മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം39
| ←അധ്യായം38 | മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം രചന: അധ്യായം39 |
അധ്യായം40→ |
1 [ധൃ]
അനീശ്വരോ ഽയം പുരുഷോ ഭവാഭവേ; സൂത്രപ്രോതാ ദാരുമയീവ യോഷാ
ധാത്രാ ഹി ദിഷ്ടസ്യ വശേ കിലായം; തസ്മാദ് വദ ത്വം ശ്രവണേ ഘൃതോ ഽഹം
2 അപ്രാപ്തകാലം വചനം ബൃഹസ്പതിർ അപി ബ്രുവൻ
ലഭതേ ബുദ്ധ്യവജ്ഞാനം അവമാനം ച ഭാരത
3 പ്രിയോ ഭവതി ദാനേന പ്രിയവാദേന ചാപരഃ
മന്ത്രം മൂലബലേനാന്യോ യഃ പ്രിയഃ പ്രിയ ഏവ സഃ
4 ദ്വേഷ്യോ ന സാധുർ ഭവതി ന മേധാവീ ന പണ്ഡിതഃ
പ്രിയേ ശുഭാനി കർമാണി ദ്വേഷ്യേ പാപാനി ഭാരത
5 ന സ ക്ഷയോ മഹാരാജ യഃ ക്ഷയോ വൃദ്ധിം ആവഹേത്
ക്ഷയഃ സ ത്വ് ഇഹ മന്തവ്യോ യം ലബ്ധ്വാ ബഹു നാശയേത്
6 സമൃദ്ധാ ഗുണതഃ കേ ചിദ് ഭവന്തി ധനതോ ഽപരേ
ധനവൃദ്ധാൻ ഗുണൈർ ഹീനാൻ ധൃതരാഷ്ട്ര വിവർജയേത്
7 [ധൃ]
സർവം ത്വം ആയതീ യുക്തം ഭാഷസേ പ്രാജ്ഞസംമതം
ന ചോത്സഹേ സുതം ത്യക്തും യതോ ധർമസ് തതോ ജയഃ
8 സ്വഭാവഗുണസമ്പന്നോ ന ജാതു വിനയാന്വിതഃ
സുസൂക്ഷ്മം അപി ഭൂതാനാം ഉപമർദം പ്രയോക്ഷ്യതേ
9 പരാപവാദ നിരതാഃ പരദുഃഖോദയേഷു ച
പരസ്പരവിരോധേ ച യതന്തേ സതതോഥിതാഃ
10 സ ദോഷം ദർശനം യേഷാം സംവാസേ സുമഹദ് ഭയം
അർഥാദാനേ മഹാൻ ദോഷഃ പ്രദാനേ ച മഹദ് ഭയം
11 യേ പാപാ ഇതി വിഖ്യാതാഃ സംവാസേ പരിഗർഹിതാഃ
യുക്താശ് ചാന്യൈർ മഹാദോഷൈർ യേ നരാസ് താൻ വിവർജയേത്
12 നിവർതമാനേ സൗഹാർദേ പ്രീതിർ നീചേ പ്രണശ്യതി
യാ ചൈവ ഫലനിർവൃത്തിഃ സൗഹൃദേ ചൈവ യത് സുഖം
13 യതതേ ചാപവാദായ യത്നം ആരഭതേ ക്ഷയേ
അൽപേ ഽപ്യ് അപകൃതേ മോഹാൻ ന ശാന്തിം ഉപഗച്ഛതി
14 താദൃശൈഃ സംഗതം നീചൈർ നൃശംസൈർ അകൃതാത്മഭിഃ
നിശാമ്യ നിപുണം ബുദ്ധ്യാ വിദ്വാൻ ദൂരാദ് വിവർജയേത്
15 യോ ജ്ഞാതിം അനുഗൃഹ്ണാതി ദരിദ്രം ദീനം ആതുരം
സപുത്രപശുഭിർ വൃദ്ധിം യശശ് ചാവ്യയം അശ്നുതേ
16 ജ്ഞാതയോ വർധനീയാസ് തൈർ യ ഇച്ഛന്ത്യ് ആത്മനഃ ശുഭം
കുലവൃദ്ധിം ച രാജേന്ദ്ര തസ്മാത് സാധു സമാചര
17 ശ്രേയസാ യോക്ഷ്യസേ രാജൻ കുർവാണോ ജ്ഞാതിസത്ക്രിയാം
വിഗുണാ ഹ്യ് അപി സംരക്ഷ്യാ ജ്ഞാതയോ ഭരതർഷഭ
18 കിം പുനർ ഗുണവന്തസ് തേ ത്വത്പ്രസാദാഭികാങ്ക്ഷിണഃ
പ്രസാദം കുരു ദീനാനാം പാണ്ഡവാനാം വിശാം പതേ
19 ദീയന്താം ഗ്രാമകാഃ കേ ചിത് തേഷാം വൃത്ത്യർഥം ഈശ്വര
ഏവം ലോകേ യശഃപ്രാപ്തോ ഭവിഷ്യത്സി നരാധിപ
20 വൃദ്ധേന ഹി ത്വയാ കാര്യം പുത്രാണാം താത രക്ഷണം
മയാ ചാപി ഹിതം വാച്യം വിദ്ധി മാം ത്വദ്ധിതൈഷിണം
21 ജ്ഞാതിഭിർ വിഗ്രഹസ് താത ന കർതവ്യോ ഭവാർഥിനാ
സുഖാനി സഹ ഭോജ്യാനി ജ്ഞാതിഭിർ ഭരതർഷഭ
22 സംഭോജനം സങ്കഥനം സമ്പ്രീതിശ് ച പരസ്പരം
ജ്ഞാതിഭിഃ സഹ കാര്യാണി ന വിരോധഃ കഥം ചന
23 ജ്ഞാതയസ് താരയന്തീഹ ജ്ഞാതയോ മജ്ജയന്തി ച
സുവൃത്താസ് താരയന്തീഹ ദുർവൃത്താ മജ്ജയന്തി ച
24 സുവൃത്തോ ഭവ രാജേന്ദ്ര പാണ്ഡവാൻ പ്രതി മാനദ
അധർഷണീയഃ ശത്രൂണാം തൈർ വൃതസ് ത്വം ഭവിഷ്യസി
25 ശ്രീമന്തം ജ്ഞാതിം ആസാദ്യ യോ ജ്ഞാതിർ അവസീദതി
ദിഗ്ധഹസ്തം മൃഗ ഇവ സ ഏനസ് തസ്യ വിന്ദതി
26 പശ്ചാദ് അപി നരശ്രേഷ്ഠ തവ താപോ ഭവിഷ്യതി
താൻ വാ ഹതാൻ സുതാൻ വാപി ശ്രുത്വാ തദ് അനുചിന്തയ
27 യേന ഖട്വാം സമാരൂഢഃ പരിതപ്യേത കർമണാ
ആദാവ് ഏവ ന തത് കുര്യാദ് അധ്രുവേ ജീവിതേ സതി
28 ന കശ് ചിൻ നാപനയതേ പുമാൻ അന്യത്ര ഭാർഗവാത്
ശേഷസമ്പ്രതിപത്തിസ് തു ബുദ്ധിമത്സ്വ് ഏവ തിഷ്ഠതി
29 ദുര്യോധനേന യദ്യ് ഏതത് പാപം തേഷു പുരാ കൃതം
ത്വയാ തത് കുലവൃദ്ധേന പ്രത്യാനേയം നരേശ്വര
30 താംസ് ത്വം പദേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ ലോകേ വിഗതകൽമഷഃ
ഭവിഷ്യസി നരശ്രേഷ്ഠ പൂജനീയോ മനീഷിണാം
31 സുവ്യാഹൃതാനി ധീരാണാം ഫലതഃ പ്രവിചിന്ത്യ യഃ
അധ്യവസ്യതി കാര്യേഷു ചിരം യശസി തിഷ്ഠതി
32 അവൃത്തിം വിനയോ ഹന്തി ഹന്ത്യ് അനർഥം പരാക്രമഃ
ഹന്തി നിത്യം ക്ഷമാ ക്രോധം ആചാരോ ഹന്ത്യ് അലക്ഷണം
33 പരിച്ഛദേന ക്ഷത്രേണ വേശ്മനാ പരിചര്യയാ
പരീക്ഷേത കുലം രാജൻ ഭോജനാച്ഛാദനേന ച
34 യയോശ് ചിത്തേന വാ ചിത്തം നൈഭൃതം നൈഭൃതേന വാ
സമേതി പ്രജ്ഞയാ പ്രജ്ഞാ തയോർ മൈത്രീ ന ജീര്യതേ
35 ദുർബുദ്ധിം അകൃതപ്രജ്ഞം ഛന്നം കൂപം തൃണൈർ ഇവ
വിവർജയീത മേധാവീ തസ്മിൻ മൈത്രീ പ്രണശ്യതി
36 അവലിപ്തേഷു മൂർഖേഷു രൗദ്രസാഹസികേഷു ച
തഥൈവാപേത ധർമേഷു ന മൈത്രീം ആചരേദ് ബുധഃ
37 കൃതജ്ഞം ധാർമികം സത്യം അക്ഷുദ്രം ദൃഢഭക്തികം
ജിതേന്ദ്രിയം സ്ഥിതം സ്ഥിത്യാം മിത്രം അത്യാഗി ചേഷ്യതേ
38 ഇന്ദ്രിയാണാം അനുത്സർഗോ മൃത്യുനാ ന വിശിഷ്യതേ
അത്യർഥം പുനർ ഉത്സർഗഃ സാദയേദ് ദൈവതാന്യ് അപി
39 മാർദവം സർവഭൂതാനാം അനസൂയാ ക്ഷമാ ധൃതിഃ
ആയുഷ്യാണി ബുധാഃ പ്രാഹുർ മിത്രാണാം ചാവിമാനനാ
40 അപനീതം സുനീതേന യോ ഽർഥം പ്രത്യാനിനീഷതേ
മതിം ആസ്ഥായ സുദൃഢാം തദ് അകാപുരുഷ വ്രതം
41 ആയത്യാം പ്രതികാരജ്ഞസ് തദാത്വേ ദൃഢനിശ്ചയഃ
അതീതേ കാര്യശേഷജ്ഞോ നരോ ഽർഥൈർ ന പ്രഹീയതേ
42 കർമണാ മനസാ വാചാ യദ് അഭീക്ഷ്ണം നിഷേവതേ
തദ് ഏവാപഹരത്യ് ഏനം തസ്മാത് കല്യാണം ആചരേത്
43 മംഗലാലംഭനം യോഗഃ ശ്രുതം ഉത്ഥാനം ആർജവം
ഭൂതിം ഏതാനി കുർവന്തി സതാം ചാഭീക്ഷ്ണ ദർശനം
44 അനിർവേദഃ ശ്രിയോ മൂലം ദുഃഖനാശേ സുഖസ്യ ച
മഹാൻ ഭവത്യ് അനിർവിണ്ണഃ സുഖം ചാത്യന്തം അശ്നുതേ
45 നാതഃ ശ്രീമത്തരം കിം ചിദ് അന്യത് പഥ്യതമം തഥാ
പ്രഭ വിഷ്ണോർ യഥാ താത ക്ഷമാ സർവത്ര സർവദാ
46 ക്ഷമേദ് അശക്തഃ സർവസ്യ ശക്തിമാൻ ധർമകാരണാത്
അർഥാനർഥൗ സമൗ യസ്യ തസ്യ നിത്യം ക്ഷമാ ഹിതാ
47 യത് സുഖം സേവമാനോ ഽപി ധർമാർഥാഭ്യാം ന ഹീയതേ
കാമം തദ് ഉപസേവേത ന മൂഢ വ്രതം ആചരേത്
48 ദുഃഖാർതേഷു പ്രമത്തേഷു നാസ്തികേഷ്വ് അലസേഷു ച
ന ശ്രീർ വസത്യ് അദാന്തേഷു യേ ചോത്സാഹ വിവർജിതാഃ
49 ആർജവേന നരം യുക്തം ആർജവാത് സവ്യപത്രപം
അശക്തിമന്തം മന്യന്തോ ധർഷയന്തി കുബുദ്ധയഃ
50 അത്യാര്യം അതിദാതാരം അതിശൂരം അതിവ്രതം
പ്രജ്ഞാഭിമാനിനം ചൈവ ശ്രീർ ഭയാൻ നോപസർപതി
51 അഗ്നിഹോത്രഫലാ വേദാഃ ശീലവൃത്തഫലം ശ്രുതം
രതിപുത്ര ഫലാ ദാരാ ദത്തഭുക്ത ഫലം ധനം
52 അധർമോപാർജിതൈർ അർഥൈർ യഃ കരോത്യ് ഔർധ്വ ദേഹികം
ന സ തസ്യ ഫലം പ്രേത്യ ഭുങ്ക്തേ ഽർഥസ്യ ദുരാഗമാത്
53 കാനാര വനദുർഗേഷു കൃച്ഛ്രാസ്വ് ആപത്സു സംഭ്രമേ
ഉദ്യതേഷു ച ശസ്ത്രേഷു നാസ്തി ശേഷവതാം ഭയം
54 ഉത്ഥാനം സംയമോ ദാക്ഷ്യം അപ്രമാദോ ധൃതിഃ സ്മൃതിഃ
സമീക്ഷ്യ ച സമാരംഭോ വിദ്ധി മൂലം ഭവസ്യ തത്
55 തപോബലം താപസാനാം ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മവിദാം ബലം
ഹിംസാ ബലം അസാധൂനാം ക്ഷമാഗുണവതാം ബലം
56 അഷ്ടൗ താന്യ് അവ്രതഘ്നാനി ആപോ മൂലം ഫലം പയഃ
ഹവിർ ബ്രാഹ്മണ കാമ്യാ ച ഗുരോർ വചനം ഔഷധം
57 ന തത്പരസ്യ സന്ദധ്യാത് പ്രതികൂലം യദാത്മനഃ
സംഗ്രഹേണൈഷ ധർമഃ സ്യാത് കാമാദ് അന്യഃ പ്രവർതതേ
58 അക്രോധേന ജയേത് ക്രോധം അസാധും സാധുനാ ജയേത്
ജയേത് കദര്യം ദാനേന ജയേത് സത്യേന ചാനൃതം
59 സ്ത്രീ ധൂർതകേ ഽലസേ ഭീരൗ ചണ്ഡേ പുരുഷമാനിനി
ചൗരേ കൃതഘ്നേ വിശ്വാസോ ന കാര്യോ ന ച നാസ്തികേ
60 അഭിവാദനശീലസ്യ നിത്യം വൃദ്ധോപസേവിനഃ
ചത്വാരി സമ്പ്രവർധന്തേ കീർതിർ ആയുർ യശോബലം
61 അതിക്ലേശേന യേ ഽർഥാഃ സ്യുർ ധർമസ്യാതിക്രമേണ ച
അരേർ വാ പ്രണിപാതേന മാ സ്മ തേഷു മനഃ കൃഥാഃ
62 അവിദ്യഃ പുരുഷഃ ശോച്യഃ ശോച്യം മിഥുനം അപ്രജം
നിരാഹാരാഃ പ്രജാഃ ശോച്യാഃ ശോച്യം രാഷ്ട്രം അരാജകം
63 അധ്വാ ജരാ ദേഹവതാം പർവതാനാം ജലം ജരാ
അസംഭോഗോ ജരാ സ്ത്രീണാം വാക്ശല്യം മനസോ ജരാ
64 അനാമ്നായ മലാ വേദാ ബ്രാഹ്മണസ്യാവ്രതം മലം
കൗതൂഹലമലാ സാധ്വീ വിപ്രവാസ മലാഃ സ്ത്രിയഃ
65 സുവർണസ്യ മലം രൂപ്യം രൂപ്യസ്യാപി മലം ത്രപു
ജ്ഞേയം ത്രപു മലം സീസം സീസസ്യാപി മലം മലം
66 ന സ്വപ്നേന ജയേൻ നിദ്രാം ന കാമേന സ്ത്രിയം ജയേത്
നേന്ധനേന ജയേദ് അഗ്നിം ന പാനേന സുരാം ജയേത്
67 യസ്യ ദാനജിതം മിത്രം അമിത്രാ യുധി നിർജിതാഃ
അന്നപാനജിതാ ദാരാഃ സഫലം തസ്യ ജീവിതം
68 സഹസ്രിണോ ഽപി ജീവന്തി ജീവന്തി ശതിനസ് തഥാ
ധൃതരാഷ്ട്രം വിമുഞ്ചേച്ഛാം ന കഥം ചിൻ ന ജീവ്യതേ
69 യത് പൃഥിവ്യാം വ്രീഹി യവം ഹിരണ്യം പശവഃ സ്ത്രിയഃ
നാലം ഏകസ്യ തത് സർവം ഇതി പശ്യൻ ന മുഹ്യതി
70 രാജൻ ഭൂയോ ബ്രവീമി ത്വാം പുത്രേഷു സമം ആചര
സമതാ യദി തേ രാജൻ സ്വേഷു പാണ്ഡുസുതേഷു ച