശാഠ്യവിവർജ്ജിതഃ ।
ചരും നിരൂപ്യ പയസി ശിപിവിഷ്ടായ വിഷ്ണവേ ॥ 51 ॥

ശൃതേന തേന പുരുഷം യജേത സുസമാഹിതഃ ।
നൈവേദ്യം ചാതിഗുണവദ് ദദ്യാത്പുരുഷതുഷ്ടിദം ॥ 52 ॥

ആചാര്യം ജ്ഞാനസമ്പന്നം വസ്ത്രാഭരണധേനുഭിഃ ।
തോഷയേദൃത്വിജശ്ചൈവ തദ് വിദ്ധ്യാരാധനം ഹരേഃ ॥ 53 ॥

ഭോജയേത്താൻ ഗുണവതാ സദന്നേന ശുചിസ്മിതേ ।
അന്യാംശ്ച ബ്രാഹ്മണാൻ ശക്ത്യാ യേ ച തത്ര സമാഗതാഃ ॥ 54 ॥

ദക്ഷിണാം ഗുരവേ ദദ്യാദൃത്വിഗ്ഭ്യശ്ച യഥാർഹതഃ ।
അന്നാദ്യേനാശ്വപാകാംശ്ച പ്രീണയേത്സമുപാഗതാൻ ॥ 55 ॥

ഭുക്തവത്സു ച സർവ്വേഷു ദീനാന്ധകൃപണേഷു ച ।
വിഷ്ണോസ്തത്പ്രീണനം വിദ്വാൻ ഭുഞ്ജീത സഹ ബന്ധുഭിഃ ॥ 56 ॥

നൃത്യവാദിത്രഗീതൈശ്ച സ്തുതിഭിഃ സ്വസ്തിവാചകൈഃ ।
കാരയേത്തത്കഥാഭിശ്ച പൂജാം ഭഗവതോഽന്വഹം ॥ 57 ॥

ഏതത്പയോവ്രതം നാമ പുരുഷാരാധനം പരം ।
പിതാമഹേനാഭിഹിതം മയാ തേ സമുദാഹൃതം ॥ 58 ॥

ത്വം ചാനേന മഹാഭാഗേ സമ്യക് ചീർണ്ണേന കേശവം ।
ആത്മനാ ശുദ്ധഭാവേന നിയതാത്മാ ഭജാവ്യയം ॥ 59 ॥

അയം വൈ സർവ്വയജ്ഞാഖ്യഃ സർവ്വവ്രതമിതി സ്മൃതം ।
തപഃസാരമിദം ഭദ്രേ ദാനം ചേശ്വരതർപ്പണം ॥ 60 ॥

ത ഏവ നിയമാഃ സാക്ഷാത് ത ഏവ ച യമോത്തമാഃ ।
തപോ ദാനം വ്രതം യജ്ഞോ യേന തുഷ്യത്യധോക്ഷജഃ ॥ 61 ॥

തസ്മാദേതദ് വ്രതം ഭദ്രേ പ്രയതാ ശ്രദ്ധയാ ചര ।
ഭഗവാൻ പരിതുഷ്ടസ്തേ വരാനാശു വിധാസ്യതി ॥ 62 ॥