മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം93

←അധ്യായം92

മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം93

അധ്യായം94→

1 [വ്]
     തേഷ്വ് ആസീനേഷു സർവേഷു തൂഷ്ണീംഭൂതേഷു രാജസു
     വാക്യം അഭ്യാദദേ കൃഷ്ണഃ സുദംഷ്ട്രോ ദുന്ദുഭിസ്വനഃ
 2 ജീമൂത ഇവ ധർമാന്തേ സർവാം സംശ്രാവയൻ സഭാം
     ധൃതരാഷ്ട്രം അഭിപ്രേക്ഷ്യ സമഭാഷത മാധവഃ
 3 കുരൂണാം പാണ്ഡവാനാം ച ശമഃ സ്യാദ് ഇതി ഭാരത
     അപ്രയത്നേന വീരാണാം ഏതദ് യതിതും ആഗതഃ
 4 രാജൻ നാന്യത് പ്രവക്തവ്യം തവ നിഃശ്രേയസം വചഃ
     വിദിതം ഹ്യ് ഏവ തേ സർവം വേദിതവ്യം അരിന്ദമ
 5 ഇദം അദ്യ കുലം ശ്രേഷ്ഠം സർവരാജസു പാർഥിവ
     ശ്രുതവൃത്തോപസമ്പന്നം സർവൈഃ സമുദിതം ഗുണൈഃ
 6 കൃപാനുകമ്പാ കാരുണ്യം ആനൃശംസ്യം ച ഭാരത
     തഥാർജവം ക്ഷമാ സത്യം കുരുഷ്വ് ഏതദ് വിശിഷ്യതേ
 7 തസ്മിന്ന് ഏവംവിധേ രാജൻ കുലേ മഹതി തിഷ്ഠതി
     ത്വന്നിമിത്തം വിശേഷേണ നേഹ യുക്തം അസാമ്പ്രതം
 8 ത്വം ഹി വാരയിതാ ശ്രേഷ്ഠഃ കുരൂണാം കുരുസത്തമ
     മിഥ്യാ പ്രചരതാം താത ബാഹ്യേഷ്വ് ആഭ്യന്തരേഷു ച
 9 തേ പുത്രാസ് തവ കൗരവ്യ ദുര്യോധന പുരോഗമാഃ
     ധർമാർഥൗ പൃഷ്ഠതഃ കൃത്വാ പ്രചരന്തി നൃശംസവത്
 10 അശിഷ്ടാ ഗതമര്യാദാ ലോഭേന ഹൃതചേതസഃ
    സ്വേഷു ബന്ധുഷു മുഖ്യേഷു തദ് വേത്ഥ ഭരതർഷഭ
11 സേയം ആപൻ മഹാഘോരാ കുരുഷ്വ് ഏവ സമുത്ഥിതാ
    ഉപേക്ഷ്യമാണാ കൗരവ്യ പൃഥിവീം ഘാതയിഷ്യതി
12 ശക്യാ ചേയം ശമയിതും ത്വം ചേദ് ഇച്ഛസി ഭാരത
    ന ദുഷ്കരോ ഹ്യ് അത്ര ശമോ മതോ മേ ഭരതർഷഭ
13 ത്വയ്യ് അധീനഃ ശമോ രാജൻ മയി ചൈവ വിശാം പതേ
    പുത്രാൻ സ്ഥാപയ കൗരവ്യ സ്ഥാപയിഷ്യാമ്യ് അഹം പരാൻ
14 ആജ്ഞാ തവ ഹി രാജേന്ദ്ര കാര്യാ പുത്രൈഃ സഹാന്വയൈഃ
    ഹിതം ബലവദ് അപ്യ് ഏഷാം തിഷ്ഠതാം തവ ശാസനേ
15 തവ ചൈവ ഹിതം രാജൻ പാണ്ഡവാനാം അഥോ ഹിതം
    ശമേ പ്രയതമാനസ്യ മമ ശാസനകാങ്ക്ഷിണാം
16 സ്വയം നിഷ്കലം ആലക്ഷ്യ സംവിധത്സ്വ വിശാം പതേ
    സഹ ഭൂതാസ് തു ഭരതാസ് തവൈവ സ്യുർ ജനേശ്വര
17 ധർമാർഥയോർ തിഷ്ഠ രാജൻ പാണ്ഡവൈർ അഭിരക്ഷിതഃ
    ന ഹി ശക്യാസ് തഥാ ഭൂതാ യത്നാദ് അപി നരാധിപ
18 ന ഹി ത്വാം പാണ്ഡവൈർ ജേതും രക്ഷ്യമാണം മഹാത്മഭിഃ
    ഇന്ദ്രോ ഽപി ദേവൈഃ സഹിതഃ പ്രസഹേത കുതോ നൃപാഃ
19 യത്ര ഭീഷ്മശ് ച ദ്രോണശ് ച കൃപഃ കർണോ വിവിംശതിഃ
    അശ്വത്ഥാമാ വികർണശ് ച സോമദത്തോ ഽഥ ബാഹ്ലികഃ
20 സൈന്ധവശ് ച കലിംഗശ് ച കാംബോജശ് ച സുദക്ഷിണഃ
    യുധിഷ്ഠിരോ ഭീമസേനഃ സവ്യസാചീ യമൗ തഥാ
21 സാത്യകിശ് ച മഹാതേജാ യുയുത്സുശ് ച മഹാരഥ
    കോ നു താൻ വിപരീതാത്മാ യുധ്യേത ഭരതർഷഭ
22 ലോകസ്യേശ്വരതാം ഭൂയഃ ശത്രുഭിശ് ചാപ്രധൃഷ്യതാം
    പ്രാപ്സ്യസി ത്വം അമിത്രഘ്ന സഹിതഃ കുരുപാണ്ഡവൈഃ
23 തസ്യ തേ പൃഥിവീപാലാസ് ത്വത്സമാഃ പൃഥിവീപതേ
    ശ്രേയാംസശ് ചൈവ രാജാനഃ സന്ധാസ്യന്തേ പരന്തപ
24 സ ത്വം പുത്രൈശ് ച പൗത്രൈശ് ച ഭ്രാതൃഭിഃ പിതൃഭിസ് തഥാ
    സുഹൃദ്ഭിഃ സർവതോ ഗുപ്തഃ സുഖം ശക്ഷ്യസി ജീവിതും
25 ഏതാൻ ഏവ പുരോധായ സത്കൃത്യ ച യഥാ പുരാ
    അഖിലാം ഭിക്ഷ്യസേ സർവാം പൃഥിവീം പൃഥിവീപതേ
26 ഏതൈർ ഹി സഹിതഃ സർവൈഃ പാണ്ഡവൈഃ സ്വൈശ് ച ഭാരത
    അന്യാൻ വിജേഷ്യസേ ശത്രൂൻ ഏഷ സ്വാർഥസ് തവാഖിലഃ
27 തൈർ ഏവോപാർജിതാം ഭൂമിം ഭോക്ഷ്യസേ ച പരന്തപ
    യദി സമ്പത്സ്യസേ പുത്രൈഃ സഹാമാത്യൈർ നരാധിപ
28 സംയുഗേ വൈ മഹാരാജ ദൃശ്യതേ സുമഹാൻ ക്ഷയഃ
    ക്ഷയേ ചോഭയതോ രാജൻ കം ധർമം അനുപശ്യസി
29 പാണ്ഡവൈർ നിഹതൈഃ സംഖ്യേ പുത്രൈർ വാപി മഹാബലൈഃ
    യദ് വിന്ദേഥാഃ സുഖം രാജംസ് തദ് ബ്രൂഹി ഭരതർഷഭ
30 ശൂരാശ് ച ഹി കൃതാസ്ത്രാശ് ച സർവേ യുദ്ധാഭികാങ്ക്ഷിണഃ
    പാണ്ഡവാസ് താവകാശ് ചൈവ താൻ രക്ഷ മഹതോ ഭയാത്
31 ന പശ്യേമ കുരൂൻ സർവാൻ പാണ്ഡവാംശ് ചൈവ സംയുഗേ
    ക്ഷീണാൻ ഉഭയതഃ ശൂരാൻ രഥേഭ്യോ രഥിഭിർ ഹതാൻ
32 സമവേതാഃ പൃഥിവ്യാം ഹി രാജാനോ രാജസത്തമ
    അമർഷവശം ആപന്നാ നാശയേയുർ ഇമാഃ പ്രജാഃ
33 ത്രാഹി രാജന്ന് ഇമം ലോകം ന നശ്യേയുർ ഇമാഃ പ്രജാഃ
    ത്വയി പ്രകൃതിം ആപന്നേ ശേഷം സ്യാത് കുരുനന്ദന
34 ശുക്ലാ വദാന്യാ ഹ്രീമന്ത ആര്യാഃ പുണ്യാഭിജാതയഃ
    അന്യോന്യസചിവാ രാജംസ് താൻ പാഹി മഹതോ ഭയാത്
35 ശിവേനേമേ ഭൂമിപാലാഃ സമാഗമ്യ പരസ്പരം
    സഹ ഭുക്ത്വാ ച പീത്വാ ച പ്രതിയാന്തു യഥാ ഗൃഹം
36 സുവാസസഃ സ്രഗ്വിണശ് ച സത്കൃത്യ ഭരതർഷഭ
    അമർഷാംശ് ച നിരാകൃത്യ വൈരാണി ച പരന്തപ
37 ഹാർദം യത് പാണ്ഡവേഷ്വ് ആസീത് പ്രാപ്തേ ഽസ്മിന്ന് ആയുഷഃ ക്ഷയേ
    തദ് ഏവ തേ ഭവത്യ് അദ്യ ശശ്വച് ച ഭരതർഷഭ
38 ബാലാ വിഹീനാഃ പിത്രാ തേ ത്വയൈവ പരിവർധിതാഃ
    താൻ പാലയ യഥാന്യായം പുത്രാംശ് ച ഭരതർഷഭ
39 ഭവതൈവ ഹി രക്ഷ്യാസ് തേ വ്യസനേഷു വിശേഷതഃ
    മാ തേ ധർമസ് തഥൈവാർഥോ നശ്യേത ഭരതർഷഭ
40 ആഹുസ് ത്വാം പാണ്ഡവാ രാജന്ന് അഭിവാദ്യ പ്രസാദ്യ ച
    ഭവതഃ ശാസനാദ് ദുഃഖം അനുഭൂതം സഹാനുഗൈഃ
41 ദ്വാദശേമാനി വർഷാണി വനേ നിർവ്യുഷിതാനി നഃ
    ത്രയോദശം തഥാജ്ഞാതൈഃ സജനേ പരിവത്സരം
42 സ്ഥാതാ നഃ സമയേ തസ്മിൻ പിതേതി കൃതനിശ്ചയാഃ
    നാഹാസ്മ സമയം താത തച് ച നോ ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ
43 തസ്മിൻ നഃ സമയേ തിഷ്ഠ സ്ഥിതാനാം ഭരതർഷഭ
    നിത്യം സങ്ക്ലേശിതാ രാജൻ സ്വരാജ്യാംശം ലഭേമഹി
44 ത്വം ധർമം അർഥം യുഞ്ജാനഃ സമ്യങ് നസ് ത്രാതും അർഹസി
    ഗുരുത്വം ഭവതി പ്രേക്ഷ്യ ബഹൂൻ ക്ലേശാംസ് തിതിക്ഷ്മഹേ
45 സ ഭവാൻ മാതൃപിതൃവദ് അസ്മാസു പ്രതിപദ്യതാം
    ഗുരോർ ഗരീയസീ വൃത്തിർ യാ ച ശിഷ്യസ്യ ഭാരത
46 പിത്രാ സ്ഥാപയിതവ്യാ ഹി വയം ഉത്പഥം ആസ്ഥിതാഃ
    സംസ്ഥാപയ പഥിഷ്വ് അസ്മാംസ് തിഷ്ഠ രാജൻ സ്വവർത്മനി
47 ആഹുശ് ചേമാം പരിഷദം പുത്രാസ് തേ ഭരതർഷഭ
    ധർമജ്ഞേഷു സഭാസത്സു നേഹ യുക്തം അസാമ്പ്രതം
48 യത്ര ധർമോ ഹ്യ് അധർമേണ സത്യം യത്രാനൃതേന ച
    ഹന്യതേ പ്രേക്ഷമാണാനാം ഹതാസ് തത്ര സഭാസദഃ
49 വിദ്ധോ ധർമോ ഹ്യ് അധർമേണ സഭാം യത്ര പ്രപദ്യതേ
    ന ചാസ്യ ശല്യം കൃന്തന്തി വിദ്ധാസ് തത്ര സഭാസദഃ
    ധർമ ഏതാൻ ആരുജതി യഥാ നദ്യ് അനുകൂലജാൻ
50 യേ ധർമം അനുപശ്യന്തസ് തൂഷ്ണീം ധ്യായന്ത ആസതേ
    തേ സത്യം ആഹുർ ധർമം ച ന്യായ്യം ച ഭരതർഷഭ
51 ശക്യം കിം അന്യദ് വക്തും തേ ദാനാദ് അന്യജ് ജനേശ്വര
    ബ്രുവന്തു വാ മഹീപാലാഃ സഭായാം യേ സമാസതേ
    ധർമാർഥൗ സമ്പ്രധാര്യൈവ യദി സത്യം ബ്രവീമ്യ് അഹം
52 പ്രമുഞ്ചേമാൻ മൃത്യുപാശാത് ക്ഷത്രിയാൻ ക്ഷത്രിയർഷഭ
    പ്രശാമ്യ ഭരതശ്രേഷ്ഠ മാ മന്യുവശം അന്വഗാഃ
53 പിത്ര്യം തേഭ്യഃ പ്രദായാംശം പാണ്ഡവേഭ്യോ യഥോചിതം
    തതഃ സപുത്രഃ സിദ്ധാർഥോ ഭുങ്ക്ഷ്വ ഭോഗാൻ പരന്തപ
54 അജാതശത്രും ജാനീഷേ സ്ഥിതം ധർമേ സതാം സദാ
    സപുത്രേ ത്വയി വൃത്തിം ച വർതതേ യാം നരാധിപ
55 ദാഹിതശ് ച നിരസ്തശ് ച ത്വാം ഏവോപാശ്രിതഃ പുനഃ
    ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം ത്വയൈവാസൗ സപുത്രേണ വിവാസിതഃ
56 സ തത്ര നിവസൻ സർവാൻ വശം ആനീയ പാർഥിവാൻ
    ത്വൻ മുഖാൻ അകരോദ് രാജൻ ന ച ത്വാം അത്യവർതത
57 തസ്യൈവം വർതമാനസ്യ സൗബലേന ജിഹീർഷതാ
    രാഷ്ട്രാണി ധനധാന്യം ച പ്രയുക്തഃ പരമോപധിഃ
58 സ താം അവസ്ഥാം സമ്പ്രാപ്യ കൃഷ്ണാം പ്രേക്ഷ്യ സഭാ ഗതാം
    ക്ഷത്രധർമാദ് അമേയാത്മാ നാകമ്പത യുധിഷ്ഠിരഃ
59 അഹം തു തവ തേഷാം ച ശ്രേയ ഇച്ഛാമി ഭാരത
    ധർമാദ് അർഥാത് സുഖാച് ചൈവ മാ രാജൻ നീനശഃ പ്രജാഃ
60 അനർഥം അർഥം മന്വാനാ അർഥം വാനർഥം ആത്മനഃ
    ലോഭേ ഽതിപ്രസൃതാൻ പുത്രാൻ നിഗൃഹ്ണീഷ്വ വിശാം പതേ
61 സ്ഥിതാഃ ശുശ്രൂഷിതും പാർഥാഃ സ്ഥിതാ യോദ്ധും അരിന്ദമാഃ
    യത് തേ പഥ്യതമം രാജംസ് തസ്മിംസ് തിഷ്ഠ പരന്തപ
62 തദ് വാക്യം പാർഥിവാഃ സർവേ ഹൃദയൈഃ സമപൂജയൻ
    ന തത്ര കശ് ചിദ് വക്തും ഹി വാചം പ്രാകാമദ് അഗ്രതഃ