മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം297

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം297

1 [വൈ]
     സ ദദർശ ഹതാൻ ഭ്രാതൄംൽ ലോകപാലാൻ ഇവ ച്യുതാൻ
     യുഗാന്തേ സമനുപ്രാപ്തേ ശക്ര പ്രതിമഗൗരവാൻ
2 വിപ്രകീർണധനുർ ബാണം ദൃഷ്ട്വാ നിഹതം അർജുനം
     ഭീമസേനം യമൗ ചോഭൗ നിർവിചേഷ്ടാൻ ഗതായുർ അഃ
3 സ ദീർഘം ഉഷ്ണം നിഃശ്വസ്യ ശോകബാഷ്പപരിപ്ലുതഃ
     ബുദ്ധ്യാ വിചിന്തയാം ആസ വീരാഃ കേന നിപാതിതാഃ
4 നൈഷാം ശസ്ത്രപ്രഹാരോ ഽസ്തി പദം നേഹാസ്തി കസ്യ ചിത്
     ഭൂതം മഹദ് ഇദം മന്യേ ഭ്രാതരോ യേന മേ ഹതാഃ
     ഏകാഗ്രം ചിന്തയിഷ്യാമി പീത്വാ വേത്സ്യാമി വാ ജലം
5 സ്യാത് തു ദുര്യോധനേനേദം ഉപാംശു വിഹിതം കൃതം
     ഗന്ധാര രാജരചിതം സതതം ജിഹ്മബുദ്ധിനാ
6 യസ്യ കാര്യം അകാര്യം വാ സമം ഏവ ഭവത്യ് ഉത
     കസ് തസ്യ വിശ്വസേദ് വീരോ ദുർമതേർ അകൃതാത്മനഃ
7 അഥ വാ പുരുഷൈർ ഗൂഢൈഃ പ്രയോഗോ ഽയം ദുരാത്മനഃ
     ഭവേദ് ഇതി മഹാബാഹുർ ബഹുധാ സമചിന്തയത്
8 തസ്യാസീൻ ന വിഷേണേദം ഉദകം ദൂഷിതം യഥാ
     മുഖവർണാഃ പ്രസന്നാ മേ ഭ്രാതൄണാം ഇത്യ് അചിന്തയത്
9 ഏകൈകശശ് ചൗഘബലാൻ ഇമാൻ പുരുഷസത്തമാൻ
     കോ ഽന്യഃ പ്രതിസമാസേത കാലാന്തകയമാദ് ഋതേ
10 ഏതേനാധ്യവസായേന തത് തോയം അവഗാഢവാൻ
    ഗാഹമാനശ് ച തത് തോയം അന്തരിക്ഷാത് സ ശുശ്രുവേ
11 [യക്സ]
    അഹം ബകഃ ശൈവലമത്സ്യഭക്ഷോ; മയാ നീതാഃ പ്രേതവശം തവാനുജാഃ
    ത്വം പഞ്ചമോ ഭവിതാ രാജപുത്ര; ന ചേത് പ്രശ്നാൻ പൃച്ഛതോ വ്യാകരോഷി
12 മാ താത സാഹസം കാർഷീർ മമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ
    പ്രശ്നാൻ ഉക്ത്വാ തു കൗന്തേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച
13 [യ്]
    രുദ്രാണാം വാ വസൂനാം വാ മരുതാം വാ പ്രധാനഭാക്
    പൃച്ഛാമി കോ ഭവാൻ ദേവോ നൈതച് ഛകുനിനാ കൃതം
14 ഹിമവാൻ പാരിയാത്രശ് ച വിന്ധ്യോ മലയ ഏവ ച
    ചത്വാരഃ പർവതാഃ കേന പാതിതാ ഭുവി തേജസാ
15 അതീവ തേ മഹത് കർമകൃതം ബലവതാം വര
    യൻ ന ദേവാ ന ഗന്ധർവാ നാസുരാ ന ച രാക്ഷസാഃ
    വിഷഹേരൻ മഹായുദ്ധേ കൃതം തേ തൻ മഹാദ്ഭുതം
16 ന തേ ജാനാമി യത് കാര്യം നാഭിജാനാമി കാങ്ക്ഷിതം
    കൗതൂഹലം മഹജ് ജാതം സാധ്വസം ചാഗതം മമ
17 യേനാസ്മ്യ് ഉദ്വിഗ്നഹൃദയഃ സമുത്പന്ന ശിരോ ജ്വരഃ
    പൃച്ഛാമി ഭഗവംസ് തസ്മാത് കോ ഭവാൻ ഇഹ തിഷ്ഠതി
18 [യക്സ]
    യക്ഷോ ഽഹം അസ്മി ഭദ്രം തേ നാസ്മി പക്ഷീ ജലേ ചരഃ
    മയൈതേ നിഹതാഃ സർവേ ഭ്രാതരസ് തേ മഹൗജസഃ
19 [വൈ]
    തതസ് താം അശിവാം ശ്രുത്വാ വാചം സ പരുഷാക്ഷരാം
    യക്ഷസ്യ ബ്രുവതോ രാജന്ന് ഉപക്രമ്യ തദാ സ്ഥിതഃ
20 വിരൂപാക്ഷം മഹാകായം യക്ഷം താലസമുച്ഛ്രയം
    ജ്വലനാർകപ്രതീകാശം അധൃഷ്യം പർവതോപമം
21 സേതും ആശ്രിത്യ തിഷ്ഠന്തം ദദർശ ഭരതർഷഭഃ
    മേഘഗന്മീരയാ വാചാ തർജയന്തം മഹാബലം
22 [യക്സ]
    ഇമേ തേ ഭ്രാതരോ രാജൻ വാര്യമാണാ മയാസകൃത്
    ബലാത് തോയം ജിഹീർഷന്തസ് തതോ വൈ സൂദിതാ മയാ
23 ന പേയം ഉദകം രാജൻ പ്രാണാൻ ഇഹ പരീപ്സതാ
    പാർഥ മാ സാഹസം കാർഷീർ മമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ
    പ്രശ്നാൻ ഉക്ത്വാ തു കൗന്തേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച
24 [യ്]
    നൈവാഹം കാമയേ യക്ഷ തവ പൂർവപരിഗ്രഹം
    കാമനൈതത് പ്രശംസന്തി സന്തോ ഹി പുരുഷാഃ സദാ
25 യദാത്മനാ സ്വം ആത്മാനം പ്രശംസേത് പുരുഷഃ പ്രഭോ
    യഥാ പ്രജ്ഞം തു തേ പ്രശ്നാൻ പ്രതിവക്ഷ്യാമി പൃച്ഛ മാം
26 [യക്സ]
    കിം സ്വിദ് ആദിത്യം ഉന്നയതി കേച തസ്യാഭിതശ് ചരാഃ
    കശ് ചൈനം അസ്തം നയതി കസ്മിംശ് ച പ്രതിതിഷ്ഠതി
27 [യ്]
    ബ്രഹ്മാദ് ഇത്യ് അമുൻ നയതി ദേവാസ് തസ്യാഭിതശ് ചരാഃ
    ധർമശ് ചാസ്തം നയതി ച സത്യേ ച പ്രതിതിഷ്ഠതി
28 [യക്സ]
    കേന സ്വിച് ഛ്രോത്രിയോ ഭവതി കേന സ്വിദ് വിന്ദതേ മഹത്
    കേന ദ്വിതീയവാൻ ഭവതി രാജൻ കേന ച ബുദ്ധിമാൻ
29 [യ്]
    ശ്രുതേന ശ്രോത്രിയോ ഭവതി തപസാ വിന്ദതേ മഹത്
    ധൃത്യാ ദ്വിതീയവാൻ ഭവതി ബുദ്ധിമാൻ വൃദ്ധസേവയാ
30 [യക്ഷ]
    കിം ബ്രാഹ്മണാനാം ദേവത്വം കശ് ച ധർമഃ സതാം ഇവ
    കശ് ചൈഷാം മാനുഷോ ഭാവഃ കിം ഏഷാം അസതാം ഇവ
31 [യ്]
    സ്വാധ്യായ ഏഷാം ദേവത്വം തപ ഏഷാം സതാം ഇവ
    മരണം മാനുഷോ ഭാവഃ പരിവാദോ ഽസതാം ഇവ
32 [യക്സ]
    കിം ക്ഷത്രിയാണാം ദേവത്വം കശ് ച ധർമഃ സതാം ഇവ
    കശ് ചൈഷാം മാനുഷോ ഭാവഃ കിം ഏഷാം അസതാം ഇവ
33 [യ്]
    ഇഷ്വസ്ത്രം ഏഷാം ദേവത്വം യജ്ഞ ഏഷാം സതാം ഇവ
    ഭയം വൈ മാനുഷോ ഭാവഃ പരിത്യാഗോ ഽസതാം ഇവ
34 [യക്സ]
    കിം ഏകം യജ്ഞിയം സാമ കിം ഏകം യജ്ഞിയം യജുഃ
    കാ ചൈകാ വൃശ്ചതേ യജ്ഞം കാം യജ്ഞോ നാതിവർതതേ
35 [യ്]
    പ്രാണോ വൈ യജ്ഞിയം സാമ മനോ വൈ യജ്ഞിയം യജുഃ
    വാഗ് ഏകാ വൃശ്ചതേ യജ്ഞം താം യജ്ഞോ നാതിവർതതേ
36 [യക്സ]
    കിം സ്വിദ് ആപതതാം ശ്രേഷ്ഠം ബീജം നിപതതാം വരം
    കിം സ്വിത് പ്രതിഷ്ഠമാനാനാം കിം സ്വിത് പ്രവദതാം വരം
37 [യ്]
    വർഷം ആപതതാം ശ്രേഷ്ഠം ബീജം നിപതതാം വരം
    ഗാവഃ പ്രതിഷ്ഠമാനാനാം പുത്രഃ പ്രവദതാം വരഃ
38 [യക്സ]
    ഇന്ദ്രിയാർഥാൻ അനുഭവൻ ബുദ്ധിമാംൽ ലോകപൂജിതഃ
    സംമതഃ സർവഭൂതാനാം ഉച്ഛ്വസൻ കോ ന ജീവതി
39 [യ്]
    ദേവതാതിഥിഭൃത്യാനാം പിതൄണാം ആത്മനശ് ച യഃ
    ന നിർവപതി പഞ്ചാനാം ഉച്ഛ്വസൻ ന സ ജീവതി
40 [യക്സ]
    കിം സ്വിദ് ഗുരുതരം ഭൂമേഃ കിം സ്വിദ് ഉച്ചതരം ച ഖാത്
    കിം സ്വിച് ഛീഘ്രതരം വായോഃ കിം സ്വിദ് ബഹുതരം നൃണാം
41 [യ്]
    മാതാ ഗുരുതരാ ഭൂമേഃ പിതാ ഉച്ചരതശ് ച ഖാത്
    മനോ ശീഘ്രതരം വായോശ് ചിന്താ ബഹുതരീ നൃണാം
42 [യക്സ]
    കിം സ്വിത് സുപ്തം ന നിമിഷതി കിം സ്വിജ് ജാതം ന ചോപതി
    കസ്യ സ്വിദ് ധൃദയം നാസ്തി കിം സ്വിദ് വേഗേന വർഘതേ
43 [യ്]
    മത്സ്യഃ സുപ്തോ ന നിമിഷത്യ് അണ്ഡം ജാതം ന ചോപതി
    അശ്മനോ ഹൃദയം നാസ്തി നദീവേഗേന വർധതേ
44 [യക്സ]
    കിം സ്വിത് പ്രവസതോ മിത്രം കിം സ്വിൻ മിത്രം ഗൃഹേ സതഃ
    ആതുരസ്യ ച കിം മിത്രം കിം സ്വിൻ മിത്രം മരിഷ്യതഃ
45 [യ്]
    സാർഥഃ പ്രവസതോ മിത്രം ഭാര്യാ മിത്രം ഗൃഹേ സതഃ
    ആതുരസ്യ ഭിഷൻ മിത്രം ദാനം മിത്രം മരിഷ്യതഃ
46 [യക്സ]
    കിം സ്വിദ് ഏകോ വിചരതി ജാതഃ കോ ജായതേ പുനഃ
    കിം സ്വിദ് ധിമസ്യ ഭൈഷജ്യം കിം സ്വിദ് ആവപനം മഹത്
47 [യ്]
    സൂര്യ ഏകോ വിചരതി ചന്ദ്രമാ ജായതേ പുനഃ
    അഗ്നിർ ഹിമസ്യ ഭൈഷജ്യം ഭൂമിർ ആപവനം മഹത്
48 [യക്സ]
    കിം സ്വിദ് ഏകപദം ധർമ്യം കിം സ്വിദ് ഏകപദം യശഃ
    കിം സ്വിദ് ഏകപദം സ്വർഗ്യം കിം സ്വിദ് ഏകപദം സുഖം
49 [യ്]
    ദാക്ഷ്യം ഏകപദം ധർമ്യം ദാനം ഏകപദം യശഃ
    സത്യം ഏകപദം സ്വർഗ്യം ശീലം ഏകപദം സുഖം
50 [യക്സ]
    കിം സ്വിദ് ആത്മാ മനുഷ്യസ്യ കിം സ്വിദ് ദൈവകൃതഃ സഖാ
    ഉപജീവനം കിം സ്വിദ് അസ്യ കിം സ്വിദ് അസ്യ പരായണം
51 [യ്]
    പുത്ര ആത്മാ മനുഷ്യസ്യ ഭാര്യാ ദൈവകൃതഃ സഖാ
    ഉപജീവനം ച പർജന്യോ ദാനം അസ്യ പരായണം
52 [യക്സ]
    ധന്യാനാം ഉത്തമം കിം സ്വിദ് ധനാനാം കിം സ്വിദ് ഉത്തമം
    ലാഭാനാം ഉത്തമം കിം സ്വിത് കിം സുഖാനാം തഥോത്തമം
53 [യ്]
    ധന്യാനാം ഉത്തമം ദാക്ഷ്യം ധനാനാം ഉത്തമം ശ്രുതം
    ലാഭാനാം ശ്രേഷ്ഠം ആരോഗ്യം സുഖാനാം തുഷ്ടിർ ഉത്തമാ
54 [യക്സ]
    കശ് ച ധർമഃ പരോ ലോകേ കശ് ച ധർമഃ സദാ ഫലഃ
    കിം നിയമ്യ ന ശോചന്തി കൈശ് ച സന്ധിർ ന ജീര്യതേ
55 [യ്]
    ആനൃശംസ്യം പരോ ധർമസ് ത്രയീധർമഃ സദാ ഫലഃ
    അനോ യമ്യ ന ശോചന്തി സദ്ഭിഃ സന്ധിർ ന ജീര്യതേ
56 [യക്സ]
    കിം നു ഹിത്വാ പ്രിയോ ഭവതി കിം നു ഹിത്വാ ന ശോചതി
    കിം നു ഹിത്വാർഥവാൻ ഭവതി കിം നു ഹിത്വാ സുഖീ ഭവേത്
57 [യ്]
    മാനം ഹിത്വാ പ്രിയോ ഭവതി ക്രോധം ഹിത്വാ ന ശോചതി
    കാമം ഹിത്വാർഥവാൻ ഭവതി ലോഭം ഹിത്വാ സുഖൂ ഭവേത്
58 [യക്സ]
    മൃതം കഥം സ്യാത് പുരുഷഃ കഥം രാഷ്ട്രം മൃതം ഭവേത്
    ശ്രാധം മൃതം കഥം ച സ്യാത് കഥം യജ്ഞോ മൃതോ ഭവേത്
59 [യ്]
    മൃതോ ദരിദ്രഃ പുരുഷോ മൃതം രാഷ്ട്രം അരാജകം
    മൃതം അശ്രോത്രിയം ശ്രാദ്ധം മൃതോ യജ്ഞോ ത്വ് അദക്ഷിണഃ
60 [യക്സ]
    കാ ദിക് കിം ഉദകം പ്രോക്തം കിം അന്നം പാർഥ കിം വിഷം
    ശ്രാദ്ധസ്യ കാലം ആഖ്യാഹി തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച
61 [യ്]
    സന്തോ ദിഗ് ജലം ആകാശം ഗൗർ അന്നം പ്രാർഥനാ വിഷം
    ശ്രാദ്ധസ്യ ബ്രാഹ്മണഃ കാലഃ കഥം വാ യക്ഷ മന്യസേ
62 [യക്സ]
    വ്യാഖ്യാതാ മേ ത്വയാ പ്രശ്നാ യാഥാതഥ്യം പരന്തപ
    പുരുഷം ത്വ് ഇദാനീം ആഖ്യാഹി യശ് ച സർവധനീ നരഃ
63 [യ്]
    ദിവം സ്പൃശതി ഭൂമിം ച ശബ്ദഃ പുണ്യസ്യ കർമണഃ
    യാവത് സ ശബ്ദോ ഭവതി താവത് പുരുഷ ഉച്യതേ
64 തുല്യേ പ്രിയാപ്രിയേ യസ്യ സുഖദുഃഖേ തഥൈവ ച
    അതീതാനാഗതേ ചോഭേ സ വൈ സർവധനീ നരഃ
65 [യക്സ]
    വ്യാഖ്യാതഃ പുരുഷോ രാജൻ യശ് ച സർവധനീ നരഃ
    തസ്മാത് തവൈകോ ഭ്രാതൄണാം യം ഇച്ഛസി സ ജീവതു
66 [യ്]
    ശ്യാമോ യ ഏഷ രക്താക്ഷോ ബൃഹച് ഛാല ഇവോദ്ഗതഃ
    വ്യൂഢോരസ്കോ മഹാബാഹുർ അങ്കുലോ യക്ഷ ജീവതു
67 [യക്സ]
    പ്രിയസ് തേ ഭീമസേനോ ഽയം അർജുനോ വഃ പരായണം
    സ കസ്മാൻ നകുലം രാജൻ സാപത്നം ജീവം ഇച്ഛസി
68 യസ്യ നാഗസഹസ്രേണ ദശ സംഖ്യേന വൈ ബലം
    തുല്യം തം ഭീമം ഉത്സൃജ്യ നകുലം ജീവം ഇച്ഛസി
69 തഥൈനം മനുജാഃ പ്രാഹുർ ഭീമസേനം പ്രിയം തവ
    അഥ കേനാനുഭാവേന സാപത്നം ജീവം ഇച്ഛസി
70 യസ്യ ബാഹുബലം സർവേ പാണ്ഡവാഃ സമുപാശ്രിതാഃ
    അർജുനം തം അപാഹായ നകുലം ജീവം ഇച്ഛസി
71 [യ്]
    ആനൃശംസ്യ പരോ ധർമഃ പരമാർഥാച് ച മേ മതം
    ആനൃശംസ്യം ചികീർഷാമി നകുലോ യക്ഷ ജീവതു
72 ധർമശീലഃ സദാ രാജാ ഇതി മാം മാനവാ വിദുഃ
    സ്വധർമാൻ ന ചലിഷ്യാമി നകുലോ യക്ഷ ജീവതു
73 യഥാ കുന്തീ തഥാ മാദ്രീ വിശേഷോ നാസ്തി മേ തയോഃ
    മാതൃഭ്യാം സമം ഇച്ഛാമി നകുലോ യക്ഷ ജീവതു
74 [യക്സ]
    യസ്യ തേ ഽർഥാച് ച കാമാച് ച ആനൃശംസ്യം പരം മതം
    അസ്മാത് തേ ഭ്രാതരഃ സർവേ ജീവന്തു ഭരതർഷഭ