മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം200

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം200

1 [മാർക്]
     ധർമവ്യാധസ് തു നിപുണം പുനർ ഏവ യുധിഷ്ഠിര
     വിപ്രർഷഭം ഉവാചേദം സർവധർമഭൃതാം വരഃ
2 ശ്രുതിപ്രമാണോ ധർമോ ഹി വൃദ്ധാനാം ഇതി ഭാഷിതം
     സൂക്ഷ്മാ ഗതിർ ഹി ധർമസ്യ ബഹുശാഖാ ഹ്യ് അനന്തികാ
3 പ്രാണാത്യയേ വിവാഹേ ച വക്തവ്യം അനൃതം ഭവേത്
     അനൃതം ച ഭവേത് സത്യം സത്യം ചൈവാനൃതം ഭവേത്
4 യദ് ഭൂതഹിതം അത്യന്തം തത് സത്യം ഇതി ധാരണാ
     വിപര്യയ കൃതോ ധർമഃ പശ്യ ധർമസ്യ സൂക്ഷ്മതാം
5 യത് കരോത്യ് അശുഭം കർമ ശുഭം വാ ദ്വിജസത്തമ
     അവശ്യം തത് സമാപ്നോതി പുരുഷോ നാത്ര സംശയഃ
6 വിഷമാം ച ദശാം പ്രാപ്യ ദേവാൻ ഗർഹതി വൈ ഭൃശം
     ആത്മനഃ കർമ ദോഷാണി ന വിജാനാത്യ് അപണ്ഡിതഃ
7 മൂഢോ നൈകൃതികാശ് ചാപി ചപലശ് ച ദ്വിജോത്തമ
     സുഖദുഃഖവിപര്യാസോ യദാ സമുപപദ്യതേ
     നൈനം പ്രജ്ഞാ സുനീതം വാ ത്രായതേ നൈവ പൗരുഷം
8 യോ യം ഇച്ഛേദ് യഥാകാമം തം തം കാമം സമശ്നുയാത്
     യദി സ്യാദ് അപരാധീനം പുരുഷസ്യ ക്രിയാഫലം
9 സംയതാശ് ചാപി ദക്ഷാശ് ച മതിമന്തശ് ച മാനവാഃ
     ദൃശ്യന്തേ നിഷ്ഫലാഃ സന്തഃ പ്രഹീണാഃ സർവകർമഭിഃ
10 ഭൂതാനാം അപരഃ കശ് ചിദ് ധിംസായാം സതതോത്ഥിതഃ
    വഞ്ചനായാം ച ലോകസ്യ സ സുഖേനേഹ ജീവതി
11 അചേഷ്ടമാനം ആസീനം ശ്രീഃ കം ചിദ് ഉപതിഷ്ഠതി
    കശ് ചിത് കർമാണി കുർവൻ ഹി ന പ്രാപ്യം അധിഗച്ഛതി
12 ദേവാൻ ഇഷ്ട്വാ തപസ് തപ്ത്വാ കൃപണൈഃ പുത്രഗൃദ്ധിഭിഃ
    ദശ മാസധൃതാ ഗർഭേ ജായന്തേ കുലപാംസനാഃ
13 അപരേ ധനധാന്യൈശ് ച ഭോഗൈശ് ച പിതൃസഞ്ചിതൈഃ
    വിപുലൈർ അഭിജായന്തേ ലബ്ധാസ് തൈർ ഏവ മംഗലൈഃ
14 കർമജാ ഹി മനുഷ്യാണാം രോഗാ നാസ്ത്യ് അത്ര സംശയഃ
    ആധിഭിശ് ചൈവ ബാധ്യന്തേ വ്യാധൈഃ ക്ഷുദ്രമൃഗാ ഇവ
15 തേ ചാപി കുശലൈർ വൈദ്യൈർ നിപുണൈഃ സംഭൃതൗഷധൈഃ
    വ്യാധയോ വിനിവാര്യന്തേ മൃഗാ വ്യാധൈർ ഇവ ദ്വിജ
16 യേഷാം അസ്തി ച ഭോക്തവ്യം ഗ്രഹണീ ദോഷപീഡിതാഃ
    ന ശക്നുവന്തി തേ ഭോക്തും പശ്യ ധർമഭൃതാം വര
17 അപരേ ബാഹുബലിനഃ ക്ലിശ്യന്തേ ബഹവോ ജനാഃ
    ദുഃഖേന ചാധിഗച്ഛന്തി ഭോജനം ദ്വിജസത്തമ
18 ഇതി ലോകം അനാക്രന്ദം മോഹശോകപരിപ്ലുതം
    സ്രോതസാസകൃദ് ആക്ഷിപ്തം ഹ്രിയമാണം ബലീയസാ
19 ന മ്രിയേയുർ ന ജീര്യേയുഃ സർവേ സ്യുഃ സാർവകാമികാഃ
    നാപ്രിയം പ്രതിപശ്യേയുർ വശിത്വം യദി വൈ ഭവേത്
20 ഉപര്യ് ഉപരി ലോകസ്യ സർവോ ഗന്തും സമീഹതേ
    യതതേ ച യഥാശക്തി ന ച തദ് വർതതേ തഥാ
21 ബഹവഃ സമ്പ്രദൃശ്യന്തേ തുല്യനക്ഷത്ര മംഗലാഃ
    മഹച് ച ഫലവൈഷമ്യം ദൃശ്യതേ കർമ സന്ധിഷു
22 ന കശ് ചിദ് ഈശതേ ബ്രഹ്മൻ സ്വയം ഗ്രാഹസ്യ സത്തമ
    കർമണാം പ്രാകൃതാനാം വൈ ഇഹ സിദ്ധിഃ പ്രദൃശ്യതേ
23 യഥാ ശ്രുതിർ ഇയം ബ്രഹ്മഞ് ജീവഃ കില സനാതനഃ
    ശരീരം അധ്രുവം ലോകേ സർവേഷാം പ്രാണിനാം ഇഹ
24 വധ്യമാനേ ശരീരേ തു ദേഹനാശോ ഭവത്യ് ഉത
    ജീവഃ സങ്ക്രമതേ ഽന്യത്ര കർമബന്ധനിബന്ധനഃ
25 [ബ്രാ]
    കഥം ധർമഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠ ജീവോ ഭവതി ശാശ്വതഃ
    ഏതദ് ഇച്ഛാമ്യ് അഹം ജ്ഞാതു തത്ത്വേന വദതാം വര
26 [വ്യാധ]
    ന ജീവനാശോ ഽസ്തി ഹി ദേഹഭേദേ; മിഥ്യൈതദ് ആഹുർ മ്രിയതേതി മൂഢാഃ
    ജീവസ് തു ദേഹാന്തരിതഃ പ്രയാതി; ദശാർധതൈവാസ്യ ശരീരഭേദഃ
27 അന്യോ ഹി നാശ്നാതി കൃതം ഹി കർമ; സ ഏവ കർതാ സുഖദുഃഖഭാഗീ
    യത് തേന കിം ചിദ് ധി കൃതം ഹി കർമ; തദ് അശ്നുതേ നാസ്തി കൃതസ്യ നാശഃ
28 അപുണ്യ ശീലാശ് ച ഭവന്തി പുണ്യാ; നരോത്തമാഃ പാപകൃതോ ഭവന്തി
    നരോ ഽനുയാതസ് ത്വ് ഇഹ കർമഭിഃ സ്വൈസ്; തതഃ സമുത്പദ്യതി ഭാവിതസ് തൈഃ
29 [ബ്രാ]
    കഥം സംഭവതേ യോനൗ കഥം വാ പുണ്യപാപയോഃ
    ജാതീഃ പുണ്യാ ഹ്യ് അപുണ്യാശ് ച കഥം ഗച്ഛതി സത്തമ
30 [വ്യധ]
    ഗർഭാധാന സമായുക്തം കർമേദം സമ്പ്രദൃശ്യതേ
    സമാസേന തു തേ ക്ഷിപ്രം പ്രവക്ഷ്യാമി ദ്വിജോത്തമ
31 യഥാ സംഭൃത സംഭാരഃ പുനർ ഏവ പ്രജായതേ
    ശുഭകൃച് ഛുഭയോനീഷു പാപകൃത് പാപയോനിഷു
32 ശുഭൈഃ പ്രയോഗൈർ ദേവത്വം വ്യാമിശ്രൈർ മാനുഷോ ഭവേത്
    മോഹനീയൈർ വിയോനീഷു ത്വ് അധോ ഗാമീ ച കിൽബിഷൈഃ
33 ജാതിമൃത്യുജരാദുഃഖൈഃ സതതം സമഭിദ്രുതഃ
    സംസാരേ പച്യമാനശ് ച ദോഷൈർ ആത്മകൃതൈർ നരഃ
34 തിര്യഗ്യോനിസഹസ്രാണി ഗത്വാ നരകം ഏവ ച
    ജീവാഃ സമ്പരിവർതന്തേ കർമബന്ധനിബന്ധനാഃ
35 ജന്തുസ് തു കർമഭിസ് തൈസ് തൈഃ സ്വകൃതൈഃ പ്രേത്യ ദുഃഖിതഃ
    തദ്ദുഃഖപ്രതിഘാതാർഥം അപുണ്യാം യോനിം അശ്നുതേ
36 തതഃ കർമ സമാദത്തേ പുനർ അന്യൻ നവം ബഹു
    പച്യതേ തു പുനസ് തേന ഭുക്ത്വാപഥ്യം ഇവാതുരഃ
37 അജസ്രം ഏവ ദുഃഖാർതോ ഽദുഃഖിതഃ സുഖസഞ്ജ്ഞിതഃ
    തതോ ഽനിവൃത്ത ബന്ധത്വാത് കർമണാം ഉദയാദ് അപി
    പരിക്രാമതി സംസാരേ ചക്രവദ് ബഹു വേദനഃ
38 സ ചേൻ നിവൃത്തബന്ധസ് തു വിശുദ്ധശ് ചാപി കർമഭിഃ
    പ്രാപ്നോതി സുകൃതാംൽ ലോകാൻ യത്ര ഗത്വാ ന ശോചതി
39 പാപം കുർവൻ പാപവൃത്തഃ പാപസ്യാന്തം ന ഗച്ഛതി
    തസ്മാത് പുണ്യം യതേത് കർതും വർജയേത ച പാതകം
40 അനസൂയുഃ കൃതജ്ഞശ് ച കല്യാണാന്യ് ഏവ സേവതേ
    സുഖാനി ധർമം അർഥം ച സ്വർഗം ച ലഭതേ നരഃ
41 സംസ്കൃതസ്യ ഹി ദാന്തസ്യ നിയതസ്യ യതാത്മനഃ
    പ്രാജ്ഞസ്യാനന്തരാ വൃത്തിർ ഇഹ ലോകേ പരത്ര ച
42 സതാം ധർമേണ വർതേത ക്രിയാം ശിഷ്ടവദ് ആചരേത്
    അസങ്ക്ലേശേന ലോകസ്യ വൃത്തിം ലിപ്സേത വൈ ദ്വിജ
43 സന്തി ഹ്യ് ആഗതവിജ്ഞാനാഃ ശിഷ്ടാഃ ശാസ്ത്രവിചക്ഷണാഃ
    സ്വധർമേണ ക്രിയാ ലോകേ കർമണഃ സോ ഽപ്യ് അസങ്കരഃ
44 പ്രാജ്ഞോ ധർമേണ രമതേ ധർമം ചൈവോപജീവതി
    തസ്യ ധർമാദ് അവാപ്തേഷു ധനേഷു ദ്വിജസത്തമ
    തസ്യൈവ സിഞ്ചതേ മൂലം ഗുണാൻ പശ്യതി യത്ര വൈ
45 ധർമാത്മാ ഭവതി ഹ്യ് ഏവം ചിത്തം ചാസ്യ പ്രസീദതി
    സ മൈത്ര ജനസന്തുഷ്ട ഇഹ പ്രേത്യ ച നന്ദതി
46 ശബ്ദം സ്പർശം തഥാരൂപം ഗന്ധാൻ ഇഷ്ടാംശ് ച സത്തമ
    പ്രഭുത്വം ലഭതേ ചാപി ധർമസ്യൈതത് ഫലം വിദുഃ
47 ധർമസ്യ ച ഫലം ലബ്ധ്വാ ന തൃപ്യതി മഹാദ്വിജ
    അതൃപ്യമാണോ നിർവേദം ആദത്തേ ജ്ഞാനചക്ഷുഷാ
48 പ്രജ്ഞാ ചക്ഷുർ നര ഇഹ ദോഷം നൈവാനുരുധ്യതേ
    വിരജ്യതി യഥാകാമം ന ച ധർമം വിമുഞ്ചതി
49 സത്യത്യാഗേ ച യതതേ ദൃഷ്ട്വാ ലോകം ക്ഷയാത്മകം
    തതോ മോക്ഷേ പ്രയതതേ നാനുപായാദ് ഉപായതഃ
50 ഏവം നിർവേദം ആദത്തേ പാപം കർമ ജഹാതി ച
    ധാർമികശ് ചാപി ഭവതി മോക്ഷം ച ലഭതേ പരം
51 തപോ നിഃശ്രേയസം ജന്തോസ് തസ്യ മൂലം ശമോ ദമഃ
    തേന സർവാൻ അവാപ്നോതി കാമാൻ യാൻ മനസേച്ഛതി
52 ഇന്ദ്രിയാണാം നിരോധേന സത്യേന ച ദമേന ച
    ബ്രഹ്മണഃ പദം ആപ്നോതി യത് പരം ദ്വിജസത്തമ
53 [ബ്രാ]
    ഇന്ദ്രിയാണി തു യാന്യ് ആഹുഃ കാനി താനി യതവ്രത
    നിഗ്രഹശ് ച കഥം കാര്യോ നിഗ്രഹസ്യ ച കിം ഫലം
54 കഥം ച ഫലം ആപ്നോതി തേഷാം ധർമഭൃതാം വര
    ഏതദ് ഇച്ഛാമി തത്ത്വേന ധർമം ജ്ഞാതും സുധാർമിക