മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം60

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം60

1 ബൃഹദശ്വ ഉവാച
     അപക്രാന്തേ നലേ രാജൻ ദമയന്തീ ഗതക്ലമാ
     അബുധ്യത വരാരോഹാ സന്ത്രസ്താ വിജനേ വനേ
2 സാപശ്യമാനാ ഭർതാരം ദുഃഖശോകസമന്വിതാ
     പ്രാക്രോശദ് ഉച്ചൈഃ സന്ത്രസ്താ മഹാരാജേതി നൈഷധം
3 ഹാ നാഥ ഹാ മഹാരാജ ഹാ സ്വാമിൻ കിം ജഹാസി മാം
     ഹാ ഹതാസ്മി വിനഷ്ടാസ്മി ഭീതാസ്മി വിജനേ വനേ
4 നനു നാമ മഹാരാജ ധർമജ്ഞഃ സത്യവാഗ് അസി
     കഥം ഉക്ത്വാ തഥാസത്യം സുപ്താം ഉത്സൃജ്യ മാം ഗതഃ
5 കഥം ഉത്സൃജ്യ ഗന്താസി വശ്യാം ഭാര്യാം അനുവ്രതാം
     വിശേഷതോ ഽനപകൃതേ പരേണാപകൃതേ സതി
6 ശക്ഷ്യസേ താ ഗിരഃ സത്യാഃ കർതും മയി നരേശ്വര
     യാസ് ത്വയാ ലോകപാലാനാം സംനിധൗ കഥിതാഃ പുരാ
7 പര്യാപ്തഃ പരിഹാസോ ഽയം ഏതാവാൻ പുരുഷർഷഭ
     ഭീതാഹം അസ്മി ദുർധർഷ ദർശയാത്മാനം ഈശ്വര
8 ദൃശ്യസേ ദൃശ്യസേ രാജന്ന് ഏഷ തിഷ്ഠസി നൈഷധ
     ആവാര്യ ഗുൽമൈർ ആത്മാനം കിം മാം ന പ്രതിഭാഷസേ
9 നൃശംസം ബത രാജേന്ദ്ര യൻ മാം ഏവംഗതാം ഇഹ
     വിലപന്തീം സമാലിംഗ്യ നാശ്വാസയസി പാർഥിവ
10 ന ശോചാമ്യ് അഹം ആത്മാനം ന ചാന്യദ് അപി കിം ചന
    കഥം നു ഭവിതാസ്യ് ഏക ഇതി ത്വാം നൃപ ശോചിമി
11 കഥം നു രാജംസ് തൃഷിതഃ ക്ഷുധിതഃ ശ്രമകർശിതഃ
    സായാഹ്നേ വൃക്ഷമൂലേഷു മാം അപശ്യൻ ഭവിഷ്യസി
12 തതഃ സാ തീവ്രശോകാർതാ പ്രദീപ്തേവ ച മന്യുനാ
    ഇതശ് ചേതശ് ച രുദതീ പര്യധാവത ദുഃഖിതാ
13 മുഹുർ ഉത്പതതേ ബാലാ മുഹുഃ പതതി വിഹ്വലാ
    മുഹുർ ആലീയതേ ഭീതാ മുഹുഃ ക്രോശതി രോദിതി
14 സാ തീവ്രശോകസന്തപ്താ മുഹുർ നിഃശ്വസ്യ വിഹ്വലാ
    ഉവാച ഭൈമീ നിഷ്ക്രമ്യ രോദമാനാ പതിവ്രതാ
15 യസ്യാഭിശാപാദ് ദുഃഖാർതോ ദുഃഖം വിന്ദതി നൈഷധഃ
    തസ്യ ഭൂതസ്യ തദ് ദുഃഖാദ് ദുഃഖം അഭ്യധികം ഭവേത്
16 അപാപചേതസം പാപോ യ ഏവം കൃതവാൻ നലം
    തസ്മാദ് ദുഃഖതരം പ്രാപ്യ ജീവത്വ് അസുഖജീവികാം
17 ഏവം തു വിലപന്തീ സാ രാജ്ഞോ ഭാര്യാ മഹാത്മനഃ
    അന്വേഷതി സ്മ ഭർതാരം വനേ ശ്വാപദസേവിതേ
18 ഉന്മത്തവദ് ഭീമസുതാ വിലപന്തീ തതസ് തതഃ
    ഹാ ഹാ രാജന്ന് ഇതി മുഹുർ ഇതശ് ചേതശ് ച ധാവതി
19 താം ശുഷ്യമാണാം അത്യർഥം കുരരീം ഇവ വാശതീം
    കരുണം ബഹു ശോചന്തീം വിലപന്തീം മുഹുർ മുഹുഃ
20 സഹസാഭ്യാഗതാം ഭൈമീം അഭ്യാശപരിവർതിനീം
    ജഗ്രാഹാജഗരോ ഗ്രാഹോ മഹാകായഃ ക്ഷുധാന്വിതഃ
21 സാ ഗ്രസ്യമാനാ ഗ്രാഹേണ ശോകേന ച പരാജിതാ
    നാത്മാനം ശോചതി തഥാ യഥാ ശോചതി നൈഷധം
22 ഹാ നാഥ മാം ഇഹ വനേ ഗ്രസ്യമാനാം അനാഥവത്
    ഗ്രാഹേണാനേന വിപിനേ കിമർഥം നാഭിധാവസി
23 കഥം ഭവിഷ്യസി പുനർ മാം അനുസ്മൃത്യ നൈഷധ
    പാപാൻ മുക്തഃ പുനർ ലബ്ധ്വാ ബുദ്ധിം ചേതോ ധനാനി ച
24 ശ്രാന്തസ്യ തേ ക്ഷുധാർതസ്യ പരിഗ്ലാനസ്യ നൈഷധ
    കഃ ശ്രമം രാജശാർദൂല നാശയിഷ്യതി മാനദ
25 താം അകസ്മാൻ മൃഗവ്യാധോ വിചരൻ ഗഹനേ വനേ
    ആക്രന്ദതീം ഉപശ്രുത്യ ജവേനാഭിസസാര ഹ
26 താം സ ദൃഷ്ട്വാ തഥാ ഗ്രസ്താം ഉരഗേണായതേക്ഷണാം
    ത്വരമാണോ മൃഗവ്യാധഃ സമഭിക്രമ്യ വേഗിതഃ
27 മുഖതഃ പാതയാം ആസ ശസ്ത്രേണ നിശിതേന ഹ
    നിർവിചേഷ്ടം ഭുജംഗം തം വിശസ്യ മൃഗജീവിനഃ
28 മോക്ഷയിത്വാ ച താം വ്യാധഃ പ്രക്ഷാല്യ സലിലേന ച
    സമാശ്വാസ്യ കൃതാഹാരാം അഥ പപ്രച്ഛ ഭാരത
29 കസ്യ ത്വം മൃഗശാവാക്ഷി കഥം ചാഭ്യാഗതാ വനം
    കഥം ചേദം മഹത് കൃച്ഛ്രം പ്രാപ്തവത്യ് അസി ഭാമിനി
30 ദമയന്തീ തഥാ തേന പൃച്ഛ്യമാനാ വിശാം പതേ
    സർവം ഏതദ് യഥാവൃത്തം ആചചക്ഷേ ഽസ്യ ഭാരത
31 താം അർധവസ്ത്രസംവീതാം പീനശ്രോണിപയോധരാം
    സുകുമാരാനവദ്യാംഗീം പൂർണചന്ദ്രനിഭാനനാം
32 അരാലപക്ഷ്മനയനാം തഥാ മധുരഭാഷിണീം
    ലക്ഷയിത്വാ മൃഗവ്യാധഃ കാമസ്യ വശം ഏയിവാൻ
33 താം അഥ ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ ലുബ്ധകോ മൃദുപുർവയാ
    സാന്ത്വയാം ആസ കാമാർതസ് തദ് അബുധ്യത ഭാമിനീ
34 ദമയന്തീ തു തം ദുഷ്ടം ഉപലഭ്യ പതിവ്രതാ
    തീവ്രരോഷസമാവിഷ്ടാ പ്രജജ്വാലേവ മന്യുനാ
35 സ തു പാപമതിഃ ക്ഷുദ്രഃ പ്രധർഷയിതും ആതുരഃ
    ദുർധർഷാം തർകയാം ആസ ദീപ്താം അഗ്നിശിഖാം ഇവ
36 ദമയന്തീ തു ദുഃഖാർതാ പതിരാജ്യവിനാകൃതാ
    അതീതവാക്പഥേ കാലേ ശശാപൈനം രുഷാ കില
37 യഥാഹം നൈഷധാദ് അന്യം മനസാപി ന ചിന്തയേ
    തഥായം പതതാം ക്ഷുദ്രഃ പരാസുർ മൃഗജീവനഃ
38 ഉക്തമാത്രേ തു വചനേ തയാ സ മൃഗജീവനഃ
    വ്യസുഃ പപാത മേദിന്യാം അഗ്നിദഗ്ധ ഇവ ദ്രുമഃ