രാമായണം/അയോദ്ധ്യാകാണ്ഡം/അധ്യായം1

രാമായണം/അയോദ്ധ്യാകാണ്ഡം
രചന:വാൽമീകി
അധ്യായം1

1 കസ്യ ചിത് ത്വ് അഥ കാലസ്യ രാജാ ദശരഥഃ സുതം
ഭരതം കേകയീപുത്രം അബ്രവീദ് രഘുനന്ദനഃ
2 അയം കേകയരാജസ്യ പുത്രോ വസതി പുത്രക
ത്വാം നേതും ആഗതോ വീര യുധാജിൻ മാതുലസ് തവ
3 ശ്രുത്വാ ദശരഥസ്യൈതദ് ഭരതഃ കേകയീസുതഃ
ഗമനായാഭിചക്രാമ ശത്രുഘ്നസഹിതസ് തദാ
4 ആപൃച്ഛ്യ പിതരം ശൂരോ രാമം ചാക്ലിഷ്ടകാരിണം
മാതൄംശ് ചാപി നരശ്രേഷ്ഠഃ ശത്രുഘ്നസഹിതോ യയൗ
5 യുധാജിത് പ്രാപ്യ ഭരതം സശത്രുഘ്നം പ്രഹർഷിതഃ
സ്വപുരം പ്രാവിശദ് വീരഃ പിതാ തസ്യ തുതോഷ ഹ
6 സ തത്ര ന്യവസദ് ഭ്രാത്രാ സഹ സത്കാരസത്കൃതഃ
മാതുലേനാശ്വപതിനാ പുത്രസ്നേഹേന ലാലിതഃ
7 തത്രാപി നിവസന്തൗ തൗ തർപ്യമാണൗ ച കാമതഃ
ഭ്രാതരൗ സ്മരതാം വീരൗ വൃദ്ധം ദശരഥം നൃപം
8 രാജാപി തൗ മഹാതേജാഃ സസ്മാര പ്രോഷിതൗ സുതൗ
ഉഭൗ ഭരതശത്രുഘ്നൗ മഹേന്ദ്രവരുണോപമൗ
9 സർവ ഏവ തു തസ്യേഷ്ടാശ് ചത്വാരഃ പുരുഷർഷഭാഃ
സ്വശരീരാദ് വിനിർവൃത്താശ് ചത്വാര ഇവ ബാഹവഃ
10 തേഷാം അപി മഹാതേജാ രാമോ രതികരഃ പിതുഃ
  സ്വയംഭൂർ ഇവ ഭൂതാനാം ബഭൂവ ഗുണവത്തരഃ
11 ഗതേ ച ഭരതേ രാമോ ലക്ഷ്മണശ് ച മഹാബലഃ
  പിതരം ദേവസങ്കാശം പൂജയാം ആസതുസ് തദാ
12 പിതുർ ആജ്ഞാം പുരസ്കൃത്യ പൗരകാര്യാണി സർവശഃ
  ചകാര രാമോ ധർമാത്മാ പ്രിയാണി ച ഹിതാനി ച
13 മാതൃഭ്യോ മാതൃകാര്യാണി കൃത്വാ പരമയന്ത്രിതഃ
  ഗുരൂണാം ഗുരുകാര്യാണി കാലേ കാലേ ഽന്വവൈക്ഷത
14 ഏവം ദശരഥഃ പ്രീതോ ബ്രാഹ്മണാ നൈഗമാസ് തഥാ
  രാമസ്യ ശീലവൃത്തേന സർവേ വിഷയവാസിനഃ
15 സ ഹി നിത്യം പ്രശാന്താത്മാ മൃദുപൂർവം ച ഭാഷതേ
  ഉച്യമാനോ ഽപി പരുഷം നോത്തരം പ്രതിപദ്യതേ
16 കഥം ചിദ് ഉപകാരേണ കൃതേനൈകേന തുഷ്യതി
  ന സ്മരത്യ് അപകാരാണാം ശതം അപ്യ് ആത്മവത്തയാ
17 ശീലവൃദ്ധൈർ ജ്ഞാനവൃദ്ധൈർ വയോവൃദ്ധൈശ് ച സജ്ജനൈഃ
  കഥയന്ന് ആസ്ത വൈ നിത്യം അസ്ത്രയോഗ്യാന്തരേഷ്വ് അപി
18 കല്യാണാഭിജനഃ സാധുർ അദീനഃ സത്യവാഗ് ഋജുഃ
  വൃദ്ധൈർ അഭിവിനീതശ് ച ദ്വിജൈർ ധർമാർഥദർശിഭിഃ
19 ധർമാർഥകാമതത്ത്വജ്ഞഃ സ്മൃതിമാൻ പ്രതിഭാവനാൻ
  ലൗകികേ സമയാചരേ കൃതകൽപോ വിശാരദഃ
20 ശാസ്ത്രജ്ഞശ് ച കൃതജ്ഞശ് ച പുരുഷാന്തരകോവിദഃ
  യഃ പ്രഗ്രഹാനുഗ്രഹയോർ യഥാന്യായം വിചക്ഷണഃ
21 ആയകർമണ്യ് ഉപായജ്ഞഃ സന്ദൃഷ്ടവ്യയകർമവിത്
  ശ്രൈഷ്ഠ്യം ശാസ്ത്രസമൂഹേഷു പ്രാപ്തോ വ്യാമിശ്രകേഷ്വ് അപി
22 അർഥധർമൗ ച സംഗൃഹ്യ സുഖതന്ത്രോ ന ചാലസഃ
  വൈഹാരികാണാം ശിൽപാനാം വിജ്ഞാതാർഥവിഭാഗവിത്
23 ആരോഹേ വിനയേ ചൈവ യുക്തോ വാരണവാജിനാം
  ധനുർവേദവിദാം ശ്രേഷ്ഠോ ലോകേ ഽതിരഥസംമതഃ
24 അഭിയാതാ പ്രഹർതാ ച സേനാനയവിശാരദഃ
  അപ്രധൃഷ്യശ് ച സംഗ്രാമേ ക്രുദ്ധൈർ അപി സുരാസുരൈഃ
25 അനസൂയോ ജിതക്രോധോ ന ദൃപ്തോ ന ച മത്സരീ
  ന ചാവമന്താ ഭൂതാനാം ന ച കാലവശാനുഗഃ
26 ഏവം ശ്രൈഷ്ഠൈർ ഗുണൈർ യുക്തഃ പ്രജാനാം പാർഥിവാത്മജഃ
  സംമതസ് ത്രിഷു ലോകേഷു വസുധായാഃ ക്ഷമാഗുണൈഃ
  ബുദ്ധ്യാ ബൃഹസ്പതേസ് തുല്യോ വീര്യേണാപി ശചീപതേഃ
27 തഥാ സർവപ്രജാകാന്തൈഃ പ്രീതിസഞ്ജനനൈഃ പിതുഃ
  ഗുണൈർ വിരുരുചേ രാമോ ദീപ്തഃ സൂര്യ ഇവാംശുഭിഃ
28 തം ഏവംവൃത്തസമ്പന്നം അപ്രധൃഷ്യ പരാക്രമം
  ലോകപാലോപമം നാഥം അകാമയത മേദിനീ
29 ഏതൈസ് തു ബഹുഭിർ യുക്തം ഗുണൈർ അനുപമൈഃ സുതം
  ദൃഷ്ട്വാ ദശരഥോ രാജാ ചക്രേ ചിന്താം പരന്തപഃ
30 ഏഷാ ഹ്യ് അസ്യ പരാ പ്രീതിർ ഹൃദി സമ്പരിവർതതേ
  കദാ നാമ സുതം ദ്രക്ഷ്യാമ്യ് അഭിഷിക്തം അഹം പ്രിയം
31 വൃദ്ധികാമോ ഹി ലോകസ്യ സർവഭൂതാനുകമ്പനഃ
  മത്തഃ പ്രിയതരോ ലോകേ പർജന്യ ഇവ വൃഷ്ടിമാൻ
32 യമശക്രസമോ വീര്യേ ബൃഹസ്പതിസമോ മതൗ
  മഹീധരസമോ ധൃത്യാം മത്തശ് ച ഗുണവത്തരഃ
33 മഹീം അഹം ഇമാം കൃത്സ്നാം അധിതിഷ്ഠന്തം ആത്മജം
  അനേന വയസാ ദൃഷ്ട്വാ യഥാ സ്വർഗം അവാപ്നുയാം
34 തം സമീക്ഷ്യ മഹാരാജോ യുക്തം സമുദിതൈർ ഗുണൈഃ
  നിശ്ചിത്യ സചിവൈഃ സാർധം യുവരാജം അമന്യത
35 നാനാനഗരവാസ്തവ്യാൻ പൃഥഗ്ജാനപദാൻ അപി
  സമാനിനായ മേദിന്യാഃ പ്രധാനാൻ പൃഥിവീപതിഃ
36 അഥ രാജവിതീർണേഷു വിവിധേഷ്വ് ആസനേഷു ച
  രാജാനം ഏവാഭിമുഖാ നിഷേദുർ നിയതാ നൃപാഃ
37 സ ലബ്ധമാനൈർ വിനയാന്വിതൈർ നൃപൈഃ; പുരാലയൈർ ജാനപദൈശ് ച മാനവൈഃ
  ഉപോപവിഷ്ടൈർ നൃപതിർ വൃതോ ബഭൗ; സഹസ്രചക്ഷുർ ഭഗവാൻ ഇവാമരൈഃ