മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം/അധ്യായം71

മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം71

1 [സ്]
     വിഹൃത്യ ച തതോ രാജൻ സഹിതാഃ കുരുപാണ്ഡവാഃ
     വ്യതീതായാം തു ശർവര്യാം പുനർ യുദ്ധായ നിര്യയുഃ
2 തത്ര ശബ്ദോ മഹാൻ ആസീത് തവ തേഷാം ച ഭാരത
     യുജ്യതാം രഥമുഖ്യാനാം കൽപ്യതാം ചൈവ ദന്തിനാം
3 സംനഹ്യതാം പദാതീനാം ഹയാനാം ചൈവ ഭാരത
     ശംഖദുന്ദുഭിനാദശ് ച തുമുലഃ സർവതോ ഽഭവത്
4 തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നം അഭാഷത
     വ്യൂഹം വ്യൂഹ മഹാബാഹോ മകരം ശത്രുതാപനം
5 ഏവം ഉക്തസ് തു പാർഥേന ധൃഷ്ടദ്യുമ്നോ മഹാരഥഃ
     വ്യാദിദേശ മഹാരാജ രഥിനോ രഥിനാം വരഃ
6 ശിരോ ഽഭൂദ് ദ്രുപദസ് തസ്യ പാണ്ഡവശ് ച ധനഞ്ജയഃ
     ചക്ഷുഷീ സഹദേവശ് ച നകുലശ് ച മഹാരഥഃ
     തുണ്ഡം ആസീൻ മഹാരാജ ഭീമസേനോ മഹാബലഃ
7 സൗഭദ്രോ ദ്രൗപദേയാശ് ച രാക്ഷസശ് ച ഘടോത്കചഃ
     സാത്യകിർ ധർമരാജശ് ച വ്യൂഹ ഗ്രീവാം സമാസ്ഥിതാഃ
8 പൃഷ്ഠം ആസീൻ മഹാരാജ വിരാടോ വാഹിനീപതിഃ
     ധൃഷ്ടദ്യുമ്നേന സഹിതോ മഹത്യാ സേനയാ വൃതഃ
9 കേകയാ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച വാമം പാർശ്വം സമാശ്രിതാഃ
     ധൃഷ്ടകേതുർ നരവ്യാഘ്രഃ കരകർഷശ് ച വീര്യവാൻ
     ദക്ഷിണം പക്ഷം ആശ്രിത്യ സ്ഥിതാ വ്യൂഹസ്യ രക്ഷണേ
10 പാദയോസ് തു മഹാരാജ സ്ഥിതഃ ശ്രീമാൻ മഹാരഥഃ
    കുന്തിഭോജഃ ശതാനീകോ മഹത്യാ സേനയാ വൃതഃ
11 ശിഖണ്ഡീ തു മഹേഷ്വാസഃ സോമകൈഃ സംവൃതോ ബലീ
    ഇരാവാംശ് ച തതഃ പുച്ഛേ മകരസ്യ വ്യവസ്ഥിതൗ
12 ഏവം ഏതൻ മഹാവ്യൂഹം വ്യൂഹ്യ ഭാരത പാണ്ഡവാഃ
    സൂര്യോദയേ മഹാരാജ പുനർ യുദ്ധായ ദംശിതാഃ
13 കൗരവാൻ അഭ്യയുസ് തൂർണം ഹസ്ത്യശ്വരഥപത്തിഭിഃ
    സമുച്ഛ്രിതൈർ ധ്വജൈശ് ചിത്രൈഃ ശസ്ത്രൈശ് ച വിമലൈഃ ശിതൈഃ
14 വ്യൂഹം ദൃഷ്ട്വാ തു തത് സൈന്യം പിതാ ദേവവ്രതസ് തവ
    ക്രൗഞ്ചേന മഹതാ രാജൻ പ്രത്യവ്യൂഹത വാഹിനീം
15 തസ്യ തുണ്ഡേ മഹേഷ്വാസോ ഭാരദ്വാജോ വ്യരോചത
    അശ്വത്ഥാമാ കൃപശ് ചൈവ ചക്ഷുർ ആസ്താം നരേശ്വര
16 കൃതവർമാ തു സഹിതഃ കാംബോജാരട്ട ബാഹ്ലികൈഃ
    ശിരസ്യ് ആസീൻ നരശ്രേഷ്ഠഃ ശ്രേഷ്ഠഃ സർവധനുഷ്മതാം
17 ഗ്രീവായാം ശൂരസേനസ് തു തവ പുത്രശ് ച മാരിഷ
    ദുര്യോധനോ മഹാരാജ രാജഭിർ ബഹുഭിർ വൃതഃ
18 പ്രാഗ്ജ്യോതിഷസ് തു സഹിതോ മദ്രസൗവീരകേകയൈഃ
    ഉരസ്യ് അഭൂൻ നരശ്രേഷ്ഠ മഹത്യാ സേനയാ വൃതഃ
19 സ്വസേനയാ ച സഹിതഃ സുശർമാ പ്രസ്ഥലാധിപഃ
    വാമം പക്ഷം സമാശ്രിത്യ ദംശിതഃ സമവസ്ഥിതഃ
20 തുഷാരാ യവനാശ് ചൈവ ശകാശ് ച സഹ ചൂചുപൈഃ
    ദക്ഷിണം പക്ഷം ആശ്രിത്യ സ്ഥിതാ വ്യൂഹസ്യ ഭാരത
21 ശ്രുതായുശ് ച ശതായുശ് ച സൗമദത്തിശ് ച മാരിഷ
    വ്യൂഹസ്യ ജഘനേ തസ്ഥൂ രക്ഷമാണാഃ പരസ്പരം
22 തതോ യുദ്ധായ സഞ്ജഗ്മുഃ പാണ്ഡവാഃ കൗരവൈഃ സഹ
    സൂര്യോദയേ മഹാരാജ തതോ യുദ്ധം അഭൂൻ മഹത്
23 പ്രതീയൂ രഥിനോ നാഗാൻ നാഗാശ് ച രഥിനോ യയുഃ
    ഹയാരോഹാ ഹയാരോഹാൻ രഥിനശ് ചാപി സാദിനഃ
24 സാരഥിം ച രഥീ രാജൻ കുഞ്ജരാംശ് ച മഹാരണേ
    ഹസ്ത്യാരോഹാ രഥാരോഹാൻ രഥിനശ് ചാപി സാദിനഃ
25 രഥിനഃ പത്തിഭിഃ സാർധം സാദിനശ് ചാപി പത്തിഭിഃ
    അന്യോന്യം സമരേ രാജൻ പ്രത്യധാവന്ന് അമർഷിതാഃ
26 ഭീമസേനാർജുന യമൈർ ഗുപ്താ ചാന്യൈർ മഹാരഥൈഃ
    ശുശുഭേ പാണ്ഡവീ സേനാ നക്ഷത്രൈർ ഇവ ശർവരീ
27 തഥാ ഭീഷ്മ കൃപ ദ്രോണ ശല്യ ദുര്യോധനാദിഭിഃ
    തവാപി വിബഭൗ സേനാ ഗ്രഹൈർ ദ്യൗർ ഇവ സംവൃതാ
28 ഭീമസേനസ് തു കൗന്തേയോ ദ്രോണം ദൃഷ്ട്വാ പരാക്രമീ
    അഭ്യയാജ് ജവനൈർ അശ്വൈർ ഭാരദ്വാജസ്യ വാഹിനീം
29 ദ്രോണസ് തു സമരേ ക്രുദ്ധോ ഭീമം നവഭിർ ആയസൈഃ
    വിവ്യാധ സമരേ രാജൻ മർമാണ്യ് ഉദ്ദിശ്യ വീര്യവാൻ
30 ദൃഢാഹതസ് തതോ ഭീമോ ഭാരദ്വാജസ്യ സംയുഗേ
    സാരഥിം പ്രേഷയാം ആസ യമസ്യ സദനം പ്രതി
31 സ സംഗൃഹ്യ സ്വയം വാഹാൻ ഭാരദ്വാജഃ പ്രതാപവാൻ
    വ്യധമത് പാണ്ഡവീം സേനാം തൂലരാശിം ഇവാനലഃ
32 തേ വധ്യമാനാ ദ്രോണേന ഭീഷ്മേണ ച നരോത്തമ
    സൃഞ്ജയാഃ കേകയൈഃ സാർധം പലായനപരാഭവൻ
33 തഥൈവ താവകം സൈന്യം ഭീമാർജുനപരിക്ഷതം
    മുഹ്യതേ തത്ര തത്രൈവ സമദേവ വരാംഗനാ
34 അഭിദ്യേതാം തതോ വ്യൂഹൗ തസ്മിൻ വീരവരക്ഷയേ
    ആസീദ് വ്യതികരോ ഘോരസ് തവ തേഷാം ച ഭാരത
35 തദ് അദ്ഭുതം അപശ്യാമ താവകാനാം പരൈഃ സഹ
    ഏകായനഗതാഃ സർവേ യദ് അയുധ്യന്ത ഭാരത
36 പ്രതിസംവാര്യ ചാസ്ത്രാണി തേ ഽന്യോന്യസ്യ വിശാം പതേ
    യുയുധുഃ പാണ്ഡവാശ് ചൈവ കൗരവാശ് ച മഹാരഥാഃ