മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം54

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം54

1 ബൃഹദശ്വ ഉവാച
     അഥ കാലേ ശുഭേ പ്രാപ്തേ തിഥൗ പുണ്യേ ക്ഷണേ തഥാ
     ആജുഹാവ മഹീപാലാൻ ഭീമോ രാജാ സ്വയംവരേ
2 തച് ഛ്രുത്വാ പൃഥിവീപാലാഃ സർവേ ഹൃച്ഛയപീഡിതാഃ
     ത്വരിതാഃ സമുപാജഗ്മുർ ദമയന്തീം അഭീപ്സവഃ
3 കനകസ്തംഭരുചിരം തോരണേന വിരാജിതം
     വിവിശുസ് തേ മഹാരംഗം നൃപാഃ സിംഹാ ഇവാചലം
4 തത്രാസനേഷു വിവിധേഷ്വ് ആസീനാഃ പൃഥിവീക്ഷിതഃ
     സുരഭിസ്രഗ്ധരാഃ സർവേ സുമൃഷ്ടമണികുണ്ഡലാഃ
5 താം രാജസമിതിം പൂർണാം നാഗൈർ ഭോഗവതീം ഇവ
     സമ്പൂർണാം പുരുഷവ്യാഘ്രൈർ വ്യാഘ്രൈർ ഗിരിഗുഹാം ഇവ
6 തത്ര സ്മ പീനാ ദൃശ്യന്തേ ബാഹവഃ പരിഘോപമാഃ
     ആകാരവന്തഃ സുശ്ലക്ഷ്ണാഃ പഞ്ചശീർഷാ ഇവോരഗാഃ
7 സുകേശാന്താനി ചാരൂണി സുനാസാനി ശുഭാനി ച
     മുഖാനി രാജ്ഞാം ശോഭന്തേ നക്ഷത്രാണി യഥാ ദിവി
8 ദമയന്തീ തതോ രംഗം പ്രവിവേശ ശുഭാനനാ
     മുഷ്ണന്തീ പ്രഭയാ രാജ്ഞാം ചക്ഷൂംസി ച മനാംസി ച
9 തസ്യാ ഗാത്രേഷു പതിതാ തേഷാം ദൃഷ്ടിർ മഹാത്മനാം
     തത്ര തത്രൈവ സക്താഭൂൻ ന ചചാല ച പശ്യതാം
10 തതഃ സങ്കീർത്യമാനേഷു രാജ്ഞാം നാമസു ഭാരത
    ദദർശ ഭൈമീ പുരുഷാൻ പഞ്ച തുല്യാകൃതീൻ ഇവ
11 താൻ സമീക്ഷ്യ തതഃ സർവാൻ നിർവിശേഷാകൃതീൻ സ്ഥിതാൻ
    സന്ദേശാദ് അഥ വൈധർഭീ നാഭ്യജാനാൻ നലം നൃപം
    യം യം ഹി ദദൃശേ തേഷാം തം തം മേനേ നലം നൃപം
12 സാ ചിന്തയന്തീ ബുദ്ധ്യാഥ തർകയാം ആസ ഭാമിനീ
    കഥം നു ദേവാഞ് ജാനീയാം കഥം വിദ്യാം നലം നൃപം
13 ഏവം സഞ്ചിന്തയന്തീ സാ വൈദർഭീ ഭൃശദുഃഖിതാ
    ശ്രുതാനി ദേവലിംഗാനി ചിന്തയാം ആസ ഭാരത
14 ദേവാനാം യാനി ലിംഗാനി സ്ഥവിരേഭ്യഃ ശ്രുതാനി മേ
    താനീഹ തിഷ്ഠതാം ഭൂമാവ് ഏകസ്യാപി ന ലക്ഷയേ
15 സാ വിനിശ്ചിത്യ ബഹുധാ വിചാര്യ ച പുനഃ പുനഃ
    ശരണം പ്രതി ദേവാനാം പ്രാപ്തകാലം അമന്യത
16 വാചാ ച മനസാ ചൈവ നമഃ കാരം പ്രയുജ്യ സാ
    ദേവേഭ്യഃ പ്രാഞ്ജലിർ ഭൂത്വാ വേപമാനേദം അബ്രവീത്
17 ഹംസാനാം വചനം ശ്രുത്വാ യഥാ മേ നൈഷധോ വൃതഃ
    പതിത്വേ തേന സത്യേന ദേവാസ് തം പ്രദിശന്തു മേ
18 വാചാ ച മനസാ ചൈവ യഥാ നാഭിചരാമ്യ് അഹം
    തേന സത്യേന വിബുധാസ് തം ഏവ പ്രദിശന്തു മേ
19 യഥാ ദേവൈഃ സ മേ ഭർതാ വിഹിതോ നിഷധാധിപഃ
    തേന സത്യേന മേ ദേവാസ് തം ഏവ പ്രദിശന്തു മേ
20 സ്വം ചൈവ രൂപം പുഷ്യന്തു ലോകപാലാഃ സഹേശ്വരാഃ
    യഥാഹം അഭിജാനീയാം പുണ്യശ്ലോകം നരാധിപം
21 നിശമ്യ ദമയന്ത്യാസ് തത് കരുണം പരിദേവിതം
    നിശ്ചയം പരമം തഥ്യം അനുരാഗം ച നൈഷധേ
22 മനോവിശുദ്ധിം ബുദ്ധിം ച ഭക്തിം രാഗം ച ഭാരത
    യഥോക്തം ചക്രിരേ ദേവാഃ സാമർഥ്യം ലിംഗധാരണേ
23 സാപശ്യദ് വിബുധാൻ സർവാൻ അസ്വേദാൻ സ്തബ്ധലോചനാൻ
    ഹൃഷിതസ്രഗ് രജോഹീനാൻ സ്ഥിതാൻ അസ്പൃശതഃ ക്ഷിതിം
24 ഛായാദ്വിതീയോ മ്ലാനസ്രഗ് രജഃസ്വേദസമന്വിതഃ
    ഭൂമിഷ്ഠോ നൈഷധശ് ചൈവ നിമേഷേണ ച സൂചിതഃ
25 സാ സമീക്ഷ്യ തതോ ദേവാൻ പുണ്യശ്ലോകം ച ഭാരത
    നൈഷധം വരയാം ആസ ഭൈമീ ധർമേണ ഭാരത
26 വിലജ്ജമാനാ വസ്ത്രാന്തേ ജഗ്രാഹായതലോചനാ
    സ്കന്ധദേശേ ഽസൃജച് ചാസ്യ സ്രജം പരമശോഭനാം
    വരയാം ആസ ചൈവൈനം പതിത്വേ വരവർണിനീ
27 തതോ ഹാ ഹേതി സഹസാ ശബ്ദോ മുക്തോ നരാധിപൈഃ
    ദേവൈർ മഹർഷിഭിശ് ചൈവ സാധു സാധ്വ് ഇതി ഭാരത
    വിസ്മിതൈർ ഈരിതഃ ശബ്ദഃ പ്രശംസദ്ഭിർ നലം നൃപം
28 വൃതേ തു നൈഷധേ ഭൈമ്യാ ലോകപാലാ മഹൗജസാ
    പ്രഹൃഷ്ടമനസഃ സർവേ നലായാഷ്ടൗ വരാൻ ദദുഃ
29 പ്രത്യക്ഷദർശനം യജ്ഞേ ഗതിം ചാനുത്തമാം ശുഭാം
    നൈഷധായ ദദൗ ശക്രഃ പ്രീയമാണഃ ശചീപതിഃ
30 അഗ്നിർ ആത്മഭവം പ്രാദാദ് യത്ര വാഞ്ഛതി നൈഷധഃ
    ലോകാൻ ആത്മപ്രഭാംശ് ചൈവ ദദൗ തസ്മൈ ഹുതാശനഃ
31 യമസ് ത്വ് അന്നരസം പ്രാദാദ് ധർമേ ച പരമാം സ്ഥിതിം
    അപാം പതിർ അപാം ഭാവം യത്ര വാഞ്ഛതി നൈഷധഃ
32 സ്രജം ചോത്തമഗന്ധാഢ്യാം സർവേ ച മിഥുനം ദദുഃ
    വരാൻ ഏവം പ്രദായാസ്യ ദേവാസ് തേ ത്രിദിവം ഗതാഃ
33 പാർഥിവാശ് ചാനുഭൂയാസ്യ വിവാഹം വിസ്മയാന്വിതാഃ
    ദമയന്ത്യാഃ പ്രമുദിതാഃ പ്രതിജഗ്മുർ യഥാഗതം
34 അവാപ്യ നാരീരത്നം തത് പുണ്യശ്ലോകോ ഽപി പാർഥിവഃ
    രേമേ സഹ തയാ രാജാ ശച്യേവ ബലവൃത്രഹാ
35 അതീവ മുദിതോ രാജാ ഭ്രാജമാനോ ഽംശുമാൻ ഇവ
    അരഞ്ജയത് പ്രജാ വീരോ ധർമേണ പരിപാലയൻ
36 ഈജേ ചാപ്യ് അശ്വമേധേന യയാതിർ ഇവ നാഹുഷഃ
    അന്യൈശ് ച ക്രതുഭിർ ധീമാൻ ബഹുഭിശ് ചാപ്തദക്ഷിണൈഃ
37 പുനശ് ച രമണീയേഷു വനേഷൂപവനേഷു ച
    ദമയന്ത്യാ സഹ നലോ വിജഹാരാമരോപമഃ
38 ഏവം സ യജമാനശ് ച വിഹരംശ് ച നരാധിപഃ
    രരക്ഷ വസുസമ്പൂർണാം വസുധാം വസുധാധിപഃ