മഹാഭാരതം മൂലം/ആദിപർവം/അധ്യായം94

←അധ്യായം93

മഹാഭാരതം മൂലം/ആദിപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം 94

അധ്യായം95→

1 [വ്]
     സ ഏവം ശന്തനുർ ധീമാൻ ദേവരാജർഷിസത്കൃതഃ
     ധർമാത്മാ സർവലോകേഷു സത്യവാഗ് ഇതി വിശ്രുതഃ
 2 ദമോ ദാനം ക്ഷമാ ബുദ്ധിർ ഹ്രീർ ധൃതിസ് തേജ ഉത്തമം
     നിത്യാന്യ് ആസൻ മഹാസത്ത്വേ ശന്തനൗ പുരുഷർഷഭേ
 3 ഏവം സ ഗുണസമ്പന്നോ ധർമാർഥകുശലോ നൃപഃ
     ആസീദ് ഭരത വംശസ്യ ഗോപ്താ സാധു ജനസ്യ ച
 4 കംബുഗ്രീവഃ പൃഥു വ്യംസോ മത്തവാരണവിക്രമഃ
     ധർമ ഏവ പരഃ കാമാദ് അർഥാച് ചേതി വ്യവസ്ഥിതഃ
 5 ഏതാന്യ് ആസൻ മഹാസത്ത്വേ ശന്തനൗ ഭരതർഷഭ
     ന ചാസ്യ സദൃശഃ കശ് ചിത് ക്ഷത്രിയോ ധർമതോ ഽഭവത്
 6 വർതമാനം ഹി ധർമേ സ്വേ സർവധർമവിദാം വരം
     തം മഹീപാ മഹീപാലം രാജരാജ്യേ ഽഭ്യഷേചയൻ
 7 വീതശോകഭയാബാധാഃ സുഖസ്വപ്നവിബോധനാഃ
     പ്രതി ഭാരത ഗോപ്താരം സമപദ്യന്ത ഭൂമിപാഃ
 8 ശന്തനു പ്രമുഖൈർ ഗുപ്തേ ലോകേ നൃപതിഭിസ് തദാ
     നിയമാത് സർവവർണാനാം ബ്രഹ്മോത്തരം അവർതത
 9 ബ്രഹ്മ പര്യചരത് ക്ഷത്രം വിശഃ ക്ഷത്രം അനുവ്രതാഃ
     ബ്രഹ്മക്ഷത്രാനുരക്താശ് ച ശൂദ്രാഃ പര്യചരൻ വിശഃ
 10 സ ഹാസ്തിനപുരേ രമ്യേ കുരൂണാം പുടഭേദനേ
    വസൻ സാഗരപര്യന്താം അന്വശാദ് വൈ വസുന്ധരാം
11 സ ദേവരാജസദൃശോ ധർമജ്ഞഃ സത്യവാഗ് ഋജുഃ
    ദാനധർമതപോ യോഗാച് ഛ്രിയാ പരമയാ യുതഃ
12 അരാഗദ്വേഷസംയുക്തഃ സോമവത് പ്രിയദർശനഃ
    തേജസാ സൂര്യസങ്കാശോ വായുവേഗസമോ ജവേ
    അന്തകപ്രതിമഃ കോപേ ക്ഷമയാ പൃഥിവീസമഃ
13 വധഃ പശുവരാഹാണാം തഥൈവ മൃഗപക്ഷിണാം
    ശന്തനൗ പൃഥിവീപാലേ നാവർതത വൃഥാ നൃപഃ
14 ധർമബ്രഹ്മോത്തരേ രാജ്യേ ശന്തനുർ വിനയാത്മവാൻ
    സമം ശശാസ ഭൂതാനി കാമരാഗവിവർജിതഃ
15 ദേവർഷിപിതൃയജ്ഞാർഥം ആരഭ്യന്ത തദാ ക്രിയാഃ
    ന ചാധർമേണ കേഷാം ചിത് പ്രാണിനാം അഭവദ് വധഃ
16 അസുഖാനാം അനാഥാനാം തിര്യഗ്യോനിഷു വർതതാം
    സ ഏവ രാജാ ഭൂതാനാം സർവേഷാം അഭവത് പിതാ
17 തസ്മിൻ കുരുപതിശ്രേഷ്ഠേ രാജരാജേശ്വരേ സതി
    ശ്രിതാ വാഗ് അഭവത് സത്യം ദാനധർമാശ്രിതം മനഃ
18 സ സമാഃ ഷോഡശാഷ്ടൗ ച ചതസ്രോ ഽഷ്ടൗ തഥാപരാഃ
    രതിം അപ്രാപ്നുവൻ സ്ത്രീഷു ബഭൂവ വനഗോചരഃ
19 തഥാരൂപസ് തഥാചാരസ് തഥാ വൃത്തസ് തഥാ ശ്രുതഃ
    ഗാംഗേയസ് തസ്യ പുത്രോ ഽഭൂൻ നാമ്നാ ദേവവ്രതോ വസുഃ
20 സർവാസ്ത്രേഷു സ നിഷ്ണാതഃ പാർഥിവേഷ്വ് ഇതരേഷു ച
    മഹാബലോ മഹാസത്ത്വോ മഹാവീര്യോ മഹാരഥഃ
21 സ കദാ ചിൻ മൃഗം വിദ്ധ്വാ ഗംഗാം അനുസരൻ നദീം
    ഭാഗീരഥീം അൽപജലാം ശന്തനുർ ദൃഷ്ടവാൻ നൃപഃ
22 താം ദൃഷ്ട്വാ ചിന്തയാം ആസ ശന്തനുഃ പുരുഷർഷഭഃ
    സ്യന്ദതേ കിം ന്വ് ഇയം നാദ്യ സരിച്ഛ്രേഷ്ഠാ യഥാ പുരാ
23 തതോ നിമിത്തം അന്വിച്ഛൻ ദദർശ സ മഹാമനാഃ
    കുമാരം രൂപസമ്പന്നം ബൃഹന്തം ചാരുദർശനം
24 ദിവ്യം അസ്ത്രം വികുർവാണം യഥാ ദേവം പുരന്ദരം
    കൃത്സ്നാം ഗംഗാം സമാവൃത്യ ശരൈസ് തീക്ഷ്ണൈർ അവസ്ഥിതം
25 താം ശരൈർ ആവൃതാം ദൃഷ്ട്വാ നദീം ഗംഗാം തദ് അന്തികേ
    അഭവദ് വിസ്മിതോ രാജാ കർമ ദൃഷ്ട്വാതിമാനുഷം
26 ജാതമാത്രം പുരാ ദൃഷ്ടം തം പുത്രം ശന്തനുസ് തദാ
    നോപലേഭേ സ്മൃതിം ധീമാൻ അഭിജ്ഞാതും തം ആത്മജം
27 സ തു തം പിതരം ദൃഷ്ട്വാ മോഹയാം ആസ മായയാ
    സംമോഹ്യ തു തതഃ ക്ഷിപ്രം തത്രൈവാന്തരധീയത
28 തദ് അദ്ഭുതം തദാ ദൃഷ്ട്വാ തത്ര രാജാ സ ശന്തനുഃ
    ശങ്കമാനഃ സുതം ഗംഗാം അബ്രവീദ് ദർശയേതി ഹ
29 ദർശയാം ആസ തം ഗംഗാ ബിഭ്രതീ രൂപം ഉത്തമം
    ഗൃഹീത്വാ ദക്ഷിണേ പാണൗ തം കുമാരം അലങ്കൃതം
30 അലങ്കൃതാം ആഭരണൈർ അരജോ ഽംബരധാരിണീം
    ദൃഷ്ടപൂർവാം അപി സതീം നാഭ്യജാനാത് സ ശന്തനുഃ
31 [ഗ്]
    യം പുത്രം അഷ്ടമം രാജംസ് ത്വം പുരാ മയ്യ് അജായിഥാഃ
    സ തേ ഽയം പുരുഷവ്യാഘ്ര നയസ്വൈനം ഗൃഹാന്തികം
32 വേദാൻ അധിജഗേ സാംഗാൻ വസിഷ്ഠാദ് ഏവ വീര്യവാൻ
    കൃതാസ്ത്രഃ പരമേഷ്വാസോ ദേവരാജസമോ യുധി
33 സുരാണാം സംമതോ നിത്യം അസുരാണാം ച ഭാരത
    ഉശനാ വേദ യച് ഛാസ്ത്രം അയം തദ് വേദ സർവശഃ
34 തഥൈവാംഗിരസഃ പുത്രഃ സുരാസുരനമസ്കൃതഃ
    യദ് വേദ ശാസ്ത്രം തച് ചാപി കൃത്സ്നം അസ്മിൻ പ്രതിഷ്ഠിതം
    തവ പുത്രേ മഹാബാഹൗ സാംഗോപാംഗം മഹാത്മനി
35 ഋഷിഃ പരൈർ അനാധൃഷ്യോ ജാമദഗ്ന്യഃ പ്രതാപവാൻ
    യദ് അസ്ത്രം വേദ രാമശ് ച തദ് അപ്യ് അസ്മിൻ പ്രതിഷ്ഠിതം
36 മഹേഷ്വാസം ഇമം രാജൻ രാജധർമാർഥകോവിദം
    മയാ ദത്തം നിജം പുത്രം വീരം വീര ഗൃഹാൻ നയ
37 [വ്]
    തയൈവം സമനുജ്ഞാതഃ പുത്രം ആദായ ശന്തനുഃ
    ഭ്രാജമാനം യഥാദിത്യം ആയയൗ സ്വപുരം പ്രതി
38 പൗരവഃ സ്വപുരം ഗത്വാ പുരന്ദര പുരോപമം
    സർവകാമസമൃദ്ധാർഥം മേനേ ആത്മാനം ആത്മനാ
    പൗരവേഷു തതഃ പുത്രം യൗവരാജ്യേ ഽഭ്യഷേചയത്
39 പൗരവാഞ് ശന്തനോഃ പുത്രഃ പിതരം ച മഹായശാഃ
    രാഷ്ട്രം ച രഞ്ജയാം ആസ വൃത്തേന ഭരതർഷഭ
40 സ തഥാ സഹ പുത്രേണ രമമാണോ മഹീപതിഃ
    വർതയാം ആസ വർഷാണി ചത്വാര്യ് അമിതവിക്രമഃ
41 സ കദാ ചിദ് വനം യാതോ യമുനാം അഭിതോ നദീം
    മഹീപതിർ അനിർദേശ്യം ആജിഘ്രദ് ഗന്ധം ഉത്തമം
42 തസ്യ പ്രഭവം അന്വിച്ഛൻ വിചചാര സമന്തതഃ
    സ ദദർശ തദാ കന്യാം ദാശാനാം ദേവരൂപിണീം
43 താം അപൃച്ഛത് സ ദൃഷ്ട്വൈവ കന്യാം അസിതലോചനാം
    കസ്യ ത്വം അസി കാ ചാസി കിം ച ഭീരു ചികീർഷസി
44 സാബ്രവീദ് ദാശകന്യാസ്മി ധർമാർഥം വാഹയേ തരീം
    പിതുർ നിയോഗാദ് ഭദ്രം തേ ദാശരാജ്ഞോ മഹാത്മനഃ
45 രൂപമാധുര്യ ഗന്ധൈസ് താം സംയുക്താം ദേവരൂപിണീം
    സമീക്ഷ്യ രാജാ ദാശേയീം കാമയാം ആസ ശന്തനുഃ
46 സ ഗത്വാ പിതരം തസ്യാ വരയാം ആസ താം തദാ
    പര്യപൃച്ഛത് തതസ് തസ്യാഃ പിതരം ചാത്മകാരണാത്
47 സ ച തം പ്രത്യുവാചേദം ദാശരാജോ മഹീപതിം
    ജാതമാത്രൈവ മേ ദേയാ വരായ വരവർണിനീ
    ഹൃദി കാമസ് തു മേ കശ് ചിത് തം നിബോധ ജനേശ്വര
48 യദീമാം ധർമപത്നീം ത്വം മത്തഃ പ്രാർഥയസേ ഽനഘ
    സത്യവാഗ് അസി സത്യേന സമയം കുരു മേ തതഃ
49 സമയേന പ്രദദ്യാം തേ കന്യാം അഹം ഇമാം നൃപ
    ന ഹി മേ ത്വത്സമഃ കശ് ചിദ് വരോ ജാതു ഭവിഷ്യതി
50 [ഷ്]
    ശ്രുത്വാ തവ വരം ദാശവ്യവസ്യേയം അഹം ന വാ
    ദാതവ്യം ചേത് പ്രദാസ്യാമി ന ത്വ് അദേയം കഥം ചന
51 [ദാഷ]
    അസ്യാം ജായേത യഃ പുത്രഃ സ രാജാ പൃഥിവീപതിഃ
    ത്വദ് ഊർധ്വം അഭിഷേക്തവ്യോ നാന്യഃ കശ് ചന പാർഥിവ
52 [വ്]
    നാകാമയത തം ദാതും വരം ദാശായ ശന്തനുഃ
    ശരീരജേന തീവ്രേണ ദഹ്യമാനോ ഽപി ഭാരത
53 സ ചിന്തയന്ന് ഏവ തദാ ദാശകന്യാം മഹീപതിഃ
    പ്രത്യയാദ് ധാസ്തിന പുരം ശോകോപഹതചേതനഃ
54 തതഃ കദാ ചിച് ഛോചന്തം ശന്തനും ധ്യാനം ആസ്ഥിതം
    പുത്രോ ദേവവ്രതോ ഽഭ്യേത്യ പിതരം വാക്യം അബ്രവീത്
55 സർവതോ ഭവതഃ ക്ഷേമം വിധേയാഃ സർവപാർഥിവാഃ
    തത് കിമർഥം ഇഹാഭീക്ഷ്ണം പരിശോചസി ദുഃഖിതഃ
    ധ്യായന്ന് ഇവ ച കിം രാജൻ നാഭിഭാഷസി കിം ചന
56 ഏവം ഉക്തഃ സപുത്രേണ ശന്തനുഃ പ്രത്യഭാഷത
    അസംശയം ധ്യാനപരം യഥാ മാത്ഥ തഥാസ്മ്യ് ഉത
57 അപത്യം നസ് ത്വം ഏവൈകഃ കുലേ മഹതി ഭാരത
    അനിത്യതാ ച മർത്യാനാം അതഃ ശോചാമി പുത്രക
58 കഥം ചിത് തവ ഗാംഗേയ വിപത്തൗ നാസ്തി നഃ കുലം
    അസംശയം ത്വം ഏവൈകഃ ശതാദ് അപി വരഃ സുതഃ
59 ന ചാപ്യ് അഹം വൃഥാ ഭൂയോ ദാരാൻ കർതും ഇഹോത്സഹേ
    സന്താനസ്യാവിനാശായ കാമയേ ഭദ്രം അസ്തു തേ
    അനപത്യതൈക പുത്രത്വം ഇത്യ് ആഹുർ ധർമവാദിനഃ
60 അഗ്നിഹോത്രം ത്രയോ വേദാ യജ്ഞാശ് ച സഹദക്ഷിണാഃ
    സർവാണ്യ് ഏതാന്യ് അപത്യസ്യ കലാം നാർഹന്തി ഷോഡശീം
61 ഏവം ഏവ മനുഷ്യേഷു സ്യാച് ച സർവപ്രജാസ്വ് അപി
    യദ് അപത്യം മഹാപ്രാജ്ഞ തത്ര മേ നാസ്തി സംശയഃ
    ഏഷാ ത്രയീ പുരാണാനാം ഉത്തമാനാം ച ശാശ്വതീ
62 ത്വം ച ശൂരഃ സദാമർഷീ ശസ്ത്രനിത്യശ് ച ഭാരത
    നാന്യത്ര ശസ്ത്രാത് തസ്മാത് തേ നിധനം വിദ്യതേ ഽനഘ
63 സോ ഽസ്മി സംശയം ആപന്നസ് ത്വയി ശാന്തേ കഥം ഭവേത്
    ഇതി തേ കാരണം താത ദുഃഖസ്യോക്തം അശേഷതഃ
64 തതസ് തത് കാരണം ജ്ഞാത്വാ കൃത്സ്നം ചൈവം അശേഷതഃ
    ദേവവ്രതോ മഹാബുദ്ധിഃ പ്രയയാവ് അനുചിന്തയൻ
65 അഭ്യഗച്ഛത് തദൈവാശു വൃദ്ധാമാത്യം പിതുർ ഹിതം
    തം അപൃച്ഛത് തദാഭ്യേത്യ പിതുസ് തച് ഛോകകാരണം
66 തസ്മൈ സ കുരുമുഖ്യായ യഥാവത് പരിപൃച്ഛതേ
    വരം ശശംസ കന്യാം താം ഉദ്ദിശ്യ ഭരതർഷഭ
67 തതോ ദേവവ്രതോ വൃദ്ധൈഃ ക്ഷത്രിയൈഃ സഹിതസ് തദാ
    അഭിഗമ്യ ദാശരാജാനം കന്യാം വവ്രേ പിതുഃ സ്വയം
68 തം ദാശഃ പ്രതിജഗ്രാഹ വിധിവത് പ്രതിപൂജ്യ ച
    അബ്രവീച് ചൈനം ആസീനം രാജസംസദി ഭാരത
69 ത്വം ഏവ നാഥഃ പര്യാപ്തഃ ശന്തനോഃ പുരുഷർഷഭ
    പുത്രഃ പുത്രവതാം ശ്രേഷ്ഠഃ കിം നു വക്ഷ്യാമി തേ വചഃ
70 കോ ഹി സംബന്ധകം ശ്ലാഘ്യം ഈപ്സിതം യൗനം ഈദൃശം
    അതിക്രാമൻ ന തപ്യേത സാക്ഷാദ് അപി ശതക്രതുഃ
71 അപത്യം ചൈതദ് ആര്യസ്യ യോ യുഷ്മാകം സമോ ഗുണൈഃ
    യസ്യ ശുക്രാത് സത്യവതീ പ്രാദുർഭൂതാ യശസ്വിനീ
72 തേന മേ ബഹുശസ് താത പിതാ തേ പരികീർതിതഃ
    അർഹഃ സത്യവതീം വോഢും സർവരാജസു ഭാരത
73 അസിതോ ഹ്യ് അപി ദേവർഷിഃ പ്രത്യാഖ്യാതഃ പുരാ മയാ
    സത്യവത്യാ ഭൃശം ഹ്യ് അർഥീ സ ആസീദ് ഋഷിസത്തമഃ
74 കന്യാപിതൃത്വാത് കിം ചിത് തു വക്ഷ്യാമി ഭരതർഷഭ
    ബലവത് സപത്നതാം അത്ര ദോഷം പശ്യാമി കേവലം
75 യസ്യ ഹി ത്വം സപത്നഃ സ്യാ ഗന്ധർവസ്യാസുരസ്യ വാ
    ന സ ജാതു സുഖം ജീവേത് ത്വയി ക്രുദ്ധേ പരന്തപ
76 ഏതാവാൻ അത്ര ദോഷോ ഹി നാന്യഃ കശ് ചന പാർഥിവ
    ഏതജ് ജാനീഹി ഭദ്രം തേ ദാനാദാനേ പരന്തപ
77 ഏവം ഉക്തസ് തു ഗാംഗേയസ് തദ് യുക്തം പ്രത്യഭാഷത
    ശൃണ്വതാം ഭൂമിപാലാനാം പിതുർ അർഥായ ഭാരത
78 ഇദം മേ മതം ആദത്സ്വ സത്യം സത്യവതാം വര
    നൈവ ജാതോ ന വാജാത ഈദൃശം വക്തും ഉത്സഹേത്
79 ഏവം ഏതത് കരിഷ്യാമി യഥാ ത്വം അനുഭാഷസേ
    യോ ഽസ്യാം ജനിഷ്യതേ പുത്രഃ സ നോ രാജാ ഭവിഷ്യതി
80 ഇത്യ് ഉക്തഃ പുനർ ഏവാഥ തം ദാശഃ പ്രത്യഭാഷത
    ചികീർഷുർ ദുഷ്കരം കർമ രാജ്യാർഥേ ഭരതർഷഭ
81 ത്വം ഏവ നാഥഃ പര്യാപ്തഃ ശന്തനോർ അമിതദ്യുതേഃ
    കന്യായാശ് ചൈവ ധർമാത്മൻ പ്രഭുർ ദാനായ ചേശ്വരഃ
82 ഇദം തു വചനം സൗമ്യ കാര്യം ചൈവ നിബോധ മേ
    കൗമാരികാണാം ശീലേന വക്ഷ്യാമ്യ് അഹം അരിന്ദമ
83 യത് ത്വയാ സത്യവത്യ് അർഥേ സത്യധർമപരായണ
    രാജമധ്യേ പ്രതിജ്ഞാതം അനുരൂപം തവൈവ തത്
84 നാന്യഥാ തൻ മഹാബാഹോ സംശയോ ഽത്ര ന കശ് ചന
    തവാപത്യം ഭവേദ് യത് തു തത്ര നഃ സംശയോ മഹാൻ
85 തസ്യ തൻ മതം ആജ്ഞായ സത്യധർമപരായണഃ
    പ്രത്യജാനാത് തദാ രാജൻ പിതുഃ പ്രിയചികീർഷയാ
86 [ദേവവ്രത]
    ദാശരാജനിബോധേദം വചനം മേ നൃപോത്തമ
    ശൃണ്വതാം ഭൂമിപാലാനാം യദ് ബ്രവീമി പിതുഃ കൃതേ
87 രാജ്യം താവത് പൂർവം ഏവ മയാ ത്യക്തം നരാധിപ
    അപത്യഹേതോർ അപി ച കരോമ്യ് ഏഷ വിനിശ്ചയം
88 അദ്യ പ്രഭൃതി മേ ദാശബ്രഹ്മചര്യം ഭവിഷ്യതി
    അപുത്രസ്യാപി മേ ലോകാ ഭവിഷ്യന്ത്യ് അക്ഷയാ ദിവി
89 [വ്]
    തസ്യ തദ് വചനം ശ്രുത്വാ സമ്പ്രഹൃഷ്ടതനൂ രുഹഃ
    ദദാനീത്യ് ഏവ തം ദാശോ ധർമാത്മാ പ്രത്യഭാഷത
90 തതോ ഽന്തരിക്ഷേ ഽപ്സരസോ ദേവാഃ സർഷിഗണാസ് തഥാ
    അഭ്യവർഷന്ത കുസുമൈർ ഭീഷ്മോ ഽയം ഇതി ചാബ്രുവൻ
91 തതഃ സ പിതുർ അർഥായ താം ഉവാച യശസ്വിനീം
    അധിരോഹ രഥം മാതർ ഗച്ഛാവഃ സ്വഗൃഹാൻ ഇതി
92 ഏവം ഉക്ത്വാ തു ഭീഷ്മസ് താം രഥം ആരോപ്യ ഭാമിനീം
    ആഗമ്യ ഹാസ്തിനപുരം ശന്തനോഃ സംന്യവേദയത്
93 തസ്യ തദ് ദുഷ്കരം കർമ പ്രശശംസുർ നരാധിപാഃ
    സമേതാശ് ച പൃഥക് ചൈവ ഭീഷ്മോ ഽയം ഇതി ചാബ്രുവൻ
94 തദ് ദൃഷ്ട്വാ ദുഷ്കരം കർമകൃതം ഭീഷ്മേണ ശന്തനുഃ
    സ്വച്ഛന്ദമരണം തസ്മൈ ദദൗ തുഷ്ടഃ പിതാ സ്വയം