മഹാഭാരതം മൂലം/ശല്യപർവം/അധ്യായം56

←അധ്യായം55

മഹാഭാരതം മൂലം/ശല്യപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം56

അധ്യായം57→

1 [സ്]
     തതോ ദുര്യോധനോ ദൃഷ്ട്വാ ഭീമസേനം തഥാഗതം
     പ്രത്യുദ്യയാവ് അദീനാത്മാ വേഗേന മഹതാ നദൻ
 2 സമാപേതതുർ ആനദ്യ ശൃംഗിണൗ വൃഷഭാവ് ഇവ
     മഹാനിർഘാത ഘോഷശ് ച സമ്പ്രഹാരസ് തയോർ അഭൂത്
 3 അഭവച് ച തയോർ യുദ്ധം തുമുലം ലോമ ഹാർഷണം
     ജിഗീഷതോർ യുധാ അന്യോന്യം ഇന്ദ്ര പ്രഹ്രാദയോർ ഇവ
 4 രുധിരോക്ഷിതസർവാംഗൗ ഗദാഹസ്തൗ മനസ്വിനൗ
     ദദൃശാതേ മഹാത്മാനൗ പുഷ്പിതാവ് ഇവ കുംശുകൗ
 5 തഥാ തസ്മിൻ മഹായുദ്ധേ വർതമാനേ സുദാരുണേ
     ഖദ്യോതസംഘൈർ ഇവ ഖം ദർശനീയം വ്യരോചത
 6 തഥാ തസ്മിൻ വർതമാനേ സങ്കുലേ തുമുലേ ഭൃശം
     ഉഭാവ് ആപി പരിശ്രാന്തൗ യുധ്യമാനാവ് അരിന്ദമൗ
 7 തൗ മുഹൂർതം സമാശ്വസ്യ പുനർ ഏവ പരന്തപൗ
     അഭ്യഹാരയതാം തത്ര സമ്പ്രഗൃഹ്യ ഗദേ ശുഭേ
 8 തൗ തു ദൃഷ്ട്വാ മഹാവീര്യൗ സമാശ്വസ്തൗ നരർഷഭൗ
     ബലിനൗ വാരണൗ യദ്വദ് വാശിതാർഥേ മദോത്കടൗ
 9 അപാരവീര്യൗ സമ്പ്രേക്ഷ്യ പ്രഗൃഹീതഗദാവ് ഉഭൗ
     വിസ്മയം പരമം ജഗ്മുർ ദേവഗന്ധർവദാനവാഃ
 10 പ്രഗൃഹീതഗദൗ ദൃഷ്ട്വാ ദുര്യോധന വൃകോദരൗ
    സാംശയഃ സർവഭൂതാനാം വിജയേ സമപദ്യത
11 സമാഗമ്യ തതോ ഭൂയോ ഭ്രാതരൗ ബലിനാം വരൗ
    അന്യോന്യസ്യാന്തര പ്രേപ്സൂ പ്രചക്രാതേ ഽന്തരം പ്രതി
12 യമദണ്ഡോപമാം ഗുർവീം ഇന്ദ്രാശനിം ഇവോദ്യതാം
    ദദൃശുഃ പ്രേക്ഷകാ രാജൻ രൗദ്രീം വിശസനീം ഗദാം
13 ആവിധ്യതോ ഗദാം തസ്യ ഭീമസേനസ്യ സംയുഗേ
    ശബ്ദഃ സുതുമുലോ ഘോരോ മുഹൂർതം സമപദ്യത
14 ആവിധ്യന്തം അഭിപ്രേക്ഷ്യ ധാർതരാഷ്ട്രോ ഽഥ പാണ്ഡവം
    ഗദാം അലഘു വേഗാം താം വിസ്മിതഃ സംബഭൂവ ഹ
15 ചരംശ് ച വിവിധാൻ മാർഗാൻ മണ്ഡലാനി ച ഭാരത
    അശോഭത തദാ വീരോ ഭൂയ ഏവ വൃകോദരഃ
16 തൗ പരസ്പരം ആസാദ്യ യത് താവ് അന്യോന്യരക്ഷണേ
    മാർജാരാവ് ഇവ ഭക്ഷാർഥേ തതക്ഷാതേ മുഹുർ മുഹുഃ
17 അചരദ് ഭീമസേനസ് തു മാർഗാൻ ബഹുവിധാംസ് തഥാ
    മണ്ഡലാനി വിചിത്രാണി സ്ഥാനാനി വിവിധാനി ച
18 ഗോമൂത്രികാണി ചിത്രാണി ഗതപ്രത്യാഗതാനി ച
    പരിമോക്ഷം പ്രഹാരാണാം വർജനം പരിധാവനം
19 അഭിദ്രവണം ആക്ഷേപം അവസ്ഥാനം സവിഗ്രഹം
    പരാവർതന സംവർതം അവപ്ലുതം അഥാപ്ലുതം
    ഉപന്യസ്തം അപന്യസ്തം ഗദായുദ്ധവിശാരദൗ
20 ഏവം തൗ വിചരന്തൗ തു ന്യഘ്നതാം വൈ പരസ്പരം
    വഞ്ചയന്തൗ പുനശ് ചൈവ ചേരതുഃ കുരുസത്തമൗ
21 വിക്രീഡന്തൗ സുബലിനൗ മണ്ഡലാനി പ്രചേരതുഃ
    ഗദാഹസ്തൗ തതസ് തൗ തു മണ്ഡലാവസ്ഥിതൗ ബലീ
22 ദക്ഷിണം മണ്ഡലം രാജൻ ധാർതരാഷ്ട്രോ ഽഭ്യവർതത
    സവ്യം തു മണ്ഡലം തത്ര ഭീമസേനോ ഽഭ്യവർതത
23 തഥാ തു ചരതസ് തസ്യ ഭീമസ്യ രണമൂർധനി
    ദുര്യോധനോ മഹാരാജ പാർശ്വദേശേ ഽഭ്യതാഡയത്
24 ആഹതസ് തു തദാ ഭീമസ് തവ പുത്രേണ ഭാരത
    ആവിധ്യത ഗദാം ഗുർവീം പ്രഹാരം തം അചിന്തയൻ
25 ഇന്ദ്രാശനിസമാം ഘോരാം യമദണ്ഡം ഇവോദ്യതാം
    ദദൃശുസ് തേ മഹാരാജ ഭീമസേനസ്യ താം ഗദാം
26 ആവിധ്യന്തം ഗദാം ദൃഷ്ട്വാ ഭീമസേനം തവാത്മജഃ
    സമുദ്യമ്യാ ഗദാം ഘോരാം പ്രത്യവിധ്യദ് അരിന്ദമഃ
27 ഗദാ മാരുതവേഗേന തവ പുത്രസ്യ ഭാരത
    ശബ്ദ ആസീത് സുതുമുലസ് തേജശ് ച സമജായത
28 സ ചരൻ വിവിധാൻ മാർഗാൻ മണ്ഡലാനി ച ഭാഗശഃ
    സമശോഭത തേജസ്വീ ഭൂയോ ഭീമാത് സുയോധനഃ
29 ആവിദ്ധാ സർവവേഗേന ഭീമേന മഹതീ ഗദാ
    സധൂമം സാർചിഷം ചാഗ്നിം മുമോചോഗ്രാ മഹാസ്വനാ
30 ആധൂതാം ഭീമസേനേന ഗദാം ദൃഷ്ട്വാ സുയോധനഃ
    അദ്രിസാരമയീം ഗുർവീം ആവിധ്യൻ ബഹ്വ് അശോഭത
31 ഗദാ മാരുതവേഗം ഹി ദൃഷ്ട്വാ തസ്യ മഹാത്മനഃ
    ഭയം വിവേശ പാണ്ഡൂൻ വൈ സർവാൻ ഏവ സസോമകാൻ
32 തൗ ദർശയന്തൗ സമരേ യുദ്ധക്രീഡാം സമന്തതഃ
    ഗദാഭ്യാം സഹസാന്യോന്യം ആജഘ്നതുർ അരിന്ദമൗ
33 തൗ പരസ്പരം ആസാദ്യ ദംഷ്ട്രാഭ്യാം ദ്വിരദൗ യഥാ
    അശോഭേതാം മഹാരാജ ശോണിതേന പരിപ്ലുതൗ
34 ഏവം തദ് അഭവദ് യുദ്ധം ഘോരരൂപം അസംവൃതം
    പരിവൃത്തേ ഽഹനി ക്രൂരം വൃത്രവാസവയോർ ഇവ
35 ദൃഷ്ട്വാ വ്യവസ്ഥിതം ഭീമം തവ പുത്രോ മഹാബലഃ
    ചരംശ് ചിത്രതരാൻ മാർഗാൻ കൗന്തേയം അഭിദുദ്രുവേ
36 തസ്യ ഭീമോ മഹാവേഗാം ജാംബൂനദപരിഷ്കൃതാം
    അഭിക്രുദ്ധസ്യ ക്രുദ്ധസ് തു താഡയാം ആസ താം ഗദാം
37 സവിസ്ഫുലിംഗോ നിർഹ്രാദസ് തയോസ് തത്രാഭിഘാതജഃ
    പ്രാദുരാസീൻ മഹാരാജ സൃഷ്ടയോർ വജ്രയോർ ഇവ
38 വേഗവത്യാ തയാ തത്ര ഭീമസേനപ്രമുക്തയാ
    നിപതന്ത്യാ മഹാരാജ പൃഥിവീസമകമ്പത
39 താം നാമൃഷ്യത കൗരവ്യോ ഗദാം പ്രതിഹതാം രണേ
    മത്തോ ദ്വിപ ഇവ ക്രുദ്ധഃ പ്രതിജുഞ്ജര ദർശനാത്
40 സ സവ്യം മണ്ഡലം രാജന്ന് ഉദ്ഭ്രാമ്യ കൃതനിശ്ചയഃ
    ആജഘ്നേ മൂർധ്നി കൗന്തേയം ഗദയാ ഭീമവേഗയാ
41 തയാ ത്വ് അഭിഹതോ ഭീമഃ പുത്രേണ തവ പാണ്ഡവഃ
    നാകമ്പത മഹാരാജ തദ് അദ്ഭുതം ഇവാഭവത്
42 ആശ്ചര്യം ചാപി തദ് രാജൻ സർവസൈന്യാന്യ് അപൂജയൻ
    യദ് ഗദാഭിഹതോ ഭീമോ നാകമ്പത പദാത് പദം
43 തതോ ഗുരുതരാം ദീപ്താം ഗദാം ഹേമപരിഷ്കൃതാം
    ദുര്യോധനായ വ്യസൃജദ് ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ
44 തം പ്രഹാരം അസംഭ്രാന്തോ ലാഘവേന മഹാബലഃ
    മോഘം ദുര്യോധനശ് ചക്രേ തത്രാഭൂദ് വിസ്മയോ മഹാൻ
45 സാ തു മോഘാ ഗദാ രാജൻ പതന്തീ ഭീമ ചോദിതാ
    ചാലയാം ആസ പൃഥിവീം മഹാനിർഘാത നിസ്വനാ
46 ആസ്ഥായ കൗശികാൻ മാർഗാൻ ഉത്പതൻ സ പുനഃ പുനഃ
    ഗദാ നിപാതം പ്രജ്ഞായ ഭീമസേനം അവഞ്ചയത്
47 വഞ്ചയിത്വാ തഥാ ഭീമം ഗദയാ കുരുസത്തമഃ
    താഡയാം ആസ സങ്ക്രുദ്ധോ വക്ഷോ ദേശേ മഹാബലഃ
48 ഗദയാഭിഹതോ ഭീമോ മുഹ്യമാനോ മഹാരണേ
    നാഭ്യമന്യത കർതവ്യം പുത്രേണാഭ്യാഹതസ് തവ
49 തസ്മിംസ് തഥാ വർതമാനേ രാജൻ സോമക പാണ്ഡവാഃ
    ഭൃശോപഹത സങ്കൽപാ നഹൃഷ്ട മനസോ ഽഭവൻ
50 സ തു തേന പ്രഹാരേണ മാതംഗ ഇവ രോഷിതഃ
    ഹസ്തിവദ് ധസ്തി സങ്കാശം അഭിദുദ്രാവ തേ സുതം
51 തതസ് തു രഭസോ ഭീമോ ഗദയാ തനയം തവ
    അഭിദുദ്രാവ വേഗേന സിംഹോ വനഗജം യഥാ
52 ഉപസൃത്യ തു രാജാനം ഗദാ മോക്ഷവിശാരദഃ
    ആവിധ്യത ഗദാം രാജൻ സമുദ്ദിശ്യ സുതം തവ
53 അതാഡയദ് ഭീമസേനഃ പാർശ്വേ ദുര്യോധനം തദാ
    സ വിഹ്വലഃ പ്രഹാരേണ ജാനുഭ്യാം അഗമൻ മഹീം
54 തസ്മിംസ് തു ഭരതശ്രേഷ്ഠേ ജാനുഭ്യാം അവനീം ഗതേ
    ഉദതിഷ്ഠത് തതോ നാദഃ സൃഞ്ജയാനാം ജഗത്പതേ
55 തേഷാം തു നിനദം ശ്രുത്വാ സൃഞ്ജയാനാം നരർഷഭഃ
    അമർഷാദ് ഭരതശ്രേഷ്ഠ പുത്രസ് തേ സമകുപ്യത
56 ഉത്ഥായ തു മഹാബാഹുഃ ക്രുദ്ധോ നാഗ ഇവ ശ്വസൻ
    ദിധക്ഷന്ന് ഇവ നേത്രാഭ്യാം ഭീമസേനം അവൈക്ഷത
57 തതഃ സ ഭരതശ്രേഷ്ഠോ ഗദാപാണിർ അഭിദ്രവത്
    പ്രമഥിഷ്യന്ന് ഇവ ശിരോ ഭീമസേനസ്യ സംയുഗേ
58 സ മഹാത്മാ മഹാത്മാനം ഭീമം ഭീമപരാക്രമഃ
    അതാഡയച് ഛംഖദേശേ സ ചചാലാചലോപമഃ
59 സ ഭൂയഃ ശുശുഭേ പാർഥസ് താഡിതോ ഗദയാ രണേ
    ഉദ്ഭിന്ന രുധിരോ രാജൻ പ്രഭിന്ന ഇവ കുഞ്ജരഃ
60 തതോ ഗദാം വീര ഹണീം അയോ മയീം; പ്രഗൃഹ്യ വജ്രാശനിതുല്യനിസ്വനാം
    അതാഡയച് ഛത്രും അമിത്രകർശനോ; ബലേന വിക്രമ്യ ധനഞ്ജയാഗ്രജഃ
61 സ ഭീമസേനാഭിഹതസ് തവാത്മജഃ; പപാത സങ്കമ്പിത ദേഹബന്ധനഃ
    സുപുഷ്പിതോ മാരുതവേഗതാഡിതോ; മഹാവനേ സാല ഇവാവഘൂർണിതഃ
62 തതഃ പ്രണേദുർ ജഹൃഷുശ് ച പാണ്ഡവാഃ; സമീക്ഷ്യ പുത്രം പതിതം ക്ഷിതൗ തവ
    തഥ സുതസ് തേ പ്രതിലഭ്യ ചേതനാം; സമുത്പപാത ദ്വിരദോ യഥാ ഹ്രദാത്
63 സ പാർഥിവോ നിത്യം അമർഷിതസ് തദാ; മഹാരഥഃ ശിക്ഷിതവത് പരിഭ്രമൻ
    അതാഡയത് പാണ്ഡവം അഗ്രതഃ സ്ഥിതം; സ വിഹ്വലാംഗോ ജഗതീം ഉപാസ്പൃശത്
64 സ സ്മിഹ നാദാൻ വിനനാദ കൗരവോ; നിപാത്യ ഭൂമൗ യുധി ഭീമം ഓജസാ
    ബിഭേദ ചൈവാശനി തുല്യതേജസാ; ഗദാ നിപാതേന ശരീരരക്ഷണം
65 തതോ ഽന്തരിക്ഷേ നിനദോ മഹാൻ അഭൂദ്; ദിവൗകസാം അപ്സരസാം ച നേദുഷാം
    പപാത ചോച്ചര മര പ്രവേരിതം; വിചിത്രപുഷ്പോത്കര വർഷം ഉത്തമം
66 തതഃ പരാൻ ആവിശദ് ഉത്തമം ഭയം; സമീക്ഷ്യ ഭൂമൗ പതിതം നരോത്തമം
    അഹീയമാനം ച ബലേന കൗരവം; നിശമ്യ ഭേദം ച ദൃഢസ്യ വർമണഃ
67 തതോ മുഹൂർതാദ് ഉപലഭ്യ ചേതനാം; പ്രമൃജ്യ വക്ത്രം രുധിരാർധം ആത്മനഃ
    ധൃതിം സമാലംബ്യ വിവൃത്തലോചനോ; ബലേന സംസ്തഭ്യ വൃകോദരഃ സ്ഥിതഃ