മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം178

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം178

1 [യ്]
     ഭവാൻ ഏതാദൃശോ ലോകേ വേദവേദാംഗപാരഗഃ
     ബ്രൂഹി കിം കുർവതഃ കർമ ഭവേദ് ഗതിർ അനുത്തമാ
2 [സർപ]
     പാത്രേ ദത്ത്വാ പ്രിയാണ്യ് ഉക്ത്വാ സത്യം ഉക്ത്വാ ച ഭാരത
     അഹിംസാ നിരതഃ സ്വർഗം ഗച്ഛേദ് ഇതി മതിർ മമ
3 [യ്]
     ദാനാദ് വാ സർപസത്യാദ് വാ കിം അതോ ഗുരു ദൃശ്യതേ
     അഹിംസാ പ്രിയയോശ് ചൈവ ഗുരുലാഘവം ഉച്യതാം
4 [സർപ]
     ദാനേ രതത്വം സത്യം ച അഹിംസാ പ്രിയം ഏവ ച
     ഏഷാം കാര്യഗരീയസ്ത്വാദ് ദൃശ്യതേ ഗുരുലാഘവം
5 കസ്മാച് ചിദ് ദാനയോഗാദ് ധി സത്യം ഏവ വിശിഷ്യതേ
     സത്യവാക്യാച് ച രാജേന്ദ്ര കിം ചിദ് ദാനം വിശിഷ്യതേ
6 ഏവം ഏവ മഹേഷ്വാസ പ്രിയവാക്യാൻ മഹീപതേ
     അഹിംസാ ദൃശ്യതേ ഗുർവീ തതശ് ച പ്രിയം ഇഷ്യതേ
7 ഏവം ഏതദ് ഭവേദ് രാജൻ കാര്യാപേക്ഷം അനന്തരം
     യദ് അഭിപ്രേതം അന്യത് തേ ബ്രൂഹി യാവദ് ബ്രവീമ്യ് അഹം
8 [യ്]
     കഥം സ്വർഗേ ഗതിഃ സർപകർമണാം ച ഫലം ധ്രുവം
     അശരീരസ്യ ദൃശ്യേത വിഷയാംശ് ച ബ്രവീഹി മേ
9 [സർപ]
     തിസ്രോ വൈ ഗതയോ രാജൻ പരിദൃഷ്ടാഃ സ്വകർമഭിഃ
     മാനുഷ്യം സ്വർഗവാസശ് ച തിര്യഗ്യോനിശ് ച തത് ത്രിധാ
10 തത്ര വൈ മാനുഷാൽ ലോകാദ് ദാനാദിഭിർ അതന്ദ്രിതഃ
    അഹിംസാർഥ സമായുക്തൈഃ കാരണൈഃ സ്വർഗം അശ്നുതേ
11 വിപരീതൈശ് ച രാജേന്ദ്ര കാരണൈർ മാനുഷോ ഭവേത്
    തിര്യഗ്യോനിസ് തഥാ താത വിശേഷശ് ചാത്ര വക്ഷ്യതേ
12 കാമക്രോധസമായുക്തോ ഹിംസാ ലോഭസമന്വിതഃ
    മനുഷ്യത്വാത് പരിഭ്രഷ്ടസ് തിര്യഗ്യോനൗ പ്രസൂയതേ
13 തിര്യഗ്യോന്യാം പൃഥഗ്ഭാവോ മനുഷ്യത്വേ വിധീയതേ
    ഗവാദിഭ്യസ് തഥാശ്വേഭ്യോ ദേവത്വം അപി ദൃശ്യതേ
14 സോ ഽയം ഏതാ ഗതീഃ സർവാ ജന്തുശ് ചരതി കാര്യവാൻ
    നിത്യേ മഹതി ചാത്മാനം അവസ്ഥാപയതേ നൃപ
15 ജാതോ ജാതശ് ച ബലവാൻ ഭുങ്ക്തേ ചാത്മാ സ ദേഹവാൻ
    ഫലാർഥസ് താത നിഷ്പൃക്തഃ പ്രജാ ലക്ഷണഭാവനഃ
16 [യ്]
    ശബ്ദേ സ്പർശേ ച രൂപേ ച തഥൈവ രസഗന്ധയോഃ
    തസ്യാധിഷ്ഠാനം അവ്യഗ്രം ബ്രൂഹി സർപയഥാതഥം
17 കിം ന ഗൃഹ്ണാസി വിഷയാൻ യുഗപത് ത്വം മഹാമതേ
    ഏതാവദ് ഉച്യതാം ചോക്തം സർവം പന്നഗസത്തമ
18 [സർപ]
    യദ് ആത്മദ്രവ്യം ആയുഷ്മൻ ദേഹസംശ്രയണാന്വിതം
    കരണാധിഷ്ഠിതം ഭോഗാൻ ഉപഭുങ്ക്തേ യഥാവിധി
19 ജ്ഞാനം ചൈവാത്ര ബുദ്ധിശ് ച മനോ ച ഭരതർഷഭ
    തസ്യ ഭോഗാധികരണേ കരണാനി നിബോധ മേ
20 മനസാ താത പര്യേതി ക്രമശോ വിഷയാൻ ഇമാൻ
    വിഷയായതനസ്ഥേന ഭൂതാത്മാ ക്ഷേത്രനിഃസൃതഃ
21 അത്ര ചാപി നരവ്യാഘ്ര മനോ ജന്തോർ വിധീയതേ
    തസ്മാദ് യുഗപദ് അസ്യാത്ര ഗ്രഹണം നോപപദ്യതേ
22 സ ആത്മാ പുരുഷവ്യാഘ്ര ഭ്രുവോർ അന്തരം ആശ്രിതഃ
    ദ്രവ്യേഷു സൃജതേ ബുദ്ധിം വിവിധേഷു പരാവരം
23 ബുദ്ധേർ ഉത്തരകാലം ച വേദനാ ദൃശ്യതേ ബുധൈഃ
    ഏഷ വൈ രാജശാർദൂല വിധിഃ ക്ഷേത്രജ്ഞഭാവനഃ
24 [യ്]
    മനസോ ചാപി ബുദ്ധേശ് ച ബ്രൂഹി മേ ലക്ഷണം പരം
    ഏതദ് അധ്യാത്മവിദുഷാം പരം കാര്യം വിധീയതേ
25 [സർപ]
    ബുദ്ധിർ ആത്മാനുഗാ താത ഉത്പാതേന വിധീയതേ
    തദ് ആശ്രിതാ ഹി സഞ്ജ്ഞൈഷാ വിധിസ് തസ്യൈഷണേ ഭവേത്
26 ബുദ്ധേർ ഗുണവിധിർ നാസ്തി മനസ് തു ഗുണവദ് ഭവേത്
    ബുദ്ധിർ ഉത്പദ്യതേ കാര്യേ മനസ് തൂത്പന്നം ഏവ ഹി
27 ഏതദ് വിശേഷണം താത മനോ ബുദ്ധ്യോർ മയേരിതം
    ത്വം അപ്യ് അത്രാഭിസംബുദ്ധഃ കഥം വാ മന്യതേ ഭവാൻ
28 [യ്]
    അഹോ ബുദ്ധിമതാം ശ്രേഷ്ഠ ശുഭാ ബുദ്ധിർ ഇയം തവ
    വിദിതം വേദിതവ്യം തേ കസ്മാൻ മാം അനുപൃച്ഛസി
29 സർവജ്ഞം ത്വാം കഥം മോഹ ആവിശത് സ്വർഗവാസിനം
    ഏവം അദ്ഭുതകർമാണം ഇതി മേ സംശയോ മഹാൻ
30 [സർപ]
    സുപ്രജ്ഞം അപി ചേച് ഛൂരം ഋദ്ധിർ മോഹയതേ നരം
    വർതമാനഃ സുഖേ സർവോ നാവൈതീതി മതിർ മമ
31 സോ ഽഹം ഐശ്വര്യമോഹേന മദാവിഷ്ടോ യുധിഷ്ഠിര
    പതിതഃ പ്രതിസംബുദ്ധസ് ത്വാം തു സംബോധയാമ്യ് അഹം
32 കൃതം കാര്യം മഹാരാജ ത്വയാ മമ പരന്തപ
    ക്ഷീണഃ ശാപഃ സുകൃച്ഛ്രോ മേ ത്വയാ സംഭാഷ്യ സാധുനാ
33 അഹം ഹി ദിവി ദിവ്യേന വിമാനേന ചരൻ പുരാ
    അഭിമാനേന മത്തഃ സൻ കം ചിൻ നാന്യം അചിന്തയം
34 ബ്രഹ്മർഷിദേവഗന്ധർവയക്ഷരാക്ഷസ കിംനരാഃ
    കരാൻ മമ പ്രയച്ഛന്തി സർവേ ത്രൈലോക്യവാസിനഃ
35 ചക്ഷുഷാ യം പ്രപശ്യാമി പ്രാണിനം പൃഥിവീപതൗ
    തസ്യ തേജോ ഹരാമ്യ് ആശു തദ് ധി ദൃഷ്ടിബലം മമ
36 ബ്രഹ്മർഷീണാം സഹസ്രം ഹി ഉവാഹ ശിബികാം മമ
    സ മാം അപനയോ രാജൻ ഭ്രംശയാം ആസ വൈ ശ്രിയഃ
37 തത്ര ഹ്യ് അഗസ്ത്യഃ പാദേന വഹൻ പൃഷ്ടോ മയാ മുനിഃ
    അദൃഷ്ടേന തതോ ഽസ്മ്യ് ഉക്തോ ധ്വംസ സർപേതി വൈ രുഷാ
38 തതസ് തസ്മാദ് വിമാനാഗ്രാത് പ്രച്യുതശ് ച്യുത ഭൂഷണഃ
    പ്രപതൻ ബുബുധേ ഽഽത്മാനം വ്യാലീ ഭൂതം അധോമുഖം
39 അയാചം തം അഹം വിപ്രം ശാപസ്യാന്തോ ഭവേദ് ഇതി
    അജ്ഞാനാത് സമ്പ്രവൃത്തസ്യ ഭഗവൻ ക്ഷന്തും അർഹസി
40 തതഃ സ മാം ഉവാചേദം പ്രപതന്തം കൃപാന്വിതഃ
    യുധിഷ്ഠിരോ ധർമരാജഃ ശാപാത് ത്വാം മോക്ഷയിഷ്യതി
41 അഭിമാനസ്യ ഘോരസ്യ ബലസ്യ ച നരാധിപ
    ഫലേ ക്ഷീണേ മഹാരാജ ഫലം പുണ്യം അവാപ്സ്യസി
42 തതോ മേ വിസ്മയോ ജാതസ് തദ് ദൃഷ്ട്വാ തപസോ ബലം
    ബ്രഹ്മ ച ബ്രാഹ്മണത്വം ച യേന ത്വാഹം അചൂചുദം
43 സത്യം ദമസ് തപോയോഗം അഹിംസാ ദാനനിത്യതാ
    സാധകാനി സദാ പുംസാം ന ജാതിർ ന കുലം നൃപ
44 അരിഷ്ട ഏഷ തേ ഭ്രാതാ ഭീമോ മുക്തോ മഹാഭുജഃ
    സ്വസ്തി തേ ഽസ്തു മഹാരാജ ഗമിഷ്യാമി ദിവം പുനഃ
45 [വൈ]
    ഇത്യ് ഉക്ത്വാജഗരം ദേഹം ത്യക്ത്വാ സ നഹുഷോ നൃപഃ
    ദിവ്യം വപുഃ സമാസ്ഥായ ഗതസ് ത്രിദിവം ഏവ ഹ
46 യുധിഷ്ഠിരോ ഽപി ധർമാത്മാ ഭ്രാത്രാ ഭീമേന സംഗതഃ
    ധൗമ്യേന സഹിതഃ ശ്രീമാൻ ആശ്രമം പുനർ അഭ്യഗാത്
47 തതോ ദ്വിജേഭ്യഃ സർവേഭ്യഃ സമേതേഭ്യോ യഥാതഥം
    കഥയാം ആസ തത് സർവം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ
48 തച് ഛ്രുത്വാ തേ ദ്വിജാഃ സർവേ ഭ്രാതരശ് ചാസ്യ തേ ത്രയഃ
    ആസൻ സുവ്രീഡിതാ രാജൻ ദ്രൗപദീ ച യശസ്വിനീ
49 തേ തു സർവേ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാഃ പാണ്ഡവാനാം ഹിതേപ്സയാ
    മൈവം ഇത്യ് അബ്രുവൻ ഭീമം ഗർഹയന്തോ ഽസ്യ സാഹസം
50 പാണ്ഡവാസ് തു ഭയാൻ മുക്തം പ്രേക്ഷ്യ ഭീമം മഹാബലം
    ഹർഷം ആഹാരയാം ചക്രുർ വിജഹ്രുശ് ച മുദാ യുതാഃ