മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം/അധ്യായം122

മഹാഭാരതം മൂലം/ഉദ്യോഗപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം122

1 [ധൃ]
     ഭഗവന്ന് ഏവം ഏവൈതദ് യഥാ വദസി നാരദ
     ഇച്ഛാമി ചാഹം അപ്യ് ഏവം ന ത്വ് ഈശോ ഭഗവന്ന് അഹം
2 ഏവം ഉക്ത്വാ തതഃ കൃഷ്ണം അഭ്യഭാഷത ഭാരത
     സ്വർഗ്യം ലോക്യം ച മാം ആത്ഥ ധർമ്യം ന്യായ്യം ച കേശവ
3 ന ത്വ് അഹം സ്വവശസ് താത ക്രിയമാണം ന മേ പ്രിയം
     അംഗദുര്യോധനം കൃഷ്ണ മന്ദം ശാസ്ത്രാതിഗം മമ
4 അനുനേതും മഹാബാഹോ യതസ്വ പുരുഷോത്തമ
     സുഹൃത് കാര്യം തു സുമഹത് കൃതം തേ സ്യാജ് ജനാർദന
5 തതോ ഽഭ്യാവൃത്യ വാർഷ്ണേയോ ദുര്യോധനം അമർഷണം
     അബ്രവീൻ മധുരാം വാചം സർവധർമാർഥതത്ത്വവിത്
6 ദുര്യോധന നിബോധേദം മദ്വാക്യം കുരുസത്തമ
     സമർഥം തേ വിശേഷേണ സാനുബന്ധസ്യ ഭാരത
7 മഹാപ്രാജ്ഞ കുലേ ജാതഃ സാധ്വ് ഏതത് കർതും അർഹസി
     ശ്രുതവൃത്തോപസമ്പന്നഃ സർവൈഃ സമുദിതോ ഗുണൈഃ
8 ദൗഷ്കുലേയാ ദുരാത്മാനോ നൃഷംശാ നിരപത്രപാഃ
     ത ഏതദ് ഈദൃശം കുര്യുർ യഥാ ത്വം താത മന്യസേ
9 ധർമാർഥയുക്താ ലോകേ ഽസ്മിൻ പ്രവൃത്തിർ ലക്ഷ്യതേ സതാം
     അസതാം വിപരീതാ തു ലക്ഷ്യതേ ഭരതർഷഭ
10 വിപരീതാ ത്വ് ഇയം വൃത്തിർ അസകൃൽ ലക്ഷ്യതേ ത്വയി
    അധർമശ് ചാനുബന്ധോ ഽത്ര ഘോരഃ പ്രാണഹരോ മഹാൻ
11 അനേകശസ് ത്വന്നിമിത്തം അയശസ്യം ച ഭാരത
    തം അനർഥം പരിഹരന്ന് ആത്മശ്രേയഃ കരിഷ്യസി
12 ഭ്രാതൄണാം അഥ ഭൃത്യാനാം മിത്രാണാം ച പരന്തപ
    അധർമ്യാദ് അയശസ്യാച് ച കർമണസ് ത്വം പ്രമോക്ഷ്യസേ
13 പ്രാജ്ഞൈഃ ശൂരൈർ മഹോത്സാഹൈർ ആത്മവദ്ഭിർ ബഹുശ്രുതൈഃ
    സന്ധത്സ്വ പുരുഷവ്യാഘ്ര പാണ്ഡവൈർ ഭരതർഷഭ
14 തദ് ധിതം ച പ്രിയം ചൈവ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ധീമതഃ
    പിതാമഹസ്യ ദ്രോണസ്യ വിദുരസ്യ മഹാമതേഃ
15 കൃപസ്യ സോമദത്തസ്യ ബാഹ്ലീകസ്യ ച ധീമതഃ
    അശ്വത്ഥാമ്നോ വികർണസ്യ സഞ്ജയസ്യ വിശാം പതേ
16 ജ്ഞാതീനാം ചൈവ ഭൂയിഷ്ഠം മിത്രാണാം ച പരന്തപ
    ശമേ ശർമ ഭവേത് താത സർവസ്യ ജഗതസ് തഥാ
17 ഹ്രീമാൻ അസി കുലേ ജാതഃ ശ്രുതവാൻ അനൃശംസവാൻ
    തിഷ്ഠ താത പിതുഃ ശാസ്ത്രേ മാതുശ് ച ഭരതർഷഭ
18 ഏതച് ഛ്രേയോ ഹി മന്യന്തേ പിതാ യച് ഛാസ്തി ഭാരത
    ഉത്തമാപദ് ഗതഃ സർവഃ പിതുഃ സ്മരതി ശാസനം
19 രോചതേ തേ പിതുസ് താത പാണ്ഡവൈഃ സഹ സംഗമഃ
    സാമാത്യസ്യ കുരുശ്രേഷ്ഠ തത് തുഭ്യം താത രോചതാം
20 ശ്രുത്വാ യഃ സുഹൃദാം ശാസ്ത്രം മർത്യോ ന പ്രതിപദ്യതേ
    വിപാകാന്തേ ദഹത്യ് ഏനം കിം പാകം ഇവ ഭക്ഷിതം
21 യസ് തു നിഃശ്രേയസം വാക്യം മോഹാൻ ന പ്രതിപദ്യതേ
    സ ദീർഘസൂത്രോ ഹീനാർഥഃ പശ്ചാത് താപേന യുജ്യതേ
22 യസ് തു നിഃശ്രേയസം ശ്രുത്വാ പ്രാപ്തം ഏവാഭിപദ്യതേ
    ആത്മനോ മതം ഉത്സൃജ്യ സ ലോകേ സുഖം ഏധതേ
23 യോ ഽർഥകാമസ്യ വചനം പ്രാതികൂല്യാൻ ന മൃഷ്യതേ
    ശൃണോതി പ്രതികൂലാനി ദ്വിഷതാം വശം ഏതി സഃ
24 സതാം മതം അതിക്രമ്യ യോ ഽസതാം വർതതേ മതേ
    ശോചന്തേ വ്യസനേ തസ്യ സുഹൃദോ നചിരാദ് ഇവ
25 മുഖ്യാൻ അമാത്യാൻ ഉത്സൃജ്യ യോ നിഹീനാൻ നിഷേവതേ
    സ ഘോരാം ആപദം പ്രാപ്യ നോത്താരം അധിഗച്ഛതി
26 യോ ഽസത് സേവീ വൃഥാചാരോ ന ശ്രോതാ സുഹൃദാം സദാ
    പരാൻ വൃണീതേ സ്വാൻ ദ്വേഷ്ടി തം ഗൗഃ ശപതി ഭാരത
27 സ ത്വം വിരുധ്യ തൈർ വീരൈർ അന്യേഭ്യസ് ത്രാണം ഇച്ഛസി
    അശിഷ്ടേഭ്യോ ഽസമർഥേഭ്യോ മൂഢേഭ്യോ ഭരതർഷഭ
28 കോ ഹി ശക്രം സമാഞ് ജ്ഞാതീൻ അതിക്രമ്യ മഹാരഥാൻ
    അന്യേഭ്യസ് ത്രാണം ആശംസേത് ത്വദന്യോ ഭുവി മാനവഃ
29 ജന്മപ്രഭൃതി കൗന്തേയാ നിത്യം വിനികൃതാസ് ത്വയാ
    ന ച തേ ജാതു കുപ്യന്തി ധർമാത്മാനോ ഹി പാണ്ഡവാഃ
30 മിഥ്യാ പ്രചരിതാസ് താത ജന്മപ്രഭൃതി പാണ്ഡവാഃ
    ത്വയി സമ്യങ് മഹാബാഹോ പ്രതിപന്നാ യശസ്വിനഃ
31 ത്വയാപി പ്രതിപത്തവ്യം തഥൈവ ഭരതർഷഭ
    സ്വേഷു ബന്ധുഷു മുഖ്യേഷു മാ മന്യുവശം അന്വഗാഃ
32 ത്രിവർഗയുക്താ പ്രാജ്ഞാനാം ആരംഭാ ഭരതർഷഭ
    ധർമാർഥാവ് അനുരുധ്യന്തേ ത്രിവർഗാസംഭവേ നരാഃ
33 പൃഥക് തു വിനിവിഷ്ടാനാം ധർമം ധീരോ ഽനുരുധ്യതേ
    മധ്യമോ ഽർഥം കലിം ബാലഃ കാമം ഏവാനുരുധ്യതേ
34 ഇന്ദ്രിയൈഃ പ്രസൃതോ ലോഭാദ് ധർമം വിപ്രജഹാതി യഃ
    കാമാർഥാവ് അനുപായേന ലിപ്സമാനോ വിനശ്യതി
35 കാമാർഥൗ ലിപ്സമാനസ് തു ധർമം ഏവാദിതശ് ചരേത്
    ന ഹി ധർമാദ് അപൈത്യ് അർഥഃ കാമോ വാപി കദാ ചന
36 ഉപായം ധർമം ഏവാഹുസ് ത്രിവർഗസ്യ വിശാം പതേ
    ലിപ്സമാനോ ഹി തേനാശു കക്ഷേ ഽഗ്നിർ ഇവ വർധതേ
37 സ ത്വം താതാനുപായേന ലിപ്സസേ ഭരതർഷഭ
    ആധിരാജ്യം മഹദ് ദീപ്തം പ്രഥിതം സർവരാജസു
38 ആത്മാനം തക്ഷതി ഹ്യ് ഏഷ വനം പരശുനാ യഥാ
    യഃ സമ്യഗ് വർതമാനേഷു മിഥ്യാ രാജൻ പ്രവർതതേ
39 ന തസ്യ ഹി മതിം ഛിന്ദ്യാദ് യസ്യ നേച്ഛേത് പരാഭവം
    അവിച്ഛിന്നസ്യ ധീരസ്യ കല്യാണേ ധീയതേ മതിഃ
40 ത്യക്താത്മാനം ന ബാധേത ത്രിഷു ലോകേഷു ഭാരത
    അപ്യ് അന്യം പ്രാകൃതം കിം ചിത് കിം ഉ താൻ പാണ്ഡവർഷഭാൻ
41 അമർഷവശം ആപന്നോ ന കിം ചിദ് ബുധ്യതേ നരഃ
    ഛിദ്യതേ ഹ്യ് ആതതം സർവം പ്രമാണം പശ്യ ഭാരത
42 ശ്രേയസ് തേ ദുർജനാത് താത പാണ്ഡവൈഃ സഹ സംഗമഃ
    തൈർ ഹി സമ്പ്രീയമാണസ് ത്വം സർവാൻ കാമാൻ അവാപ്സ്യസി
43 പാണ്ഡവൈർ നിർജിതാം ഭൂമിം ഭുഞ്ജാനോ രാജസത്തമ
    പാണ്ഡവാൻ പൃഷ്ഠതഃ കൃത്വാ ത്രാണം ആശംസസേ ഽന്യഥ
44 ദുഃശാസനേ ദുർവിഷഹേ കർണേ ചാപി സസൗബലേ
    ഏതേഷ്വ് ഐശ്വര്യം ആധായ ഭൂതിം ഇച്ഛസി ഭാരത
45 ന ചൈതേ തവ പര്യാപ്താ ജ്ഞാനേ ധർമാർധയോസ് തഥാ
    വിക്രമേ ചാപ്യ് അപര്യാപ്താഃ പാണ്ഡവാൻ പ്രതി ഭാരത
46 ന ഹീമേ സർവരാജാനഃ പര്യാപ്താഃ സഹിതാസ് ത്വയാ
    ക്രുദ്ധസ്യ ഭീമസേനസ്യ പ്രേക്ഷിതും മുഖം ആഹവേ
47 ഇദം സംനിഹിതം താത സമഗ്രം പാർഥിവം ബലം
    അയം ഭീഷ്മസ് തഥാ ദ്രോണഃ കർണശ് ചായം തഥാ കൃപഃ
48 ഭൂരിശ്രവാഃ സൗമദത്തിർ അശ്വത്ഥാമാ ജയദ്രഥഃ
    അശക്താഃ സർവ ഏവൈതേ പ്രതിയോദ്ധും ധനഞ്ജയം
49 അജേയോ ഹ്യ് അർജുനഃ ക്രുദ്ധഃ സർവൈർ അപി സുരാസുരൈഃ
    മാനുഷൈർ അപി ഗന്ധർവൈർ മാ യുദ്ധേ ചേത ആധിഥാഃ
50 ദൃശ്യതാം വാ പുമാൻ കശ് ചിത് സമഗ്രേ പാർഥിവേ ബലേ
    യോ ഽർജുനം സമരേ പ്രാപ്യ സ്വസ്തിമാൻ ആവ്രജേദ് ഗൃഹാൻ
51 കിം തേ ജനക്ഷയേണേഹ കൃതേന ഭരതർഷഭ
    യസ്മിഞ് ജിതേ ജിതം തേ സ്യാത് പുമാൻ ഏകഃ സ ദൃശ്യതാം
52 യഃ സ ദേവാൻ സഗന്ധർവാൻ സയക്ഷാസുരപന്നഗാൻ
    അജയത് ഖാണ്ഡവ പ്രസ്ഥേ കസ് തം യുധ്യേത മാനവഃ
53 തഥാ വിരാടനഗരേ ശ്രൂയതേ മഹദ് അദ്ഭുതം
    ഏകസ്യ ച ബഹൂനാം ച പര്യാപ്തം തന്നിദർശനം
54 തം അജേയം അനാധൃഷ്യം വിജേതും ജിഷ്ണും അച്യുതം
    ആശംസസീഹ സമരേ വീരം അർജുനം ഊർജിതം
55 മദ്ദ്വിതീയം പുനഃ പാർഥം കഃ പ്രാർഥയിതും അർഹതി
    യുദ്ധേ പ്രതീപം ആയാന്തം അപി സാക്ഷാത് പുരന്ദരഃ
56 ബാഹുഭ്യാം ഉദ്ധരേദ് ഭൂമിം ദഹേത് ക്രുദ്ധ ഇമാഃ പ്രജാഃ
    പാതയേത് ത്രിദിവാദ് ദേവാൻ യോ ഽർജുനം സമരേ ജയേത്
57 പശ്യ പുത്രാംസ് തഥാ ഭ്രാതൄഞ് ജ്ഞാതീൻ സംബന്ധിനസ് തഥാ
    ത്വത്കൃതേ ന വിനശ്യേയുർ ഏതേ ഭരതസത്തമ
58 അസ്തു ശേഷം കൗരവാണാം മാ പരാഭൂദ് ഇദം കുലം
    കുലഘ്ന ഇതി നോച്യേഥാ നഷ്ടകീർതിർ നരാധിപ
59 ത്വാം ഏവ സ്ഥാപയിഷ്യന്തി യൗവരാജ്യേ മഹാരഥാഃ
    മഹാരാജ്യേ ച പിതരം ധൃതരാഷ്ട്രം ജനേശ്വരം
60 മാ താത ശ്രിയം ആയാന്തീം അവമംസ്ഥാഃ സമുദ്യതാം
    അർധം പ്രദായ പാർഥേഭ്യോ മഹതീം ശ്രിയം ആപ്സ്യസി
61 പാണ്ഡവൈഃ സംശമം കൃത്വാ കൃത്വാ ച സുഹൃദാം വചഃ
    സമ്പ്രീയമാണോ മിത്രൈശ് ച ചിരം ഭദ്രാണ്യ് അവാപ്സ്യസി