മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം/അധ്യായം60

←അധ്യായം59

മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം60

അധ്യായം61→

1 [സ്]
     തതോ ഭൂരിശ്രവാ രാജൻ സാത്യകിം നവഭിഃ ശരൈഃ
     അവിധ്യദ് ഭൃശസങ്ക്രുദ്ധസ് തോത്ത്രൈർ ഇവ മഹാദ്വിപം
 2 കൗരവം സാത്യകിശ് ചൈവ ശരൈഃ സംനതപർവഭിഃ
     അവാകിരദ് അമേയാത്മാ സർവലോകസ്യ പശ്യതഃ
 3 തതോ ദുയോധനോ രാജാ സോദര്യൈഃ പരിവാരിതഃ
     സൗമദത്തിം രണേ യത്തഃ സമന്താത് പര്യവാരയത്
 4 തഥൈവ പാണ്ഡവാഃ സർവേ സാത്യകിം രഭസം രണേ
     പരിവാര്യ സ്ഥിതാഃ സംഖ്യേ സമന്താത് സുമഹൗജസഃ
 5 ഭീമസേനസ് തു സങ്ക്രുദ്ധോ ഗദാം ഉദ്യമ്യ ഭാരത
     ദുര്യോധനമുഖാൻ സർവാൻ പുത്രാംസ് തേ പര്യവാരയത്
 6 രഥൈർ അനേകസാഹസ്രൈഃ ക്രോധാമർഷസമന്വിതഃ
     നന്ദകസ് തവ പുത്രസ് തു ഭീമസേനം മഹാബലം
     വിവ്യാധ നിശിതൈഃ ഷഡ്ഭിഃ കങ്കപത്രൈഃ ശിലാശിതൈഃ
 7 ദുര്യോധനസ് തു സമരേ ഭീമസേനം മഹാബലം
     ആജഘാനോരസി ക്രുദ്ധോ മാർഗണൈർ നിശിതൈസ് ത്രിഭിഃ
 8 തതോ ഭീമോ മഹാബാഹുഃ സ്വരഥം സുമഹാബലഃ
     ആരുരോഹ രതഃ ശ്രേഷ്ഠം വിശോകം ചേദം അബ്രവീത്
 9 ഏതേ മഹാരഥാഃ ശൂരാ ധാർതരാഷ്ട്രാ മഹാബലാഃ
     മാം ഏവ ഭൃശസങ്ക്രുദ്ധാ ഹന്തും അഭ്യുദ്യതാ യുധി
 10 ഏതാൻ അദ്യ ഹനിഷ്യാമി പശ്യതസ് തേ ന സംശയഃ
    തസ്മാൻ മമാശ്വാൻ സംഗ്രാമേ യത്തഃ സംയച്ഛ സാരഥേ
11 ഏവം ഉക്ത്വാ തതഃ പാർഥഃ പുത്രം ദുര്യോധനം തവ
    വിവ്യാധ ദശഭിസ് തീക്ഷ്ണൈഃ ശരൈഃ കനകഭൂഷണൈഃ
    നന്ദകം ച ത്രിഭിർ ബാണൈഃ പത്യവിധ്യത് സ്തനാന്തരേ
12 തം തു ദുര്യോധനഃ ഷഷ്ട്യാ വിദ്ധ്വാ ഭീമം മഹാബലം
    ത്രിഭിർ അന്യൈഃ സുനിശിതൈർ വിശോകം പ്രത്യവിധ്യത
13 ഭീമസ്യ ച രണേ രാജൻ ധനുശ് ചിഛേദ ഭാസ്വരം
    മുഷ്ടിദേശേ ശരൈസ് തീക്ഷ്ണൈസ് ത്രിഭീ രാജാ ഹസന്ന് ഇവ
14 ഭീമസ് തു പ്രേക്ഷ്യ യന്താരം വിശോകം സംയുഗേ തദാ
    പീഡിതം വിശിഖൈസ് തീക്ഷ്ണൈസ് തവ പുത്രേണ ധന്വിനാ
15 അമൃഷ്യമാണഃ സങ്ക്രുദ്ധോ ധനുർ ദിവ്യം പരാമൃശത്
    പുത്രസ്യ തേ മഹാരാജ വധാർഥം ഭരതർഷഭ
16 സമാദത്ത ച സംരബ്ധഃ ക്ഷുരപ്രം ലോമവാഹിനം
    തേന ചിച്ഛേദ നൃപതേർ ഭീമഃ കാർമുകം ഉത്തമം
17 സോ ഽപവിധ്യ ധനുശ് ഛിന്നം ക്രോധേന പ്രജ്വലന്ന് ഇവ
    അന്യത് കാർമുകം ആദത്ത സ ത്വരം വേഗവത്തരം
18 സന്ധത്ത വിശിഖം ഘോരം കാലമൃത്യുസമപ്രഭം
    തേനാജഘാന സങ്ക്രുദ്ധോ ഭീമസേനം സ്തനാന്തരേ
19 സ ഗാഢവിദ്ധോ വ്യഥിതഃ സ്യന്ദനോപസ്ഥ ആവിശത്
    സ നിഷണ്ണോ രഥോപസ്ഥേ മൂർഛാം അഭിജഗാമ ഹ
20 തം ദൃഷ്ട്വാ വ്യഥിതം ഭീമം അഭിമന്യുപുരോഗമാഃ
    നാമൃഷ്യന്ത മഹേഷ്വാസാഃ പാണ്ഡവാനാം മഹാരഥാഃ
21 തതസ് തു തുമുലാം വൃഷ്ടിം ശസ്ത്രാണാം തിഗ്മതേജസാം
    പാതയാം ആസുർ അവ്യഗ്രാഃ പുത്രസ്യ തവ മൂർധനി
22 പ്രതിലഭ്യ തതഃ സഞ്ജ്ഞാം ഭീമസേനോ മഹാബലഃ
    ദുര്യോധനം ത്രിഭിർ വിദ്ധ്വാ പുനർ വിവ്യാധ പഞ്ചഭിഃ
23 ശല്യം ച പഞ്ചവിംശത്യാ ശരൈർ വിവ്യാധ പാണ്ഡവഃ
    രുക്മപുംഖൈർ മഹേഷ്വാസഃ സ വിദ്ധോ വ്യപയാദ് രണാത്
24 പ്രത്യുദ്യയുസ് തതോ ഭീമം തവ പുത്രാശ് ചതുർദശ
    സേനാപതിഃ സുഷേണശ് ച ജലസന്ധഃ സുലോചനഃ
25 ഉഗ്രോ ഭീമ രഥോ ഭീമോ ഭീമ ബാഹുർ അലോലുപഃ
    ദുർമുഖോ ദുഷ്പ്രധർഷശ് ച വിവിത്സുർ വികടഃ സമഃ
26 വിസൃജന്തോ ബഹൂൻ ബാണാൻ ക്രോധസംരക്തലോചനാഃ
    ഭീമസേനം അഭിദ്രുത്യ വിവ്യധുഃ സഹിതാ ഭൃശം
27 പുത്രാംസ് തു തവ സമ്പ്രേക്ഷ്യ ഭീമസേനോ മഹാബലഃ
    സൃക്കിണീ വിലിഹൻ വീരഃ പശുമധ്യേ വൃകോ യഥാ
    സേനാപതേഃ ക്ഷുരപ്രേണ ശിരശ് ചിച്ഛേദ പാണ്ഡവഃ
28 ജലസന്ധം വിനിർഭിദ്യ സോ ഽനയദ് യമസാദനം
    സുഷേണം ച തതോ ഹത്വാ പ്രേഷയാം ആസ മൃത്യവേ
29 ഉഗ്രസ്യ സ ശിരസ്ത്രാണം ശിരശ് ചന്ദ്രോപമം ഭുവി
    പാതയാം ആസ ഭല്ലേന കുണ്ഡലാഭ്യാം വിഭൂഷിതം
30 ഭീമ ബാഹും ച സപ്തത്യാ സാശ്വകേതും സ സാരഥിം
    നിനായ സമരേ ഭീമഃ പരലോകായ മാരിഷ
31 ഭീമം ഭീമ രഥം ചോഭൗ ഭീമസേനോ ഹസന്ന് ഇവ
    ഭ്രാതരൗ രഭസൗ രാജന്ന് അനയദ് യമസാദനം
32 തതഃ സുലോചനം ഭീമഃ ക്ഷുരപ്രേണ മഹാമൃധേ
    മിഷതാം സർവസൈന്യാനാം അനയദ് യമസാദനം
33 പുത്രാസ് തു തവ തം ദൃഷ്ട്വാ ഭീമസേന പരാക്രമം
    ശേഷാ യേ ഽന്യേ ഽഭവംസ് തത്ര തേ ഭീമസ്യ ഭയാർദിതാഃ
    വിപ്രദ്രുതാ ദിശോ രാജൻ വധ്യമാനാ മഹാത്മനാ
34 തതോ ഽബ്രവീച് ഛാന്തനവഃ സർവാൻ ഏവ മഹാരഥാൻ
    ഏഷ ഭീമോ രണേ ക്രുദ്ധോ ധാർതരാഷ്ട്രാൻ മഹാരഥാൻ
35 യഥാ പ്രാഗ്ര്യാൻ യഥാ ജ്യേഷ്ഠാൻ യഥാ ശൂരാംശ് ച സംഗതാൻ
    നിപാതയത്യ് ഉഗ്രധന്വാ തം പ്രമഥ്നീത പാർഥിവാഃ
36 ഏവം ഉക്താസ് തതഃ സർവേ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സൈനികാഃ
    അഭ്യദ്രവന്ത സങ്ക്രുദ്ധാ ഭീമസേനം മഹാബലം
37 ഭഗദത്തഃ പ്രഭിന്നേന കുഞ്ജരേണ വിശാം പതേ
    അപതത് സഹസാ തത്ര യത്ര ഭീമോ വ്യവസ്ഥിതഃ
38 ആപതന്ന് ഏവ ച രണേ ഭീമസേനം ശിലാശിതൈഃ
    അദൃശ്യം സമരേ ചക്രേ ജീമൂത ഇവ ഭാസ്കരം
39 അഭിമന്യുമുഖാസ് തത്ര നാമൃഷ്യന്ത മഹാരഥാഃ
    ഭീമസ്യാച്ഛാദനം സംഖ്യേ സ്വബാഹുബലം ആശ്രിതാഃ
40 ത ഏനം ശരവർഷേണ സമന്താത് പര്യവാരയൻ
    ഗജം ച ശരവൃഷ്ട്യാ തം ബിഭിദുസ് തേ സമന്തതഃ
41 സ ശസ്ത്രവൃഷ്ട്യാഭിഹതഃ പ്രാദ്രവദ് ദ്വിഗുണം പദം
    പ്രാഗ്ജ്യോതിഷ ഗജോ രാജൻ നാനാ ലിംഗൈഃ സുതേജനൈഃ
42 സഞ്ജാതരുധിരോത്പീഡഃ പ്രേക്ഷണീയോ ഽഭവദ് രണേ
    ഗഭസ്തിഭിർ ഇവാർകസ്യ സംസ്യൂതോ ജലദോ മഹാൻ
43 സ ചോദിതോ മദസ്രാവീ ഭഗദത്തേന വാരണഃ
    അഭ്യധാവത താൻ സർവാൻ കാലോത്സൃഷ്ട ഇവാന്തകഃ
    ദ്വിഗുണം ജവം ആസ്ഥായ കമ്പയംശ് ചരണൈർ മഹീം
44 തസ്യ തത് സുമഹദ് രൂപം ദൃഷ്ട്വാ സർവേ മഹാരഥാഃ
    അസഹ്യം മന്യമാനാസ് തേ നാതിപ്രമനസോ ഽഭവൻ
45 തതസ് തു നൃപതിഃ ക്രുദ്ധോ ഭീമസേനം സ്തനാന്തരേ
    ആജഘാന നരവ്യാഘ്ര ശരേണ നതപർവണാ
46 സോ ഽതിവിദ്ധോ മഹേഷ്വാസസ് തേന രാജ്ഞാ മഹാരഥഃ
    മൂർഛയാഭിപരീതാംഗോ ധ്വജയഷ്ടിം ഉപാശ്രിതഃ
47 താംസ് തു ഭീതാൻ സമാലക്ഷ്യ ഭീമസേനം ച മൂർഛിതം
    നനാദ ബലവൻ നാദം ഭഗദത്തഃ പ്രതാപവാൻ
48 തതോ ഘടോത്കചോ രാജൻ പ്രേക്ഷ്യ ഭീമം തഥാഗതം
    സങ്ക്രുദ്ധോ രാക്ഷസോ ഘോരസ് തത്രൈവാന്തരധീയത
49 സ കൃത്വാ ദാരുണാം മായാം ഭീരൂണാം ഭയവർധിനീം
    അദൃശ്യത നിമേഷാർധാദ് ഘോരരൂപം സമാശ്രിതഃ
50 ഐരാവതം സമാരുഹ്യ സ്വയം മായാമയം കൃതം
    തസ്യ ചാന്യേ ഽപി ദിൻ നാഗാ ബഭൂവുർ അനുയായിനഃ
51 അഞ്ജനോ വാമനശ് ചൈവ മഹാപദ്മശ് ച സുപ്രഭഃ
    ത്രയ ഏതേ മഹാനാഗാ രാക്ഷസൈഃ സമധിഷ്ഠിതാഃ
52 മഹാകായാസ് ത്രിധാ രാജൻ പ്രസ്രവന്തോ മദം ബഹു
    തേജോ വീര്യബലോപേതാ മഹാബലപരാക്രമാഃ
53 ഘടോത്കചസ് തു സ്വം നാഗം ചോദയാം ആസ തം തതഃ
    സ ഗജം ഭഗദത്തം തു ഹന്തുകാമഃ പരന്തപഃ
54 തേ ചാന്യേ ചോദിതാ നാഗാ രാക്ഷസൈസ് തൈർ മഹാബലൈഃ
    പരിപേതുഃ സുസംരബ്ധാശ് ചതുർദംഷ്ട്രാശ് ചതുർദിശം
    ഭഗദത്തസ്യ തം നാഗം വിഷാണൈസ് തേ ഽഭ്യപീഡയൻ
55 സമ്പീഡ്യമാനസ് തൈർ നാഗൈർ വേദനാർതഃ ശരാതുരഃ
    സോ ഽനദത് സുമഹാനാദം ഇന്ദ്രാശനിസമസ്വനം
56 തസ്യ തം നദതോ നാദം സുഘോരം ഭീമനിസ്വനം
    ശ്രുത്വാ ഭീഷ്മോ ഽബ്രവീദ് ദ്രോണം രാജാനം ച സുയോധനം
57 ഏഷ യുധ്യതി സംഗ്രാമേ ഹൈഡിംബേന ദുരാത്മനാ
    ഭഗദത്തോ മഹേഷ്വാസഃ കൃച്ഛ്രേണ പരിവർതതേ
58 രാക്ഷസശ് ച മഹാമായഃ സ ച രാജാതികോപനഃ
    തൗ സമേതൗ മഹാവീര്യൗ കാലമൃത്യുസമാവ് ഉഭൗ
59 ശ്രൂയതേ ഹ്യ് ഏഷ ഹൃഷ്ടാനാം പാണ്ഡവാനാം മഹാസ്വനഃ
    ഹസ്തിനശ് ചൈവ സുമഹാൻ ഭീതസ്യ രുവതോ ധ്വനിഃ
60 തത്ര ഗച്ഛാമ ഭദ്രം വോ രാജാനം പരിരക്ഷിതും
    അരക്ഷ്യമാണഃ സമരേ ക്ഷിപ്രം പ്രാണാൻ വിമോക്ഷ്യതേ
61 തേ ത്വരധ്വം മഹാവീര്യാഃ കിം ചിരേണ പ്രയാമഹേ
    മഹാൻ ഹി വർതതേ രൗദ്രഃ സംഗ്രാമോ ലോമഹർഷണഃ
62 ഭക്തശ് ച കുലപുത്രശ് ച ശൂരശ് ച പൃതനാ പതിഃ
    യുക്തം തസ്യ പരിത്രാണം കർതും അസ്മാഭിർ അച്യുതാഃ
63 ഭീഷ്മസ്യ തദ് വചഃ ശ്രുത്വാ ഭാരദ്വാജപുരോഗമാഃ
    സഹിതാഃ സർവരാജാനോ ഭഗദത്ത പരീപ്സയാ
    ഉത്തമം ജവം ആസ്ഥായ പ്രയയുർ യത്ര സോ ഽഭവത്
64 താൻ പ്രയാതാൻ സമാലോക്യ യുധിഷ്ഠിരപുരോഗമാഃ
    പാഞ്ചാലാഃ പാണ്ഡവൈഃ സാർധം രാക്ഷസേന്ദ്രഃ പ്രതാപവാൻ
65 താന്യ് അനീകാന്യ് അഥാലോക്യ രാക്ഷസേന്ദ്രഃ പ്രതാപവാൻ
    നനാദ സുമഹാനാദം വിസ്ഫോടം അശനേർ ഇവ
66 തസ്യ തം നിനദം ശ്രുത്വാ ദൃഷ്ട്വാ നാഗാംശ് ച യുധ്യതഃ
    ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ ഭൂയോ ഭാരദ്വാജം അഭാഷത
67 ന രോചതേ മേ സംഗ്രാമോ ഹൈഡിംബേന ദുരാത്മനാ
    ബലവീര്യസമാവിഷ്ടഃ സ സഹായശ് ച സാമ്പ്രതം
68 നൈഷ ശക്യോ യുധാ ജേതും അപി വജ്രഭൃതാ സ്വയം
    ലബ്ധലക്ഷ്യഃ പ്രഹാരീ ച വയം ച ശ്രാന്തവാഹനാഃ
    പാഞ്ചാലൈഃ പാണ്ഡവേയൈശ് ച ദിവസം ക്ഷതവിക്ഷതാഃ
69 തൻ ന മേ രോചതേ യുദ്ധം പാണ്ഡവൈർ ജിതകാശിഭിഃ
    ഘുഷ്യതാം അവഹാരോ ഽദ്യ ശ്വോ യോത്സ്യാമഃ പരൈഃ സഹ
70 പിതാമഹവചഃ ശ്രുത്വാ തഥാ ചക്രുഃ സ്മ കൗരവാഃ
    ഉപായേനാപയാനം തേ ഘടോത്കച ഭയാർദിതാഃ
71 കൗരവേഷു നിവൃത്തേഷു പാണ്ഡവാ ജിതകാശിനഃ
    സിംഹനാദം അകുർവന്ത ശംഖവേണുസ്വനൈഃ സഹ
72 ഏവം തദ് അഭവദ് യുദ്ധം ദിവസം ഭരതർഷഭ
    പാണ്ഡവാനാം കുരൂണാം ച പുരസ്കൃത്യ ഘടോത്കചം
73 കൗരവാസ് തു തതോ രാജൻ പ്രയയുഃ ശിബിരം സ്വകം
    വ്രീഡമാനാ നിശാകാലേ പാണ്ഡവേയൈഃ പരാജിതാഃ
74 ശരവിക്ഷത ഗാത്രാശ് ച പാണ്ഡുപുത്രാ മഹാരഥാഃ
    യുദ്ധേ സുമനസോ ഭൂത്വാ ശിബിരായൈവ ജഗ്മിരേ
75 പുരസ്കൃത്യ മഹാരാജ ഭീമസേന ഘടോത്കചൗ
    പൂജയന്തസ് തദാന്യോന്യം മുദാ പരമയാ യുതാഃ
76 നദന്തോ വിവിധാൻ നാദാംസ് തൂര്യസ്വനവിമിശ്രിതാൻ
    സിംഹനാദാംശ് ച കുർവാണാ വിമിശ്രാഞ് ശംഖനിസ്വനൈഃ
77 വിനദന്തോ മഹാത്മാനഃ കമ്പയന്തശ് ച മേദിനീം
    ഘട്ടയന്തശ് ച മർമാണി തവ പുത്രസ്യ മാരിഷ
    പ്രയാതാഃ ശിബിരായൈവ നിശാകാലേ പരന്തപാഃ
78 ദുര്യോധനസ് തു നൃപതിർ ദീനോ ഭ്രാതൃവധേന ച
    മുഹൂർതം ചിന്തയാം ആസ ബാഷ്പശോകസമാകുലഃ
79 തതഃ കൃത്വാ വിധിം സർവം ശിബിരസ്യ യഥാവിധി
    പ്രദധ്യൗ ശോകസന്തപ്തോ ഭ്രാതൃവ്യസനകർശിതഃ