മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം/അധ്യായം102
| ←അധ്യായം101 | മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം രചന: അധ്യായം102 |
അധ്യായം103→ |
1 സഞ്ജയ ഉവാച
തതഃ പിതാ തവ ക്രുദ്ധോ നിശിതൈഃ സായകോത്തമൈഃ
ആജഘാന രണേ പാർഥാൻ സഹസേനാൻ സമന്തതഃ
2 ഭീമം ദ്വാദശഭിർ വിദ്ധ്വാ സാത്യകിം നവഭിഃ ശരൈഃ
നകുലം ച ത്രിഭിർ ബാണൈഃ സഹദേവം ച സപ്തഭിഃ
3 യുധിഷ്ഠിരം ദ്വാദശഭിർ ബാഹ്വോർ ഉരസി ചാർപയത്
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നം തതോ വിദ്ധ്വാ വിനനാദ മഹാബലഃ
4 തം ദ്വാദശാർധൈർ നകുലോ മാധവശ് ച ത്രിഭിഃ ശരൈഃ
ധൃഷ്ടദ്യുമ്നശ് ച സപ്തത്യാ ഭീമസേനശ് ച പഞ്ചഭിഃ
യുധിഷ്ഠിരോ ദ്വാദശഭിഃ പ്രത്യവിധ്യത് പിതാമഹം
5 ദ്രോണസ് തു സാത്യകിം വിദ്ധ്വാ ഭീമസേനം അവിധ്യത
ഏകൈകം പഞ്ചഭിർ ബാണൈർ യമദണ്ഡോപമൈഃ ശിതൈഃ
6 തൗ ച തം പ്രത്യവിധ്യേതാം ത്രിഭിസ് ത്രിഭിർ അജിഹ്മഗൈഃ
തോത്ത്രൈർ ഇവ മഹാനാഗം ദ്രോണം ബ്രാഹ്മണപുംഗവം
7 സൗവീരാഃ കിതവാഃ പ്രാച്യാഃ പ്രതീച്യോദീച്യമാലവാഃ
അഭീഷാഹാഃ ശൂരസേനാഃ ശിബയോ ഽഥ വസാതയഃ
സംഗ്രാമേ നാജഹുർ ഭീഷ്മം വധ്യമാനാഃ ശിതൈഃ ശരൈഃ
8 തഥൈവാന്യേ വധ്യമാനാഃ പാണ്ഡവേയൈർ മഹാത്മഭിഃ
പാണ്ഡവാൻ അഭ്യവർതന്ത വിവിധായുധപാണയഃ
തഥൈവ പാണ്ഡവാ രാജൻ പരിവവ്രുഃ പിതാമഹം
9 സ സമന്താത് പരിവൃതോ രഥൗഘൈർ അപരാജിതഃ
ഗഹനേ ഽഗ്നിർ ഇവോത്സൃഷ്ടഃ പ്രജജ്വാല ദഹൻ പരാൻ
10 രഥാഗ്ന്യഗാരശ് ചാപാർചിർ അസിശക്തിഗദേന്ധനഃ
ശരസ്ഫുലിംഗോ ഭീഷ്മാഗ്നിർ ദദാഹ ക്ഷത്രിയർഷഭാൻ
11 സുവർണപുംഖൈർ ഇഷുഭിർ ഗാർധ്രപക്ഷൈഃ സുതേജനൈഃ
കർണിനാലീകനാരാചൈശ് ഛാദയാം ആസ തദ് ബലം
12 അപാതയദ് ധ്വജാംശ് ചൈവ രഥിനശ് ച ശിതൈഃ ശരൈഃ
മുണ്ഡതാലവനാനീവ ചകാര സ രഥവ്രജാൻ
13 നിർമനുഷ്യാൻ രഥാൻ രാജൻ ഗജാൻ അശ്വാംശ് ച സംയുഗേ
അകരോത് സ മഹാബാഹുഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരഃ
14 തസ്യ ജ്യാതലനിർഘോഷം വിസ്ഫൂർജിതം ഇവാശനേഃ
നിശമ്യ സർവഭൂതാനി സമകമ്പന്ത ഭാരത
15 അമോഘാ ഹ്യ് അപതൻ ബാണാഃ പിതുസ് തേ ഭരതർഷഭ
നാസജ്ജന്ത തനുത്രേഷു ഭീഷ്മചാപച്യുതാഃ ശരാഃ
16 ഹതവീരാൻ രഥാൻ രാജൻ സംയുക്താഞ് ജവനൈർ ഹയൈഃ
അപശ്യാമ മഹാരാജ ഹ്രിയമാണാൻ രണാജിരേ
17 ചേദികാശികരൂഷാണാം സഹസ്രാണി ചതുർദശ
മഹാരഥാഃ സമാഖ്യാതാഃ കുലപുത്രാസ് തനുത്യജഃ
അപരാവർതിനഃ സർവേ സുവർണവികൃതധ്വജാഃ
18 സംഗ്രാമേ ഭീഷ്മം ആസാദ്യ വ്യാദിതാസ്യം ഇവാന്തകം
നിമഗ്നാഃ പരലോകായ സ വാജിരഥകുഞ്ജരാഃ
19 ഭഗ്നാക്ഷോപസ്കരാൻ കാംശ് ചിദ് ഭഗ്നചക്രാംശ് ച സർവശഃ
അപശ്യാമ രഥാൻ രാജഞ് ശതശോ ഽഥ സഹസ്രശഃ
20 സവരൂഥൈ രഥൈർ ഭഗ്നൈ രഥിഭിശ് ച നിപാതിതൈഃ
ശരൈഃ സുകവചൈശ് ഛിന്നൈഃ പട്ടിശൈശ് ച വിശാം പതേ
21 ഗദാഭിർ മുസലൈശ് ചൈവ നിസ്ത്രിംശൈശ് ച ശിലീമുഖൈഃ
അനുകർഷൈർ ഉപാസംഗൈശ് ചക്രൈർ ഭഗ്നൈശ് ച മാരിഷ
22 ബാഹുഭിഃ കാർമുകൈഃ ഖഡ്ഗൈഃ ശിരോഭിശ് ച സകുണ്ഡലൈഃ
തലത്രൈർ അംഗുലിത്രൈശ് ച ധ്വജൈശ് ച വിനിപാതിതൈഃ
ചാപൈശ് ച ബഹുധാ ഛിന്നൈഃ സമാസ്തീര്യത മേദിനീ
23 ഹതാരോഹാ ഗജാ രാജൻ ഹയാശ് ച ഹതസാദിനഃ
പരിപേതുർ ദ്രുതം തത്ര ശതശോ ഽഥ സഹസ്രശഃ
24 യതമാനാശ് ച തേ വീരാ ദ്രവമാണാൻ മഹാരഥാൻ
നാശക്നുവൻ വാരയിതും ഭീഷ്മബാണപ്രപീഡിതാൻ
25 മഹേന്ദ്രസമവീര്യേണ വധ്യമാനാ മഹാചമൂഃ
അഭജ്യത മഹാരാജ ന ച ദ്വൗ സഹ ധാവതഃ
26 ആവിദ്ധരഥനാഗാശ്വം പതിതധ്വജകൂബരം
അനീകം പാണ്ഡുപുത്രാണാം ഹാഹാഭൂതം അചേതനം
27 ജഘാനാത്ര പിതാ പുത്രം പുത്രശ് ച പിതരം തഥാ
പ്രിയം സഖായം ചാക്രന്ദേ സഖാ ദൈവബലാത്കൃതഃ
28 വിമുച്യ കവചാൻ അന്യേ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ സൈനികാഃ
പ്രകീര്യ കേശാൻ ധാവന്തഃ പ്രത്യദൃശ്യന്ത ഭാരത
29 തദ് ഗോകുലം ഇവോദ്ഭ്രാന്തം ഉദ്ഭ്രാന്തരഥകുഞ്ജരം
ദദൃശേ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ സൈന്യം ആർതസ്വരം തദാ
30 പ്രഭജ്യമാനം സൈന്യം തു ദൃഷ്ട്വാ യാദവനന്ദനഃ
ഉവാച പാർഥം ബീഭത്സും നിഗൃഹ്യ രഥം ഉത്തമം
31 അയം സ കാലഃ സമ്പ്രാപ്തഃ പാർഥ യഃ കാങ്ക്ഷിതസ് തവ
പ്രഹരാസ്മൈ നരവ്യാഘ്ര ന ചേൻ മോഹാത് പ്രമുഹ്യസേ
32 യത് പുരാ കഥിതം വീര ത്വയാ രാജ്ഞാം സമാഗമേ
വിരാടനഗരേ പാർഥ സഞ്ജയസ്യ സമീപതഃ
33 ഭീഷ്മദ്രോണമുഖാൻ സർവാൻ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സൈനികാൻ
സാനുബന്ധാൻ ഹനിഷ്യാമി യേ മാം യോത്സ്യന്തി സംയുഗേ
34 ഇതി തത് കുരു കൗന്തേയ സത്യം വാക്യം അരിന്ദമ
ക്ഷത്രധർമം അനുസ്മൃത്യ യുധ്യസ്വ ഭരതർഷഭ
35 ഇത്യ് ഉക്തോ വാസുദേവേന തിര്യഗ്ദൃഷ്ടിർ അധോമുഖഃ
അകാമ ഇവ ബീഭത്സുർ ഇദം വചനം അബ്രവീത്
36 അവധ്യാനാം വധം കൃത്വാ രാജ്യം വാ നരകോത്തരം
ദുഃഖാനി വനവാസേ വാ കിം നു മേ സുകൃതം ഭവേത്
37 ചോദയാശ്വാൻ യതോ ഭീഷ്മഃ കരിഷ്യേ വചനം തവ
പാതയിഷ്യാമി ദുർധർഷം വൃദ്ധം കുരുപിതാമഹം
38 തതോ ഽശ്വാൻ രജതപ്രഖ്യാംശ് ചോദയാം ആസ മാധവഃ
യതോ ഭീഷ്മസ് തതോ രാജൻ ദുഷ്പ്രേക്ഷ്യോ രശ്മിവാൻ ഇവ
39 തതസ് തത് പുനർ ആവൃത്തം യുധിഷ്ഠിരബലം മഹത്
ദൃഷ്ട്വാ പാർഥം മഹാബാഹും ഭീഷ്മായോദ്യന്തം ആഹവേ
40 തതോ ഭീഷ്മഃ കുരുശ്രേഷ്ഠഃ സിംഹവദ് വിനദൻ മുഹുഃ
ധനഞ്ജയരഥം ശീഘ്രം ശരവർഷൈർ അവാകിരത്
41 ക്ഷണേന സ രഥസ് തസ്യ സഹയഃ സഹസാരഥിഃ
ശരവർഷേണ മഹതാ ന പ്രജ്ഞായത കിം ചന
42 വാസുദേവസ് ത്വ് അസംഭ്രാന്തോ ധൈര്യം ആസ്ഥായ സാത്വതഃ
ചോദയാം ആസ താൻ അശ്വാൻ വിതുന്നാൻ ഭീഷ്മസായകൈഃ
43 തതഃ പാർഥോ ധനുർ ഗൃഹ്യ ദിവ്യം ജലദനിസ്വനം
പാതയാം ആസ ഭീഷ്മസ്യ ധനുശ് ഛിത്ത്വാ ശിതൈഃ ശരൈഃ
44 സ ച്ഛിന്നധന്വാ കൗരവ്യഃ പുനർ അന്യൻ മഹദ് ധനുഃ
നിമേഷാന്തരമാത്രേണ സജ്യം ചക്രേ പിതാ തവ
45 വിചകർഷ തതോ ദോർഭ്യാം ധനുർ ജലദനിസ്വനം
അഥാസ്യ തദ് അപി ക്രുദ്ധശ് ചിച്ഛേദ ധനുർ അർജുനഃ
46 തസ്യ തത് പൂജയാം ആസ ലാഘവം ശന്തനോഃ സുതഃ
സാധു പാർഥ മഹാബാഹോ സാധു കുന്തീസുതേതി ച
47 സമാഭാഷ്യൈനം അപരം പ്രഗൃഹ്യ രുചിരം ധനുഃ
മുമോച സമരേ ഭീഷ്മഃ ശരാൻ പാർഥരഥം പ്രതി
48 അദർശയദ് വാസുദേവോ ഹയയാനേ പരം ബലം
മോഘാൻ കുർവഞ് ശരാംസ് തസ്യ മണ്ഡലാനി വിദർശയൻ
49 ശുശുഭാതേ നരവ്യാഘ്രൗ ഭീഷ്മപാർഥൗ ശരക്ഷതൗ
ഗോവൃഷാവ് ഇവ സംരബ്ധൗ വിഷാണോല്ലിഖിതാങ്കിതൗ
50 വാസുദേവസ് തു സമ്പ്രേക്ഷ്യ പാർഥസ്യ മൃദുയുദ്ധതാം
ഭീഷ്മം ച ശരവർഷാണി സൃജന്തം അനിശം യുധി
51 പ്രതപന്തം ഇവാദിത്യം മധ്യം ആസാദ്യ സേനയോഃ
വരാൻ വരാൻ വിനിഘ്നന്തം പാണ്ഡുപുത്രസ്യ സൈനികാൻ
52 യുഗാന്തം ഇവ കുർവാണം ഭീഷ്മം യൗധിഷ്ഠിരേ ബലേ
നാമൃഷ്യത മഹാബാഹുർ മാധവഃ പരവീരഹാ
53 ഉത്സൃജ്യ രജതപ്രഖ്യാൻ ഹയാൻ പാർഥസ്യ മാരിഷ
ക്രുദ്ധോ നാമ മഹായോഗീ പ്രചസ്കന്ദ മഹാരഥാത്
അഭിദുദ്രാവ ഭീഷ്മം സ ഭുജപ്രഹരണോ ബലീ
54 പ്രതോദപാണിസ് തേജസ്വീ സിംഹവദ് വിനദൻ മുഹുഃ
ദാരയന്ന് ഇവ പദ്ഭ്യാം സ ജഗതീം ജഗതീശ്വരഃ
55 ക്രോധതാമ്രേക്ഷണഃ കൃഷ്ണോ ജിഘാംസുർ അമിതദ്യുതിഃ
ഗ്രസന്ന് ഇവ ച ചേതാംസി താവകാനാം മഹാഹവേ
56 ദൃഷ്ട്വാ മാധവം ആക്രന്ദേ ഭീഷ്മായോദ്യന്തം ആഹവേ
ഹതോ ഭീഷ്മോ ഹതോ ഭീഷ്മ ഇതി തത്ര സ്മ സൈനികാഃ
ക്രോശന്തഃ പ്രാദ്രവൻ സർവേ വാസുദേവഭയാൻ നരാഃ
57 പീതകൗശേയസംവീതോ മണിശ്യാമോ ജനാർദനഃ
ശുശുഭേ വിദ്രവൻ ഭീഷ്മം വിദ്യുന്മാലീ യഥാംബുദഃ
58 സ സിംഹ ഇവ മാതംഗം യൂഥർഷഭ ഇവർഷഭം
അഭിദുദ്രാവ തേജസ്വീ വിനദൻ യാദവർഷഭഃ
59 തം ആപതന്തം സമ്പ്രേക്ഷ്യ പുണ്ഡരീകാക്ഷം ആഹവേ
അസംഭ്രമം രണേ ഭീഷ്മോ വിചകർഷ മഹദ് ധനുഃ
ഉവാച ചൈനം ഗോവിന്ദം അസംഭ്രാന്തേന ചേതസാ
60 ഏഹ്യ് ഏഹി പുണ്ഡരീകാക്ഷ ദേവദേവ നമോ ഽസ്തു തേ
മാം അദ്യ സാത്വതശ്രേഷ്ഠ പാതയസ്വ മഹാഹവേ
61 ത്വയാ ഹി ദേവ സംഗ്രാമേ ഹതസ്യാപി മമാനഘ
ശ്രേയ ഏവ പരം കൃഷ്ണ ലോകേ ഽമുഷ്മിന്ന് ഇഹൈവ ച
സംഭാവിതോ ഽസ്മി ഗോവിന്ദ ത്രൈലോക്യേനാദ്യ സംയുഗേ
62 അന്വഗ് ഏവ തതഃ പാർഥസ് തം അനുദ്രുത്യ കേശവം
നിജഗ്രാഹ മഹാബാഹുർ ബാഹുഭ്യാം പരിഗൃഹ്യ വൈ
63 നിഗൃഹ്യമാണഃ പാർഥേന കൃഷ്ണോ രാജീവലോചനഃ
ജഗാമ ചൈനം ആദായ വേഗേന പുരുഷോത്തമഃ
64 പാർഥസ് തു വിഷ്ടഭ്യ ബലാച് ചരണൗ പരവീരഹാ
നിജഘ്രാഹ ഹൃഷീകേശം കഥം ചിദ് ദശമേ പദേ
65 തത ഏനം ഉവാചാർതഃ ക്രോധപര്യാകുലേക്ഷണം
നിഃശ്വസന്തം യഥാ നാഗം അർജുനഃ പരവീരഹാ
66 നിവർതസ്വ മഹാബാഹോ നാനൃതം കർതും അർഹസി
യത് ത്വയാ കഥിതം പൂർവം ന യോത്സ്യാമീതി കേശവ
67 മിഥ്യാവാദീതി ലോകസ് ത്വാം കഥയിഷ്യതി മാധവ
മമൈഷ ഭാരഃ സർവോ ഹി ഹനിഷ്യാമി യതവ്രതം
68 ശപേ മാധവ സഖ്യേന സത്യേന സുകൃതേന ച
അന്തം യഥാ ഗമിഷ്യാമി ശത്രൂണാം ശത്രുകർശന
69 അദ്യൈവ പശ്യ ദുർധർഷം പാത്യമാനം മഹാവ്രതം
താരാപതിം ഇവാപൂർണം അന്തകാലേ യദൃച്ഛയാ
70 മാധവസ് തു വചഃ ശ്രുത്വാ ഫൽഗുനസ്യ മഹാത്മനഃ
ന കിം ചിദ് ഉക്ത്വാ സക്രോധ ആരുരോഹ രഥം പുനഃ
71 തൗ രഥസ്ഥൗ നരവ്യാഘ്രൗ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവഃ പുനഃ
വവർഷ ശരവർഷേണ മേഘോ വൃഷ്ട്യാ യഥാചലൗ
72 പ്രാണാംശ് ചാദത്ത യോധാനാം പിതാ ദേവവ്രതസ് തവ
ഗഭസ്തിഭിർ ഇവാദിത്യസ് തേജാംസി ശിശിരാത്യയേ
73 യഥാ കുരൂണാം സൈന്യാനി ബഭഞ്ജ യുധി പാണ്ഡവഃ
തഥാ പാണ്ഡവസൈന്യാനി ബഭഞ്ജ യുധി തേ പിതാ
74 ഹതവിദ്രുതസൈന്യാസ് തു നിരുത്സാഹാ വിചേതസഃ
നിരീക്ഷിതും ന ശേകുസ് തേ ഭീഷ്മം അപ്രതിമം രണേ
മധ്യം ഗതം ഇവാദിത്യം പ്രതപന്തം സ്വതേജസാ
75 തേ വധ്യമാനാ ഭീഷ്മേണ കാലേനേവ യുഗക്ഷയേ
വീക്ഷാം ചക്രുർ മഹാരാജ പാണ്ഡവാ ഭയപീഡിതാഃ
76 ത്രാതാരം നാധ്യഗച്ഛന്ത ഗാവഃ പങ്കഗതാ ഇവ
പിപീലികാ ഇവ ക്ഷുണ്ണാ ദുർബലാ ബലിനാ രണേ
77 മഹാരഥം ഭാരത ദുഷ്പ്രധർഷം; ശരൗഘിണം പ്രതപന്തം നരേന്ദ്രാൻ
ഭീഷ്മം ന ശേകുഃ പ്രതിവീക്ഷിതും തേ; ശരാർചിഷം സൂര്യം ഇവാതപന്തം
78 വിമൃദ്നതസ് തസ്യ തു പാണ്ഡുസേനാം; അസ്തം ജഗാമാഥ സഹസ്രരശ്മിഃ
തതോ ബലാനാം ശ്രമകർശിതാനാം; മനോ ഽവഹാരം പ്രതി സംബഭൂവ