മഹാഭാരതം മൂലം/ശല്യപർവം/അധ്യായം54

മഹാഭാരതം മൂലം/ശല്യപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം54

1 [വൈ]
     ഏവം തദ് അഭവദ് യുദ്ധം തുമുലം ജനമേജയ
     യത്ര ദുഃഖാന്വിതോ രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോ ഽബ്രവീദ് ഇദം
2 രാമം സംനിഹിതം ദൃഷ്ട്വാ ഗദായുദ്ധ ഉപസ്ഥിതേ
     മമ പുത്രഃ കഥം ഭീമാം പ്രത്യയുധ്യത സഞ്ജയ
3 [സ്]
     രാമ സാംനിധ്യം ആസാദ്യ പുത്രോ ദുര്യോധനസ് തവ
     യുദ്ധകാമോ മഹാബാഹുഃ സമഹൃഷ്യത വീര്യവാൻ
4 ദൃഷ്ട്വാ ലാംഗലിനം രാജാ പ്രത്യുത്ഥായ ച ഭാരത
     പ്രീത്യാ പരമയാ യുക്തോ യുധിഷ്ഠിരം അഥാബ്രവീത്
5 സമന്ത പഞ്ചകം ക്ഷിപ്രം ഇതോ യാമവിശാം പതേ
     പ്രഥിതോത്തര വേദീ സാ ദേവലോകേ പ്രജാപതേഃ
6 തസ്മിൻ മഹാപുണ്യതമേ ത്രൈലോക്യസ്യ സനാതനേ
     സംഗ്രാമേ നിധനം പ്രാപ്യ ധ്രുവം സ്വർഗോ ഭവിഷ്യതി
7 തഥേത്യ് ഉക്ത്വാ മഹാരാജ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ
     സമന്തപഞ്ചകം വീരഃ പ്രായാദ് അഭിമുഖഃ പ്രഭുഃ
8 തതോ ദുര്യോധനോ രാജാ പ്രഗൃഹ്യ മഹതീം ഗദാം
     പദ്ഭ്യാം അമർഷാദ് ദ്യുതിമാൻ അഗച്ഛത് പാണ്ഡവൈഃ സഹ
9 തഥാ യാന്തം ഗദാഹസ്തം വർമണാ ചാപി ദംശിതം
     അന്തരിക്ഷഗതാ ദേവാഃ സാധു സാധ്വ് ഇത്യ് അപൂജയൻ
     വാതികാശ് ച നരാ യേ ഽത്ര ദൃഷ്ട്വാ തേ ഹർഷം ആഗതാഃ
10 സ പാണ്ഡവൈഃ പരിവൃതഃ കുരുരാജസ് തവാത്മജഃ
    മത്തസ്യേവ ഗജേന്ദ്രസ്യ ഗതിം ആസ്ഥായ സോ ഽവ്രജത്
11 തതഃ ശംഖനിനാദേന ഭേരീണാം ച മഹാസ്വനൈഃ
    സിംഹനാദൈശ് ച ശൂരാണാം ദിശഃ സർവാഃ പ്രപൂരിതാഃ
12 പ്രതീച്യ് അഭിമുഖം ദേശം യഥോദ്ദിഷ്ടം സുതേന തേ
    ഗത്വാ ച തൈഃ പരിക്ഷിപ്തം സമന്താത് സർവതോദിശം
13 ദക്ഷിണേന സരസ്വത്യാഃ സ്വയനം തീർഥം ഉത്തമം
    തസ്മിൻ ദേശേ ത്വ് അനിരിണേ തത്ര യുദ്ധം അരോചയൻ
14 തതോ ഭീമോ മഹാകോടിം ഗദാം ഗൃഹ്യാഥ വർമ ഭൃത്
    ബിഭ്രദ് രൂപം മഹാരാജ സദൃശം ഹി ഗരുത്മതഃ
15 അവബദ്ധ ശിരസ് ത്രാണാഃ സംഖ്യേ കാഞ്ചനവർമ ഭൃത്
    രരാജ രാജൻ പുത്രസ് തേ കാഞ്ചനഃ ശൈലരാഡ് ഇവ
16 വർമഭ്യാം സംവൃതൗ വീരൗ ഭീമ ദുര്യോധനാവ് ഉഭൗ
    സംയുഗേ ച പ്രകാശേതേ സംരബ്ധാവ് ഇവ കുഞ്ജരൗ
17 രണമണ്ഡലമധ്യസ്ഥൗ ഭ്രതരൗ തൗ നരർഷഭൗ
    അശോഭേതാം മഹാരാജ ചന്ദ്രസൂര്യാവ് ഇവോദിതൗ
18 താവ് അന്യോന്യം നിരീക്ഷേതാം ക്രുദ്ധാവ് ഇവ മഹാദ്വിപൗ
    ദഹന്തൗ ലോചനൈ രാജൻ പരസ്പരവധൈഷിണൗ
19 സമ്പ്രഹൃഷ്ടമനാ രാജൻ ഗദാം ആദായ കൗരവഃ
    സൃക്കിണീ സംലിഹൻ രാജൻ ക്രോധരക്തേക്ഷണഃ ശ്വസൻ
20 തതോ ദുര്യോധനോ രാജാ ഗദാം ആദായ വീര്യവാൻ
    ഭീമസേനം അഭിപ്രേക്ഷ്യ ഗജോ ഗജം ഇവാഹ്വയത്
21 അദ്രിസാരമയീം ഭീമസ് തഥൈവാദായ വീര്യവാൻ
    ആഹ്വയാം ആസ നൃപതിം സിംഹഃ സിംഹം യഥാ വനേ
22 താവ് ഉദ്യതഗദാപാണീ ദുര്യോധന വൃകോദരൗ
    സംയുഗേ സ്മ പ്രകാശേതേ ഗിരീ സശിഖരാവ് ഇവ
23 താവ് ഉഭാവ് അഭിസങ്ക്രുദ്ധാവ് ഉഭൗ ഭീമപരാക്രമൗ
    ഉഭൗ ശിഷ്യൗ ഗദായുദ്ധേ രൗഹിണേയസ്യ ധീമതഃ
24 ഉഭൗ സദൃശകർമാണൗ യമ വാസവയോർ ഇവ
    തഥാ സദൃശകർമാണൗ വരുണസ്യ മഹാബലൗ
25 വാസുദേവസ്യ രാമസ്യ തഥാ വൈശ്രവണസ്യ ച
    സദൃശൗ തൗ മഹാരാജ മധുകൈടഭയോർ യുധി
26 ഉഭൗ സദൃശകർമാണൗ രണേ സുന്ദോപസുന്ദയോഃ
    തഥൈവ കാലസ്യ സമൗ മൃത്യോശ് ചൈവ പരന്തപൗ
27 അന്യോന്യം അഭിധാവന്തൗ മത്താവ് ഇവ മഹാദ്വിപൗ
    വാശിതാ സംഗമേ ദൃപ്തൗ ശരദീവ മദോത്കടൗ
28 മത്താവ് ഇവ ജിഗീഷന്തൗ മാതംഗൗ ഭരതർഷഭൗ
    ഉഭൗ ക്രോധവിഷം ദീപ്തം വമന്താവ് ഉരഗാവ് ഇവ
29 അന്യോന്യം അഭിസംരബ്ധൗ പ്രേക്ഷമാണാവ് അരിന്ദമൗ
    ഉഭൗ ഭരതശാർദൂലൗ വിക്രമേണ സമന്വിതൗ
30 സിംഹാവ് ഇവ ദുരാധർഷൗ ഗദായുദ്ധേ പരന്തപൗ
    നഖദംഷ്ട്രായുധൗ വീരൗ വ്യാഘ്രാവ് ഇവ ദുരുത്സഹൗ
31 പ്രജാസംഹരണേ ക്ഷുബ്ധൗ സമുദ്രാവ് ഇവ ദുസ്തരൗ
    ലോഹിതാംഗാവ് ഇവ ക്രുദ്ധൗ പ്രതപന്തൗ മഹാരഥൗ
32 രശ്മിമന്തൗ മഹാത്മാനൗ ദീപ്തിമന്തൗ മഹാബലൗ
    ദദൃശാതേ കുരുശ്രേഷ്ഠൗ കാലസൂര്യാവ് ഇവോദ്ദിതൗ
33 വ്യാഘ്രാവ് ഇവ സുസംരബ്ധൗ ഗർജന്താവ് ഇവ തോയദൗ
    ജഹൃഷാതേ മഹാബാഹൂ സിംഹൗ കേസരിണാവ് ഇവ
34 ഗജാവ് ഇവ സുസംരബ്ധൗ ജ്വലിതാവ് ഇവ പാവകൗ
    ദദൃശുസ് തൗ മഹാത്മാനൗ സശൃംഗാവ് ഇവ പർവതൗ
35 രോഷാത് പ്രസ്ഫുരമാണൗഷ്ഠൗ നിരീക്ഷന്തൗ പരസ്പരം
    തൗ സമേതൗ മഹാത്മാനൗ ഗദാഹസ്തൗ നരോത്തമൗ
36 ഉഭൗ പരമസംഹൃഷ്ടാവ് ഉഭൗ പരമസംമതൗ
    സദശ്വാവ് ഇവ ഹേഷന്തൗ ബൃംഹന്താവ് ഇവ കുഞ്ജരൗ
37 വൃഷഭാവ് ഇവ ഗർജന്തൗ ദുര്യോധന വൃകോദരൗ
    ദൈത്യാവ് ഇവ ബലോന്മത്തൗ രേജതുസ് തൗ നരോത്തമൗ
38 തതോ ദുര്യോധനോ രാജന്ന് ഇദം ആഹ യുധിഷ്ഠിരം
    സൃഞ്ജയൈഃ സഹ തിഷ്ഠന്തം തപന്തം ഇവ ഭാസ്കരം
39 ഇദം വ്യവസിതം യുദ്ധം മമ ഭീമസ്യ ചോഭയോഃ
    ഉപോപവിഷ്ടാഃ പശ്യധ്വം വിമർദം നൃപസത്തമാഃ
40 തതഃ സമുപവിഷ്ടം തത് സുമഹദ് രാജമണ്ഡലം
    വിരാജമാനം ദദൃശേ ദിവീവാദിത്യമണ്ഡലം
41 തേഷാം മധ്യേ മഹാബാഹുഃ ശ്രീമാൻ കേശവ പൂർവജഃ
    ഉപവിഷ്ടോ മഹാരാജ പൂജ്യമാനഃ സമന്തതഃ
42 ശുശുഭേ രാജമധ്യസ്ഥോ നീലവാസാഃ സിതപ്രഭഃ
    നക്ഷത്രൈർ ഇവ സമ്പൂർണോ വൃതോ നിശി നിശാകരഃ
43 തൗ തഥാ തു മഹാരാജ ഗദാഹസ്തൗ ദുരാസദൗ
    അന്യോന്യം വാഗ്ഭിർ ഉഗ്രാഭിസ് തക്ഷമാണൗ വ്യവസ്ഥിതൗ
44 അപ്രിയാണി തതോ ഽന്യോന്യം ഉക്ത്വാ തൗ കുരുപുംഗവൗ
    ഉദീക്ഷന്തൗ സ്ഥിതൗ വീരൗ വൃത്ര ശക്രാവ് ഇവാഹവേ