മഹാഭാരതം മൂലം/സഭാപർവം/അധ്യായം38

മഹാഭാരതം മൂലം/സഭാപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം38

1 ശിശുപാല ഉവാച
     വിഭീഷികാഭിർ ബഹ്വീഭിർ ഭീഷയൻ സർവപാർഥിവാൻ
     ന വ്യപത്രപസേ കസ്മാദ് വൃദ്ധഃ സൻ കുലപാംസനഃ
2 യുക്തം ഏതത് തൃതീയായാം പ്രകൃതൗ വർതതാ ത്വയാ
     വക്തും ധർമാദ് അപേതാർഥം ത്വം ഹി സർവകുരൂത്തമഃ
3 നാവി നൗർ ഇവ സംബദ്ധാ യഥാന്ധോ വാന്ധം അന്വിയാത്
     തഥാഭൂതാ ഹി കൗരവ്യാ ഭീഷ്മ യേഷാം ത്വം അഗ്രണീഃ
4 പൂതനാഘാതപൂർവാണി കർമാണ്യ് അസ്യ വിശേഷതഃ
     ത്വയാ കീർതയതാസ്മാകം ഭൂയഃ പ്രച്യാവിതം മനഃ
5 അവലിപ്തസ്യ മൂർഖസ്യ കേശവം സ്തോതും ഇച്ഛതഃ
     കഥം ഭീഷ്മ ന തേ ജിഹ്വാ ശതധേയം വിദീര്യതേ
6 യത്ര കുത്സാ പ്രയോക്തവ്യാ ഭീഷ്മ ബാലതരൈർ നരൈഃ
     തം ഇമം ജ്ഞാനവൃദ്ധഃ സൻ ഗോപം സംസ്തോതും ഇച്ഛസി
7 യദ്യ് അനേന ഹതാ ബാല്യേ ശകുനിശ് ചിത്രം അത്ര കിം
     തൗ വാശ്വവൃഷഭൗ ഭീഷ്മ യൗ ന യുദ്ധവിശാരദൗ
8 ചേതനാരഹിതം കാഷ്ഠം യദ്യ് അനേന നിപാതിതം
     പാദേന ശകടം ഭീഷ്മ തത്ര കിം കൃതം അദ്ഭുതം
9 വൽമീകമാത്രഃ സപ്താഹം യദ്യ് അനേന ധൃതോ ഽചലഃ
     തദാ ഗോവർധനോ ഭീഷ്മ ന തച് ചിത്രം മതം മമ
10 ഭുക്തം ഏതേന ബഹ്വ് അന്നം ക്രീഡതാ നഗമൂർധനി
    ഇതി തേ ഭീഷ്മ ശൃണ്വാനാഃ പരം വിസ്മയം ആഗതാഃ
11 യസ്യ ചാനേന ധർമജ്ഞ ഭുക്തം അന്നം ബലീയസഃ
    സ ചാനേന ഹതഃ കംസ ഇത്യ് ഏതൻ ന മഹാദ്ഭുതം
12 ന തേ ശ്രുതം ഇദം ഭീഷ്മ നൂനം കഥയതാം സതാം
    യദ് വക്ഷ്യേ ത്വാം അധർമജ്ഞ വാക്യം കുരുകുലാധമ
13 സ്ത്രീഷു ഗോഷു ന ശസ്ത്രാണി പാതയേദ് ബ്രാഹ്മണേഷു ച
    യസ്യ ചാന്നാനി ഭുഞ്ജീത യശ് ച സ്യാച് ഛരണാഗതഃ
14 ഇതി സന്തോ ഽനുശാസന്തി സജ്ജനാ ധർമിണഃ സദാ
    ഭീഷ്മ ലോകേ ഹി തത് സർവം വിതഥം ത്വയി ദൃശ്യതേ
15 ജ്ഞാനവൃദ്ധം ച വൃദ്ധം ച ഭൂയാംസം കേശവം മമ
    അജാനത ഇവാഖ്യാസി സംസ്തുവൻ കുരുസത്തമ
    ഗോഘ്നഃ സ്ത്രീഘ്നശ് ച സൻ ഭീഷ്മ കഥം സംസ്തവം അർഹതി
16 അസൗ മതിമതാം ശ്രേഷ്ഠോ യ ഏഷ ജഗതഃ പ്രഭുഃ
    സംഭാവയതി യദ്യ് ഏവം ത്വദ്വാക്യാച് ച ജനാർദനഃ
    ഏവം ഏതത് സർവം ഇതി സർവം തദ് വിതഥം ധ്രുവം
17 ന ഗാഥാ ഗാഥിനം ശാസ്തി ബഹു ചേദ് അപി ഗായതി
    പ്രകൃതിം യാന്തി ഭൂതാനി ഭൂലിംഗശകുനിർ യഥാ
18 നൂനം പ്രകൃതിർ ഏഷാ തേ ജഘന്യാ നാത്ര സംശയഃ
    അതഃ പാപീയസീ ചൈഷാം പാണ്ഡവാനാം അപീഷ്യതേ
19 യേഷാം അർച്യതമഃ കൃഷ്ണസ് ത്വം ച യേഷാം പ്രദർശകഃ
    ധർമവാക് ത്വം അധർമജ്ഞഃ സതാം മാർഗാദ് അവപ്ലുതഃ
20 കോ ഹി ധർമിണം ആത്മാനം ജാനഞ് ജ്ഞാനവതാം വരഃ
    കുര്യാദ് യഥാ ത്വയാ ഭീഷ്മ കൃതം ധർമം അവേക്ഷതാ
21 അന്യകാമാ ഹി ധർമജ്ഞ കന്യകാ പ്രാജ്ഞമാനിനാ
    അംബാ നാമേതി ഭദ്രം തേ കഥം സാപഹൃതാ ത്വയാ
22 യാം ത്വയാപഹൃതാം ഭീഷ്മ കന്യാം നൈഷിതവാൻ നൃപഃ
    ഭ്രാതാ വിചിത്രവീര്യസ് തേ സതാം വൃത്തം അനുഷ്ഠിതഃ
23 ദാരയോർ യസ്യ ചാന്യേന മിഷതഃ പ്രാജ്ഞമാനിനഃ
    തവ ജാതാന്യ് അപത്യാനി സജ്ജനാചരിതേ പഥി
24 ന ഹി ധർമോ ഽസ്തി തേ ഭീഷ്മ ബ്രഹ്മചര്യം ഇദം വൃഥാ
    യദ് ധാരയസി മോഹാദ് വാ ക്ലീബത്വാദ് വാ ന സംശയഃ
25 ന ത്വ് അഹം തവ ധർമജ്ഞ പശ്യാമ്യ് ഉപചയം ക്വ ചിത്
    ന ഹി തേ സേവിതാ വൃദ്ധാ യ ഏവം ധർമം അബ്രുവൻ
26 ഇഷ്ടം ദത്തം അധീതം ച യജ്ഞാശ് ച ബഹുദക്ഷിണാഃ
    സർവം ഏതദ് അപത്യസ്യ കലാം നാർഹതി ഷോഡശീം
27 വ്രതോപവാസൈർ ബഹുഭിഃ കൃതം ഭവതി ഭീഷ്മ യത്
    സർവം തദ് അനപത്യസ്യ മോഘം ഭവതി നിശ്ചയാത്
28 സോ ഽനപത്യശ് ച വൃദ്ധശ് ച മിഥ്യാധർമാനുശാസനാത്
    ഹംസവത് ത്വം അപീദാനീം ജ്ഞാതിഭ്യഃ പ്രാപ്നുയാ വധം
29 ഏവം ഹി കഥയന്ത്യ് അന്യേ നരാ ജ്ഞാനവിദഃ പുരാ
    ഭീഷ്മ യത് തദ് അഹം സമ്യഗ് വക്ഷ്യാമി തവ ശൃണ്വതഃ
30 വൃദ്ധഃ കില സമുദ്രാന്തേ കശ് ചിദ് ധംസോ ഽഭവത് പുരാ
    ധർമവാഗ് അന്യഥാവൃത്തഃ പക്ഷിണഃ സോ ഽനുശാസ്തി ഹ
31 ധർമം ചരത മാധർമം ഇതി തസ്യ വചഃ കില
    പക്ഷിണഃ ശുശ്രുവുർ ഭീഷ്മ സതതം ധർമവാദിനഃ
32 അഥാസ്യ ഭക്ഷ്യം ആജഹ്രുഃ സമുദ്രജലചാരിണഃ
    അണ്ഡജാ ഭീഷ്മ തസ്യാന്യേ ധർമാർഥം ഇതി ശുശ്രുമ
33 തസ്യ ചൈവ സമഭ്യാശേ നിക്ഷിപ്യാണ്ഡാനി സർവശഃ
    സമുദ്രാംഭസ്യ് അമോദന്ത ചരന്തോ ഭീഷ്മ പക്ഷിണഃ
34 തേഷാം അണ്ഡാനി സർവേഷാം ഭക്ഷയാം ആസ പാപകൃത്
    സ ഹംസഃ സമ്പ്രമത്താനാം അപ്രമത്തഃ സ്വകർമണി
35 തതഃ പ്രക്ഷീയമാണേഷു തേഷ്വ് അണ്ഡേഷ്വ് അണ്ഡജോ ഽപരഃ
    അശങ്കത മഹാപ്രാജ്ഞസ് തം കദാ ചിദ് ദദർശ ഹ
36 തതഃ സ കഥയാം ആസ ദൃഷ്ട്വാ ഹംസസ്യ കിൽബിഷം
    തേഷാം പരമദുഃഖാർതഃ സ പക്ഷീ സർവപക്ഷിണാം
37 തതഃ പ്രത്യക്ഷതോ ദൃഷ്ട്വാ പക്ഷിണസ് തേ സമാഗതാഃ
    നിജഘ്നുസ് തം തദാ ഹംസം മിഥ്യാവൃത്തം കുരൂദ്വഹ
38 തേ ത്വാം ഹംസസധർമാണം അപീമേ വസുധാധിപാഃ
    നിഹന്യുർ ഭീഷ്മ സങ്ക്രുദ്ധാഃ പക്ഷിണസ് തം ഇവാണ്ഡജം
39 ഗാഥാം അപ്യ് അത്ര ഗായന്തി യേ പുരാണവിദോ ജനാഃ
    ഭീഷ്മ യാം താം ച തേ സമ്യക് കഥയിഷ്യാമി ഭാരത
40 അന്തരാത്മനി വിനിഹിതേ; രൗഷി പത്രരഥ വിതഥം
    അണ്ഡഭക്ഷണം അശുചി തേ; കർമ വാചം അതിശയതേ