മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം34
| ←അധ്യായം33 | മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം രചന: അധ്യായം34 |
അധ്യായം35→ |
1 [വൈ]
യാജ്ഞസേന്യാ വചഃ ശ്രുത്വാ ഭീമസേനോ ഽത്യമർഷണഃ
നിഃശ്വസന്ന് ഉപസംഗമ്യ ക്രുദ്ധോ രാജാനം അബ്രവീത്
2 രാജ്യസ്യ പദവീം ധർമ്യാം വ്രജ സത്പുരുഷോചിതാം
ധർമകാമാർഥ ഹീനാനാം കിം നോ വസ്തും തപോവനേ
3 നൈവ ധർമേണ തദ് രാജ്യം നാർജവേന ന ചൗജസാ
അക്ഷകൂടം അധിഷ്ഠായ ഹൃതം ദുര്യോധനേന നഃ
4 ഗോമായുനേവ സിംഹാനാം ദുർബലേന ബലീയസാം
ആമിഷം വിഘസാശേന തദ്വദ് രാജ്യം ഹി നോ ഹൃതം
5 ധർമലേശ പ്രതിച്ഛന്നഃ പ്രഭവം ധർമകാമയോഃ
അർഥം ഉത്സൃജ്യ കിം രാജൻ ദുർഗേഷു പരിതപ്യസേ
6 ഭവതോ ഽനുവിധാനേന രാജ്യം നഃ പശ്യതാം ഹൃതം
അഹാര്യം അപി ശക്രേണ ഗുപ്തം ഗാണ്ഡീവധന്വനാ
7 കുണീനാം ഇവ ബില്വാനി പംഗൂനാം ഇവ ധേനവഃ
ഹൃതം ഐശ്വര്യം അസ്മാകം ജീവതാം ഭവതഃ കൃതേ
8 ഭവതഃ പ്രിയം ഇത്യ് ഏവം മഹദ് വ്യസനം ഈദൃശം
ധർമകാമേ പ്രതീതസ്യ പ്രതിപന്നാഃ സ്മ ഭാരത
9 കർശയാമഃ സ്വമിത്രാണി നന്ദയാമശ് ച ശാത്രവാൻ
ആത്മാനം ഭവതഃ ശാസ്ത്രേ നിയമ്യ ഭരതർഷഭ
10 യദ് വയം ന തദൈവൈതാൻ ധാർതരാഷ്ട്രാൻ നിഹന്മഹി
ഭവതഃ ശാസ്ത്രം ആദായ തൻ നസ് തപതി ദുഷ്കൃതം
11 അഥൈനാം അന്വവേക്ഷസ്വ മൃഗചര്യാം ഇവാത്മനഃ
അവീരാചരിതാം രാജൻ ന ബലസ്ഥൈർ നിഷേവിതാം
12 യാം ന കൃഷ്ണോ ന ബീഭത്സുർ നാഭിമന്യുർ ന സൃഞ്ജയഃ
ന ചാഹം അഭിനന്ദാമി ന ച മാദ്രീ സുതാവ് ഉഭൗ
13 ഭവാൻ ധർമോ ധർമ ഇതി സതതം വ്രതകർശിതഃ
കച് ചിദ് രാജൻ ന നിർവേദാദ് ആപന്നഃ ക്ലീബ ജീവികാം
14 ദുർമനുഷ്യാം ഹി നിർവേദം അഫലം സർവഘാതിനാം
അശക്താഃ ശ്രിയം ആഹർതും ആത്മനഃ കുർവതേ പ്രിയം
15 സ ഭവാൻ ദൃഷ്ടിമാഞ് ശക്തഃ പശ്യന്ന് ആത്മനി പൗരുഷം
ആനൃശംസ്യ പരോ രാജൻ നാനർഥം അവബുധ്യസേ
16 അസ്മാൻ അമീ ധാർതരാഷ്ട്രാഃ ക്ഷമമാണാൻ അലം സതഃ
അശക്താൻ ഏവ മന്യന്തേ തദ്ദുഃഖം നാഹവേ വധഃ
17 തത്ര ചേദ് യുധ്യമാനാനാം അജിഹ്മം അനിവർതിനാം
സർവശോ ഹി വധഃ ശ്രേയാൻ പ്രേത്യ ലോകാംൽ ലഭേമഹി
18 അഥ വാ വയം ഏവൈതാൻ നിഹത്യ ഭരതർഷഭ
ആദദീമഹി ഗാം സർവാം തഥാപി ശ്രേയ ഏവ നഃ
19 സർവഥാ കാര്യം ഏതൻ നഃ സ്വധർമം അനുതിഷ്ഠതാം
കാങ്ക്ഷതാം വിപുലാം കീർതിം വൈരം പ്രതിചികീർഷതാം
20 ആത്മാർഥം യുധ്യമാനാനാം വിദിതേ കൃത്യലക്ഷണേ
അന്യൈർ അപഹൃതേ രാജ്യേ പ്രശംസൈവ ന ഗർഹണാ
21 കർശനാർഥോ ഹി യോ ധർമോ മിത്രാണാം ആത്മനസ് തഥാ
വ്യസനം നാമ തദ് രാജൻ ന സാ ധർമഃ കുധർമ തത്
22 സർവഥാ ധർമനിത്യം തു പുരുഷം ധർമദുർബലം
ജഹതസ് താത ധർമാർഥൗ പ്രേതം ദുഃഖസുഖേ യഥാ
23 യസ്യ ധർമോ ഹി ധർമാർഥം ക്ലേശഭാൻ ന സ പണ്ഡിതഃ
ന സ ധർമസ്യ വേദാർഥം സൂര്യസ്യാന്ധഃ പ്രഭാം ഇവ
24 യസ്യ ചാർഥാർഥം ഏവാർഥഃ സ ച നാർഥസ്യ കോവിദഃ
രക്ഷതേ ഭൃതകോ ഽരണ്യം യഥാ സ്യാത് താദൃഗ് ഏവ സഃ
25 അതിവേലം ഹി യോ ഽർഥാർഥീ നേതരാവ് അനുതിഷ്ഠതി
സ വധ്യഃ സർവഭൂതാനാം ബ്രഹ്മഹേവ ജുഗുപ്സിതഃ
26 സതതം യശ് ച കാമാർഥീ നേതരാവ് അനുതിഷ്ഠതി
മിത്രാണി തസ്യ നശ്യന്തി ധർമാർഥാബ്ഭ്യാം ച ഹീയതേ
27 തസ്യ ധർമാർഥഹീനസ്യ കാമാന്തേ നിധനം ധ്രുവം
കാമതോ രമമാണസ്യ മീനസ്യേവാംഭസഃ ക്ഷയേ
28 തസ്മാദ് ധർമാർഥയോർ നിത്യം ന പ്രമാദ്യന്തി പണ്ഡിതാഃ
പ്രകൃതിഃ സാ ഹി കാമസ്യ പാവകസ്യാരണിർ യഥാ
29 സർവഥാ ധർമമൂലോ ഽർഥോ ധർമശ് ചാർഥപരിഗ്രഹഃ
ഇതരേതര യോനീ തൗ വിദ്ധി മേഘോദധീ യഥാ
30 ദ്രവ്യാർഥ സ്പർശസംയോഗേ യാ പ്രീതിർ ഉപജായതേ
സ കാമശ് ചിത്തസങ്കൽപഃ ശരീരം നാസ്യ വിദ്യതേ
31 അർഥാർഥീ പുരുഷോ രാജൻ ബൃഹന്തം ധർമം ഋച്ഛതി
അർഥം ഋച്ഛതി കാമാർഥീ ന കാമാദ് അന്യം ഋച്ഛതീ
32 ന ഹി കാമേന കാമോ ഽന്യഃ സാധ്യതേ ഫലം ഏവ തത്
ഉപയോഗാത് ഫലസ്യേവ കാഷ്ഠാദ് ഭസ്മേവ പണ്ഡിതഃ
33 ഇമാഞ് ശകുനികാൻ രാജൻ ഹന്തി വൈതംസികോ യഥാ
ഏതദ് രൂപം അധർമസ്യ ഭൂതേഷു ച വിഹിംസതാം
34 കാമാൽ ലോഭാച് ച ധർമസ്യ പ്രവൃത്തിം യോ ന പശ്യതി
സ വധ്യഃ സർവഭൂതാനാം പ്രേത്യ ചേഹ ച ദുർമതിഃ
35 വ്യക്തം തേ വിദിതോ രാജന്ന് അർഥോ ദ്രവ്യപരിഗ്രഹഃ
പ്രകൃതിം ചാപി വേത്ഥാസ്യ വികൃതിം ചാപി ഭൂയസീം
36 തസ്യ നാശം വിനാശം വാ ജരയാ മരണേന വാ
അനർഥം ഇതി മന്യന്തേ സോ ഽയം അസ്മാസു വർതതേ
37 ഇന്ദ്രിയാണാം ച പഞ്ചാനാം മനസോ ഹൃദയസ്യ ച
വിഷയേ വർതമാനാനാം യാ പ്രീതിർ ഉപജായതേ
സ കാമ ഇതി മേ ബുദ്ധിഃ കർമണാം ഫലം ഉത്തമം
38 ഏവം ഏവ പൃഥഗ് ദൃഷ്ട്വാ ധർമാർഥൗ കാമം ഏവ ച
ന ധർമപര ഏവ സ്യാൻ നാഥാർഥ പരമോ നരഃ
ന കാമപരമോ വാ സ്യാത് സർവാൻ സേവേത സർവദാ
39 ധർമം പൂർവം ധനം മധ്യേ ജഘന്യേ കാമം ആചരേത്
അഹന്യ് അനുചരേദ് ഏവം ഏഷ ശാസ്ത്രകൃതോ വിധിഃ
40 കാമം പൂർവം ധനം മധ്യേ ജഘന്യേ ധർമം ആചരേത്
വയസ്യ് അനുചരേദ് ഏവം ഏഷ ശാസ്ത്രകൃതോ വിധിഃ
41 ധർമം ചാർഥം ച കാമം ച യഥാവദ് വദതാം വര
വിഭജ്യ കാലേ കാലജ്ഞഃ സർവാൻ സേവേത പണ്ഡിതഃ
42 മോക്ഷോ വാ പരമം ശ്രേയ ഏഷ രാജൻ സുഖാർഥിനാം
പ്രാപ്തിർ വാ ബുദ്ധിം ആസ്ഥായ സോപായം കുരുനന്ദന
43 തദ് വാശു ക്രിയതാം രാജൻ പ്രാപ്തിർ വാപ്യ് അധിഗമ്യതാം
ജീവിതം ഹ്യ് ആതുരസ്യേവ ദുഃഖം അന്തരവർതിനഃ
44 വിദിതശ് ചൈവ തേ ധർമഃ സതതം ചരിതശ് ച തേ
ജാനതേ ത്വയി ശംസന്തി സുഹൃദഃ കർമചോദനാം
45 ദാനം യജ്ഞം സതാം പൂജാ വേദ ധാരണം ആർജവം
ഏഷ ധർമഃ പരോ രാജൻ ഫലവാൻ പ്രേത്യ ചേഹ ച
46 ഏഷ നാർഥവിഹീനേന ശക്യോ രാജൻ നിഷേവിതും
അഖിലാഃ പുരുഷവ്യാഘ്ര ഗുണാഃ സ്യുർ യദ്യ് അപീതരേ
47 ധർമമൂലം ജഗദ് രാജൻ നാന്യദ് ധർമാദ് വിശിഷ്യതേ
ധർമശ് ചാർഥേന മഹതാ ശക്യോ രാജൻ നിഷേവിതും
48 ന ചാർഥോ ഭൈക്ഷ ചര്യേണ നാപി ക്ലൈബ്യേന കർഹി ചിത്
വേത്തും ശക്യഃ സദാ രാജൻ കേവലം ധർമബുദ്ധിനാ
49 പ്രതിഷിദ്ധാ ഹി തേ യാച്ഞാ യയാ സിധ്യതി വൈ ദ്വിജഃ
തേജസൈവാർഥ ലിപ്സായാം യതസ്വ പുരുഷർഷഭ
50 ഭൈക്ഷ ചര്യാ ന വിഹിതാ ന ച വിട് ശൂദ്ര ജീവികാ
ക്ഷത്രിയസ്യ വിശേഷേണ ധർമസ് തു ബലം ഔരസം
51 ഉദാരം ഏവ വിദ്വാംസോ ധർമം പ്രാഹുർ മനീഷിണഃ
ഉദാരം പ്രതിപദ്യസ്വ നാവരേ സ്ഥാതും അർഹസി
52 അനുബുധ്യസ്വ രാജേന്ദ്ര വേത്ഥ ധർമാൻ സനാതനാൻ
ക്രൂരകർമാഭിജാതോ ഽസി യസ്മാദ് ഉദ്വിജതേ ജനഃ
53 പ്രജാപാലനസംഭൂതം ഫലം തവ ന ഗർഹിതം
ഏഷ തേ വിഹിതോ രാജൻ ധാത്രാ ധർമഃ സനാതനഃ
54 തസ്മാദ് വിചലിതഃ പാർഥ ലോകേ ഹാസ്യം ഗമിഷ്യസി
സ്വധർമാദ് ധി മനുഷ്യാണാം ചലനം ന പ്രശസ്യതേ
55 സ ക്ഷാത്രം ഹൃദയം കൃത്വാ ത്യക്ത്വേദം ശിഥിലം മനഃ
വീര്യം ആസ്ഥായ കൗന്തേയ ധുരം ഉദ്വഹ ധുര്യവത്
56 ന ഹി കേവലധർമാത്മാ പൃഥിവീം ജാതു കശ് ചന
പാർഥിവോ വ്യജയദ് രാജൻ ന ഭൂതിം ന പുനഃ ശ്രിയം
57 ജിഹ്വാം ദത്ത്വാ ബഹൂനാം ഹി ക്ഷുദ്രാണാം ലുബ്ധ ചേതസാം
നികൃത്യാ ലഭതേ രാജ്യം ആഹാരം ഇവ ശല്യകഃ
58 ഭ്രാതരഃ പൂർവജാതാശ് ച സുസമൃദ്ധാശ് ച സർവശഃ
നികൃത്യാ നിർജിതാ ദേവൈർ അസുരാഃ പാണ്ഡവർഷഭ
59 ഏവം ബലവതഃ സർവം ഇതി ബുദ്ധ്വാ മഹീപതേ
ജഹി ശത്രൂൻ മഹാബാഹോ പരാം നികൃതിം ആസ്ഥിതഃ
60 ന ഹ്യ് അർജുന സമഃ കശ് ചിദ് യുധി യോദ്ധാ ധനുർധരഃ
ഭവിതാ വാ പുമാൻ കശ് ചിൻ മത്സമോ വാ ഗദാധരഃ
61 സത്ത്വേന കുരുതേ യുദ്ധം രാജൻ സുബലവാൻ അപി
ന പ്രമാണേന നോത്സാഹാത് സത്ത്വസ്ഥോ ഭവ പാണ്ഡവ
62 സത്ത്വം ഹി മൂലം അർഥസ്യ വിതഥം യദ് അയോ ഽന്യഥാ
ന തു പ്രസക്തം ഭവതി വൃക്ഷച് ഛായേവ ഹൈമനീ
63 അർഥത്യാഗോ ഹി കാര്യഃ സ്യാദ് അർഥം ശ്രേയാംസം ഇച്ഛതാ
ബീജൗപമ്യേന കൗന്തേയ മാ തേ ഭൂദ് അത്ര സംശയഃ
64 അർഥേന തു സമോ ഽനർഥോ യത്ര ലഭ്യേത നോദയഃ
ന തത്ര വിപണഃ കാര്യഃ ഖരകണ്ഡൂയിതം ഹി തത്
65 ഏവം ഏവ മനുഷ്യേന്ദ്ര ധർമം ത്യക്ത്വാൽപകം നരഃ
ബൃഹന്തം ധർമം ആപ്നോതി സ ബുദ്ധ ഇതി നിശ്ചിതഃ
66 അമിത്രം മിത്രസമ്പന്നം മിത്രൈർ ഭിന്ദന്തി പണ്ഡിതാഃ
ഭിന്നൈർ മിത്രൈഃ പരിത്യക്തം ദുർബലം കുരുതേ വശേ
67 സത്ത്വേന കുരുതേ യുദ്ധം രാജൻ സുബലവാൻ അപി
നോദ്യമേന ന ഹോത്രാബ്ഭിഃ സർവാഃ സ്വീകുരുതേ പ്രജാഃ
68 സർവഥാ സംഹതൈർ ഏവ ദുർബലൈർ ബലവാൻ അപി
അമിത്രഃ ശക്യതേ ഹന്തും മധുഹാ ഭ്രമരൈർ ഇവ
69 യഥാ രാജൻ പ്രജാഃ സർവാഃ സൂര്യഃ പാതി ഗഭസ്തിഭിഃ
അത്തി ചൈവ തഥൈവ ത്വം സവിതുഃ സദൃശോ ഭവ
70 ഏതദ് ധ്യപി തപോ രാജൻ പുരാണം ഇതി നഃ ശ്രുതം
വിധിനാ പാലനം ഭൂമേർ യത്കൃതം നഃ പിതാമഹൈഃ
71 അപേയാത് കില ഭാഃ സൂര്യാൽ ലക്ഷ്മീശ് ചന്ദ്രമസസ് തഥാ
ഇതി ലോകേ വ്യവസിതോ ദൃഷ്ട്വേമാം ഭവതോ വ്യഥാം
72 ഭവതശ് ച പ്രശംസാഭിർ നിന്ദാഭിർ ഇതരസ്യ ച
കഥാ യുക്താഃ പരിഷദഃ പൃഥഗ് രാജൻ സമാഗതാഃ
73 ഇദം അഭ്യധികം രാജൻ ബ്രാഹ്മണാ ഗുരവശ് ച തേ
സമേതാഃ കഥയന്തീഹ മുദിതാഃ സത്യസന്ധതാം
74 യൻ ന മോഹാൻ ന കാർപണ്യാൻ ന ലോഭാൻ ന ഭയാദ് അപി
അനൃതം കിം ചിദ് ഉക്തം തേ ന കാമാൻ നാർഥകാരണാത്
75 യദ് ഏനഃ കുരുതേ കിം ചിദ് രാജാ ഭൂമിം ഇവാപ്നുവൻ
സർവം തൻ നുദതേ പശ്ചാദ് യജ്ഞൈർ വിപുലദക്ഷിണൈഃ
76 ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ദദദ് ഗ്രാമാൻ ഗാശ് ച രാജൻ സഹസ്രശഃ
മുച്യതേ സർവപാപേഭ്യസ് തമോഭ്യ ഇവ ചന്ദ്രമാഃ
77 പൗരജാനപദാഃ സർവേ പ്രായശഃ കുരുനന്ദന
സവൃദ്ധബാലാഃ സഹിതാഃ ശംസന്തി ത്വാം യുധിഷ്ഠിര
78 ശ്വദൃതൗ ക്ഷീരം ആസക്തം ബ്രഹ്മ വാ വൃഷലേ യഥാ
സത്യം സ്തേനേ ബലം നാര്യാം രാജ്യം ദുര്യോധനേ തഥാ
79 ഇതി നിർവചനം ലോകേ ചിരം ചരതി ഭാരത
അപി ചൈതത് സ്ത്രിയോ ബാലാഃ സ്വാധ്യായം ഇവ കുർവതേ
80 സ ഭവാൻ രഥം ആസ്ഥായ സർവോപകരണാന്വിതം
ത്വരമാണോ ഽഭിനിര്യാതു ചിരം അർഥോപപാദകം
81 വാചയിത്വാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാൻ അദ്യൈവ ഗജസാഹ്വയം
അസ്ത്രവിദ്ഭിഃ പരിവൃതോ ഭ്രാതൃഭിർ ദൃഠ ധന്വിഭിഃ
ആശീവിഷസമൈർ വീരൈർ മരുദ്ഭിർ ഇവ വൃത്രഹാ
82 ശ്രിയം ആദത്സ്വ കൗന്തേയ ധാർതരാഷ്ട്രാൻ മഹാബല
ന ഹി ഗാണ്ഡീവമുക്താനാം ശരാണാം ഗാർധ്രവാസസാം
83 സ്പർശം ആശീവിഷാഭാനാം മർത്യഃ കശ് ചന സംസഹേത്
ന സ വീരോ ന മാതംഗോ ന സദശ്വോ ഽസ്തി ഭാരത
84 യഃ സഹേത ഗദാ വേഗം മമ ക്രുദ്ധസ്യ സംയുഗേ
സൃഞ്ജയൈഃ സഹ കൈകേയൈർ വൃഷ്ണീനാം ഋഷഭേണ ച
85 കഥം സ്വിദ് യുധി കൗന്തേയ രാജ്യം ന പ്രാപ്നുയാമഹേ