മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം49

മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം49

1 [ധൃ]
     കിം അസൗ പാണ്ഡവോ രാജാ ധർമപുത്രോ ഽഭ്യഭാഷത
     ശ്രുത്വേമാ ബഹുലാഃ സേനാഃ പ്രത്യർഥേന സമാഗതാഃ
2 കിം ഇച്ഛത്യ് അഭിസംരംഭാദ് യോത്സ്യമാനോ യുധിഷ്ഠിരഃ
     കസ്യ സ്വിദ് ഭ്രാതൃപുത്രാണാം ചിന്താസു മുഖം ഈക്ഷതേ
3 കേ സ്വിദ് ഏനം വാരയന്തി ശാമ്യ യുധ്യേതി വാ പുനഃ
     നികൃത്യാ കോപിതം മന്ദൈർ ധർമജ്ഞം ധർമചാരിണം
4 [സമ്ജയ]
     രാജ്ഞോ മുഖം ഉദീക്ഷന്തേ പാഞ്ചാലാഃ പാണ്ഡവൈഃ സഹ
     യുധിഷ്ഠിരസ്യ ഭദ്രം തേ സ സർവാൻ അനുശാസ്തി ച
5 പൃഥഗ് ബൂതാഃ പാണ്ഡവാനാം പാഞ്ചാലാനാം രഥവ്രജാഃ
     ആയാന്തം അഭിനന്ദന്തി കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം
6 തമഃ സൂര്യം ഇവോദ്യന്തം കൗന്തേയം ദീപ്തതേജസം
     പാഞ്ചാലാഃ പ്രതിനന്ദന്തി തേജോരാശിം ഇവോദ്യതം
7 ആ ഗോപാലാവി പാലേഭ്യോ നന്ദമാനം യുധിഷ്ഠിരം
     പാഞ്ചാലാഃ കേകയാ മത്സ്യാഃ പ്രതിനന്ദന്തി പാണ്ഡവം
8 ബ്രാഹ്മണ്യോ രാജപുത്ര്യശ് ച വിശാം ദുഹിതരശ് ച യാഃ
     ക്രീഡന്ത്യോ ഽഭിസമായാന്തി പാർഥം സംനദ്ധം ഈക്ഷിതും
9 സഞ്ജയാചക്ഷ്വ കേനാസ്മാൻ പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
     ധൃഷ്ടദ്യുമ്നേന സേനാന്യാ സോമകാഃ കിംബലാ ഇവ
10 ഗാവൽഗണിസ് തു തത് പൃഷ്ടഃ സഭായാം കുരുസംസദി
    നിഃശ്വസ്യ സുഭൃശം ദീർഘം മുഹുഃ സഞ്ചിന്തയന്ന് ഇവ
    തത്രാനിമിത്തതോ ദൈവാത് സൂതം കശ്മലം ആവിശത്
11 തദാചചക്ഷേ പുരുഷഃ സഭായാം രാജസംസദി
    സഞ്ജയോ ഽയം മഹാരാജ മൂർച്ഛിതഃ പതിതോ ഭുവി
    വാചം ന സൃജതേ കാഞ്ചിദ് ധീന പ്രജ്ഞോ ഽൽപചേതനഃ
12 അപശ്യത് സഞ്ജയോ നൂനം കുന്തീപുത്രാൻ മഹാരഥാൻ
    തൈർ അസ്യ പുരുഷവ്യാഘ്രൈർ ഭൃശം ഉദ്വേജിതം മനഃ
13 സഞ്ജയശ് ചേതനാം ലബ്ധ്വാ പ്രത്യാശ്വസ്യേദം അബ്രവീത്
    ധൃതരാഷ്ട്രം മഹാരാജ സഭായാം കുരുസംസദി
14 ദൃഷ്ടവാൻ അസ്മി രാജേന്ദ്ര കുന്തീപുത്രാൻ മഹാരഥാൻ
    മത്സ്യരാജഗൃഹാവാസാദ് അവരോധേന കർശിതാൻ
    ശൃണു യൈർ ഹി മഹാരാജ പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
15 യോ നൈവ രോഷാൻ ന ഭയാൻ ന കാമാൻ നാർഥകാരണാത്
    ന ഹേതുവാദാദ് ധമാത്മാ സത്യം ജഹ്യാത് കഥം ചന
16 യഃ പ്രമാണം മഹാരാജ ധർമേ ധർമഭൃതാം വരഃ
    അജാതശത്രുണാ തേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
17 യസ്യ ബാഹുബലേ തുല്യഃ പൃഥിവ്യാം നാസ്തി കശ് ചന
    യോ വൈ സർവാൻ മഹീപാലാൻ വശേ ചക്രേ ധനുർധരഃ
    തേന വോ ഭീമസേനേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
18 നിഃസൃതാനാം ജതു ഗൃഹാദ് ധിഡിംബാത് പുരുഷാദകാത്
    യ ഏഷാം അഭവദ് ദ്വീപഃ കുന്തീപുത്രോ വൃകോദരഃ
19 യാജ്ഞസേനീം അഥോ യത്ര സിന്ധുരാജോ ഽപകൃഷ്ടവാൻ
    തത്രൈഷാം അഭവദ് ദ്വീപഃ കുന്തീപുത്രോ വൃകോദരഃ
20 യശ് ച താൻ സംഗതാൻ സർവാൻ പാണ്ഡവാൻ വാരണാവതേ
    ദഹ്യതോ മോചയാം ആസ തേന വസ് തേ ഽഭ്യയുഞ്ജത
21 കൃഷ്ണായാശ് ചരതാ പ്രീതിം യേന ക്രോധവശാ ഹതാഃ
    പ്രവിശ്യ വിഷമം ഘോരം പർവതം ഗന്ധമാദനം
22 യസ്യ നാമായുതം വീര്യം ഭുജയോഃ സാരം അർപിതം
    തേന വോ ഭീമസേനേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
23 കൃഷ്ണ ദ്വിതീയോ വിക്രമ്യ തുഷ്ട്യർഥം ജാതവേദസഃ
    അജയദ് യഃ പുരാ വീരോ യുധ്യമാനം പുരന്ദരം
24 യഃ സ സാക്ഷാൻ മഹാദേവം ഗിരിശം ശൂലപാണിനം
    തോഷയാം ആസ യുദ്ധേന ദേവദേവം ഉമാപതിം
25 യശ് ച സർവാൻ വശേ ചക്രേ ലോകപാലാൻ ധനുർധരഃ
    തേന വോ വിജയേനാജൗ പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
26 യഃ പ്രതീചീം ദിശം ചക്രേ വശേ മേച്ഛ ഗനായുതാം
    സ തത്ര നകുലോ യോദ്ധാ ചിത്രയോധീ വ്യവസ്ഥിതഃ
27 തേന വോ ദർശനീയേന വീരേണാതി ധനുർഭൃതാ
    മാദ്രീപുത്രേണ കൗരവ്യ പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
28 യഃ കാശീൻ അംഗമഗധാൻ കലിംഗാംശ് ച യുധാജയത്
    തേന വഃ സഹദേവേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
29 യസ്യ വീര്യേണ സദൃശാശ് ചത്വാരോ ഭുവി മാനവാഃ
    അശ്വത്ഥാമാ ധൃഷ്ടകേതുഃ പ്രദ്യുമ്നോ രുക്മിർ ഏവ ച
30 തേന വഃ സഹദേവേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
    യവീയസാ നൃവീരേണ മാദ്രീ നന്ദികരേണ ച
31 തപശ് ചചാര യാ ഘോരം കാശികന്യാ പുരാ സതീ
    ഭീഷ്മസ്യ വധം ഇച്ഛന്തീ പ്രേത്യാപി ഭരതർഷഭ
32 പാഞ്ചാലസ്യ സുതാ ജജ്ഞേ ദൈവാച് ച സ പുനഃ പുമാൻ
    സ്ത്രീപുംസോഃ പുരുഷവ്യാഘ്ര യഃ സ വേദ ഗുണാഗുണാൻ
33 യഃ കലിംഗാൻ സമാപേദേ പാഞ്ചാലോ യുദ്ധദുർമദഃ
    ശിഖണ്ഡിനാ വഃ കുരവഃ കൃതാസ്ത്രേണാഭ്യയുഞ്ജത
34 യാം യക്ഷഃ പുരുഷം ചക്രേ ഭീഷ്മസ്യ നിധനേ കില
    മഹേഷ്വാസേന രൗദ്രേണ പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
35 മഹേഷ്വാസാ രാജപുത്രാ ഭാരതഃ പഞ്ച കേകയാഃ
    സുമൃഷ്ടകവചാഃ ശൂരാസ് തൈശ് ച വസ് തേ ഽഭ്യയുഞ്ജത
36 യോ ദീർഘബാഹുഃ ക്ഷിപ്രാസ്ത്രോ ധൃതിമാൻ സത്യവിക്രമഃ
    തേന വോ വൃഷ്ണിവീരേണ യുയുധാനേന സംഗരഃ
37 യ ആസീച് ഛരണം കാലേ പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം
    രണേ തേന വിരാടേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
38 യഃ സ കാശിപതീ രാജാ വാരാണസ്യാം മഹാരഥഃ
    സ തേഷാം അഭവദ് യോധാ തേന വസ് തേ ഽഭ്യയുഞ്ജത
39 ശിശുഭിർ ദുർജയൈഃ സംഖ്യേ ദ്രൗപദേയൈർ മഹാത്മഭിഃ
    ആശീവിഷസമസ്പർശൈഃ പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
40 യഃ കൃഷ്ണ സദൃശോ വീര്യേ യുധിഷ്ഠിര സമോ ദമേ
    തേനാഭിമന്യുനാ സംഖ്യേ പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
41 യശ് ചൈവാപ്രതിമോ വീര്യേ ധൃഷ്ടകേതുർ മഹായശാഃ
    ദുഃസഹഃ സമരേ ക്രുദ്ധഃ ശൈശുപാലിർ മഹാരഥഃ
    തേന വശ് ചേദിരാജേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
42 യഃ സംശ്രയഃ പാണ്ഡവാനാം ദേവാനാം ഇവ വാസവഃ
    തേന വോ വാസുദേവേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത
43 തഥാ ചേദിപതേർ ഭ്രാതാ ശരഭോ ഭരതർഷഭ
    കരകർഷേണ സഹിതസ് താഭ്യാം വസ് തേ ഽഭ്യയുഞ്ജത
44 ജാരാ സന്ധിഃ സഹദേവോ ജയത്സേനശ് ച താവ് ഉഭൗ
    ദ്രുപദശ് ച മഹാതേജാ ബലേന മഹതാ വൃതഃ
    ത്യക്താത്മാ പാണ്ഡവാർഥായ യോത്സ്യമാനോ വ്യവസ്ഥിതഃ
45 ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവഃ പ്രാച്യോദീച്യാ മഹീക്ഷിതഃ
    ശതശോ യാൻ അപാശ്രിത്യ ധർമരാജോ വ്യവസ്ഥിതഃ