മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം29

←അധ്യായം28

മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം29

അധ്യായം30→

1 [വ്]
     അവിനാശം സഞ്ജയ പാണ്ഡവാനാം; ഇച്ഛാമ്യ് അഹം ഭൂതിം ഏഷാം പ്രിയം ച
     തഥാ രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സൂത; സദാശംസേ ബഹുപുത്രസ്യ വൃദ്ധിം
 2 കാമോ ഹി മേ സഞ്ജയ നിത്യം ഏവ; നാന്യദ് ബ്രൂയാം താൻ പ്രതി ശാമ്യതേതി
     രാജ്ഞശ് ച ഹി പ്രിയം ഏതച് ഛൃണോമി; മന്യേ ചൈതത് പാണ്ഡവാനാം സമർഥം
 3 സുദുഷ്കരശ് ചാത്ര ശമോ ഹി നൂനം; പ്രദർശിതഃ സഞ്ജയ പാണ്ഡവേന
     യസ്മിൻ ഗൃദ്ധോ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സപുത്രഃ; കസ്മാദ് ഏഷാം കലഹോ നാത്ര മൂർച്ഛേത്
 4 തത്ത്വം ധർമം വിചരൻ സഞ്ജയേഹ; മത്തശ് ച ജാനാസി യുധിഷ്ഠിരാച് ച
     അഥോ കസ്മാത് സഞ്ജയ പാണ്ഡവസ്യ; ഉത്സാഹിനഃ പൂരയതഃ സ്വകർമ
     യഥാഖ്യാതം ആവസതഃ കുടുംബം; പുരാകൽപാത് സാധു വിലോപം ആത്ഥ
 5 അസ്മിൻ വിധൗ വർതമാനേ യഥാവദ്; ഉച്ചാവചാ മതയോ ബ്രാഹ്മണാനാം
     കർമണാഹുഃ സിദ്ദിം ഏകേ പരത്ര; ഹിത്വാ കർമ വിദ്യയാ സിദ്ധിം ഏകേ
     നാഭുഞ്ജാനോ ഭക്ഷ്യഭോജ്യസ്യ തൃപ്യേദ്; വിദ്വാൻ അപീഹ വിദിതം ബ്രാഹ്മണാനാം
 6 യാ വൈ വിദ്യാഃ സാധയന്തീഹ കർമ; താസാം ഫലം വിദ്യതേ നേതരാസാം
     തത്രേഹ വൈ ദൃഷ്ടഫലം തു കർമ; പീത്വോദകം ശാമ്യതി തൃഷ്ണയാർതഃ
 7 സോ ഽയം വിധിർ വിഹിതഃ കർമണൈവ; തദ് വർതതേ സഞ്ജയ തത്ര കർമ
     തത്ര യോ ഽന്യത് കർമണഃ സാധു മന്യേൻ; മോഘം തസ്യ ലപിതം ദുർബലസ്യ
 8 കർമണാമീ ഭാന്തി ദേവാഃ പരത്ര; കർമണൈവേഹ പ്ലവതേ മാതരിശ്വാ
     അഹോരാത്രേ വിദധത് കർമണൈവ; അതന്ദ്രിതോ നിത്യം ഉദേതി സൂര്യഃ
 9 മാസാർധ മാദാൻ അഥ നക്ഷത്രയോഗാൻ; അതന്ദ്രിതശ് ചന്ദ്രമാ അഭ്യുപൈതി
     അതന്ദ്രിതോ ദഹതേ ജാതവേദാഃ; സമിധ്യമാനഃ കർമ കുർവൻ പ്രജാഭ്യഃ
 10 അതന്ദ്രിതാ ഭാരം ഇമം മഹാന്തം; ബിഭർതി ദേവീ പൃഥിവീ ബലേന
    അതന്ദ്രിതാഃ ശീഘ്രം അപോ വഹന്തി; സന്തർപയന്ത്യഃ സർവഭൂതാനി നദ്യഃ
11 അതന്ദ്രിതോ വർഷതി ഭൂരി തേജാഃ; സംനാദയന്ന് അന്തരിക്ഷം ദിവം ച
    അതന്ദ്രിതോ ബ്രഹ്മചര്യം ചചാര; ശ്രേഷ്ഠത്വം ഇച്ഛൻ ബലഭിദ് ദേവതാനാം
12 ഹിത്വാ സുഖം മനസശ് ച പ്രിയാണി; തേന ശക്രഃ കർമണാ ശ്രൈഷ്ഠ്യം ആപ
    സത്യം ധർമപാലയന്ന് അപ്രമത്തോ; ദമം തിതിക്ഷാം സമതാം പ്രിയം ച
    ഏതാനി സർവാണ്യ് ഉപസേവമാനോ; ദേവരാജ്യം മഘവാൻ പ്രാപ മുഖ്യം
13 ബൃഹസ്പതിർ ബ്രഹ്മചര്യം ചചാര; സമാഹിതഃ സംശിതാത്മാ യഥാവത്
    ഹിത്വാ സുഖം പ്രതിരുധ്യേന്ദ്രിയാണി; തേന ദേവാനാം അഗമദ് ഗൗരവം സഃ
14 നക്ഷത്രാണി കർമണാമുത്ര ഭാന്തി; രുദ്രാദിത്യാ വസവോ ഽഥാപി വിശ്വേ
    യമോ രാജാ വൈശ്രവണഃ കുബേരോ; ഗന്ധർവയക്ഷാപ്സരസശ് ച ശുഭ്രാഃ
    ബ്രഹ്മചര്യം വേദവിദ് യാഃ ക്രിയാശ് ച; നിഷേവമാണാ മുനയോ ഽമുത്ര ഭാന്തി
15 ജാനന്ന് ഇമം സർവലോകസ്യ ധർമം; ബ്രാഹ്മണാനാം ക്ഷത്രിയാണാം വിശാം ച
    സ കസ്മാത് ത്വം ജാനതാം ജ്ഞാനവാൻ സൻ; വ്യായച്ഛസേ സഞ്ജയ കൗരവാർഥേ
16 ആമ്നായേഷു നിത്യസംയോഗം അസ്യ; തഥാശ്വമേധേ രാജസൂയേ ച വിദ്ധി
    സമ്പൂജ്യതേ ധനുഷാ വർമണാ ച; ഹസ്തത്രാണൈ രഥശസ്ത്രൈശ് ച ഭൂയഃ
17 തേ ചേദ് ഇമേ കൗരവാണാം ഉപായം; അധിഗച്ഛേയുർ അവധേനൈവ പാർഥാഃ
    ധർമത്രാണം പുണ്യം ഏഷാം കൃതം സ്യാദ്; ആര്യേ വൃത്രേ ഭീമസേനം നിഗൃഹ്യ
18 തേ ചേത് പിത്ര്യേ കർമണി വർതമാനാ; ആപദ്യേരൻ ദിഷ്ട വശേന മൃത്യും
    യഥാശക്ത്യാ പൂരയന്തഃ സ്വകർമ; തദ് അപ്യ് ഏഷാം നിധനം സ്യാത് പ്രശസ്തം
19 ഉതാഹോ ത്വം മന്യസേ സർവം ഏവ; രാജ്ഞാം യുദ്ധേ വർതതേ ധർമതന്ത്രം
    അയുദ്ധേ വാ വർതതേ ധർമതന്ത്രം; തഥൈവ തേ വാചം ഇമാം ശൃണോമി
20 ചാതുർവർണ്യസ്യ പ്രഥമം വിഭാഗം; അവേക്ഷ്യ ത്വം സഞ്ജയ സ്വം ച കർമ
    നിശമ്യാഥോ പാണ്ഡവാനാം സ്വകർമ; പ്രശംസ വാ നിന്ദ വാ യാ മതിസ് തേ
21 അധീയീത ബ്രാഹ്മണോ ഽഥോ യജേത; ദദ്യാദ് ഇയാത് തീർഥമുഖ്യാനി ചൈവ
    അധ്യാപയേദ് യാജയേച് ചാപി യാജ്യാൻ; പ്രതിഗ്രഹാൻ വാ വിദിതാൻ പ്രതീച്ഛേത്
22 തഥാ രാജന്യോ രക്ഷണം വൈ പ്രജാനാം; കൃത്വാ ധർമേണാപ്രമത്തോ ഽഥ ദത്ത്വാ
    യജ്ഞൈർ ഇഷ്ട്വാ സർവവേദാൻ അധീത്യ; ദാരാൻ കൃത്വാ പുണ്യകൃദ് ആവസേദ് ഗൃഹാൻ
23 വൈശ്യോ ഽധീത്യ കൃഷിഗോരക്ഷ പുണ്യൈർ; വിത്തം ചിന്വൻ പാലയന്ന് അപ്രമത്തഃ
    പ്രിയം കുർവൻ ബ്രാഹ്മണക്ഷത്രിയാണാം; ധർമശീലഃ പുണ്യകൃദ് ആവസേദ് ഗൃഹാൻ
24 പരിചര്യാ വന്ദനം ബ്രാഹ്മണാനാം; നാധീയീത പ്രതിഷിദ്ധോ ഽസ്യ യജ്ഞഃ
    നിത്യോത്ഥിതോ ഭൂതയേ ഽതന്ദ്രിതഃ സ്യാദ്; ഏഷ സ്മൃതഃ ശൂദ്ര ധർമഃ പുരാണഃ
25 ഏതാൻ രാജാ പാലയന്ന് അപ്രമത്തോ; നിയോജയൻ സർവവർണാൻ സ്വധർമേ
    അകാമാത്മാ സമവൃത്തിഃ പ്രജാസു; നാധാർമികാൻ അനുരുധ്യേത കാമാൻ
26 ശ്രേയാംസ് തസ്മാദ് യദി വിദ്യേത കശ് ചിദ്; അഭിജ്ഞാതഃ സർവധർമോപപന്നഃ
    സ തം ദുഷ്ടം അനുശിഷ്യാത് പ്രജാനൻ; ന ചേദ് ഗൃധ്യേദ് ഇതി തസ്മിൻ ന സാധു
27 യദാ ഗൃധ്യേത് പരഭൂമിം നൃശംസോ; വിധിപ്രകോപാദ് ബലം ആദദാനഃ
    അതോ രാജ്ഞാം ഭവിതാ യുദ്ധം ഏതത്; തത്ര ജാതം വർമ ശസ്ത്രം ധനുശ് ച
    ഇന്ദ്രേണേദം ദസ്യുവധായ കർമ; ഉത്പാദിതം വർമ ശസ്ത്രം ധനുശ് ച
28 സ്തേനോ ഹരേദ് യത്ര ധനം ഹ്യ് അദൃഷ്ടഃ; പ്രസഹ്യ വാ യത്ര ഹരേത ദൃഷ്ടഃ
    ഉഭൗ ഗർഹ്യൗ ഭവതഃ സഞ്ജയൈതൗ; കിം വൈ പൃഥക് ത്വം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രേ
    യോ ഽയം ലോഭാൻ മന്യതേ ധർമം ഏതം; യം ഇച്ഛതേ മനുവശാനുഗാമീ
29 ഭാഗഃ പുനഃ പാണ്ഡവാനാം നിവിഷ്ടസ്; തം നോ ഽകസ്മാദ് ആദദീരൻ പരേ വൈ
    അസ്മിൻ പദേ യുദ്യതാം നോ വധോ ഽപി; ശ്ലഘ്യഃ പിത്ര്യഃ പരരാജ്യാദ് വിശിഷ്ടഃ
    ഏതാൻ ധർമാൻ കൗരവാണാം പുരാണാൻ; ആചക്ഷീഥാഃ സഞ്ജയ രാജ്യമധ്യേ
30 യേ തേ മന്ദാ മൃത്യുവശാഭിപന്നാഃ; സമാനീതാ ധാർതരാഷ്ട്രേണ മൂഢാഃ
    ഇദം പുനഃ കർമ പാപീയ ഏവ; സഭാമധ്യേ പശ്യ വൃത്തം കുരൂണാം
31 പ്രിയാം ഭാര്യാം ദ്രൗപദീം പാണ്ഡവാനാം; യശസ്വിനീം ശീലവൃത്തോപപന്നാം
    യദ് ഉപേക്ഷന്ത കുരവോ ഭീഷ്മ മുഖ്യാഃ; കാമാനുഗേനോപരുദ്ധാം രുദന്തീം
32 തം ചേത് തദാ തേ സ കുമാര വൃദ്ധാ; അവാരയിഷ്യൻ കുരവഃ സമേതാഃ
    മമ പ്രിയം ധൃതരാഷ്ട്രോ ഽകരിഷ്യത്; പുത്രാണാം ച കൃതം അസ്യാഭവിഷ്യത്
33 ദുഃശാസനഃ പ്രാതിലോമ്യാൻ നിനായ; സഭാമധ്യേ ശ്വശുരാണാം ച കൃഷ്ണാം
    സാ തത്ര നീതാ കരുണാന്യ് അവോചൻ; നാന്യം ക്ഷത്തുർ നാഥം അദൃഷ്ടകം ചിത്
34 കാർപണ്യാദ് ഏവ സഹിതാസ് തത്ര രാജ്ഞോ; നാശക്നുവൻ പ്രതിവക്തും സഭായാം
    ഏകഃ ക്ഷത്താ ധർമ്യം അർഥം ബ്രുവാണോ; ധർമം ബുദ്ധ്വാ പ്രത്യുവാചാൽപ ബുദ്ധിം
35 അനുക്ത്വാ ത്വം ധർമം ഏവം സഭായാം; അഥേച്ഛസേ പാണ്ഡവസ്യോപദേഷ്ടും
    കൃഷ്ണാ ത്വ് ഏതത് കർമ ചകാര ശുദ്ധം; സുദുഷ്കരം തദ് ധി സഭാം സമേത്യ
    യേന കൃച്ഛ്രാത് പാണ്ഡവാൻ ഉജ്ജഹാര; തഥാത്മാനം നൗർ ഇവ സാഗരൗഘാത്
36 യത്രാബ്രവീത് സൂതപുത്രഃ സഭായാം; കൃഷ്ണാം സ്ഥിതാം ശ്വശുരാണാം സമീപേ
    ന തേ ഗതിർ വിദ്യതേ യാജ്ഞസേനി; പ്രപദ്യേദാനീം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ വേശ്മ
    പരാജിതാസ് തേ പതയോ ന സന്തി; പതിം ചാന്യം ഭാമിനി ത്വം വൃണീഷ്വ
37 യോ ബീഭത്സോർ ഹൃദയേ പ്രൗഢ ആസീദ്; അസ്ഥി പ്രച്ഛിൻ മർമഘാതീ സുഘോരഃ
    കർണാച്ഛരോ വാന്മയസ് തിഗ്മതേജാഃ; പ്രതിഷ്ഠിതോ ഹൃദയേ ഫൽഗുനസ്യ
38 കൃഷ്ണാജിനാനി പരിധിത് സമാനാൻ; ദുഃശാസനഃ കടുകാന്യ് അഭ്യഭാഷത്
    ഏതേ സർവേ ഷണ്ഢതിലാ വിനഷ്ടാഃ; ക്ഷയം ഗതാ നരകം ദീർഘകാലം
39 ഗാന്ധാരരാജഃ ശകുനിർ നികൃത്യാ; യദ് അബ്രവീദ് ദ്യൂതകാലേ സ പാർഥാൻ
    പരാജിതോ നകുലഃ കിം തവാസ്തി; കൃഷ്ണയാ ത്വം ദീവ്യ വൈ യാജ്ഞസേന്യാ
40 ജാനാസി ത്വം സഞ്ജയ സർവം ഏതദ്; ദ്യൂതേ ഽവാച്യം വാക്യം ഏവം യഥോക്തം
    സ്വയം ത്വ് അഹം പ്രാർഥയേ തത്ര ഗന്തും; സമാധാതും കാര്യം ഏതദ് വിപന്നം
41 അഹാപയിത്വാ യദി പാണ്ഡവാർഥം; ശമം കുരൂണാം അഥ ചേച് ചരേയം
    പുണ്യം ച മേ സ്യാച് ചരിതം മഹോദയം; മുച്യേരംശ് ച കുരവോ മൃത്യുപാശാത്
42 അപി വാചം ഭാഷമാണസ്യ കാവ്യാം; ധർമാരാമാം അർഥവതീം അഹിംസ്രാം
    അവേക്ഷേരൻ ധാർതരാഷ്ട്രാഃ സമക്ഷം; മാം ച പ്രാപ്തം കുരവഃ പൂജയേയുഃ
43 അതോ ഽന്യഥാ രഥിനാ ഫൽഗുനേന; ഭീമേന ചൈവാഹവ ദംശിതേന
    പരാസിക്താൻ ധാർതരാഷ്ട്രാംസ് തു വിദ്ധി; പ്രദഹ്യമാനാൻ കർമണാ സ്വേന മന്ദാൻ
44 പരാജിതാൻ പാണ്ഡവേയാംസ് തു വാചോ; രൗദ്രരൂപാ ഭാഷതേ ധാർതരാഷ്ട്രഃ
    ഗദാഹസ്തോ ഭീമസേനോ ഽപ്രമത്തോ; ദുര്യോധനം സ്മാരയിത്വാ ഹി കാലേ
45 സുയോധനോ മന്യുമയോ മഹാദ്രുമഃ; സ്കന്ധഃ കർണഃ ശകുനിസ് തസ്യ ശാഖാഃ
    ദുഃശാസനഃ പുഷ്പഫലേ സമൃദ്ധേ; മൂലം രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോ ഽമനീഷീ
46 യുധിഷ്ഠിരോ ധർമമയോ മഹാദ്രുമഃ; സ്കന്ധോ ഽർജുനോ ഭീമസേനോ ഽസ്യ ശാഖാഃ
    മാദ്രീപുത്രൗ പുഷ്പഫലേ സമൃദ്ധേ; മൂലം ത്വ് അഹം ബ്രഹ്മ ച ബ്രാഹ്മണാശ് ച
47 വനം രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സപുത്രോ; വ്യാഘ്രാ വനേ സഞ്ജയ പാണ്ഡവേയാഃ
    മാ വനം ഛിന്ധി സ വ്യാഘ്രം മാ വ്യാഘ്രാൻ നീനശോ വനാത്
48 നിർവനോ വധ്യതേ വ്യാഘ്രോ നിർവ്യാഘ്രം ഛിദ്യതേ വനം
    തസ്മാദ് വ്യാഘ്രോ വനം രക്ഷേദ് വനം വ്യാഘ്രം ച പാലയേത്
49 ലതാ ധർമാ ധാർതരാഷ്ട്രാഃ ശാലാഃ സഞ്ജയ പാണ്ഡവാഃ
    ന ലതാ വർധതേ ജാതു അനാശ്രിത്യ മഹാദ്രുമം
50 സ്ഥിതാഃ ശുശ്രൂഷിതും പാർഥാഃ സ്ഥിതാ യോദ്ധും അരിന്ദമാഃ
    യത്കൃത്യം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ തത് കരോതു നരാധിപഃ
51 സ്ഥിതാഃ ശമേ മഹാത്മാനഃ പാണ്ഡവാ ധർമചാരിണഃ
    യോധാഃ സമൃദ്ധാസ് തദ് വിദ്വൻ നാചക്ഷീഥാ യഥാതഥം