മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം68

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം68

1 ബൃഹദശ്വ ഉവാച
     അഥ ദീർഘസ്യ കാലസ്യ പർണാദോ നാമ വൈ ദ്വിജഃ
     പ്രത്യേത്യ നഗരം ഭൈമീം ഇദം വചനം അബ്രവീത്
2 നൈഷധം മൃഗയാനേന ദമയന്തി ദിവാനിശം
     അയോധ്യാം നഗരീം ഗത്വാ ഭാംഗസ്വരിർ ഉപസ്ഥിതഃ
3 ശ്രാവിതശ് ച മയാ വാക്യം ത്വദീയം സ മഹാജനേ
     ഋതുപർണോ മഹാഭാഗോ യഥോക്തം വരവർണിനി
4 തച് ഛ്രുത്വാ നാബ്രവീത് കിം ചിദ് ഋതുപർണോ നരാധിപഃ
     ന ച പാരിഷദഃ കശ് ചിദ് ഭാഷ്യമാണോ മയാസകൃത്
5 അനുജ്ഞാതം തു മാം രാജ്ഞാ വിജനേ കശ് ചിദ് അബ്രവീത്
     ഋതുപർണസ്യ പുരുഷോ ബാഹുകോ നാമ നാമതഃ
6 സൂതസ് തസ്യ നരേന്ദ്രസ്യ വിരൂപോ ഹ്രസ്വബാഹുകഃ
     ശീഘ്രയാനേ സുകുശലോ മൃഷ്ടകർതാ ച ഭോജനേ
7 സ വിനിഃശ്വസ്യ ബഹുശോ രുദിത്വാ ച മുഹുർ മുഹുഃ
     കുശലം ചൈവ മാം പൃഷ്ട്വാ പശ്ചാദ് ഇദം അഭാഷത
8 വൈഷമ്യം അപി സമ്പ്രാപ്താ ഗോപായന്തി കുലസ്ത്രിയഃ
     ആത്മാനം ആത്മനാ സത്യോ ജിതസ്വർഗാ ന സംശയഃ
     രഹിതാ ഭർതൃഭിശ് ചൈവ ന ക്രുധ്യന്തി കദാ ചന
9 വിഷമസ്ഥേന മൂഢേന പരിഭ്രഷ്ടസുഖേന ച
     യത് സാ തേന പരിത്യക്താ തത്ര ന ക്രോദ്ധും അർഹതി
10 പ്രാണയാത്രാം പരിപ്രേപ്സോഃ ശകുനൈർ ഹൃതവാസസഃ
    ആധിഭിർ ദഹ്യമാനസ്യ ശ്യാമാ ന ക്രോദ്ധും അർഹതി
11 സത്കൃതാസത്കൃതാ വാപി പതിം ദൃഷ്ട്വാ തഥാഗതം
    ഭ്രഷ്ടരാജ്യം ശ്രിയാ ഹീനം ശ്യാമാ ന ക്രോദ്ധും അർഹതി
12 തസ്യ തദ് വചനം ശ്രുത്വാ ത്വരിതോ ഽഹം ഇഹാഗതഃ
    ശ്രുത്വാ പ്രമാണം ഭവതീ രാജ്ഞശ് ചൈവ നിവേദയ
13 ഏതച് ഛ്രുത്വാശ്രുപൂർണാക്ഷീ പർണാദസ്യ വിശാം പതേ
    ദമയന്തീ രഹോ ഽഭ്യേത്യ മാതരം പ്രത്യഭാഷത
14 അയം അർഥോ ന സംവേദ്യോ ഭീമേ മാതഃ കഥം ചന
    ത്വത്സംനിധൗ സമാദേക്ഷ്യേ സുദേവം ദ്വിജസത്തമം
15 യഥാ ന നൃപതിർ ഭീമഃ പ്രതിപദ്യേത മേ മതം
    തഥാ ത്വയാ പ്രയത്തവ്യം മമ ചേത് പ്രിയം ഇച്ഛസി
16 യഥാ ചാഹം സമാനീതാ സുദേവേനാശു ബാന്ധവാൻ
    തേനൈവ മംഗലേനാശു സുദേവോ യാതു മാചിരം
    സമാനേതും നലം മാതർ അയോധ്യാം നഗരീം ഇതഃ
17 വിശ്രാന്തം ച തതഃ പശ്ചാത് പർണാദം ദ്വിജസത്തമം
    അർചയാം ആസ വൈദർഭീ ധനേനാതീവ ഭാമിനീ
18 നലേ ചേഹാഗതേ വിപ്ര ഭൂയോ ദാസ്യാമി തേ വസു
    ത്വയാ ഹി മേ ബഹു കൃതം യഥാ നാന്യഃ കരിഷ്യതി
    യദ് ഭർത്രാഹം സമേഷ്യാമി ശീഘ്രം ഏവ ദ്വിജോത്തമ
19 ഏവം ഉക്തോ ഽർചയിത്വാ താം ആശീർവാദൈഃ സുമംഗലൈഃ
    ഗൃഹാൻ ഉപയയൗ ചാപി കൃതാർഥഃ സ മഹാമനാഃ
20 തതശ് ചാനായ്യ തം വിപ്രം ദമയന്തീ യുധിഷ്ഠിര
    അബ്രവീത് സംനിധൗ മാതുർ ദുഃഖശോകസമന്വിതാ
21 ഗത്വാ സുദേവ നഗരീം അയോധ്യാവാസിനം നൃപം
    ഋതുപർണം വചോ ബ്രൂഹി പതിം അന്യം ചികീർഷതീ
    ആസ്ഥാസ്യതി പുനർ ഭൈമീ ദമയന്തീ സ്വയംവരം
22 തത്ര ഗച്ഛന്തി രാജാനോ രാജപുത്രാശ് ച സർവശഃ
    യഥാ ച ഗണിതഃ കാലഃ ശ്വോഭൂതേ സ ഭവിഷ്യതി
23 യദി സംഭാവനീയം തേ ഗച്ഛ ശീഘ്രം അരിന്ദമ
    സൂര്യോദയേ ദ്വിതീയം സാ ഭർതാരം വരയിഷ്യതി
    ന ഹി സ ജ്ഞായതേ വീരോ നലോ ജീവൻ മൃതോ ഽപി വാ
24 ഏവം തയാ യഥോക്തം വൈ ഗത്വാ രാജാനം അബ്രവീത്
    ഋതുപർണം മഹാരാജ സുദേവോ ബ്രാഹ്മണസ് തദാ