രാമായണം/അയോദ്ധ്യാകാണ്ഡം/അധ്യായം20

രാമായണം/അയോദ്ധ്യാകാണ്ഡം
രചന:വാൽമീകി
അധ്യായം20

1 ഇതി ബ്രുവതി രാമേ തു ലക്ഷ്മണോ ഽധഃശിരാ മുഹുഃ
ശ്രുത്വാ മധ്യം ജഗാമേവ മനസാ ദുഃഖഹർഷയോഃ
2 തദാ തു ബദ്ധ്വാ ഭ്രുകുടീം ഭ്രുവോർ മധ്യേ നരർഷഭ
നിശശ്വാസ മഹാസർപോ ബിലസ്ഥ ഇവ രോഷിതഃ
3 തസ്യ ദുഷ്പ്രതിവീക്ഷ്യം തദ് ഭ്രുകുടീസഹിതം തദാ
ബഭൗ ക്രുദ്ധസ്യ സിംഹസ്യ മുഖസ്യ സദൃശം മുഖം
4 അഗ്രഹസ് തം വിധുന്വംസ് തു ഹസ്തീ ഹസ്തം ഇവാത്മനഃ
തിര്യഗ് ഊർധ്വം ശരീരേ ച പാതയിത്വാ ശിരോധരാം
5 അഗ്രാക്ഷ്ണാ വീക്ഷമാണസ് തു തിര്യഗ് ഭ്രാതരം അബ്രവീത്
അസ്ഥാനേ സംഭ്രമോ യസ്യ ജാതോ വൈ സുമഹാൻ അയം
6 ധർമദോഷപ്രസംഗേന ലോകസ്യാനതിശങ്കയാ
കഥം ഹ്യ് ഏതദ് അസംഭ്രാന്തസ് ത്വദ്വിധോ വക്തും അർഹതി
7 യഥാ ദൈവം അശൗണ്ഡീരം ശൗണ്ഡീരഃ ക്ഷത്രിയർഷഭഃ
കിം നാമ കൃപണം ദൈവം അശക്തം അഭിശംസസി
8 പാപയോസ് തു കഥം നാമ തയോഃ ശങ്കാ ന വിദ്യതേ
സന്തി ധർമോപധാഃ ശ്ലക്ഷ്ണാ ധർമാത്മൻ കിം ന ബുധ്യസേ
9 ലോകവിദ്വിഷ്ടം ആരബ്ധം ത്വദന്യസ്യാഭിഷേചനം
യേനേയം ആഗതാ ദ്വൈധം തവ ബുദ്ധിർ മഹീപതേ
സ ഹി ധർമോ മമ ദ്വേഷ്യഃ പ്രസംഗാദ് യസ്യ മുഹ്യസി
10 യദ്യ് അപി പ്രതിപത്തിസ് തേ ദൈവീ ചാപി തയോർ മതം
  തഥാപ്യ് ഉപേക്ഷണീയം തേ ന മേ തദ് അപി രോചതേ
11 വിക്ലവോ വീര്യഹീനോ യഃ സ ദൈവം അനുവർതതേ
  വീരാഃ സംഭാവിതാത്മാനോ ന ദൈവം പര്യുപാസതേ
12 ദൈവം പുരുഷകാരേണ യഃ സമർഥഃ പ്രബാധിതും
  ന ദൈവേന വിപന്നാർഥഃ പുരുഷഃ സോ ഽവസീദതി
13 ദ്രക്ഷ്യന്തി ത്വ് അദ്യ ദൈവസ്യ പൗരുഷം പുരുഷസ്യ ച
  ദൈവമാനുഷയോർ അദ്യ വ്യക്താ വ്യക്തിർ ഭവിഷ്യതി
14 അദ്യ മത്പൗരുഷഹതം ദൈവം ദ്രക്ഷ്യന്തി വൈ ജനാഃ
  യദ് ദൈവാദ് ആഹതം തേ ഽദ്യ ദൃഷ്ടം രാജ്യാഭിഷേചനം
15 അത്യങ്കുശം ഇവോദ്ദാമം ഗജം മദബലോദ്ധതം
  പ്രധാവിതം അഹം ദൈവം പൗരുഷേണ നിവർതയേ
16 ലോകപാലാഃ സമസ്താസ് തേ നാദ്യ രാമാഭിഷേചനം
  ന ച കൃത്സ്നാസ് ത്രയോ ലോകാ വിഹന്യുഃ കിം പുനഃ പിതാ
17 യൈർ വിവാസസ് തവാരണ്യേ മിഥോ രാജൻ സമർഥിതഃ
  അരണ്യേ തേ വിവത്സ്യന്തി ചതുർദശ സമാസ് തഥാ
18 അഹം തദാശാം ഛേത്സ്യാമി പിതുസ് തസ്യാശ് ച യാ തവ
  അഭിഷേകവിഘാതേന പുത്രരാജ്യായ വർതതേ
19 മദ്ബലേന വിരുദ്ധായ ന സ്യാദ് ദൈവബലം തഥാ
  പ്രഭവിഷ്യതി ദുഃഖായ യഥോഗ്രം പൗരുഷം മമ
20 ഊർധ്വം വർഷസഹസ്രാന്തേ പ്രജാപാല്യം അനന്തരം
  ആര്യപുത്രാഃ കരിഷ്യന്തി വനവാസം ഗതേ ത്വയി
21 പൂർവരാജർഷിവൃത്ത്യാ ഹി വനവാസോ വിധീയതേ
  പ്രജാ നിക്ഷിപ്യ പുത്രേഷു പുത്രവത് പരിപാലനേ
22 സ ചേദ് രാജന്യ് അനേകാഗ്രേ രാജ്യവിഭ്രമശങ്കയാ
  നൈവം ഇച്ഛസി ധർമാത്മൻ രാജ്യം രാമ ത്വം ആത്മനി
23 പ്രതിജാനേ ച തേ വീര മാ ഭൂവം വീരലോകഭാക്
  രാജ്യം ച തവ രക്ഷേയം അഹം വേലേവ സാഗരം
24 മംഗലൈർ അഭിഷിഞ്ചസ്വ തത്ര ത്വം വ്യാപൃതോ ഭവ
  അഹം ഏകോ മഹീപാലാൻ അലം വാരയിതും ബലാത്
25 ന ശോഭാർഥാവ് ഇമൗ ബാഹൂ ന ധനുർ ഭൂഷണായ മേ
  നാസിരാബന്ധനാർഥായ ന ശരാഃ സ്തംഭഹേതവഃ
26 അമിത്രദമനാർഥം മേ സർവം ഏതച് ചതുഷ്ടയം
  ന ചാഹം കാമയേ ഽത്യർഥം യഃ സ്യാച് ഛത്രുർ മതോ മമ
27 അസിനാ തീക്ഷ്ണധാരേണ വിദ്യുച്ചലിതവർചസാ
  പ്രഗൃഹീതേന വൈ ശത്രും വജ്രിണം വാ ന കൽപയേ
28 ഖഡ്ഗനിഷ്പേഷനിഷ്പിഷ്ടൈർ ഗഹനാ ദുശ്ചരാ ച മേ
  ഹസ്ത്യശ്വനരഹസ്തോരുശിരോഭിർ ഭവിതാ മഹീ
29 ഖഡ്ഗധാരാ ഹതാ മേ ഽദ്യ ദീപ്യമാനാ ഇവാദ്രയഃ
  പതിഷ്യന്തി ദ്വിപാ ഭൂമൗ മേഘാ ഇവ സവിദ്യുതഃ
30 ബദ്ധഗോധാംഗുലിത്രാണേ പ്രഗൃഹീതശരാസനേ
  കഥം പുരുഷമാനീ സ്യാത് പുരുഷാണാം മയി സ്ഥിതേ
31 ബഹുഭിശ് ചൈകം അത്യസ്യന്ന് ഏകേന ച ബഹൂഞ് ജനാൻ
  വിനിയോക്ഷ്യാമ്യ് അഹം ബാണാൻ നൃവാജിഗജമർമസു
32 അദ്യ മേ ഽസ്ത്രപ്രഭാവസ്യ പ്രഭാവഃ പ്രഭവിഷ്യതി
  രാജ്ഞശ് ചാപ്രഭുതാം കർതും പ്രഭുത്വം ച തവ പ്രഭോ
33 അദ്യ ചന്ദനസാരസ്യ കേയൂരാമോക്ഷണസ്യ ച
  വസൂനാം ച വിമോക്ഷസ്യ സുഹൃദാം പാലനസ്യ ച
34 അനുരൂപാവ് ഇമൗ ബാഹൂ രാമ കർമ കരിഷ്യതഃ
  അഭിഷേചനവിഘ്നസ്യ കർതൄണാം തേ നിവാരണേ
35 ബ്രവീഹി കോ ഽദ്യൈവ മയാ വിയുജ്യതാം; തവാസുഹൃത് പ്രാണയശഃ സുഹൃജ്ജനൈഃ
  യഥാ തവേയം വസുധാ വശേ ഭവേത്; തഥൈവ മാം ശാധി തവാസ്മി കിങ്കരഃ
36 വിമൃജ്യ ബാഷ്പം പരിസാന്ത്വ്യ ചാസകൃത്; സ ലക്ഷ്മണം രാഘവവംശവർധനഃ
  ഉവാച പിത്ര്യേ വചനേ വ്യവസ്ഥിതം; നിബോധ മാം ഏഷ ഹി സൗമ്യ സത്പഥഃ