മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം36
| ←അധ്യായം35 | മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം രചന: അധ്യായം36 |
അധ്യായം37→ |
1 [വി]
അത്രൈവോദാഹരന്തീമം ഇതിഹാസം പുരാതനം
ആത്രേയസ്യ ച സംവാദം സാധ്യാനാം ചേതി നഃ ശ്രുതം
2 ചരന്തം ഹംസരൂപേണ മഹർഷിം സംശിതവ്രതം
സാധ്യാ ദേവാ മഹാപ്രാജ്ഞം പര്യപൃച്ഛന്ത വൈ പുരാ
3 സാധ്യാ ദേവാ വയം അസ്മോ മഹർഷേ; ദൃഷ്ട്വാ ഭവന്തം ന ശക്നുമോ ഽനുമാതും
ശ്രുതേന ധീരോ ബുദ്ധിമാംസ് ത്വം മതോ നഃ; കാവ്യാം വാചം വക്തും അർഹസ്യ് ഉദാരാം
4 ഏതത് കാര്യം അമരാഃ സംശ്രുതം മേ; ധൃതിഃ ശമഃ സത്യധർമാനുവൃത്തിഃ
ഗ്രന്ഥിം വിനീയ ഹൃദയസ്യ സർവം; പ്രിയാപ്രിയേ ചാത്മവശം നയീത
5 ആക്രുശ്യമാനോ നാക്രോശേൻ മന്യുർ ഏവ തിതിക്ഷിതഃ
ആക്രോഷ്ടാരം നിർദഹതി സുകൃതം ചാസ്യ വിന്ദതി
6 നാക്രോശീ സ്യാൻ നാവമാനീ പരസ്യ; മിത്രദ്രോഹീ നോത നീചോപസേവീ
ന ചാതിമാനീ ന ച ഹീനവൃത്തോ; രൂക്ഷാം വാചം രുശതീം വർജയീത
7 മർമാണ്യ് അസ്ഥീനി ഹൃദയം തഥാസൂൻ; ഘോരാ വാചോ നിർദഹന്തീഹ പുംസാം
തസ്മാദ് വാചം രുശതീം രൂക്ഷരൂപാം; ധർമാരാമോ നിത്യശോ വർജയീത
8 അരും തുരം പരുഷം രൂക്ഷവാചം; വാക് കണ്ടകൈർ വിതുദന്തം മനുഷ്യാൻ
വിദ്യാദ് അലക്ഷ്മീകതമം ജനാനാം; മുഖേ നിബദ്ധാം നിരൃതിം വഹന്തം
9 പരശ് ചേദ് ഏനം അധിവിധ്യേത ബാണൈർ; ഭൃശം സുതീക്ഷ്ണൈർ അനലാർക ദീപ്തൈഃ
വിരിച്യമാനോ ഽപ്യ് അതിരിച്യമാനോ; വിദ്യാത് കവിഃ സുകൃതം മേ ദധാതി
10 യദി സന്തം സേവതേ യദ്യ് അസന്തം; തപസ്വിനം യദി വാ സ്തേനം ഏവ
വാസോ യഥാ രംഗ വശം പ്രയാതി; തഥാ സ തേഷാം വശം അഭ്യുപൈതി
11 വാദം തു യോ ന പ്രവദേൻ ന വാദയേദ്; യോ നാഹതഃ പ്രതിഹന്യാൻ ന ഘാതയേത്
യോ ഹന്തുകാമസ്യ ന പാപം ഇച്ഛേത്; തസ്മൈ ദേവാഃ സ്പൃഹയന്ത്യ് ആഗതായ
12 അവ്യാഹൃതം വ്യാഹൃതാച് ഛ്രേയ ആഹുഃ; സത്യം വദേദ് വ്യാഹൃതം തദ് ദ്വിതീയം
പ്രിയംവദേദ് വ്യാഹൃതം തത് തൃതീയം; ധർമ്യം വദേദ് വ്യാഹൃതം തച് ചതുർഥം
13 യാദൃശൈഃ സംവിവദതേ യാദൃശാംശ് ചോപസേവതേ
യാദൃഗ് ഇച്ഛേച് ച ഭവിതും താദൃഗ് ഭവതി പൂരുഷഃ
14 യതോ യതോ നിവർതതേ തതസ് തതോ വിമുച്യതേ
നിവർതനാദ് ധി സർവതോ ന വേത്തി ദുഃഖം അണ്വ് അപി
15 ന ജീയതേ നോത ജിഗീഷതേ ഽന്യാൻ; ന വൈരക്കൃച് ചാപ്രതിഘാതകശ് ച
നിന്ദാ പ്രശംസാസു സമസ്വഭാവോ; ന ശോചതേ ഹൃഷ്യതി നൈവ ചായം
16 ഭാവം ഇച്ഛതി സർവസ്യ നാഭാവേ കുരുതേ മതിം
സത്യവാദീ മൃദുർ ദാന്തോ യഃ സ ഉത്തമപൂരുഷഃ
17 നാനർഥകം സാന്ത്വയതി പ്രതിജ്ഞായ ദദാതി ച
രാദ്ധാപരാദ്ധേ ജാനാതി യഃ സ മധ്യമപൂരുഷഃ
18 ദുഃശാസനസ് തൂപഹന്താ ന ശാസ്താ; നാവർതതേ മന്യുവശാത് കൃതഘ്നഃ
ന കസ്യ ചിൻ മിത്രം അഥോ ദുരാത്മാ; കലാശ് ചൈതാ അധമസ്യേഹ പുംസഃ
19 ന ശ്രദ്ദധാതി കല്യാണം പരേഭ്യോ ഽപ്യ് ആത്മശങ്കിതഃ
നിരാകരോതി മിത്രാണി യോ വൈ സോ ഽധമ പൂരുഷഃ
20 ഉത്തമാൻ ഏവ സേവേത പ്രാപ്തേ കാലേ തു മധ്യമാൻ
അധമാംസ് തു ന സേവേത യ ഇച്ഛേച് ഛ്രേയ ആത്മനഃ
21 പ്രാപ്നോതി വൈ വിത്തം അസദ് ബലേന; നിത്യോത്ഥാനാത് പ്രജ്ഞയാ പൗരുഷേണ
ന ത്വ് ഏവ സമ്യഗ് ലഭതേ പ്രശംസാം; ന വൃത്തം ആപ്നോതി മഹാകുലാനാം
22 മഹാകുലാനാം സ്പൃഹയന്തി ദേവാ; ധർമാർഥവൃദ്ധാശ് ച ബഹുശ്രുതാശ് ച
പൃച്ഛാമി ത്വാം വിദുര പ്രശ്നം ഏതം; ഭവന്തി വൈ കാനി മഹാകുലാനി
23 തമോ ദമോ ബ്രഹ്മവിത് ത്വം വിതാനാഃ; പുണ്യാ വിവാഹാഃ സതതാന്ന ദാനം
യേഷ്വ് ഏവൈതേ സപ്തഗുണാ ഭവന്തി; സമ്യഗ് വൃത്താസ് താനി മഹാകുലാനി
24 യേഷാം ന വൃത്തം വ്യഥതേ ന യോനിർ; വൃത്തപ്രസാദേന ചരന്തി ധർമം
യേ കീർതിം ഇച്ഛന്തി കുലേ വിശിഷ്ടാം; ത്യക്താനൃതാസ് താനി മഹാകുലാനി
25 അനിജ്യയാവിവാഹൈർശ് ച വേദസ്യോത്സാദനേന ച
കുലാന്യ് അകുലതാം യാന്തി ധർമസ്യാതിക്രമേണ ച
26 ദേവ ദ്രവ്യവിനാശേന ബ്രഹ്മ സ്വഹരണേന ച
കുലാന്യ് അകുലതാം യാന്തി ബ്രാഹ്മണാതിക്രമേണ ച
27 ബ്രാഹ്മണാനാം പരിഭവാത് പരിവാദാച് ച ഭാരത
കുലാന്യ് അകുലതാം യാന്തി ന്യാസാപഹരണേന ച
28 കുലാനി സമുപേതാനി ഗോഭിഃ പുരുഷതോ ഽശ്വതഃ
കുലസംഖ്യാം ന ഗച്ഛന്തി യാനി ഹീനാനി വൃത്തതഃ
29 വൃത്തതസ് ത്വ് അവിഹീനാനി കുലാന്യ് അൽപധനാന്യ് അപി
കുലസംഖ്യാം തു ഗച്ഛന്തി കർഷന്തി ച മയദ് യശഃ
30 മാ നഃ കുലേ വൈരകൃത് കശ് ചിദ് അസ്തു; രാജാമാത്യോ മാ പരസ്വാപഹാരീ
മിത്രദ്രോഹീ നൈകൃതികോ ഽനൃതീ വാ; പൂർവാശീ വാ പിതൃദേവാതിഥിഭ്യഃ
31 യശ് ച നോ ബ്രാഹ്മണം ഹന്യാദ് യശ് ച നോ ബ്രാഹ്മണാൻ ദ്വിഷേത്
ന നഃ സ സമിതിം ഗച്ഛേദ് യശ് ച നോ നിർവപേത് കൃഷിം
32 തൃണാനി ഭൂമിർ ഉദകം വാക് ചതുർഥീ ച സൂനൃതാ
സതാം ഏതാനി ഗേഹേഷു നോച്ഛിദ്യന്തേ കദാ ചന
33 ശ്രദ്ധയാ പരയാ രാജന്ന് ഉപനീതാനി സത്കൃതിം
പ്രവൃത്താനി മഹാപ്രാജ്ഞ ധർമിണാം പുണ്യകർമണാം
34 സൂക്ഷ്മോ ഽപി ഭാരം നൃപതേ സ്യന്ദനോ വൈ; ശക്തോ വോഢും ന തഥാന്യേ മഹീജാഃ
ഏവം യുക്താ ഭാരസഹാ ഭവന്തി; മഹാകുലീനാ ന തഥാന്യേ മനുഷ്യാഃ
35 ന തൻ മിത്രം യസ്യ കോപാദ് ബിഭേതി; യദ് വാ മിത്രം ശങ്കിതേനോപചര്യം
യസ്മിൻ മിത്രേ പിതരീവാശ്വസീത; തദ് വൈ മിത്രം സംഗതാനീതരാണി
36 യദി ചേദ് അപ്യ് അസംബന്ധോ മിത്രഭാവേന വർതതേ
സ ഏവ ബന്ധുസ് തൻ മിത്രം സാ ഗതിസ് തത്പരായണം
37 ചലചിത്തസ്യ വൈ പുംസോ വൃദ്ധാൻ അനുപസേവതഃ
പാരിപ്ലവമതേർ നിത്യം അധ്രുവോ മിത്ര സംഗ്രഹഃ
38 ചലചിത്തം അനാത്മാനം ഇന്ദ്രിയാണാം വശാനുഗം
അർഥാഃ സമതിവർതന്തേ ഹംസാഃ ശുഷ്കം സരോ യഥാ
39 അകസ്മാദ് ഏവ കുപ്യന്തി പ്രസീദന്ത്യ് അനിമിത്തതഃ
ശീലം ഏതദ് അസാധൂനാം അഭ്രം പാരിപ്ലവം യഥാ
40 സത്കൃതാശ് ച കൃതാർഥാശ് ച മിത്രാണാം ന ഭവന്തി യേ
താൻ മൃതാൻ അപി ക്രവ്യാദാഃ കൃതഘ്നാൻ നോപഭുഞ്ജതേ
41 അർഥയേദ് ഏവ മിത്രാണി സതി വാസതി വാ ധനേ
നാനർഥയൻ വിജാനാതി മിത്രാണാം സാരഫൽഗുതാം
42 സന്താപാദ് ഭ്രശ്യതേ രൂപം സന്താപാദ് ഭ്രശ്യതേ ബലം
സന്താപാദ് ഭ്രശ്യതേ ജ്ഞാനം സന്താപാദ് വ്യാധിം ഋച്ഛതി
43 അനവാപ്യം ച ശോകേന ശരീരം ചോപതപ്യതേ
അമിത്രാശ് ച പ്രഹൃഷ്യന്തി മാ സ്മ ശോകേ മനഃ കൃഥാഃ
44 പുനർ നരോ മ്രിയതേ ജായതേ ച; പുനർ നരോ ഹീയതേ വർധതേ പുനഃ
പുനർ നരോ യാചതി യാച്യതേ ച; പുനർ നരഃ ശോചതി ശോച്യതേ പുനഃ
45 സുഖം ച ദുഃഖം ച ഭവാഭവൗ ച; ലാഭാലാഭൗ മരണം ജീവിതം ച
പര്യായശഃ സർവം ഇഹ സ്പൃശന്തി; തസ്മാദ് ധീരോ നൈവ ഹൃഷ്യേൻ ന ശോചേത്
46 ചലാനി ഹീമാനി ഷഡിന്ദ്രിയാണി; തേഷാം യദ് യദ് വർതതേ യത്ര യത്ര
തതസ് തതഃ സ്രവതേ ബുദ്ധിർ അസ്യ; ഛിദ്രോദ കുംഭാദ് ഇവ നിത്യം അംഭഃ
47 തനുർ ഉച്ഛഃ ശിഖീ രാജാ മിഥ്യോപചരിതോ മയാ
മന്ദാനാം മമ പുത്രാണാം യുദ്ധേനാന്തം കരിഷ്യതി
48 നിത്യോദ്വിഗ്നം ഇദം സർവം നിത്യോദ്വിഗ്നം ഇദം മനഃ
യത് തത് പദം അനുദ്വിഗ്നം തൻ മേ വദ മഹാമതേ
49 നാന്യത്ര വിദ്യാ തപസോർ നാന്യത്രേന്ദ്രിയ നിഗ്രഹാത്
നാന്യത്ര ലോഭസന്ത്യാഗാച് ഛാന്തിം പശ്യാമ തേ ഽനഘ
50 ബുദ്ധ്യാ ഭയം പ്രണുദതി തപസാ വിന്ദതേ മഹത്
ഗുരുശുശ്രൂഷയാ ജ്ഞാനം ശാന്തിം ത്യാഗേന വിന്ദതി
51 അനാശ്രിതാ ദാനപുണ്യം വേദ പുണ്യം അനാശ്രിതാഃ
രാഗദ്വേഷവിനിർമുക്താ വിചരന്തീഹ മോക്ഷിണഃ
52 സ്വധീതസ്യ സുയുദ്ധസ്യ സുകൃതസ്യ ച കർമണഃ
തപസശ് ച സുതപ്തസ്യ തസ്യാന്തേ സുഖം ഏധതേ
53 സ്വാസ്തീർണാനി ശയനാനി പ്രപന്നാ; ന വൈ ഭിന്നാ ജാതു നിദ്രാം ലഭന്തേ
ന സ്ത്രീഷു രാജൻ രതിം ആപ്നുവന്തി; ന മാഗധൈഃ സ്തൂയമാനാ ന സൂതൈഃ
54 ന വൈ ഭിന്നാ ജാതു ചരന്തി ധർമം; ന വൈ സുഖം പ്രാപ്നുവന്തീഹ ഭിന്നാഃ
ന വൈ ഭിന്നാ ഗൗരവം മാനയന്തി; ന വൈ ഭിന്നാഃ പ്രശമം രോചയന്തി
55 ന വൈ തേഷാം സ്വദതേ പഥ്യം ഉക്തം; യോഗക്ഷേമം കൽപതേ നോത തേഷാം
ഭിന്നാനാം വൈ മനുജേന്ദ്ര പരായണം; ന വിദ്യതേ കിം ചിദ് അന്യദ് വിനാശാത്
56 സംഭാവ്യം ഗോഷു സമ്പന്നം സംഭാവ്യം ബ്രാഹ്മണേ തപഃ
സംഭാവ്യം സ്ത്രീഷു ചാപല്യം സംഭാവ്യം ജ്ഞാതിതോ ഭയം
57 തന്തവോ ഽപ്യ് ആയതാ നിത്യം തന്തവോ ബഹുലാഃ സമാഃ
ബഹൂൻ ബഹുത്വാദ് ആയാസാൻ സഹന്തീത്യ് ഉപമാ സതാം
58 ധൂമായന്തേ വ്യപേതാനി ജ്വലന്തി സഹിതാനി ച
ധൃതരാഷ്ട്രോൽമുകാനീവ ജ്ഞാതയോ ഭരതർഷഭ
59 ബ്രാഹ്മണേഷു ച യേ ശൂരാഃ സ്ത്രീഷു ജ്ഞാതിഷു ഗോഷു ച
വൃന്താദ് ഇവ ഫലം പക്വം ധൃതരാഷ്ട്ര പതന്തി തേ
60 മഹാൻ അപ്യ് ഏകജോ വൃക്ഷോ ബലവാൻ സുപ്രതിഷ്ഠിതഃ
പ്രസഹ്യ ഏവ വാതേന ശാഖാ സ്കന്ധം വിമർദിതും
61 അഥ യേ സഹിതാ വൃക്ഷാഃ സംഘശഃ സുപ്രതിഷ്ഠിതാഃ
തേ ഹി ശീഘ്രതമാൻ വാതാൻ സഹന്തേ ഽന്യോന്യസംശ്രയാത്
62 ഏവം മനുഷ്യം അപ്യ് ഏകം ഗുണൈർ അപി സമന്വിതം
ശക്യം ദ്വിഷന്തോ മന്യന്തേ വായുർ ദ്രുമം ഇവൗകജം
63 അന്യോന്യസമുപഷ്ടംഭാദ് അന്യോന്യാപാശ്രയേണ ച
ജ്ഞാതയഃ സമ്പ്രവർധന്തേ സരസീവോത്പലാന്യ് ഉത
64 അവധ്യാ ബ്രാഹ്മണാ ഗാവോ സ്ത്രിയോ ബാലാശ് ച ജ്ഞാതയഃ
യേഷാം ചാന്നാനി ഭുഞ്ജീത യേ ച സ്യുഃ ശരണാഗതാഃ
65 ന മനുഷ്യേ ഗുണഃ കശ് ചിദ് അന്യോ ധനവതാം അപി
അനാതുരത്വാദ് ഭദ്രം തേ മൃതകൽപാ ഹി രോഗിണഃ
66 അവ്യാധിജം കടുകം ശീർഷ രോഗം; പാപാനുബന്ധം പരുഷം തീക്ഷ്ണം ഉഗ്രം
സതാം പേയം യൻ ന പിബന്ത്യ് അസന്തോ; മന്യും മഹാരാജ പിബ പ്രശാമ്യ
67 രോഗാർദിതാ ന ഫലാന്യ് ആദ്രിയന്തേ; ന വൈ ലഭന്തേ വിഷയേഷു തത്ത്വം
ദുഃഖോപേതാ രോഗിണോ നിത്യം ഏവ; ന ബുധ്യന്തേ ധനഭോഗാൻ ന സൗഖ്യം
68 പുരാ ഹ്യ് ഉക്തോ നാകരോസ് ത്വം വചോ മേ; ദ്യൂതേ ജിതാം ദ്രൗപദീം പ്രേക്ഷ്യ രാജൻ
ദുര്യോധനം വാരയേത്യ് അക്ഷവത്യാം; കിതവത്വം പണ്ഡിതാ വർജയന്തി
69 ന തദ് ബലം യൻ മൃദുനാ വിരുധ്യതേ; മിശ്രോ ധർമസ് തരസാ സേവിതവ്യഃ
പ്രധ്വംസിനീ ക്രൂരസമാഹിതാ ശ്രീർ; മൃദുപ്രൗഢാ ഗച്ഛതി പുത്രപൗത്രാൻ
70 ധാർതരാഷ്ട്രാഃ പാണ്ഡവാൻ പാലയന്തു; പാണ്ഡോഃ സുതാസ് തവ പുത്രാംശ് ച പാന്തു
ഏകാരിമിത്രാഃ കുരവോ ഹ്യ് ഏകമന്ത്രാ; ജീവന്തു രാജൻ സുഖിനഃ സമൃദ്ധാഃ
71 മേഢീഭൂതഃ കൗരവാണാം ത്വം അദ്യ; ത്വയ്യ് ആധീനം കുരു കുലം ആജമീഢ
പാർഥാൻ ബാലാൻ വനവാസ പ്രതപ്താൻ; ഗോപായസ്വ സ്വം യശസ് താത രക്ഷൻ
72 സന്ധത്സ്വ ത്വം കൗരവാൻ പാണ്ഡുപുത്രൈർ; മാ തേ ഽന്തരം രിപവഃ പ്രാർഥയന്തു
സത്യേ സ്ഥിതാസ് തേ നരദേവ സർവേ; ദുര്യോധനം സ്ഥാപയ ത്വം നരേന്ദ്ര