മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം30

←അധ്യായം29

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം30

അധ്യായം31→

1 [യ്]
     ക്രോധോ ഹന്താ മനുഷ്യാണാം ക്രോധോ ഭാവയിതാ പുനഃ
     ഇതി വിദ്ധി മഹാപ്രാജ്ഞേ ക്രോധമൂലൗ ഭവാഭവൗ
 2 യോ ഹി സംഹരതേ ക്രോധം ഭാവസ് തസ്യ സുശോഭനേ
     യഃ പുനഃ പുരുഷഃ ക്രോധം നിത്യാം ന സഹതേ ശുഭേ
     തസ്യാഭാവായ ഭവതി ക്രോധഃ പരമദാരുണഃ
 3 ക്രോധമൂലോ വിനാശോ ഹി പ്രജാനാം ഇഹ ദൃശ്യതേ
     തത് കഥം മാദൃശഃ ക്രോധം ഉത്സൃജേൽ ലോകനാശനം
 4 ക്രുദ്ധഃ പാപം നരഃ കുര്യാത് ക്രുദ്ധോ ഹന്യാദ് ഗുരൂൻ അപി
     ക്രുദ്ധഃ പരുഷയാ വാചാ ശ്രേയസോ ഽപ്യ് അവമന്യതേ
 5 വാച്യാവാച്യേ ഹി കുപിതോ ന പ്രജാനാതി കർഹി ചിത്
     നാകാര്യം അസ്തി ക്രുദ്ധസ്യ നാവാച്യം വിദ്യതേ തഥാ
 6 ഹിംസ്യാത് ക്രോധാദ് അവധ്യാംശ് ച വധ്യാൻ സമ്പൂജയേദ് അപി
     ആത്മാനം അപി ച ക്രുദ്ധഃ പ്രേഷയേദ് യമസാദനം
 7 ഏതാൻ ദോഷാൻ പ്രപശ്യദ്ഭിർ ജിതഃ ക്രോധോ മനീഷിഭിഃ
     ഇച്ഛദ്ഭിഃ പരമം ശ്രേയ ഇഹ ചാമുത്ര ചോത്തമം
 8 തം ക്രോധം വർജിതം ധീരൈഃ കഥം അസ്മദ്വിധശ് ചരേത്
     ഏതദ് ദ്രൗപദി സന്ധായ ന മേ മന്യുഃ പ്രവർധതേ
 9 ആത്മാനം ച പരം ചൈവ ത്രായതേ മഹതോ ഭയാത്
     ക്രുധ്യന്തം അപ്രതിക്രുധ്യൻ ദ്വയോർ ഏഷ ചികിത്സകഃ
 10 മൂഢോ യദി ക്ലിശ്യമാനഃ ക്രുധ്യതേ ഽശക്തിമാൻ നരഃ
    ബലീയസാം മനുഷ്യാണാം ത്യജത്യ് ആത്മാനം അന്തതഃ
11 തസ്യാത്മാനം സന്ത്യജതോ ലോകാ നശ്യന്ത്യ് അനാത്മനഃ
    തസ്മാദ് ദ്രൗപദ്യ് അശക്തസ്യ മന്യോർ നിയമനം സ്മൃതം
12 വിദ്വാംസ് തഥൈവ യഃ ശക്തഃ ക്ലിശ്യമാനോ ന കുപ്യതി
    സ നാശയിത്വാ ക്ലേഷ്ടാരം പരലോകേ ച നന്ദതി
13 തസ്മാദ് ബലവതാ ചൈവ ദുർബലേന ച നിത്യദാ
    ക്ഷന്തവ്യം പുരുഷേണാഹുർ ആപത്സ്വ് അപി വിജാനതാ
14 മന്യോർ ഹി വിജയം കൃഷ്ണേ പ്രശംസന്തീഹ സാധവഃ
    ക്ഷമാവതോ ജയോ നിത്യം സാധോർ ഇഹ സതാം മതം
15 സത്യം ചാനൃതതഃ ശ്രേയോ നൃശംസാച് ചാനൃശംസതാ
    തം ഏവം ബഹുദോഷം തു ക്രോധം സാധു വിവർജിതം
    മാദൃശഃ പ്രസൃജേത് കസ്മാത് സുയോധന വധാദ് അപി
16 തേജസ്വീതി യം ആഹുർ വൈ പണ്ഡിതാ ദീർഘദർശിനഃ
    ന ക്രോധോ ഽഭ്യന്തരസ് തസ്യ ഭവതീതി വിനിശ്ചിതം
17 യസ് തു ക്രോധം സമുത്പന്നം പ്രജ്ഞയാ പ്രതിബാധതേ
    തേജസ്വിനം തം വിദ്വാംസോ മന്യന്തേ തത്ത്വദർശിനഃ
18 ക്രുദ്ധോ ഹി കായം സുശ്രോണി ന യഥാവത് പ്രപശ്യതി
    ന കാര്യം ന ച മര്യാദാം നരഃ ക്രുദ്ധോ ഽനുപശ്യതി
19 ഹന്ത്യ് അവധ്യാൻ അപി ക്രുദ്ധോ ഗുരൂൻ രൂക്ഷൈസ് തുദത്യ് അപി
    തസ്മാത് തേജസി കർതവ്യേ ക്രോധോ ദൂരാത് പ്രതിഷ്ഠിതഃ
20 ദാക്ഷ്യം ഹ്യ് അമർഷഃ ശൗര്യം ച ശീഘ്രത്വം ഇതി തേജസഃ
    ഗുണാഃ ക്രോധാഭിഭൂതേന ന ശക്യാഃ പ്രാപ്തും അഞ്ജസാ
21 ക്രോധം ത്യക്ത്വാ തു പുരുഷഃ സമ്യക് തേജോ ഽഭിപദ്യതേ
    കാലയുക്തം മഹാപ്രാജ്ഞേ ക്രുദ്ധൈസ് തേജഃ സുദുഃസഹം
22 ക്രോധസ് ത്വ് അപണ്ഡിതൈഃ ശശ്വത് തേജ ഇത്യ് അഭിധീയതേ
    രജസ് തൽ ലോകനാശായ വിഹിതം മാനുഷാൻ പ്രതി
23 തസ്മാച് ഛശ്വത് ത്യജേത് ക്രോധം പുരുഷഃ സമ്യഗ് ആചരൻ
    ശ്രേയാൻ സ്വധർമാനപഗോ ന ക്രുദ്ധ ഇതി നിശ്ചിതം
24 യദി സർവം അബുദ്ധീനാം അതിക്രാന്തം അമേധസാം
    അതിക്രമോ മദ്വിധസ്യ കഥം സ്വിത് സ്യാദ് അനിന്ദിതേ
25 യദി ന സ്യുർ മനുഷ്യേഷു ക്ഷമിണഃ പൃഥിവീസമാഃ
    ന സ്യാത് സന്ധിർ മനുഷ്യാണാം ക്രോധമൂലോ ഹി വിഗ്രഹഃ
26 അഭിഷക്തോ ഹ്യ് അഭിഷജേദ് ആഹന്യാദ് ഗുരുണാ ഹതഃ
    ഏവം വിനാശോ ഭൂതാനാം അധർമഃ പ്രഥിതോ ഭവേത്
27 ആക്രുഷ്ടഃ പുരുഷഃ സർവഃ പ്രത്യാക്രോശേദ് അനന്തരം
    പ്രതിഹന്യാദ് ധതശ് ചൈവ തഥാ ഹിംസ്യാച് ച ഹിംസിതഃ
28 ഹന്യുർ ഹി പിതരഃ പുത്രാൻ പുത്രാശ് ചാപി തഥാ പിതൄൻ
    ഹന്യുശ് ച പതയോ ഭാര്യാഃ പതീൻ ഭാര്യാസ് തഥൈവ ച
29 ഏവം സങ്കുപിതേ ലോകേ ജന്മ കൃഷ്ണേ ന വിദ്യതേ
    പ്രജാനാം സന്ധിമൂലം ഹി ജന്മ വിദ്ധി ശുഭാനനേ
30 താഃ ക്ഷീയേരൻ പ്രജാഃ സർവാഃ ക്ഷിപ്രം ദ്രൗപദി താദൃശേ
    തസ്മാൻ മന്യുർ വിനാശായ പ്രജാനാം അഭവായ ച
31 യസ്മാത് തു ലോകേ ദൃശ്യന്തേ ക്ഷമിണഃ പൃഥിവീസമാഃ
    തസ്മാജ് ജന്മ ച ഭൂതാനാം ഭവശ് ച പ്രതിപദ്യതേ
32 ക്ഷന്തവ്യം പുരുഷേണേഹ സർവാസ്വ് ആപത്സു ശോഭനേ
    ക്ഷമാ ഭവോ ഹി ഭൂതാനാം ജന്മ ചൈവ പ്രകീർതിതം
33 ആക്രുഷ്ടസ് താഡിതഃ ക്രുദ്ധഃ ക്ഷമതേ യോ ബലീയസാ
    യശ് ച നിത്യം ജിതക്രോധോ വിദ്വാൻ ഉത്തമപൂരുഷഃ
34 പ്രഭാവവാൻ അപി നരസ് തസ്യ ലോകാഃ സനാതനാഃ
    ക്രോധനസ് ത്വ് അൽപവിജ്ഞാനഃ പ്രേത്യ ചേഹ ച നശ്യതി
35 അത്രാപ്യ് ഉദാഹരന്തീമാ ഗാഥാ നിത്യം ക്ഷമാവതാം
    ഗീതാഃ ക്ഷമാവതാ കൃഷ്ണേ കാശ്യപേന മഹാത്മനാ
36 ക്ഷമാ ധർമഃ ക്ഷമാ യജ്ഞഃ ക്ഷമാ വേദാഃ ക്ഷമാ ശ്രുതം
    യസ് താം ഏവം വിജാനാതി സ സർവം ക്ഷന്തും അർഹതി
37 ക്ഷമാ ബ്രഹ്മ ക്ഷമാ സത്യം ക്ഷമാ ഭൂതം ച ഭാവി ച
    ക്ഷമാ തപഃ ക്ഷമാ ശൗചം ക്ഷമയാ ചോദ്ധൃതം ജഗത്
38 അതി ബ്രഹ്മവിദാം ലോകാൻ അതി ചാപി തപസ്വിനാം
    അതി യജ്ഞവിദാം ചൈവ ക്ഷമിണഃ പ്രാപ്നുവന്തി താൻ
39 ക്ഷമാ തേജസ്വിനാം തേജഃ ക്ഷമാ ബ്രഹ്മ തപസ്വിനാം
    ക്ഷമാ സത്യം സത്യവതാം ക്ഷമാ ദാനം ക്ഷമായശഃ
40 താം ക്ഷമാം ഈദൃശീം കൃഷ്ണേ കഥം അസ്മദ്വിധസ് ത്യജേത്
    യസ്യാം ബ്രഹ്മ ച സത്യം ച യജ്ഞാ ലോകാശ് ച വിഷ്ഠിതാഃ
    ഭുജ്യന്തേ യജ്വനാം ലോകാഃ ക്ഷമിണാം അപരേ തഥാ
41 ക്ഷന്തവ്യം ഏവ സതതം പുരുഷേണ വിജാനതാ
    യദാ ഹി ക്ഷമതേ സർവം ബ്രഹ്മ സമ്പദ്യതേ തദാ
42 ക്ഷമാവതാം അയം ലോകഃ പരശ് ചൈവ ക്ഷമാവതാം
    ഇഹ സംമാനം ഋച്ഛന്തി പരത്ര ച ശുഭാം ഗതിം
43 യേഷാം മന്യുർ മനുഷ്യാണാം ക്ഷമയാ നിഹിതസ് തദാ
    തേഷാം പരതരേ ലോകാസ് തസ്മാത് ക്ഷാന്തിഃ പരാ മതാ
44 ഇതി ഗീതാഃ കാശ്യപേന ഗാഥാ നിത്യം ക്ഷമാവതാം
    ശ്രുത്വാ ഗാഥാഃ ക്ഷമായാസ് ത്വം തുഷ്യ ദ്രൗപദി മാ ക്രുധഃ
45 പിതാമഹഃ ശാന്തനവഃ ശമം സമ്പൂജയിഷ്യതി
    ആചാര്യോ വിദുരഃ ക്ഷത്താ ശമം ഏവ വദിഷ്യതഃ
    കൃപശ് ച സഞ്ജയശ് ചൈവ ശമം ഏവ വദിഷ്യതഃ
46 സോമദത്തോ യുയുത്സുശ് ച ദ്രോണപുത്രസ് തഥൈവ ച
    പിതാമഹശ് ച നോ വ്യാസഃ ശമം വദതി നിത്യശഃ
47 ഏതൈർ ഹി രാജാ നിയതം ചോദ്യമാനം ശമം പ്രതി
    രാജ്യം ദാതേതി മേ ബുദ്ധിർ ന ചേൽ ലോഭാൻ നശിഷ്യതി
48 കാലോ ഽയം ദാരുണഃ പ്രാപ്തോ ഭരതാനാം അഭൂതയേ
    നിശ്ചിതം മേ സദൈവൈതത് പുരസ്താദ് അപി ഭാമിനി
49 സുയോധനോ നാർഹതീതി ക്ഷമാം ഏവം ന വിന്ദതി
    അർഹസ് തസ്യാഹം ഇത്യ് ഏവ തസ്മാൻ മാം വിന്ദതേ ക്ഷമാ
50 ഏതദ് ആത്മവതാം വൃത്തം ഏഷ ധർമഃ സനാതനഃ
    ക്ഷമാ ചൈവാനൃശംസ്യം ച തത് കർതാസ്മ്യ് അഹം അഞ്ജസാ