മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം54
| ←അധ്യായം53 | മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം രചന: അധ്യായം54 |
അധ്യായം55→ |
1 [ദുർ]
ന ഭേതവ്യം മഹാരാജ ന ശോച്യാ ഭവതാ വയം
സമർഥാഃ സ്മ പരാൻ രാജൻ വിജേതും സമരേ വിഭോ
2 വനം പ്രവ്രാജിതാൻ പാർഥാൻ യദ് ആയാൻ മധുസൂദനഃ
മഹതാ ബലചക്രേണ പരരാഷ്ട്രാവമർദിനാ
3 കേകയാ ധൃഷ്ടകേതുശ് ച ധൃഷ്ടദ്യുമ്നശ് ച പാർഷതഃ
രാജാനശ് ചാന്വയുഃ പാർഥാൻ ബഹവോ ഽന്യേ ഽനുയായിനഃ
4 ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥസ്യ ചാദൂരാത് സമാജഗ്മുർ മഹാരഥാഃ
വ്യഗർഹയംശ് ച സംഗമ്യ ഭവന്തം കുരുഭിഃ സഹ
5 തേ യുധിഷ്ഠിരം ആസീനം അജിനൈഃ പ്രതിവാസിതം
കൃഷ്ണ പ്രധാനാഃ സംഹത്യ പര്യുപാസന്ത ഭാരത
6 പ്രത്യാദാനം ച രാജ്യസ്യ കാര്യം ഊചുർ നരാധിപാഃ
ഭവതഃ സാനുബന്ധസ്യ സമുച്ഛേദം ചികീർഷവഃ
7 ശ്രുത്വാ ചൈതൻ മയോക്താസ് തു ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാസ് തദാ
ജ്ഞാതിക്ഷയഭയാദ് രാജൻ ഭീതേന ഭരതർഷഭ
8 ന തേ സ്ഥാസ്യന്തി സമയേ പാണ്ഡവാ ഇതി മേ മതിഃ
സമുച്ഛേദം ഹി നഃ കൃത്സ്നം വാസുദേവശ് ചികീർഷതി
9 ഋതേ ച വിദുരം സർവേ യൂയം വധ്യാ മഹാത്മനഃ
ധൃതരാഷ്ട്രശ് ച ധർമജ്ഞോ ന വധ്യഃ കുരുസത്തമഃ
10 സമുച്ഛേദം ച കൃത്സ്നം നഃ കൃത്വാ താത ജനാർദനഃ
ഏകരാജ്യം കുരൂണാം സ്മ ചികീർഷതി യുധിഷ്ഠിരേ
11 തത്ര കിം പ്രാപ്തകാലം നഃ പ്രണിപാതഃ പലായനം
പ്രാണാൻ വാ സമ്പരിത്യജ്യ പ്രതിയുധ്യാമഹേ പരാൻ
12 പ്രതിയുദ്ധേ തു നിയതഃ സ്യാദ് അസ്മാകം പരാജയഃ
യുധിഷ്ഠിരസ്യ സർവേ ഹി പാർഥിവാ വശവർതിനഃ
13 വിരക്ത രാഷ്ട്രാശ് ച വയം മിത്രാണി കുപിതാനി നഃ
ധിക്കൃതാഃ പാർഥിവൈഃ സർവൈഃ സ്വജനേന ച സർവശഃ
14 പ്രണിപാതേ തു ദോഷോ ഽസ്തി ബന്ധൂനാം ശാശ്വതീഃ സമാഃ
പിതരം ത്വ് ഏവ ശോചാമി പ്രജ്ഞാ നേത്രം ജനേശ്വരം
മത്കൃതേ ദുഃഖം ആപന്നം ക്ലേശം പ്രാപ്തം അനന്തകം
15 കൃതം ഹി തവ പുത്രൈശ് ച പരേഷാം അവരോധനം
മത്പ്രിയാർഥം പുരൈവൈതദ് വിദിതം തേ നരോത്തമ
16 തേ രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സാമാത്യസ്യ മഹാരഥാഃ
വൈരം പതികരിഷ്യന്തി കുലോച്ഛേദേന പാണ്ഡവാഃ
17 തതോ ദ്രോണോ ഽബ്രവീദ് ഭീഷ്മഃ കൃപോ ദ്രൗണിശ് ച ഭാരത
മത്വാ മാം മഹതീം ചിന്താം ആസ്ഥിതം വ്യഥിതേന്ദ്രിയം
18 അഭിദ്രുഗ്ധാഃ പരേ ചേൻ നോ ന ഭേതവ്യം പരന്തപ
അസമർഥാഃ പരേ ജേതും അസ്മാൻ യുധി ജനേശ്വര
19 ഏകൈകശഃ സമർഥാഃ സ്മോ വിജേതും സർവപാർഥിവാൻ
ആഗച്ഛന്തു വിനേഷ്യാമോ ദർപം ഏഷാം ശിതൈഃ ശരൈഃ
20 പുരൈകേന ഹി ഭീഷ്മേണ വിജിതാഃ സർവപാർഥിവാഃ
മൃതേ പിതര്യ് അഭിക്രുദ്ധോ രഥേനൈകേന ഭാരത
21 ജഘാന സുബഹൂംസ് തേഷാം സംരബ്ധഃ കുരുസത്തമഃ
തതസ് തേ ശരണം ജഗ്മുർ ദേവവ്രതം ഇമം ഭയാത്
22 സ ഭീഷ്മഃ സുസമർഥോ ഽയം അസ്മാഭിഃ സഹിതോ രണേ
പരാൻ വിജേതും തസ്മാത് തേ വ്യേതു ഭീർ ഭരതർഷഭ
ഇത്യ് ഏഷാം നിശ്ചയോ ഹ്യ് ആസീത് തത് കാലം അമിതൗജസാം
23 പുരാ പരേഷാം പൃഥിവീ കൃത്സ്നാസീദ് വശവർതിനീ
അസ്മാൻ പുനർ അമീ നാദ്യ സമർഥാ ജേതും ആഹവേ
ഛിന്നപക്ഷാഃ പരേ ഹ്യ് അദ്യ വീര്യഹീനാശ് ച പാണ്ഡവാഃ
24 അസ്മത് സംസ്ഥാ ച പൃഥിവീ വർതതേ ഭരതർഷഭ
ഏകാർഥാഃ സുഖദുഃഖേഷു മയാനീതാശ് ച പാർഥിവാഃ
25 അപ്യ് അഗ്നിം പ്രവിശേയുസ് തേ സമുദ്രം വാ പരന്തപ
മദർഥേ പാർഥിവാഃ സർവേ തദ് വിദ്ധി കുരുസത്തമ
26 ഉന്മത്തം ഇവ ചാപി ത്വാം പ്രഹസന്തീഹ ദുഃഖിതം
വിലപന്തം ബഹുവിധം ഭീതം പരവികത്ഥനേ
27 ഏഷാം ഹ്യ് ഏകൈകശോ രാജ്ഞാം സമർഥഃ പാണ്ഡവാൻ പ്രതി
ആത്മാനം മന്യതേ സർവോ വ്യേതു തേ ഭയം ആഗതം
28 സർവാം സമഗ്രാം സേനാം മേ വാസവോ ഽപി ന ശക്നുയാത്
ഹന്തും അക്ഷയ്യ രൂപേയം ബ്രഹ്മണാപി സ്വയംഭുവാ
29 യുധിഷ്ഠിരഃ പുരം ഹിത്വാ പഞ്ച ഗ്രാമാൻ സ യാചതി
ഭീതോ ഹി മാമകാത് സൈന്യാത് പ്രഭാവാച് ചൈവ മേ പ്രഭോ
30 സമർഥം മന്യസേ യച് ച കുന്തീപുത്രം വൃകോദരം
തൻ മിഥ്യാ ന ഹി മേ കൃത്സ്നം പ്രഭാവം വേത്ഥ ഭാരത
31 മത്സമോ ഹി ഗദായുദ്ധേ പൃഥിവ്യാം നാസ്തി കശ് ചന
നാസീത് കശ് ചിദ് അതിക്രാന്തോ ഭവിതാ ന ച കശ് ചന
32 യുക്തോ ദുഃഖോചിതശ് ചാഹം വിദ്യാ പാരഗതസ് തഥാ
തസ്മാൻ ന ഭീമാൻ നാന്യേഭ്യോ ഭയം മേ വിദ്യതേ ക്വ ചിത്
33 ദുര്യോധന സമോ നാസ്തി ഗദായാം ഇതി നിശ്ചയഃ
സങ്കർഷണസ്യ ഭദ്രം തേ യത് തദൈനം ഉപാവസം
34 യുദ്ധേ സങ്കർഷണ സമോ ബലേനാഭ്യധികോ ഭുവി
ഗദാപ്രഹാരം ഭീമോ മേ ന ജാതു വിഷഹേദ് യുധി
35 ഏകം പ്രഹാരം യം ദദ്യാം ഭീമായ രുഷിതോ നൃപ
സ ഏവൈനം നയേദ് ഘോരം ക്ഷിപ്രം വൈവസ്വതക്ഷയം
36 ഇച്ഛേയം ച ഗദാഹസ്തം രാജൻ ദ്രഷ്ടും വൃകോദരം
സുചിരം പ്രാർഥിതോ ഹ്യ് ഏഷ മമ നിത്യം മനോരഥഃ
37 ഗദയാ നിഹതോ ഹ്യ് ആജൗ മമ പാർഥോ വൃകോദരഃ
വിശീർണഗാത്രഃ പൃഥിവീം പരാസുഃ പ്രപതിഷ്യതി
38 ഗദാപ്രഹാരാഭിഹതോ ഹിമവാൻ അപി പർവതഃ
സകൃൻ മയാ വിശീര്യേത ഗിരിഃ ശതസഹസ്രധാ
39 സ ചാപ്യ് ഏതദ് വിജാനാതി വാസുദേവാർജുനൗ തഥാ
ദുര്യോധന സമോ നാസ്തി ഗദായാം ഇതി നിശ്ചയഃ
40 തത് തേ വൃകോദരമയം ഭയം വ്യൃതു മഹാഹവേ
വ്യപനേഷ്യാമ്യ് അഹം ഹ്യ് ഏനം മാ രാജൻ വിമനാ ഭവ
41 തസ്മിൻ മയാ ഹതേ ക്ഷിപ്രം അർജുനം ബഹവോ രഥാഃ
തുല്യരൂപാ വിശിഷ്ടാശ് ച ക്ഷേപ്സ്യന്തി ഭരതർഷഭ
42 ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ കൃപോ ദ്രൗണിഃ കർണോ ഭൂരിശ്രവാസ് തഥാ
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷാധിപഃ ശല്യഃ സിന്ധുരാജോ ജയദ്രഥഃ
43 ഏകൈക ഏഷാം ശക്തസ് തു ഹന്തും ഭാരത പാണ്ഡവാൻ
സമസ്താസ് തു ക്ഷണേനൈതാൻ നേഷ്യന്തി യമസാദനം
44 സമഗ്രാ പാർഥിവീ സേനാ പാർഥം ഏകം ധനഞ്ജയം
കസ്മാദ് അശക്താ നിർജേതും ഇതി ഹേതുർ ന വിദ്യതേ
45 ശരവ്രാതൈസ് തു ഭീഷ്മേണ ശതശോ ഽഥ സഹസ്രശഃ
ദ്രോണ ദ്രൗണികൃപൈശ് ചൈവ ഗന്താ പാർഥോ യമക്ഷയം
46 പിതാമഹോ ഹി ഗാംഗേയഃ ശന്തനോർ അധി ഭാരത
ബ്രഹ്മർഷിസദൃശോ ജജ്ഞേ ദേവൈർ അപി ദുരുത്സഹഃ
പിത്രാ ഹ്യ് ഉക്തഃ പ്രസന്നേന നാകാമസ് ത്വം മരിഷ്യസി
47 ബ്രഹ്മർഷേശ് ച ഭരദ്വാജാദ് ദ്രോണ്യാം ദ്രോണോ വ്യജായത
ദ്രോണാജ് ജജ്ഞേ മഹാരാജ ദ്രൗണിശ് ച പരമാസ്ത്രവിത്
48 കൃപശ് ചാചായ മുഖ്യോ ഽയം മഹർഷേർ ഗൗതമാദ് അപി
ശരസ്തംബോദ്ഭവഃ ശ്രീമാൻ അവധ്യ ഇതി മേ മതിഃ
49 അയോനിജം ത്രയം ഹ്യ് ഏതത് പിതാ മാതാ ച മാതുലഃ
അശ്വത്ഥാമ്നോ മഹാരാജ സ ച ശൂരഃ സ്ഥിതോ മമ
50 സർവ ഏതേ മഹാരാജ ദേവകൽപാ മഹാരഥാഃ
ശക്രസ്യാപി വ്യഥാം കുര്യുഃ സംയുഗേ ഭരതർഷഭ
51 ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാണാം ച തുല്യഃ കർണോ മതോ മമ
അനുജ്ഞാതശ് ച രാമേണ മത്സമോ ഽസീതി ഭാരത
52 കുണ്ഡലേ രുചിരേ ചാസ്താം കർണസ്യ സഹജേ ശുഭേ
തേ ശച്യ് അർഥേ മഹേന്ദ്രേണ യാചിതഃ സ പരന്തപഃ
അമോഘയാ മഹാരാജ ശക്ത്യാ പരമഭീമയാ
53 തസ്യ ശക്ത്യോപഗൂഢസ്യ കസ്മാജ് ജീവേദ് ധനഞ്ജയഃ
വിജയോ മേ ധ്രുവം രാജൻ ഫലം പാണാവ് ഇവാഹിതം
അഭിവ്യക്തഃ പരേഷാം ച കൃത്സ്നോ ഭുവി പരാജയഃ
54 അഹ്നാ ഹ്യ് ഏകേന ഭീഷ്മോ ഽയം അയുതം ഹന്തി ഭാരത
തത് സമാശ് ച മഹേഷ്വാസാ ദ്രോണ ദ്രൗണികൃപാ അപി
55 സംശപ്താനി ച വൃന്ദാനി ക്ഷത്രിയാണാം പരന്തപ
അർജുനം വയം അസ്മാൻ വാ ധനഞ്ജയ ഇതി സ്മ ഹ
56 താംശ് ചാലം ഇതി മന്യന്തേ സവ്യസാചി വധേ വിഭോ
പാർഥിവാഃ സ ഭവാൻ രാജന്ന് അകസ്മാദ് വ്യഥതേ കഥം
57 ഭീമസേനേ ച നിഹതേ കോ ഽന്യോ യുധ്യേത ഭാരത
പരേഷാം തൻ മമാചക്ഷ്വ യദി വേത്ഥ പരന്തപ
58 പഞ്ച തേ ഭ്രാതരഃ സർവേ ധൃഷ്ടദ്യുമ്നോ ഽഥ സാത്യകിഃ
പരേഷാം സപ്ത യേ രാജൻ യോധാഃ പരമകം ബലം
59 അസ്മാകം തു വിശിഷ്ടാ യേ ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദയഃ
ദ്രൗണിർ വൈകർതനഃ കർണഃ സോമദത്തോ ഽഥ ബാഹ്ലികഃ
60 പ്രാഗ്ജ്യോതിഷാധിപഃ ശല്യ ആവന്ത്യോ ഽഥ ജയദ്രഥഃ
ദുഃശാസനോ ദുർമുഖശ് ച ദുഃസഹശ് ച വിശാം പതേ
61 ശ്രുതായുശ് ചിത്രസേനശ് ച പുരുമിത്രോ വിവിംശതിഃ
ശലോ ഭൂരിശ്രവാശ് ചോഭൗ വികർണശ് ച തവാത്മജഃ
62 അക്ഷൗഹിണ്യോ ഹി മേ രാജൻ ദശൈകാ ച സമാഹൃതാഃ
ന്യൂനാഃ പരേഷാം സപ്തൈവ കസ്മാൻ മേ സ്യാത് പരാജയഃ
63 ബലം ത്രിഗുണതോ ഹീനം യോധ്യം പ്രാഹ ബൃഹസ്പതിഃ
പരേഭ്യസ് ത്രിഗുണാ ചേയം മമ രാജന്ന് അനീകിനീ
64 ഗുണഹീനം പരേഷാം ച ബഹു പശ്യാമി ഭാരത
ഗുണോദയം ബഹുഗുണം ആത്മനശ് ച വിശാം പതേ
65 ഏതത് സർവം സമാജ്ഞായ ബലാഗ്ര്യം മമ ഭാരത
ന്യൂനതാം പാണ്ഡവാനാം ച ന മോഹം ഗന്തും അർഹസി
66 ഇത്യ് ഉക്ത്വാ സഞ്ജയം ഭൂയഃ പര്യപൃച്ഛത ഭാരത
വിധിത്സുഃ പ്രാപ്തകാലാനി ജ്ഞാത്വാ പരപുരഞ്ജയഃ