രാമായണം/അയോദ്ധ്യാകാണ്ഡം/അധ്യായം2

രാമായണം/അയോദ്ധ്യാകാണ്ഡം
രചന:വാൽമീകി
അധ്യായം2

1 തതഃ പരിഷദം സർവാം ആമന്ത്ര്യ വസുധാധിപഃ
ഹിതം ഉദ്ധർഷണം ചേദം ഉവാചാപ്രതിമം വചഃ
2 ദുന്ദുഭിസ്വനകൽപേന ഗംഭീരേണാനുനാദിനാ
സ്വരേണ മഹതാ രാജാ ജീഗ്മൂത ഇവ നാദയൻ
3 സോ ഽഹം ഇക്ഷ്വാകുഭിഃ പൂർവൈർ നരേന്ദ്രൈഃ പരിപാലിതം
ശ്രേയസാ യോക്തുകാമോ ഽസ്മി സുഖാർഹം അഖിലം ജഗത്
4 മയാപ്യ് ആചരിതം പൂർവൈഃ പന്ഥാനം അനുഗച്ഛതാ
പ്രജാ നിത്യം അതന്ദ്രേണ യഥാശക്ത്യ് അഭിരക്ഷതാ
5 ഇദം ശരീരം കൃത്സ്നസ്യ ലോകസ്യ ചരതാ ഹിതം
പാണ്ഡുർ അസ്യാതപത്രസ്യച് ഛായായാം ജരിതം മയാ
6 പ്രാപ്യ വർഷസഹസ്രാണി ബഹൂന്യ് ആയൂംഷി ജീവിതഃ
ജീർണസ്യാസ്യ ശരീരസ്യ വിശ്രാന്തിം അഭിരോചയേ
7 രാജപ്രഭാവജുഷ്ടാം ഹി ദുർവഹാം അജിതേന്ദ്രിയൈഃ
പരിശ്രാന്തോ ഽസ്മി ലോകസ്യ ഗുർവീം ധർമധുരം വഹൻ
8 സോ ഽഹം വിശ്രമം ഇച്ഛാമി പുത്രം കൃത്വാ പ്രജാഹിതേ
സംനികൃഷ്ടാൻ ഇമാൻ സർവാൻ അനുമാന്യ ദ്വിജർഷഭാൻ
9 അനുജാതോ ഹി മേ സർവൈർ ഗുണൈർ ജ്യേഷ്ഠോ മമാത്മജഃ
പുരന്ദരസമോ വീര്യേ രാമഃ പരപുരഞ്ജയഃ
10 തം ചന്ദ്രം ഇവ പുഷ്യേണ യുക്തം ധർമഭൃതാം വരം
  യൗവരാജ്യേന യോക്താസ്മി പ്രീതഃ പുരുഷപുംഗവം
11 അനുരൂപഃ സ വോ നാഥോ ലക്ഷ്മീവാംൽ ലക്ഷ്മണാഗ്രജഃ
  ത്രൈലോക്യം അപി നാഥേന യേന സ്യാൻ നാഥവത്തരം
12 അനേന ശ്രേയസാ സദ്യഃ സംയോജ്യാഹം ഇമാം മഹീം
  ഗതക്ലേശോ ഭവിഷ്യാമി സുതേ തസ്മിൻ നിവേശ്യ വൈ
13 ഇതി ബ്രുവന്തം മുദിതാഃ പ്രത്യനന്ദൻ നൃപാ നൃപം
  വൃഷ്ടിമന്തം മഹാമേഘം നർദന്തം ഇവ ബർഹിണഃ
14 തസ്യ ധർമാർഥവിദുഷോ ഭാവം ആജ്ഞായ സർവശഃ
  ഊചുശ് ച മനസാ ജ്ഞാത്വാ വൃദ്ധം ദശരഥം നൃപം
15 അനേകവർഷസാഹസ്രോ വൃദ്ധസ് ത്വം അസി പാർഥിവ
  സ രാമം യുവരാജാനം അഭിഷിഞ്ചസ്വ പാർഥിവം
16 ഇതി തദ്വചനം ശ്രുത്വാ രാജാ തേഷാം മനഃപ്രിയം
  അജാനന്ന് ഇവ ജിജ്ഞാസുർ ഇദം വചനം അബ്രവീത്
17 കഥം നു മയി ധർമേണ പൃഥിവീം അനുശാസതി
  ഭവന്തോ ദ്രഷ്ടും ഇച്ഛന്തി യുവരാജം മമാത്മജം
18 തേ തം ഊചുർ മഹാത്മാനം പൗരജാനപദൈഃ സഹ
  ബഹവോ നൃപ കല്യാണാ ഗുണാഃ പുത്രസ്യ സന്തി തേ
19 ദിവ്യൈർ ഗുണൈഃ ശക്രസമോ രാമഃ സത്യപരാക്രമഃ
  ഇക്ഷ്വാകുഭ്യോ ഹി സർവേഭ്യോ ഽപ്യ് അതിരക്തോ വിശാമ്പതേ
20 രാമഃ സത്പുരുഷോ ലോകേ സത്യധർമപരായണഃ
  ധർമജ്ഞഃ സത്യസന്ധശ് ച ശീലവാൻ അനസൂയകഃ
21 ക്ഷാന്തഃ സാന്ത്വയിതാ ശ്ലക്ഷ്ണഃ കൃതജ്ഞോ വിജിതേന്ദ്രിയഃ
  മൃദുശ് ച സ്ഥിരചിത്തശ് ച സദാ ഭവ്യോ ഽനസൂയകഃ
22 പ്രിയവാദീ ച ഭൂതാനാം സത്യവാദീ ച രാഘവഃ
  ബഹുശ്രുതാനാം വൃദ്ധാനാം ബ്രാഹ്മണാനാം ഉപാസിതാ
23 തേനാസ്യേഹാതുലാ കീർതിർ യശസ് തേജശ് ച വർധതേ
  ദേവാസുരമനുഷ്യാണാം സർവാസ്ത്രേഷു വിശാരദഃ
24 യദാ വ്രജതി സംഗ്രാമം ഗ്രാമാർഥേ നഗരസ്യ വാ
  ഗത്വാ സൗമിത്രിസഹിതോ നാവിജിത്യ നിവർതതേ
25 സംഗ്രാമാത് പുനർ ആഗമ്യ കുഞ്ജരേണ രഥേന വാ
  പൗരാൻ സ്വജനവൻ നിത്യം കുശലം പരിപൃച്ഛതി
26 പുത്രേഷ്വ് അഗ്നിഷു ദാരേഷു പ്രേഷ്യശിഷ്യഗണേഷു ച
  നിഖിലേനാനുപൂർവ്യാ ച പിതാ പുത്രാൻ ഇവൗരസാൻ
27 ശുശ്രൂഷന്തേ ച വഃ ശിഷ്യാഃ കച് ചിത് കർമസു ദംശിതാഃ
  ഇതി നഃ പുരുഷവ്യാഘ്രഃ സദാ രാമോ ഽഭിഭാഷതേ
28 വ്യസനേഷു മനുഷ്യാണാം ഭൃശം ഭവതി ദുഃഖിതഃ
  ഉത്സവേഷു ച സർവേഷു പിതേവ പരിതുഷ്യതി
29 സത്യവാദീ മഹേഷ്വാസോ വൃദ്ധസേവീ ജിതേന്ദ്രിയഃ
  വത്സഃ ശ്രേയസി ജാതസ് തേ ദിഷ്ട്യാസൗ തവ രാഘവഃ
  ദിഷ്ട്യാ പുത്രഗുണൈർ യുക്തോ മാരീച ഇവ കശ്യപഃ
30 ബലം ആരോഗ്യം ആയുശ് ച രാമസ്യ വിദിതാത്മനഃ
  ആശംസതേ ജനഃ സർവോ രാഷ്ട്രേ പുരവരേ തഥാ
31 അഭ്യന്തരശ് ച ബാഹ്യശ് ച പൗരജാനപദോ ജനഃ
  സ്ത്രിയോ വൃദ്ധാസ് തരുണ്യശ് ച സായമ്പ്രാതഃ സമാഹിതാഃ
32 സർവാൻ ദേവാൻ നമസ്യന്തി രാമസ്യാർഥേ യശസ്വിനഃ
  തേഷാം ആയാചിതം ദേവ ത്വത്പ്രസാദാത് സമൃധ്യതാം
33 രാമം ഇന്ദീവരശ്യാമം സർവശത്രുനിബർഹണം
  പശ്യാമോ യൗവരാജ്യസ്ഥം തവ രാജോത്തമാത്മജം
34 തം ദേവദേവോപമം ആത്മജം തേ; സർവസ്യ ലോകസ്യ ഹിതേ നിവിഷ്ടം
  ഹിതായ നഃ ക്ഷിപ്രം ഉദാരജുഷ്ടം; മുദാഭിഷേക്തും വരദ ത്വം അർഹസി