മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം46

←അധ്യായം45

മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം46

അധ്യായം47→

1 [ബ്ര്]
     ഏവം ഏതേന മാർഗേണ പൂർവോക്തേന യഥാവിധി
     അധീതവാൻ യഥാശക്തി തഥൈവ ബ്രഹ്മചര്യവാൻ
 2 സ്വധർമനിരതോ വിദ്വാൻ സർവേന്ദ്രിയയതോ മുനിഃ
     ഗുരോഃ പ്രിയഹിതേ യുക്തഃ സത്യധർമപരഃ ശുചിഃ
 3 ഗുരുണാ സമനുജ്ഞാതോ ഭുഞ്ജീതാന്നം അകുത്സയൻ
     ഹവിഷ്യ ഭൈക്ഷ്യ ഭുക് ചാപി സ്ഥാനാസന വിഹാരവാൻ
 4 ദ്വികാലം അഗ്നിം ജുഹ്വാനഃ ശുചിർ ഭൂത്വാ സമാഹിതഃ
     ധാരയീത സദാ ദണ്ഡം ബൈല്വം പാലാശം ഏവ വാ
 5 ക്ഷൗമം കാർപാസികം വാപി മൃഗാജിനം അഥാപി വാ
     സർവം കാഷായരക്തം സ്യാദ് വാസോ വാപി ദ്വിജസ്യ ഹ
 6 മേഖലാ ച ഭവേൻ മൗഞ്ജീ ജടീ നിത്യോദകസ് തഥാ
     യജ്ഞോപവീതീ സ്വാധ്യായീ അലുപ്ത നിയതവ്രതഃ
 7 പൂതാഭിശ് ച തഥൈവാദ്ഭിഃ സദാ ദൈവതതർപണം
     ഭാവേന നിയതഃ കുർവൻ ബ്രഹ്മ ചാരീ പ്രശസ്യതേ
 8 ഏവം യുക്തോ ജയേത് സ്വർഗം ഊർധ്വരേതാഃ സമാഹിതഃ
     ന സംസരതി ജാതീഷു പരമം സ്ഥാനം ആശ്രിതഃ
 9 സംസ്കൃതഃ സർവസംസ്കാരൈസ് തഥൈവ ബ്രഹ്മചര്യവാൻ
     ഗ്രാമാൻ നിഷ്ക്രമ്യ ചാരണ്യം മുനിഃ പ്രവ്രജിതോ വസേത്
 10 ചർമ വൽകലസംവീതഃ സ്വയം പ്രാതർ ഉപസ്പൃശേത്
    അരണ്യഗോചരോ നിത്യം ന ഗ്രാമം പ്രവിശേത് പുനഃ
11 അർചയന്ന് അതിഥീൻ കാലേ ദദ്യാച് ചാപി പ്രതിശ്രയം
    ഫലപത്രാവരൈർ മൂലൈഃ ശ്യാമാകേന ച വർതയൻ
12 പ്രവൃത്തം ഉദകം വായും സർവം വാനേയം ആ തൃണാത്
    പ്രാശ്നീയാദ് ആനുപൂർവ്യേണ യഥാ ദീക്ഷം അതന്ദ്രിതഃ
13 ആ മൂലഭല ഭിക്ഷാഭിർ അർചേദ് അതിഥിം ആഗതം
    യദ് ഭക്ഷഃ സ്യാത് തതോ ദദ്യാദ് ഭിക്ഷാം നിത്യം അതന്ദ്രിതഃ
14 ദേവതാതിഥിപൂർവം ച സദാ ഭുഞ്ജീത വാഗ്യതഃ
    അസ്കന്ദിത മനാശ് ചൈവ ലഘ്വാശീ ദേവതാശ്രയഃ
15 ദാന്തോ മൈത്രഃ ക്ഷമാ യുക്തഃ കേശശ്മശ്രുച ധാരയൻ
    ജുഹ്വൻ സ്വാധ്യായശീലശ് ച സത്യധർമപരായണഃ
16 ത്യക്തദേഹഃ സദാ ദക്ഷോ വനനിത്യഃ സമാഹിതഃ
    ഏവം യുക്തോ ജയേത് സ്വർഗം വാന പ്രസ്ഥോ ജിതേന്ദ്രിയഃ
17 ഗൃഹസ്ഥോ ബ്രഹ്മചാരീ ച വാനപ്രസ്ഥോ ഽഥ വാ പുനഃ
    യ ഇച്ഛേൻ മോക്ഷം ആസ്ഥാതും ഉത്തമാം വൃത്തിം ആശ്രയേത്
18 അഭയം സർവഭൂതേഭ്യോ ദത്ത്വാ നൈഷ്കർമ്യം ആചരേത്
    സർവഭൂതഹിതോ മൈത്രഃ സർവേന്ദ്രിയയതോ മുനിഃ
19 അയാചിതം അസങ്കൢപ്തം ഉപപന്നം യദൃച്ഛയാ
    ജോഷയേത സദാ ഭോജ്യം ഗ്രാസം ആഗതം അസ്പൃഹഃ
20 യാത്രാ മാത്രം ച ഭുഞ്ജീത കേവലം പ്രാണയാത്രികം
    ധർമലബ്ധം തഥാശ്നീയാൻ ന കാമം അനുവർതയേത്
21 ഗ്രാസാദ് ആച്ഛാദനാച് ചാന്യൻ ന ഗൃഹ്ണീയാത് കഥം ചന
    യാവദ് ആഹാരയേത് താവത് പ്രതിഗൃഹ്ണീത നാന്യഥാ
22 പരേഭ്യോ ന പ്രതിഗ്രാഹ്യം ന ച ദേയം കദാ ചന
    ദൈന്യഭാവാച് ച ഭൂതാനാം സംവിഭജ്യ സദാ ബുധഃ
23 നാദദീത പരസ്വാനി ന ഗൃഹ്ണീയാദ് അയാചിതം
    ന കിം ചിദ് വിഷയം ഭുക്ത്വാ സ്പൃഹയേത് തസ്യ വൈ പുനഃ
24 മൃദം ആപസ് തഥാശ്മാനം പത്രപുഷ്പഫലാനി ച
    അസംവൃതാനി ഗൃഹ്ണീയാത് പ്രവൃത്താനീഹ കാര്യവാൻ
25 ന ശിൽപജീവികാം ജീവേദ് ദ്വിർ അന്നം നോത കാമയേത്
    ന ദ്വേഷ്ടാ നോപദേഷ്ടാ ച ഭവേത നിരുപസ്കൃതഃ
    ശ്രദ്ധാ പൂതാനി ഭുഞ്ജീത നിമിത്താനി വിവർജയേത്
26 മുധാ വൃത്തിർ അസക്തശ് ച സർവഭൂതൈർ അസംവിദം
    കൃത്വാ വഹ്നിം ചരേദ് ഭൈക്ഷ്യം വിധൂമേ ഭുക്തവജ് ജനേ
27 വൃത്തേ ശരാവസമ്പാതേ ഭൈക്ഷ്യം ലിപ്സേത മോക്ഷവിത്
    ലാഭേ ന ച പ്രഹൃഷ്യേത നാലാഭേ വിമനാ ഭവേത്
28 മാത്രാശീ കാലം ആകാങ്ക്ഷംശ് ചരേദ് ഭൈക്ഷ്യം സമാഹിതഃ
    ലാഭം സാധാരണം നേച്ഛേൻ ന ഭുഞ്ജീതാഭിപൂജിതഃ
    അഭിപൂജിത ലാഭാദ് ധി വിജുഗുപ്സേത ഭിക്ഷുകഃ
29 ശുക്താന്യ് അമ്ലാനി തിക്താനി കഷായ കടുകാനി ച
    നാസ്വാദയീത ഭുഞ്ജാനോ രസാംശ് ച മധുരാംസ് തഥാ
    യാത്രാ മാത്രം ച ഭുഞ്ജീത കേവലം പ്രാണയാത്രികം
30 അസംരോധേന ഭൂതാനാം വൃത്തിം ലിപ്സേത മോക്ഷവിത്
    ന ചാന്യം അനുഭിക്ഷേത ഭിക്ഷമാണഃ കഥം ചന
31 ന സംനികാശയേദ് ധർമം വിവിക്തേ വിരജാശ് ചരേത്
    ശൂന്യാഗാരം അരണ്യം വാ വൃക്ഷമൂലം നദീം തഥാ
    പ്രതിശ്രയാർഥം സേവേത പാർവതീം വാ പുനർ ഗുഹാം
32 ഗ്രാമൈക രാത്രികോ ഗ്രീഷ്മേ വർഷാസ്വ് ഏകത്ര വാ വസേത്
    അധ്വാ സൂര്യേണ നിർദിഷ്ടഃ കീടവച് ച ചരേൻ മഹീം
33 ദയാർഥം ചൈവ ഭൂതാനാം സമീക്ഷ്യ പൃഥിവീം ചരേത്
    സഞ്ചയാംശ് ച ന കുർവീത സ്നേഹവാസം ച വർജയേത്
34 പൂതേന ചാംഭസാ നിത്യം കാര്യം കുർവീത മോക്ഷവിത്
    ഉപസ്പൃശേദ് ഉദ്ധൃതാഭിർ അദ്ഭിശ് ച പുരുഷഃ സദാ
35 അഹിംസാ ബ്രഹ്മചര്യം ച സത്യം ആർജവം ഏവ ച
    അക്രോധശ് ചാനസൂയാ ച ദമോ നിത്യം അപൈശുനം
36 അഷ്ടാസ്വ് ഏതേഷു യുക്തഃ സ്യാദ് വ്രതേഷു നിയതേന്ദ്രിയഃ
    അപാപം അശഠം വൃത്തം അജിഹ്മം നിത്യം ആചരേത്
37 ആശീർ യുക്താനി കർമാണി ഹിംസാ യുക്താനി യാനി ച
    ലോകസംഗ്രഹ ധർമം ച നൈവ കുര്യാൻ ന കാരയേത്
38 സർവഭാവാൻ അതിക്രമ്യ ലഘു മാത്രഃ പരിവ്രജേത്
    സമഃ സർവേഷു ഭൂതേഷു സ്ഥാവരേഷു ചരേഷു ച
39 പരം നോദ്വേജയേത് കം ചിൻ ന ച കസ്യ ചിദ് ഉദ്വിജേത്
    വിശ്വാസ്യഃ സർവഭൂതാനാം അഗ്ര്യോ മോക്ഷവിദ് ഉച്യതേ
40 അനാഗതം ച ന ധ്യായേൻ നാതീതം അനുചിന്തയേത്
    വർതമാനം ഉപേക്ഷേത കാലാകാങ്ക്ഷീ സമാഹിതഃ
41 ന ചക്ഷുഷാ ന മനസാ ന വാചാ ദൂഷയേത് ക്വ ചിത്
    ന പ്രത്യക്ഷം പരോക്ഷം വാ കിം ചിദ് ദുഷ്ടം സമാചരേത്
42 ഇന്ദ്രിയാണ്യ് ഉപസംഹൃത്യ കൂർമോ ഽംഗാനീവ സർവശഃ
    ക്ഷീണേന്ദ്രിയ മനോ ബുദ്ധിർ നിരീക്ഷേത നിരിന്ദ്രിയഃ
43 നിർദ്വന്ദ്വോ നിർനമസ്കാരോ നിഃസ്വാഹാ കാര ഏവ ച
    നിർമമോ നിരഹങ്കാരോ നിര്യോഗക്ഷേമ ഏവ ച
44 നിരാശീഃ സർവഭൂതേഷു നിരാസംഗോ നിരാശ്രയഃ
    സർവജ്ഞഃ സർവതോ മുക്തോ മുച്യതേ നാത്ര സംശയഃ
45 അപാണി പാദപൃഷ്ഠം തം അശിരസ്കം അനൂദരം
    പ്രഹീണ ഗുണകർമാണം കേവലം വിമലം സ്ഥിരം
46 അഗന്ധ രസം അസ്പർശം അരൂപാശബ്ദം ഏവ ച
    അത്വഗ് അസ്ഥ്യ് അഥ വാമജ്ജം അമാംസം അപി ചൈവ ഹ
47 നിശ്ചിന്തം അവ്യയം നിത്യം ഹൃദിസ്ഥം അപി നിത്യദാ
    സർവഭൂതസ്ഥം ആത്മാനം യേ പശ്യന്തി ന തേ മൃതാഃ
48 ന തത്ര ക്രമതേ ബുദ്ധിർ നേന്ദ്രിയാണി ന ദേവതാഃ
    വേദാ യജ്ഞാശ് ച ലോകാശ് ച ന തപോ ന പരാക്രമഃ
    യത്ര ജ്ഞാനവതാം പ്രാപ്തിർ അലിംഗ ഗ്രഹണാ സ്മൃതാ
49 തസ്മാദ് അലിംഗോ ധർമജ്ഞോ ധർമവ്രതം അനുവ്രതഃ
    ഗൂഢധർമാശ്രിതോ വിദ്വാൻ അജ്ഞാതചരിതം ചരേത്
50 അമൂഢോ മൂഢ രൂപേണ ചരേദ് ധർമം അദൂഷയൻ
    യഥൈനം അവമന്യേരൻ പരേ സതതം ഏവ ഹി
51 തഥാ വൃത്തശ് ചരേദ് ധർമം സതാം വർത്മാവിദൂഷയൻ
    യോ ഹ്യ് ഏവംവൃത്തസമ്പന്നഃ സ മുനിഃ ശ്രേഷ്ഠ ഉച്യതേ
52 ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാർഥാംശ് ച മഹാഭൂതാനി പഞ്ച ച
    മനോ ബുദ്ധിർ അഥാത്മാനം അവ്യക്തം പുരുഷം തഥാ
53 സർവം ഏതത് പ്രസംഖ്യായ സമ്യക് സന്ത്യജ്യ നിർമലഃ
    തതഃ സ്വർഗം അവാപ്നോതി വിമുക്ക്തഃ സർവബന്ധനൈഃ
54 ഏതദ് ഏവാന്ത വേലായാം പരിസംഖ്യായ തത്ത്വവിത്
    ധ്യായേദ് ഏകാന്തം ആസ്ഥായ മുച്യതേ ഽഥ നിരാശ്രയഃ
55 നിർമുക്തഃ സർവസംഗേഭ്യോ വായുർ ആകാശഗോ യഥാ
    ക്ഷീണകോശോ നിരാതങ്കഃ പ്രാപ്നോതി പരമം പദം