മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം131

മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം131

1 [ക്]
     അത്രാപ്യ് ഉദാഹരന്തീമം ഇതിഹാസം പുരാതനം
     വിദുരായാശ് ച സംവാദം പുത്രസ്യ ച പരന്തപ
2 അത്ര ശ്രേയശ് ച ഭൂയശ് ച യഥാ സാ വക്തും അർഹതി
     യശസ്വിനീ മനുമതീ കുലേ ജാതാ വിഭാവരീ
3 ക്ഷത്രധർമരതാ ധന്യാ വിദുരാ ദീർഘദർശിനീ
     വിശ്രുതാ രാജസംസത്സു ശ്രുതവാക്യാ ബഹുശ്രുതാ
4 വിദുരാ നാമ വൈ സത്യാ ജഗർഹേ പുത്രം ഔരസം
     നിർജിതം സിന്ധുരാജേന ശയാനം ദീനചേതസം
     അനന്ദനം അധർമജ്ഞം ദ്വിഷതാം ഹർഷവർധനം
5 ന മയാ ത്വം ന പിത്രാസി ജാതഃ ക്വാഭ്യാഗതോ ഹ്യ് അസി
     നിർമന്യുർ ഉപശാഖീയഃ പുരുഷഃ ക്ലീബ സാധനഃ
6 യാവജ് ജീവം നിരാശോ ഽസി കല്യാണായ ധുരം വഹ
     മാത്മാനം അവമന്യസ്വ മൈനം അൽപേന ബീഭരഃ
     മനഃ കൃത്വാ സുകല്യാണം മാ ഭൈസ് ത്വം പ്രതിസംസ്തഭ
7 ഉത്തിഷ്ഠ ഹേ കാപുരുഷ മാ ശേഷ്വൈവം പരാജിതഃ
     അമിത്രാൻ നന്ദയൻ സർവാൻ നിർമാനോ ബന്ധുശോകദഃ
8 സുപൂരാ വൈ കുനദികാ സുപൂരോ മൂഷികാഞ്ജലിഃ
     സുസന്തോഷഃ കാപുരുഷഃ സ്വൽപകേനാപി തുഷ്യതി
9 അപ്യ് അരേർ ആരുജൻ ദംഷ്ട്രാം ആശ്വാ ഇവ നിധനം വ്രജ
     അപി വാ സംശയം പ്രാപ്യ ജീവിതേ ഽപി പരാക്രമ
10 അപ്യ് അരേഃ ശ്യേനവച് ഛിദ്രം പശ്യേസ് ത്വം വിപരിക്രമൻ
    വിനദൻ വാഥ വാ തൂഷ്ണീം വ്യോമ്നി വാപരിശങ്കിതഃ
11 ത്വം ഏവം പ്രേതവച് ഛേഷേ കസ്മാദ് വജ്രഹതോ യഥാ
    ഉത്തിഷ്ഠ ഹേ കാപുരുഷ മാ ശേഷ്വൈവം പരാജിതഃ
12 മാസ്തം ഗമസ് ത്വം കൃപണോ വിശ്രൂയസ്വ സ്വകർമണാ
    മാ മധ്യേ മാ ജഘന്യേ ത്വം മാധോ ഭൂസ് തിഷ്ഠ ചോർജിതഃ
13 അലാതം തിന്ദുകസ്യേവ മുഹൂർതം അപി വിജ്വല
    മാ തുഷാഗ്നിർ ഇവാനർചിഃ കാകരംഖാ ജിജീവിഷുഃ
    മുഹൂർതം ജ്വലിതം ശ്രേയോ ന തു ധൂമായിതം ചിരം
14 മാ ഹ സ്മ കസ്യ ചിദ് ഗേഹേ ജനീ രാജ്ഞഃ ഖരീ മൃദുഃ
    കൃത്വാ മാനുഷ്യകം കർമ സൃത്വാജിം യാവദ് ഉത്തമം
    ധർമസ്യാനൃണ്യം ആപ്നോതി ന ചാത്മാനം വിഗർഹതേ
15 അലബ്ധ്വാ യദി വാ ലബ്ധ്വാ നാനുശോചന്തി പണ്ഡിതാഃ
    ആനന്തര്യം ചാരഭതേ ന പ്രാണാനാം ധനായതേ
16 ഉദ്ഭാവയസ്വ വീര്യം വാ താം വാ ഗച്ഛ ധ്രുവാം ഗതിം
    ധർമം പുത്രാഗ്രതഃ കൃത്വാ കിംനിമിത്തം ഹി ജീവസി
17 ഇഷ്ടാപൂർതം ഹി തേ ക്ലീബ കീർതിശ് ച സകലാ ഹതാ
    വിച്ഛിന്നം ഭോഗമൂലം തേ കിംനിമിത്തം ഹി ജീവസി
18 ശത്രുർ നിമജ്ജതാ ഗ്രാഹ്യോ ജംഘായാം പ്രപതിഷ്യതാ
    വിപരിച്ഛിന്ന മൂലോ ഽപി ന വിഷീദേത് കഥം ചന
    ഉദ്യമ്യ ദുരം ഉത്കർഷേദ് ആജാനേയ കൃതം സ്മരൻ
19 കുരു സത്ത്വം ച മാനം ച വിദ്ധി പൗരുഷം ആത്മനഃ
    ഉദ്ഭാവയ കുലം മഗ്നം ത്വത്കൃതേ സ്വയം ഏവ ഹി
20 യസ്യ വൃത്തം ന ജൽപന്തി മാനവാ മഹദ് അദ്ഭുതം
    രാശിവർധന മാത്രം സ നൈവ സ്ത്രീ ന പുനഃ പുമാൻ
21 ദാനേ തപസി ശൗര്യേ ച യസ്യ ന പ്രഥിതം യശഃ
    വിദ്യായാം അർഥലാഭേ വാ മാതുർ ഉച്ചാര ഏവ സഃ
22 ശ്രുതേന തപസാ വാപി ശ്രിയാ വാ വിക്രമേണ വാ
    ജനാൻ യോ ഽഭിഭവത്യ് അന്യാൻ കർണമാ ഹി സ വൈ പുമാൻ
23 ന ത്വ് ഏവ ജാൽമീം കാപാലീം വൃത്തിം ഏഷിതും അർഹസി
    നൃശംസ്യാം അയശസ്യാം ച ദുഃഖാം കാപുരുഷോചിതാം
24 യം ഏനം അഭിനന്ദേയുർ അമിത്രാഃ പുരുഷം കൃശം
    ലോകസ്യ സമവജ്ഞാതം നിഹീതാശന വാസസം
25 അഹോ ലാഭകരം ദീനം അൽപജീവനം അൽപകം
    നേദൃശം ബന്ധും ആസാദ്യ ബാന്ധവഃ സുഖം ഏധതേ
26 അവൃത്ത്യൈവ വിപത്സ്യാമോ വയം രാഷ്ട്രാത് പ്രവാസിതാഃ
    സർവകാമരസൈർ ഹീനാഃ സ്ഥാനഭ്രഷ്ടാ അകിഞ്ചനാഃ
27 അവർണ കാരിണം സത്സു കുലവംശസ്യ നാശനം
    കലിം പുത്ര പ്രവാദേന സഞ്ജയ ത്വാം അജീജനം
28 നിരമർഷം നിരുത്സാഹം നിർവീര്യം അരിനന്ദനം
    മാ സ്മ സീമന്തിനീ കാ ചിജ് ജനയേത് പുത്രം ഈദൃശം
29 മാ ധൂമായ ജ്വലാത്യന്തം ആക്രമ്യ ജഹി ശാത്രവാൻ
    ജ്വല മൂർധന്യ് അമിത്രാണാം മുഹൂർതം അപി വാ ക്ഷണം
30 ഏതാവാൻ ഏവ പുരുഷോ യദ് അമർഷീ യദ് അക്ഷമീ
    ക്ഷമാവാൻ നിരമർശശ് ച നൈവ സ്ത്രീ ന പുനഃ പുമാൻ
31 സന്തോഷോ വൈ ശ്രിയം ഹന്തി തഥാനുക്രോശ ഏവ ച
    അനുത്ഥാന ഭയേ ചോഭേ നിരീഹോ നാശ്നുതേ മഹത്
32 ഏഭ്യോ നികൃതിപാപേഭ്യഃ പ്രമുഞ്ചാത്മാനം ആത്മനാ
    ആയസം ഹൃദയം കൃത്വാ മൃഗയസ്വ പുനഃ സ്വകം
33 പുരം വിഷഹതേ യസ്മാത് തസ്മാത് പുരുഷ ഉച്യതേ
    തം ആഹുർ വ്യർഥനാമാനം സ്ത്രീവദ് യ ഇഹ ജീവതി
34 ശൂരസ്യോർജിത സത്ത്വസ്യ സിംഹവിക്രാന്ത ഗാമിനഃ
    ദിഷ്ട ഭാവം ഗതസ്യാപി വിഘസേ മോദതേ പ്രജാ
35 യ ആത്മനഃ പ്രിയ സുഖേ ഹിത്വാ മൃഗയതേ ശ്രിയം
    അമാത്യാനാം അഥോ ഹർഷം ആദധാത്യ് അചിരേണ സഃ
36 കിം നു തേ മാം അപശ്യന്ത്യാഃ പൃഥിവ്യാ അപി സർവയാ
    കിം ആഭരണകൃത്യം തേ കിം ഭോഗൈർ ജീവിതേന വാ
37 കിം അദ്യകാനാം യേ ലോകാ ദ്വിഷന്തസ് താൻ അവാപ്നുയുഃ
    യേ ത്വ് ആദൃതാത്മനാം ലോകാഃ സുഹൃദസ് താൻ വ്രജന്തു നഃ
38 ഭൃത്യൈർ വിഹീയമാനാനാം പരപിണ്ഡോപജീവിനാം
    കൃപണാനാം അസത്ത്വാനാം മാ വൃത്തിം അനുവർതിഥാഃ
39 അനു ത്വാം താത ജീവന്തു ബ്രാഹ്മണാഃ സുഹൃദസ് തഥാ
    പർജന്യം ഇവ ഭൂതാനി ദേവാ ഇവ ശതക്രതും
40 യം ആജീവന്തി പുരുഷം സർവഭൂതാനി സഞ്ജയ
    പക്വം ദ്രുമം ഇവാസാദ്യ തസ്യ ജീവിതം അർഥവത്
41 യസ്യ ശൂരസ്യ വിക്രാന്തൈർ ഏധന്തേ ബാന്ധവാഃ സുഖം
    ത്രിദശാ ഇവ ശക്രസ്യ സാധു തസ്യേഹ ജീവിതം
42 സ്വബാഹുബലം ആശ്രിത്യ യോ ഽഭ്യുജ്ജീവതി മാനവഃ
    സ ലോകേ ലഭതേ കീർതിം പരത്ര ച ശുഭാം ഗതിം