മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം69

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം69

1 ബൃഹദശ്വ ഉവാച
     ശ്രുത്വാ വചഃ സുദേവസ്യ ഋതുപർണോ നരാധിപഃ
     സാന്ത്വയഞ് ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ ബാഹുകം പ്രത്യഭാഷത
2 വിദർഭാൻ യാതും ഇച്ഛാമി ദമദന്ത്യാഃ സ്വയംവരം
     ഏകാഹ്നാ ഹയതത്ത്വജ്ഞ മന്യസേ യദി ബാഹുക
3 ഏവം ഉക്തസ്യ കൗന്തേയ തേന രാജ്ഞാ നലസ്യ ഹ
     വ്യദീര്യത മനോ ദുഃഖാത് പ്രദധ്യൗ ച മഹാമനാഃ
4 ദമയന്തീ ഭവേദ് ഏതത് കുര്യാദ് ദുഃഖേന മോഹിതാ
     അസ്മദർഥേ ഭവേദ് വായം ഉപായശ് ചിന്തിതോ മഹാൻ
5 നൃശംസം ബത വൈദർഭീ കർതുകാമാ തപസ്വിനീ
     മയാ ക്ഷുദ്രേണ നികൃതാ പാപേനാകൃതബുദ്ധിനാ
6 സ്ത്രീസ്വഭാവശ് ചലോ ലോകേ മമ ദോഷശ് ച ദാരുണഃ
     സ്യാദ് ഏവം അപി കുര്യാത് സാ വിവശാ ഗതസൗഹൃദാ
     മമ ശോകേന സംവിഗ്നാ നൈരാശ്യാത് തനുമധ്യമാ
7 ന ചൈവം കർഹി ചിത് കുര്യാത് സാപത്യാ ച വിശേഷതഃ
     യദ് അത്ര തഥ്യം പഥ്യം ച ഗത്വാ വേത്സ്യാമി നിശ്ചയം
     ഋതുപർണസ്യ വൈ കാമം ആത്മാർഥം ച കരോമ്യ് അഹം
8 ഇതി നിശ്ചിത്യ മനസാ ബാഹുകോ ദീനമാനസഃ
     കൃതാഞ്ജലിർ ഉവാചേദം ഋതുപർണം നരാധിപം
9 പ്രതിജാനാമി തേ സത്യം ഗമിഷ്യസി നരാധിപ
     ഏകാഹ്നാ പുരുഷവ്യാഘ്ര വിദർഭനഗരീം നൃപ
10 തതഃ പരീക്ഷാം അശ്വാനാം ചക്രേ രാജൻ സ ബാഹുകഃ
    അശ്വശാലാം ഉപാഗമ്യ ഭാംഗസ്വരിനൃപാജ്ഞയാ
11 സ ത്വര്യമാണോ ബഹുശ ഋതുപർണേന ബാഹുകഃ
    അധ്യഗച്ഛത് കൃശാൻ അശ്വാൻ സമർഥാൻ അധ്വനി ക്ഷമാൻ
12 തേജോബലസമായുക്താൻ കുലശീലസമന്വിതാൻ
    വർജിതാംൽ ലക്ഷണൈർ ഹീനൈഃ പൃഥുപ്രോഥാൻ മഹാഹനൂൻ
    ശുദ്ധാൻ ദശഭിർ ആവർതൈഃ സിന്ധുജാൻ വാതരംഹസഃ
13 ദൃഷ്ട്വാ താൻ അബ്രവീദ് രാജാ കിം ചിത് കോപസമന്വിതഃ
    കിം ഇദം പ്രാർഥിതം കർതും പ്രലബ്ധവ്യാ ഹി തേ വയം
14 കഥം അൽപബലപ്രാണാ വക്ഷ്യന്തീമേ ഹയാ മമ
    മഹാൻ അധ്വാ ച തുരഗൈർ ഗന്തവ്യഃ കഥം ഈദൃശൈഃ
15 ബാഹുക ഉവാച
    ഏതേ ഹയാ ഗമിഷ്യന്തി വിദർഭാൻ നാത്ര സംശയഃ
    അഥാന്യാൻ മന്യസേ രാജൻ ബ്രൂഹി കാൻ യോജയാമി തേ
16 ഋതുപർണ ഉവാച
    ത്വം ഏവ ഹയതത്ത്വജ്ഞഃ കുശലശ് ചാസി ബാഹുക
    യാൻ മന്യസേ സമർഥാംസ് ത്വം ക്ഷിപ്രം താൻ ഏവ യോജയ
17 ബൃഹദശ്വ ഉവാച
    തതഃ സദശ്വാംശ് ചതുരഃ കുലശീലസമന്വിതാൻ
    യോജയാം ആസ കുശലോ ജവയുക്താൻ രഥേ നരഃ
18 തതോ യുക്തം രഥം രാജാ സമാരോഹത് ത്വരാന്വിതഃ
    അഥ പര്യപതൻ ഭൂമൗ ജാനുഭിസ് തേ ഹയോത്തമാഃ
19 തതോ നരവരഃ ശ്രീമാൻ നലോ രാജാ വിശാം പതേ
    സാന്ത്വയാം ആസ താൻ അശ്വാംസ് തേജോബലസമന്വിതാൻ
20 രശ്മിഭിശ് ച സമുദ്യമ്യ നലോ യാതും ഇയേഷ സഃ
    സൂതം ആരോപ്യ വാർഷ്ണേയം ജവം ആസ്ഥായ വൈ പരം
21 തേ ചോദ്യമാനാ വിധിനാ ബാഹുകേന ഹയോത്തമാഃ
    സമുത്പേതുർ ഇവാകാശം രഥിനം മോഹയന്ന് ഇവ
22 തഥാ തു ദൃഷ്ട്വാ താൻ അശ്വാൻ വഹതോ വാതരംഹസഃ
    അയോധ്യാധിപതിർ ധീമാൻ വിസ്മയം പരമം യയൗ
23 രഥഘോഷം തു തം ശ്രുത്വാ ഹയസംഗ്രഹണം ച തത്
    വാർഷ്ണേയശ് ചിന്തയാം ആസ ബാഹുകസ്യ ഹയജ്ഞതാം
24 കിം നു സ്യാൻ മാതലിർ അയം ദേവരാജസ്യ സാരഥിഃ
    തഥാ ഹി ലക്ഷണം വീരേ ബാഹുകേ ദൃശ്യതേ മഹത്
25 ശാലിഹോത്രോ ഽഥ കിം നു സ്യാദ് ധയാനാം കുലതത്ത്വവിത്
    മാനുഷം സമനുപ്രാപ്തോ വപുഃ പരമശോഭനം
26 ഉതാഹോ സ്വിദ് ഭവേദ് രാജാ നലഃ പരപുരഞ്ജയഃ
    സോ ഽയം നൃപതിർ ആയാത ഇത്യ് ഏവം സമചിന്തയത്
27 അഥ വാ യാം നലോ വേദ വിദ്യാം താം ഏവ ബാഹുകഃ
    തുല്യം ഹി ലക്ഷയേ ജ്ഞാനം ബാഹുകസ്യ നലസ്യ ച
28 അപി ചേദം വയസ് തുല്യം അസ്യ മന്യേ നലസ്യ ച
    നായം നലോ മഹാവീര്യസ് തദ്വിദ്യസ് തു ഭവിഷ്യതി
29 പ്രഛന്നാ ഹി മഹാത്മാനശ് ചരന്തി പൃഥിവീം ഇമാം
    ദൈവേന വിധിനാ യുക്താഃ ശാസ്ത്രോക്തൈശ് ച വിരൂപണൈഃ
30 ഭവേത് തു മതിഭേദോ മേ ഗാത്രവൈരൂപ്യതാം പ്രതി
    പ്രമാണാത് പരിഹീനസ് തു ഭവേദ് ഇതി ഹി മേ മതിഃ
31 വയഃപ്രമാണം തത്തുല്യം രൂപേണ തു വിപര്യയഃ
    നലം സർവഗുണൈർ യുക്തം മന്യേ ബാഹുകം അന്തതഃ
32 ഏവം വിചാര്യ ബഹുശോ വാർഷ്ണേയഃ പര്യചിന്തയത്
    ഹൃദയേന മഹാരാജ പുണ്യശ്ലോകസ്യ സാരഥിഃ
33 ഋതുപർണസ് തു രാജേന്ദ്ര ബാഹുകസ്യ ഹയജ്ഞതാം
    ചിന്തയൻ മുമുദേ രാജാ സഹവാർഷ്ണേയസാരഥിഃ
34 ബലം വീര്യം തഥോത്സാഹം ഹയസംഗ്രഹണം ച തത്
    പരം യത്നം ച സമ്പ്രേക്ഷ്യ പരാം മുദം അവാപ ഹ