മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം38

←അധ്യായം37

മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം38

അധ്യായം39→

1 [വി]
     ഊർധ്വം പ്രാണാ ഹ്യ് ഉത്ക്രാമന്തി യൂനഃ സ്ഥവിര ആയതി
     പ്രത്യുത്ഥാനാഭിവാദാഭ്യാം പുനസ് താൻ പതിപദ്യതേ
 2 പീഠം ദത്ത്വാ സാധവേ ഽഭ്യാഗതായ; ആനീയാപഃ പരിനിർണിജ്യ പാദൗ
     സുഖം പൃഷ്ട്വാ പ്രതിവേദ്യാത്മ സംസ്ഥം; തതോ ദദ്യാദ് അന്നം അവേക്ഷ്യ ധീരഃ
 3 യസ്യോദകം മധുപർകം ച ഗാം ച; ന മന്ത്രവിത് പ്രതിഗൃഹ്ണാതി ഗേഹേ
     ലോഭാദ് ഭയാദ് അർഥകാർപണ്യതോ വാ; തസ്യാനർഥം ജീവിതം ആഹുർ ആര്യാഃ
 4 ചികിത്സകഃ ശക്യ കർതാവകീർണീ; സ്തേനഃ ക്രൂരോ മദ്യപോ ഭ്രൂണഹാ ച
     സേനാജീവീ ശ്രുതിവിക്രായകശ് ച; ഭൃശം പ്രിയോ ഽപ്യ് അതിഥിർ നോദകാർഹഃ
 5 അവിക്രേയം ലവണം പക്വം അന്നം ദധി; ക്ഷീരം മധു തൈലം ഘൃതം ച
     തിലാ മാംസം മൂലഫലാനി ശാകം; രക്തം വാസഃ സർവഗന്ധാ ഗുഡശ് ച
 6 അരോഷണോ യഃ സമലോഷ്ട കാഞ്ചനഃ; പ്രഹീണ ശോകോ ഗതസന്ധി വിഗ്രഹഃ
     നിന്ദാ പ്രശംസോപരതഃ പ്രിയാപ്രിയേ; ചരന്ന് ഉദാസീനവദ് ഏഷ ഭിക്ഷുകഃ
 7 നീവാര മൂലേംഗുദ ശാകവൃത്തിഃ; സുസംയതാത്മാഗ്നികാര്യേഷ്വ് അചോദ്യഃ
     വനേ വസന്ന് അതിഥിഷ്വ് അപ്രമത്തോ; ധുരന്ധരഃ പുണ്യകൃദ് ഏഷ താപസഃ
 8 അപകൃത്വാ ബുദ്ധിമതോ ദൂരസ്ഥോ ഽസ്മീതി നാശ്വസേത്
     ദീർഘൗ ബുദ്ധിമതോ ബാഹൂ യാഭ്യാം ഹിംസതി ഹിംസിതഃ
 9 ന വിശ്വസേദ് അവിശ്വസ്തേ വിശ്വസ്തേ നാതിവിശ്വസേത്
     വിശ്വാസാദ് ഭയം ഉത്പന്നം മൂലാന്യ് അപി നികൃന്തതി
 10 അനീർഷ്യുർ ഗുപ്തദാരഃ സ്യാത് സംവിഭാഗീ പ്രിയംവദഃ
    ശ്ലക്ഷ്ണോ മധുരവാക് സ്ത്രീണാം ന ചാസാം വശഗോ ഭവേത്
11 പൂജനീയാ മഹാഭാഗാഃ പുണ്യാശ് ച ഗൃഹദീപ്തയഃ
    സ്ത്രിയഃ ശ്രിയോ ഗൃഹസ്യോക്താസ് തസ്മാദ് രക്ഷ്യാ വിശേഷതഃ
12 പിതുർ അന്തഃപുരം ദദ്യാൻ മാതുർ ദദ്യാൻ മഹാനസം
    ഗോഷു ചാത്മസമം ദദ്യാത് സ്വയം ഏവ കൃഷിം വ്രജേത്
    ഭൃത്യൈർ വണിജ്യാചാരം ച പുത്രൈഃ സേവേത ബ്രാഹ്മണാൻ
13 അദ്ഭ്യോ ഽഗ്നിർ ബ്രഹ്മതഃ ക്ഷത്രം അശ്മനോ ലോഹം ഉത്ഥിതം
    തേഷാം സർവത്രഗം തേജഃ സ്വാസു യോനിഷു ശാമ്യതി
14 നിത്യം സന്തഃ കുലേ ജാതാഃ പാവകോപമ തേജസഃ
    ക്ഷമാവന്തോ നിരാകാരാഃ കാഷ്ഠേ ഽഗ്നിർ ഇവ ശേരതേ
15 യസ്യ മന്ത്രം ന ജാനന്തി ബാഹ്യാശ് ചാഭ്യന്തരാശ് ച യേ
    സ രാജാ സർവതശ് ചക്ഷുശ് ചിരം ഐശ്വര്യം അശ്നുതേ
16 കരിഷ്യൻ ന പ്രഭാഷേത കൃതാന്യ് ഏവ ച ദർശയേത്
    ധർമകാമാർഥ കാര്യാണി തഥാ മന്ത്രോ ന ഭിദ്യതേ
17 ഗിരിപൃഷ്ഠം ഉപാരുഹ്യ പ്രാസാദം വാ രഹോഗതഃ
    അരണ്യേ നിഃശലാകേ വാ തത്ര മന്ത്രോ വിധീയതേ
18 നാസുഹൃത് പരമം മന്ത്രം ഭാരതാർഹതി വേദിതും
    അപണ്ഡിതോ വാപി സുഹൃത് പണ്ഡിതോ വാപ്യ് അനാത്മവാൻ
    അമാത്യേ ഹ്യ് അർഥലിപ്സാ ച മന്ത്രരക്ഷണം ഏവ ച
19 കൃതാനി സർവകാര്യാണി യസ്യ വാ പാർഷദാ വിദുഃ
    ഗൂഢമന്ത്രസ്യ നൃപതേസ് തസ്യ സിദ്ധിർ അസംശയം
20 അപ്രശസ്താനി കർമാണി യോ മോഹാദ് അനുതിഷ്ഠതി
    സ തേഷാം വിപരിഭ്രംശേ ഭ്രശ്യതേ ജീവിതാദ് അപി
21 കർമണാം തു പ്രശസ്താനാം അനുഷ്ഠാനം സുഖാവഹം
    തേഷാം ഏവാനനുഷ്ഠാനം പശ്ചാത് താപകരം മഹത്
22 സ്ഥാനവൃദ്ധ ക്ഷയജ്ഞസ്യ ഷാഡ്ഗുണ്യ വിദിതാത്മനഃ
    അനവജ്ഞാത ശീലസ്യ സ്വാധീനാ പൃഥിവീ നൃപ
23 അമോഘക്രോധഹർഷസ്യ സ്വയം കൃത്യാന്വവേക്ഷിണഃ
    ആത്മപ്രത്യയ കോശസ്യ വസുധേയം വസുന്ധരാ
24 നാമമാത്രേണ തുഷ്യേത ഛത്രേണ ച മഹീപതിഃ
    ഭൃത്യേഭ്യോ വിസൃജേദ് അർഥാൻ നൈകഃ സർവഹരോ ഭവേത്
25 ബ്രാഹ്മണോ ബ്രാഹ്മണം വേദ ഭർതാ വേദ സ്ത്രിയം തഥാ
    അമാത്യം നൃപതിർ വേദ രാജാ രാജാനം ഏവ ച
26 ന ശത്രുർ അങ്കം ആപന്നോ മോക്തവ്യോ വധ്യതാം ഗതഃ
    അഹതാദ് ധി ഭയം തസ്മാജ് ജായതേ നചിരാദ് ഇവ
27 ദൈവതേഷു ച യത്നേന രാജസു ബ്രാഹ്മണേഷു ച
    നിയന്തവ്യഃ സദാ ക്രോധോ വൃദ്ധബാലാതുരേഷു ച
28 നിരർഥം കലഹം പ്രാജ്ഞോ വർജയേൻ മൂഢ സേവിതം
    കീർതിം ച ലഭതേ ലോകേ ന ചാനർഥേന യുജ്യതേ
29 പ്രസാദോ നിഷ്ഫലോ യസ്യ ക്രോധശ് ചാപി നിരർഥകഃ
    ന തം ഭർതാരം ഇച്ഛന്തി ഷണ്ഢം പതിം ഇവ സ്ത്രിയഃ
30 ന ബുദ്ധിർ ധനലാഭായ ന ജാഡ്യം അസമൃദ്ധയേ
    ലോകപര്യായ വൃത്താന്തം പ്രാജ്ഞോ ജാനാതി നേതരഃ
31 വിദ്യാ ശീലവയോവൃദ്ധാൻ ബുദ്ധിവൃദ്ധാംശ് ച ഭാരത
    ധനാഭിജന വൃദ്ധാംശ് ച നിത്യം മൂഢോ ഽവമന്യതേ
32 അനാര്യ വൃത്തം അപ്രാജ്ഞം അസൂയകം അധാർമികം
    അനർഥാഃ ക്ഷിപ്രം ആയാന്തി വാഗ് ദുഷ്ടം ക്രോധനം തഥാ
33 അവിസംവാദനം ദാനം സമയസ്യാവ്യതിക്രമഃ
    ആവർതയന്തി ഭൂതാനി സമ്യക് പ്രണിഹിതാ ച വാക്
34 അവിസംവാദകോ ദക്ഷഃ കൃതജ്ഞോ മതിമാൻ ഋജുഃ
    അപി സങ്ക്ഷീണ കോശോ ഽപി ലഭതേ പരിവാരണം
35 ധൃതിഃ ശമോ ദമഃ ശൗചം കാരുണ്യം വാഗ് അനിഷ്ഠുരാ
    മിത്രാണാം ചാനഭിദ്രോഹഃ സതൈതാഃ സമിധഃ ശ്രിയഃ
36 അസംവിഭാഗീ ദുഷ്ടാത്മാ കൃതഘ്നോ നിരപത്രപഃ
    താദൃങ് നരാധമോ ലോകേ വർജനീയോ നരാധിപ
37 ന സ രാത്രൗ സുഖം ശേതേ സ സർപ ഇവ വേശ്മനി
    യഃ കോപയതി നിർദോഷം സ ദോഷോ ഽഭ്യന്തരം ജനം
38 യേഷു ദുഷ്ടേഷു ദോഷഃ സ്യാദ് യോഗക്ഷേമസ്യ ഭാരത
    സദാ പ്രസാദനം തേഷാം ദേവതാനാം ഇവാചരേത്
39 യേ ഽർഥാഃ സ്ത്രീഷു സമാസക്താഃ പ്രഥമോത്പതിതേഷു ച
    യേ ചാനാര്യ സമാസക്താഃ സർവേ തേ സംശയം ഗതാഃ
40 യത്ര സ്ത്രീ യത്ര കിതവോ യത്ര ബാലോ ഽനുശാസ്തി ച
    മജ്ജന്തി തേ ഽവശാ ദേശാ നദ്യാം അശ്മപ്ലവാ ഇവ
41 പ്രയോജനേഷു യേ സക്താ ന വിശേഷേഷു ഭാരത
    താൻ അഹം പണ്ഡിതാൻ മന്യേ വിശേഷാ ഹി പ്രസംഗിനഃ
42 യം പ്രശംസന്തി കിതവാ യം പ്രശംസന്തി ചാരണാഃ
    യം പ്രശംസന്തി ബന്ധക്യോ ന സ ജീവതി മാനവഃ
43 ഹിത്വാ താൻ പരമേഷ്വാസാൻ പാണ്ഡവാൻ അമിതൗജസഃ
    ആഹിതം ഭാരതൈശ്വര്യം ത്വയാ ദുര്യോധനേ മഹത്
44 തം ദ്രക്ഷ്യസി പരിഭ്രഷ്ടം തസ്മാത് ത്വം നചിരാദ് ഇവ
    ഐശ്വര്യമദസംമൂഢം ബലിം ലോകത്രയാദ് ഇവ