മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം/അധ്യായം91

←അധ്യായം90

മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം91

അധ്യായം92→

1 [സ്]
     തസ്മിൻ മഹതി സങ്ക്രന്ദേ രാജാ ദുര്യോധനസ് തദാ
     ഗാംഗേയം ഉപസംഗമ്യ വിനയേനാഭിവാദ്യ ച
 2 തസ്യ സർവം യഥാവൃത്തം ആഖ്യാതും ഉപചക്രമേ
     ഘടോത്കചസ്യ വിജയം ആത്മനശ് ച പരാജയം
 3 അക്ഥയാം ആസ ദുർധർഷോ വിനിഃശ്വസ്യ പുനഃ പുനഃ
     അബ്രവീച് ച തദാ രാജൻ ഭീഷ്മം കുരുപിതാമഹം
 4 ഭവന്തം സമുപാശ്രിത്യ വാസുദേവം യഥാ പരൈഃ
     പാണ്ഡവൈർ വിഗ്രഹോ ഘോരഃ സമാരബ്ധോ മയാ പ്രഭോ
 5 ഏകാദശ സമാഖ്യാതാ അക്ഷൗഹിണ്യശ് ച യാ മമ
     നിദേശേ തവ തിഷ്ഠന്തി മയാ സാർധം പരന്തപ
 6 സോ ഽഹം ഭരതശാർദൂല ഭീമസേനപുരോഗമൈഃ
     ഘടോത്കചം സമാശ്രിത്യ പാണ്ഡവൈർ യുധി നിർജിതഃ
 7 തൻ മേ ദഹതി ഗാത്രാണി ശുഷ്കവൃക്ഷം ഇവാനലഃ
     തദ് ഇച്ഛാമി മഹാഭാഗ ത്വത്പ്രസാദാത് പരന്തപ
 8 രാക്ഷസാപസദം ഹന്തും സ്വയം ഏവ പിതാമഹ
     ത്വാം സമാശ്രിത്യ ദുർധർഷം തൻ മേ കർതും ത്വം അർഹസി
 9 ഏതച് ഛ്രുത്വാ തു വചനം രാജ്ഞോ ഭരതസത്തമ
     ദുര്യോധനം ഇദം വാക്യം ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ ഽബ്രവീത്
 10 ശൃണു രാജൻ മമ വചോ യത് ത്വാ വക്ഷ്യാമി കൗരവ
    യഥാ ത്വയാ മഹാരാജ വർതിതവ്യം പരന്തപ
11 ആത്മാ രക്ഷ്യോ രണേ താതഃ സർവാവസ്ഥാസ്വ് അരിന്ദമം
    ധർമരാജേന സംഗ്രാമസ് ത്വയാ കാര്യഃ സദാനഘ
12 അർജുനേന യമാഭ്യാം വാ ഭീമസേനേന വാ പുനഃ
    രാജധർമം പുരസ്കൃത്യ രാജാ രാജാനം ഋച്ഛതി
13 അഹം ദ്രോണഃ കൃപോ ദ്രൗണിഃ കൃതവർമാ ച സാത്വതഃ
    ശല്യശ് ച സൗമദത്തിശ് ച വികർണശ് ച മഹാരഥഃ
14 തവ ച ഭ്രാതരഃ ശൂരാ ദുഃശാസന പുരോഗമാഃ
    ത്വദർഥം പ്രതിയോത്സ്യാമോ രാക്ഷസം തം മഹാബലം
15 തസ്മിൻ രൗദ്രേ രാക്ഷസേന്ദ്രേ യദി തേ ഹൃച്ഛയോ മഹാൻ
    അയം വാ ഗച്ഛതു രണേ തസ്യ യുദ്ധായ ദുർമതേഃ
    ഭഗദത്തോ മഹീപാലഃ പുരന്ദരസമോ യുധി
16 ഏതാവദ് ഉക്ത്വാ രാജാനം ഭഗദത്തം അഥാബ്രവീത്
    സമക്ഷം പാർഥിവേന്ദ്രസ്യ വാക്യം വാക്യവിശാരദഃ
17 ഗച്ഛ ശീഘ്രം മഹാരാജ ഹൈഡിംബം യുദ്ധദുർമദം
    വാരയസ്വ രണേ യത്തോ മിഷതാം സർവധന്വിനാം
    രാക്ഷസം ക്രൂരകർമാണം യഥേന്ദ്രസ് താരകം പുരാ
18 തവ ദിവ്യാനി ചാസ്ത്രാണി വിക്രമശ് ച പരന്തപ
    സമാഗമശ് ച ബഹുഭിഃ പുരാഭൂദ് അസുരൈഃ സഹ
19 ത്വം തസ്യ രാജശാർദൂല പ്രതിയോദ്ധാ മഹാഹവേ
    സ്വബലേന വൃതോ രാജഞ് ജഹി രാക്ഷസപുംഗവം
20 ഏതച് ഛ്രുത്വാ തു വചനം ഭീഷ്മസ്യ പൃതനാ പതേഃ
    പ്രയയൗ സിംഹനാദേന പരാൻ അഭിമുഖോ ദ്രുതം
21 തം ആദ്രവന്തം സമ്പ്രേക്ഷ്യ ഗർജന്തം ഇവ തോയദം
    അഭ്യവർതന്ത സങ്ക്രുദ്ധാഃ പാണ്ഡവാനാം മഹാരഥാഃ
22 ഭിമസേനോ ഽഭിമന്യുശ് ച രാക്ഷസശ് ച ഘടോത്കചഃ
    ദ്രൗപദേയാഃ സത്യധൃതിഃ ക്ഷത്രദേവശ് ച മാരിഷ
23 ചേദിപോ വസു ദാനശ് ച ദശാർണാധിപതിസ് തഥാ
    സുപ്രതീകേന താംശ് ചാപി ഭഗദത്തോ ഽപ്യ് ഉപാദ്രവത്
24 തതഃ സമഭവദ് യുദ്ധം ഘോരരൂപം ഭയാനകം
    പാണ്ഡൂനാം ഭഗദത്തേന യമ രാഷ്ട്രവിവർധനം
25 പ്രമുക്താ രഥിഭിർ ബാണാ ഭീമവേഗാഃ സുതേജനാഃ
    തേ നിപേതുർ മഹാരാജ നാഗേഷു ച രഥേഷു ച
26 പ്രഭിന്നാശ് ച മഹാനാഗാ വിനീതാ ഹസ്തിസാദിഭിഃ
    പരസ്പരം സമാസാദ്യ സംനിപേതുർ അഭീതവത്
27 മദാന്ധാ രോഷസംരബ്ധാ വിഷാണാഗ്രൈർ മഹാഹവേ
    വിഭിദുർ ദന്തമുസലൈഃ സമാസാദ്യ പരസ്പരം
28 ഹയാശ് ച ചാമരാപീഡാഃ പ്രാസപാണിഭിർ ആസ്ഥിതാഃ
    ചോദിതാഃ സാദിഭിഃ ക്ഷിപ്രം നിപേതുർ ഇതരേതരം
29 പാദാതാശ് ച പദാത്യോഘൈസ് താഡിതാഃ ശക്തിതോമരൈഃ
    ന്യപതന്ത തദാ ഭൂമൗ ശതശോ ഽഥ സഹസ്രശഃ
30 രഥിനശ് ച തഥാ രാജൻ കർണിനാലീകസായകൈഃ
    നിഹത്യ സമരേ വീരാൻ സിംഹനാദാൻ വിനേദിരേ
31 തസ്മിംസ് തഥാ വർതമാനേ സംഗ്രാമേ ലോമഹർഷണേ
    ഭഗദത്തോ മഹേഷ്വാസോ ഭീമസേനം അഥാദ്രവത്
32 കുഞ്ജരേണ പ്രഭിന്നേന സപ്തധാ സ്രവതാ മദം
    പർവതേന യഥാ തോയം സ്രവമാണേന സർവതഃ
33 കിരഞ് ശരസഹസ്രാണി സുപ്രതീക ശിരോ ഗതഃ
    ഐരാവതസ്ഥോ മഘവാൻ വാരിധാരാ ഇവാനഘ
34 സ ഭീമം ശരധാരാഭിസ് താഡയാം ആസ പാർഥിവഃ
    പർവതം വാരിധാരാഭിഃ പ്രാവൃഷീവ ബലാഹകഃ
35 ഭീമസേനസ് തു സങ്ക്രുദ്ധഃ പാദരക്ഷാൻ പരഃശതാൻ
    നിജഘാന മഹേഷ്വാസഃ സങ്ക്രുദ്ധഃ ശരവൃഷ്ടിഭിഃ
36 താൻ ദൃഷ്ട്വാ നിഹതാൻ ക്രുദ്ധോ ഭഗദത്തഃ പ്രതാപവാൻ
    ചോദയാം ആസ നാഗേന്ദ്രം ഭീമസേനരഥം പ്രതി
37 സ നാഗഃ പ്രേഷിതസ് തേന ബാണോ ജ്യാ ചോദിതോ യഥാ
    അഭ്യധാവത വേഗേന ഭീമസേനം അരിന്ദമം
38 തം ആപതന്തം സങ്ക്രേപ്ഷ്യ പാണ്ഡവാനാം മഹാരഥാഃ
    അഭ്യവർതന്ത വേഗേന ഭീമസേനപുരോഗമാഃ
39 കേകയാശ് ചാഭിമന്യുശ് ച ദ്രൗപദേയാശ് ച സർവശഃ
    ദശാർണാധിപതിഃ ശൂരഃ ക്ഷത്രദേവശ് ച മാരിഷ
    ചേദിപശ് ചിത്രകേതുശ് ച സങ്ക്രുദ്ധാഃ സർവ ഏവ തേ
40 ഉത്തമാസ്ത്രാണി ദിവ്യാനി ദർശയന്തോ മഹാബലാഃ
    തം ഏകം കുഞ്ജരം ക്രുദ്ധാഃ സമന്താത് പര്യവാരയൻ
41 സ വിദ്ധോ ബഹുഭിർ ബാണൈർ വ്യരോചത മഹാദ്വിപഃ
    സഞ്ജാതരുധിരോത്പീഡോ ധാതുചിത്ര ഇവാദ്രിരാട്
42 ദശാർണാധിപതിശ് ചാപി ഗജം ഭൂമിധരോപമം
    സമാസ്ഥിതോ ഽഭിദുദ്രാവ ഭഗദത്തസ്യ വാരണം
43 തം ആപതന്തം സമരേ ഗജം ഗജപതിഃ സ ച
    ദധാര സുപ്രതീകോ ഽപി വേലേവ മകരാലയം
44 വാരിതം പ്രേക്ഷ്യ നാഗേന്ദ്രം ദശാർണസ്യ മഹാത്മനഃ
    സാധു സാധ്വ് ഇതി സൈന്യാനി പാണ്ഡവേയാന്യ് അപൂജയൻ
45 തതഃ പ്രാഗ് യോതിഷഃ ക്രുദ്ധസ് തോമരാൻ വൈ ചതുർദശ
    പ്രാഹിണോത് തസ്യ നാഗസ്യ പ്രമുഖേ നൃപസത്തമ
46 തസ്യ വർമ മുഖത്രാണം ശാതകുംഭപരിഷ്കൃതം
    വിദാര്യ പ്രാവിശൻ ക്ഷിപ്രം വൽമീകം ഇവ പന്നഗാഃ
47 സ ഗാഢവിദ്ധോ വ്യഥിതോ നാഗോ ഭരതസത്തമ
    ഉപാവൃത്ത മദഃ ക്ഷിപ്രം സ ന്യവർതത വേഗതഃ
48 പ്രദുദ്രാവ ച വേഗേന പ്രണദൻ ഭൈരവം സ്വനം
    സ മർദമാനഃ സ്വബലം വായുർ വൃക്ഷാൻ ഇവൗജസാ
49 തസ്മിൻ പരാജിതേ നാഗേ പാണ്ഡവാനാം മഹാരഥാഃ
    സിംഹനാദം വിനദ്യോച്ചൈർ യുദ്ധായൈവോപതസ്ഥിരേ
50 തതോ ഭീമം പുരസ്കൃത്യ ഭഗദത്തം ഉപാദ്രവൻ
    കിരന്തോ വിവിധാൻ ബാണാഞ് ശസ്ത്രാണി വിവിധാനി ച
51 തേഷാം ആപതതാം രാജൻ സങ്ക്രുദ്ധാനാം അമർഷിണാം
    ശ്രുത്വാ സ നിനദം ഘോരം അമർഷാദ് ഗതസാധ്വസഃ
    ഭഗദത്തോ മഹേഷ്വാസഃ സ്വനാഗം പ്രത്യചോദയത്
52 അങ്കുശാംഗുഷ്ഠ നുദിതഃ സ ഗജപ്രവരോ യുധി
    തസ്മിൻ ക്ഷണേ സമഭവത് സംവർതക ഇവാനലഃ
53 രഥസംഘാംസ് തഥാ നാഗാൻ ഹയാംശ് ച സഹ സാദിഭിഃ
    പാദാതാംശ് ച സുസങ്ക്രുദ്ധഃ ശതശോ ഽഥ സഹസ്രശഃ
    അമൃദ്നാത് സമരേ രാജൻ സമ്പ്രധാവംസ് തതസ് തതഃ
54 തേന സംലോഡ്യമാനം തു പാണ്ഡൂനാം തദ് വലം മഹത്
    സഞ്ചുകോപ മഹാരാജ ചർമേവാഗ്നൗ സമാഹിതം
55 ഭഗ്നം തു സ്വബലം ദൃഷ്ട്വാ ഭഗദത്തേന ധീമതാ
    ഘടോത്കചോ ഽഥ സങ്ക്രുദ്ധോ ഭഗദത്തം ഉപാദ്രവത്
56 വികടഃ പുരുഷോ രാജൻ ദീപ്താസ്യോ ദീപ്തലോചനഃ
    രൂപം വിഭീഷണം കൃത്വാ രോഷേണ പ്രജ്വലന്ന് ഇവ
57 ജഗ്രാഹ വിപുലം ശൂലം ഗിരീണാം അപി ദാരുണം
    നാഗം ജിഘാംസുഃ സഹസാ ചിക്ഷേപ ച മഹാബലഃ
    സവിഷ്ഫുലിംഗ ജ്വാലാഭിഃ സമന്താത് പരിവേഷ്ടിതം
58 തം ആപതന്തം സഹസാ ദൃഷ്ട്വാ ജ്വാലാകുലം രണേ
    ചിക്ഷേപ രുചിരം തീക്ഷ്ണം അർധചന്ദ്രം സ പാർഥിവഃ
    ചിച്ഛേദ സുമഹച് ഛൂലം തേന ബാണേന വേഗവത്
59 നിപപാത ദ്വിധാ ഛിന്നം ശൂലം ഹേമപരിഷ്കൃതം
    മഹാശനിർ യഥാ ഭ്രഷ്ടാ ശക്ര മുക്താ നഭോഗതാ
60 ശൂലം നിപതിതം ദൃഷ്ട്വാ ദ്വിധാകൃത്തം സ പാർഥിവഃ
    രുക്മദണ്ഡാം മഹാശക്തിം ജഗ്രാഹാഗ്നിശിഖോപമാം
    ചിക്ഷേപ താം രാക്ഷസസ്യ തിഷ്ഠ തിഷ്ഠേതി ചാബ്രവീത്
61 താം ആപതന്തീം സമ്പ്രേക്ഷ്യ വിയത്സ്ഥാം അശനീം ഇവ
    ഉത്പത്യ രാക്ഷസത് തൂർണം ജഗ്രാഹ ച നനാദ ച
62 ബഭഞ്ജ ചൈനാം ത്വരിതോ ജാനുന്യ് ആരോപ്യ ഭാരത
    പശ്യതഃ പാർഥിവേന്ദ്രസ്യ തദ് അദ്ഭുതം ഇവാഭവത്
63 തദ് അവേക്ഷ്യ കൃതം കർമ രാക്ഷസേന ബലീയസാ
    ദിവി ദേവാഃ സ ഗന്ധർവാ മുനയശ് ചാപി വിസ്മിതാഃ
64 പാണ്ഡവാശ് ച മഹേഷ്വാസാ ഭീമസേനപുരോഗമാഃ
    സാധു സാധ്വ് ഇതി നാദേന പൃഥിവീം അനുനാദയൻ
65 തം തു ശ്രുത്വാ മഹാനാദം പ്രഹൃഷ്ടാനാം മഹാത്മനാം
    നാമൃഷ്യത മഹേഷ്വാസോ ഭഗദത്തഃ പ്രതാപവാൻ
66 സ വിസ്ഫാര്യ മഹച് ചാപം ഇന്ദ്രാശനിസമസ്വനം
    അഭിദുദ്രാവ വേഗേന പാണ്ഡവാനാം മഹാരഥാൻ
    വിസൃജൻ വിമലാംസ് തീക്ഷ്ണാൻ നാരാചാഞ് ജ്വലനപ്രഭാൻ
67 ഭീമം ഏകേന വിവ്യാധ രാക്ഷസം നവഭിഃ ശരൈഃ
    അഭിമന്യും ത്രിഭിശ് ചൈവ കേകയാൻ പഞ്ചഭിസ് തഥാ
68 പൂർണായതവിസൃഷ്ടേന സ്വർണപുംഖേന പത്രിണാ
    ബിഭേദ ദക്ഷിണം ബാഹും ക്ഷത്രദേവസ്യ ചാഹവേ
    പപാത സഹസാ തസ്യ സ ശരം ധനുർ ഉത്തമം
69 ദ്രൗപദേയാംസ് തതഃ പഞ്ച പഞ്ചഭിഃ സമതാഡയത്
    ഭീമസേനസ്യ ച ക്രോധാൻ നിജഘാന തുരംഗമാൻ
70 ധ്വജം കേസരിണം ചാസ്യ ചിച്ഛേദ വിശിഖൈസ് ത്രിഭിഃ
    നിർബിഭേദ ത്രിഭിശ് ചാന്യൈഃ സാരൈഥിം ചാസ്യ പത്രിഭിഃ
71 സ ഗാഢവിദ്ധോ വ്യഥിതോ രഥോപസ്ഥ ഉപാവിശത്
    വിശോകോ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ഭഗദത്തേന സംയുഗേ
72 തതോ ഭീമോ മഹാരാജ വിരഥോ രഥിനാം വരഃ
    ഗദാം പ്രഗൃഹ്യ വേഗേന പ്രചസ്കന്ദ മഹാരഥാത്
73 തം ഉദ്യതഗദം ദൃഷ്ട്വാ സ ശൃംഗം ഇവ പർവതം
    താവകാനാം ഭയം ഘോരം സമപദ്യത ഭാരത
74 ഏതസ്മിന്ന് ഏവ കാലേ തു പാണ്ഡവഃ കൃഷ്ണസാരഥിഃ
    ആജഗാമ മഹാരാജ നിഘ്നഞ് ശത്രൂൻ സഹസ്രശഃ
75 യത്ര തൗ പുരുഷവ്യാഘ്രൗ പിതാ പുത്രൗ പരന്തപൗ
    പ്രാഗ്ജ്യോതിഷേണ സംസക്തൗ ഭീമസേന ഘടോത്കചൗ
76 ദൃഷ്ട്വാ തു പാണ്ഡവോ രാജൻ യുധ്യമാനാൻ മഹാരഥാൻ
    ത്വരിതോ ഭരതശ്രേഷ്ഠ തത്രായാദ് വികിരഞ് ശരാൻ
77 തതോ ദുര്യോധനോ രാജാ ത്വരമാണോ മഹാരഥഃ
    സേനാം അചോദയത് ക്ഷിപ്രം രഥനാഗാശ്വസങ്കുലാം
78 താം ആപതന്തീം സഹസാ കൗരവാണാം മഹാചമൂം
    അഭിദുദ്രാവ വേഗേന പാണ്ഡവഃ ശ്വേതവാഹനഃ
79 ഭഗദത്തോ ഽപി സമരേ തേന നാഗേന ഭാരത
    വിമൃദ്ന പാണ്ഡവ ബലം യുധിഷ്ഠിരം ഉപാദ്രവത്
80 തദാസീത് തുമുലം യുദ്ധം ഭഗദത്തസ്യ മാരിഷ
    പാഞ്ചാലൈഃ സൃഞ്ജയൈശ് ചൈവ കേകയൈശ് ചോദ്യതായുധൈഃ
81 ഭീമസേനോ ഽപി സമരേ താവ് ഉഭൗ കേശവാർജുനൗ
    ആശ്രാവയദ് യഥാവൃത്തം ഇരാവദ് വധം ഉത്തമം