മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം71

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം71

1 ബൃഹദശ്വ ഉവാച
     തതോ വിദർഭാൻ സമ്പ്രാപ്തം സായാഹ്നേ സത്യവിക്രമം
     ഋതുപർണം ജനാ രാജ്ഞേ ഭീമായ പ്രത്യവേദയൻ
2 സ ഭീമവചനാദ് രാജാ കുണ്ഡിനം പ്രാവിശത് പുരം
     നാദയൻ രഥഘോഷേണ സർവാഃ സോപദിശോ ദശ
3 തതസ് തം രഥനിർഘോഷം നലാശ്വാസ് തത്ര ശുശ്രുവുഃ
     ശ്രുത്വാ ച സമഹൃഷ്യന്ത പുരേവ നലസംനിധൗ
4 ദമയന്തീ ച ശുശ്രാവ രഥഘോഷം നലസ്യ തം
     യഥാ മേഘസ്യ നദതോ ഗംഭീരം ജലദാഗമേ
5 നലേന സംഗൃഹീതേഷു പുരേവ നലവാജിഷു
     സദൃശം രഥനിർഘോഷം മേനേ ഭൈമീ തഥാ ഹയാഃ
6 പ്രാസാദസ്ഥാശ് ച ശിഖിനഃ ശാലാസ്ഥാശ് ചൈവ വാരണാഃ
     ഹയാശ് ച ശുശ്രുവുസ് തത്ര രഥഘോഷം മഹീപതേഃ
7 തേ ശ്രുത്വാ രഥനിർഘോഷം വാരണാഃ ശിഖിനസ് തഥാ
     പ്രണേദുർ ഉന്മുഖാ രാജൻ മേഘോദയം ഇവേക്ഷ്യ ഹ
8 ദമയന്ത്യ് ഉവാച
     യഥാസൗ രഥനിർഘോഷഃ പൂരയന്ന് ഇവ മേദിനീം
     മമ ഹ്ലാദയതേ ചേതോ നല ഏഷ മഹീപതിഃ
9 അദ്യ ചന്ദ്രാഭവക്ത്രം തം ന പശ്യാമി നലം യദി
     അസംഖ്യേയഗുണം വീരം വിനശിഷ്യാമ്യ് അസംശയം
10 യദി വൈ തസ്യ വീരസ്യ ബാഹ്വോർ നാദ്യാഹം അന്തരം
    പ്രവിശാമി സുഖസ്പർശം വിനശിഷ്യാമ്യ് അസംശയം
11 യദി മാം മേഘനിർഘോഷോ നോപഗച്ഛതി നൈഷധഃ
    അദ്യ ചാമീകരപ്രഖ്യോ വിനശിഷ്യാമ്യ് അസംശയം
12 യദി മാം സിംഹവിക്രാന്തോ മത്തവാരണവാരണഃ
    നാഭിഗച്ഛതി രാജേന്ദ്രോ വിനശിഷ്യാമ്യ് അസംശയം
13 ന സ്മരാമ്യ് അനൃതം കിം ചിൻ ന സ്മരാമ്യ് അനുപാകൃതം
    ന ച പര്യുഷിതം വാക്യം സ്വൈരേഷ്വ് അപി മഹാത്മനഃ
14 പ്രഭുഃ ക്ഷമാവാൻ വീരശ് ച മൃദുർ ദാന്തോ ജിതേന്ദ്രിയഃ
    രഹോഽനീചാനുവർതീ ച ക്ലീബവൻ മമ നൈഷധഃ
15 ഗുണാംസ് തസ്യ സ്മരന്ത്യാ മേ തത്പരായാ ദിവാനിശം
    ഹൃദയം ദീര്യത ഇദം ശോകാത് പ്രിയവിനാകൃതം
16 ബൃഹദശ്വ ഉവാച
    ഏവം വിലപമാനാ സാ നഷ്ടസഞ്ജ്ഞേവ ഭാരത
    ആരുരോഹ മഹദ് വേശ്മ പുണ്യശ്ലോകദിദൃഷ്കയാ
17 തതോ മധ്യമകക്ഷായാം ദദർശ രഥം ആസ്ഥിതം
    ഋതുപർണം മഹീപാലം സഹവാർഷ്ണേയബാഹുകം
18 തതോ ഽവതീര്യ വാർഷ്ണേയോ ബാഹുകശ് ച രഥോത്തമാത്
    ഹയാംസ് താൻ അവമുച്യാഥ സ്ഥാപയാം ആസതൂ രഥം
19 സോ ഽവതീര്യ രഥോപസ്ഥാദ് ഋതുപർണോ നരാധിപഃ
    ഉപതസ്ഥേ മഹാരാജ ഭീമം ഭീമപരാക്രമം
20 തം ഭീമഃ പ്രതിജഗ്രാഹ പൂജയാ പരയാ തതഃ
    അകസ്മാത് സഹസാ പ്രാപ്തം സ്ത്രീമന്ത്രം ന സ്മ വിന്ദതി
21 കിം കാര്യം സ്വാഗതം തേ ഽസ്തു രാജ്ഞാ പൃഷ്ടശ് ച ഭാരത
    നാഭിജജ്ഞേ സ നൃപതിർ ദുഹിത്രർഥേ സമാഗതം
22 ഋതുപർണോ ഽപി രാജാ സ ധീമാൻ സത്യപരാക്രമഃ
    രാജാനം രാജപുത്രം വാ ന സ്മ പശ്യതി കം ചന
    നൈവ സ്വയംവരകഥാം ന ച വിപ്രസമാഗമം
23 തതോ വിഗണയൻ രാജാ മനസാ കോസലാധിപഃ
    ആഗതോ ഽസ്മീത്യ് ഉവാചൈനം ഭവന്തം അഭിവാദകഃ
24 രാജാപി ച സ്മയൻ ഭീമോ മനസാഭിവിചിന്തയത്
    അധികം യോജനശതം തസ്യാഗമനകാരണം
25 ഗ്രാമാൻ ബഹൂൻ അതിക്രമ്യ നാധ്യഗച്ഛദ് യഥാതഥം
    അൽപകാര്യം വിനിർദിഷ്ടം തസ്യാഗമനകാരണം
26 നൈതദ് ഏവം സ നൃപതിസ് തം സത്കൃത്യ വ്യസർജയത്
    വിശ്രാമ്യതാം ഇതി വദൻ ക്ലാന്തോ ഽസീതി പുനഃ പുനഃ
27 സ സത്കൃതഃ പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ പ്രീതഃ പ്രീതേന പാർഥിവഃ
    രാജപ്രേഷ്യൈർ അനുഗതോ ദിഷ്ടം വേശ്മ സമാവിശത്
28 ഋതുപർണേ ഗതേ രാജൻ വാർഷ്ണേയസഹിതേ നൃപേ
    ബാഹുകോ രഥം ആസ്ഥായ രഥശാലാം ഉപാഗമത്
29 സ മോചയിത്വാ താൻ അശ്വാൻ പരിചാര്യ ച ശാസ്ത്രതഃ
    സ്വയം ചൈതാൻ സമാശ്വാസ്യ രഥോപസ്ഥ ഉപാവിശത്
30 ദമയന്തീ തു ശോകാർതാ ദൃഷ്ട്വാ ഭാംഗസ്വരിം നൃപം
    സൂതപുത്രം ച വാർഷ്ണേയം ബാഹുകം ച തഥാവിധം
31 ചിന്തയാം ആസ വൈദർഭീ കസ്യൈഷ രഥനിസ്വനഃ
    നലസ്യേവ മഹാൻ ആസീൻ ന ച പശ്യാമി നൈഷധം
32 വാർഷ്ണേയേന ഭവേൻ നൂനം വിദ്യാ സൈവോപശിക്ഷിതാ
    തേനാസ്യ രഥനിർഘോഷോ നലസ്യേവ മഹാൻ അഭൂത്
33 ആഹോ സ്വിദ് ഋതുപർണോ ഽപി യഥാ രാജാ നലസ് തഥാ
    തതോ ഽയം രഥനിർഘോഷോ നൈഷധസ്യേവ ലക്ഷ്യതേ
34 ഏവം വിതർകയിത്വാ തു ദമയന്തീ വിശാം പതേ
    ദൂതീം പ്രസ്ഥാപയാം ആസ നൈഷധാന്വേഷണേ നൃപ