ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഷഷ്ഠഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 6) / അദ്ധ്യായം 14
| ← സ്കന്ധം 6 : അദ്ധ്യായം 13 | സ്കന്ധം 6 : അദ്ധ്യായം 15 → |
ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഷഷ്ഠഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 6) / അദ്ധ്യായം 14
[തിരുത്തുക]
പരീക്ഷിദുവാച
രജസ്തമഃസ്വഭാവസ്യ ബ്രഹ്മൻ വൃത്രസ്യ പാപ്‌മനഃ ।
നാരായണേ ഭഗവതി കഥമാസീദ്ദൃഢാ മതിഃ ॥ 1 ॥
ദേവാനാം ശുദ്ധസത്ത്വാനാമൃഷീണാം ചാമലാത്മനാം ।
ഭക്തിർമ്മുകുന്ദചരണേ ന പ്രായേണോപജായതേ ॥ 2 ॥
രജോഭിഃ സമസംഖ്യാതാഃ പാർത്ഥിവൈരിഹ ജന്തവഃ ।
തേഷാം യേ കേചനേഹന്തേ ശ്രേയോ വൈ മനുജാദയഃ ॥ 3 ॥
പ്രായോ മുമുക്ഷവസ്തേഷാം കേചനൈവ ദ്വിജോത്തമ ।
മുമുക്ഷൂണാം സഹസ്രേഷു കശ്ചിൻമുച്യേത സിധ്യതി ॥ 4 ॥
മുക്താനാമപി സിദ്ധാനാം നാരായണപരായണഃ ।
സുദുർല്ലഭഃ പ്രശാന്താത്മാ കോടിഷ്വപി മഹാമുനേ ॥ 5 ॥
വൃത്രസ്തു സ കഥം പാപഃ സർവ്വലോകോപതാപനഃ ।
ഇത്ഥം ദൃഢമതിഃ കൃഷ്ണ ആസീത്സംഗ്രാമ ഉൽബണേ ॥ 6 ॥
അത്ര നഃ സംശയോ ഭൂയാൻ ശ്രോതും കൌതൂഹലം പ്രഭോ ।
യഃ പൌരുഷേണ സമരേ സഹസ്രാക്ഷമതോഷയത് ॥ 7 ॥
സൂത ഉവാച
പരീക്ഷിതോഽഥ സമ്പ്രശ്നം ഭഗവാൻ ബാദരായണിഃ ।
നിശമ്യ ശ്രദ്ദധാനസ്യ പ്രതിനന്ദ്യ വചോഽബ്രവീത് ॥ 8 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ശൃണുഷ്വാവഹിതോ രാജന്നിതിഹാസമിമം യഥാ ।
ശ്രുതം ദ്വൈപായനമുഖാന്നാരദാദ്ദേവലാദപി ॥ 9 ॥
ആസീദ് രാജാ സാർവ്വഭൌമഃ ശൂരസേനേഷു വൈ നൃപ ।
ചിത്രകേതുരിതി ഖ്യാതോ യസ്യാസീത്കാമധുങ്മഹീ ॥ 10 ॥
തസ്യ ഭാര്യാസഹസ്രാണാം സഹസ്രാണി ദശാഭവൻ ।
സാന്താനികശ്ചാപി നൃപോ ന ലേഭേ താസു സന്തതിം ॥ 11 ॥
രൂപൌദാര്യവയോജൻമവിദ്യൈശ്വര്യശ്രിയാദിഭിഃ ।
സമ്പന്നസ്യ ഗുണൈഃ സർവ്വൈശ്ചിന്താ വന്ധ്യാപതേരഭൂത് ॥ 12 ॥
ന തസ്യ സമ്പദഃ സർവ്വാ മഹിഷ്യോ വാമലോചനാഃ ।
സാർവ്വഭൌമസ്യ ഭൂശ്ചേയമഭവൻ പ്രീതിഹേതവഃ ॥ 13 ॥
തസ്യൈകദാ തു ഭവനമംഗിരാ ഭഗവാൻ ഋഷിഃ ।
ലോകാനനുചരന്നേതാനുപാഗച്ഛദ്യദൃച്ഛയാ ॥ 14 ॥
തം പൂജയിത്വാ വിധിവത്പ്രത്യുത്ഥാനാർഹണാദിഭിഃ ।
കൃതാതിഥ്യമുപാസീദത് സുഖാസീനം സമാഹിതഃ ॥ 15 ॥
മഹർഷിസ്തമുപാസീനം പ്രശ്രയാവനതം ക്ഷിതൌ ।
പ്രതിപൂജ്യ മഹാരാജ സമാഭാഷ്യേദമബ്രവീത് ॥ 16 ॥
അംഗിരാ ഉവാച
അപി തേഽനാമയം സ്വസ്തി പ്രകൃതീനാം തഥാത്മനഃ ।
യഥാ പ്രകൃതിഭിർഗുപ്തഃ പുമാൻ രാജാപി സപ്തഭിഃ ॥ 17 ॥
ആത്മാനം പ്രകൃതിഷ്വദ്ധാ നിധായ ശ്രേയ ആപ്നുയാത് ।
രാജ്ഞാ തഥാ പ്രകൃതയോ നരദേവാഹിതാധയഃ ॥ 18 ॥
അപി ദാരാഃ പ്രജാമാത്യാ ഭൃത്യാഃ ശ്രേണ്യോഽഥ മന്ത്രിണഃ ।
പൌരാ ജാനപദാ ഭൂപാ ആത്മജാ വശവർത്തിനഃ ॥ 19 ॥
യസ്യാത്മാനുവശശ്ചേത്സ്യാത്സർവ്വേ തദ്വശഗാ ഇമേ ।
ലോകാഃ സപാലാ യച്ഛന്തി സർവ്വേ ബലിമതന്ദ്രിതാഃ ॥ 20 ॥
ആത്മനഃ പ്രീയതേ നാത്മാ പരതഃ സ്വത ഏവ വാ ।
ലക്ഷയേഽലബ്ധകാമം ത്വാം ചിന്തയാ ശബളം മുഖം ॥ 21 ॥
ഏവം വികൽപിതോ രാജൻ വിദുഷാ മുനിനാപി സഃ ।
പ്രശ്രയാവനതോഽഭ്യാഹ പ്രജാകാമസ്തതോ മുനിം ॥ 22 ॥
ചിത്രകേതുരുവാച
ഭഗവൻ കിം ന വിദിതം തപോജ്ഞാനസമാധിഭിഃ ।
യോഗിനാം ധ്വസ്തപാപാനാം ബഹിരന്തഃ ശരീരിഷു ॥ 23 ॥
തഥാപി പൃച്ഛതോ ബ്രൂയാം ബ്രഹ്മന്നാത്മനി ചിന്തിതം ।
ഭവതോ വിദുഷശ്ചാപി ചോദിതസ്ത്വദനുജ്ഞയാ ॥ 24 ॥
ലോകപാലൈരപി പ്രാർത്ഥ്യാഃ സാമ്രാജ്യൈശ്വര്യസമ്പദഃ ।
ന നന്ദയന്ത്യപ്രജം മാം ക്ഷുത്തൃട്‌കാമമിവാപരേ ॥ 25 ॥
തതഃ പാഹി മഹാഭാഗ പൂർവ്വൈഃ സഹ ഗതം തമഃ ।
യഥാ തരേമ ദുസ്താരം പ്രജയാ തദ്വിധേഹി നഃ ॥ 26 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ഇത്യർത്ഥിതഃ സ ഭഗവാൻ കൃപാലുർബ്രഹ്മണഃ സുതഃ ।
ശ്രപയിത്വാ ചരും ത്വാഷ്ട്രം ത്വഷ്ടാരമയജദ് വിഭുഃ ॥ 27 ॥
ജ്യേഷ്ഠാ ശ്രേഷ്ഠാ ച യാ രാജ്ഞോ മഹിഷീണാം ച ഭാരത ।
നാമ്നാ കൃതദ്യുതിസ്തസ്യൈ യജ്ഞോച്ഛിഷ്ടമദാദ്‌ദ്വിജഃ ॥ 28 ॥
അഥാഹ നൃപതിം രാജൻ ഭവിതൈകസ്തവാത്മജഃ ।
ഹർഷശോകപ്രദസ്തുഭ്യമിതി ബ്രഹ്മസുതോ യയൌ ॥ 29 ॥
സാപി തത്പ്രാശനാദേവ ചിത്രകേതോരധാരയത് ।
ഗർഭം കൃതദ്യുതിർദ്ദേവീ കൃത്തികാഗ്നേരിവാത്മജം ॥ 30 ॥
തസ്യാ അനുദിനം ഗർഭഃ ശുക്ലപക്ഷ ഇവോഡുപഃ ।
വവൃധേ ശൂരസേനേശ തേജസാ ശനകൈർനൃപ ॥ 31 ॥
അഥ കാല ഉപാവൃത്തേ കുമാരഃ സമജായത ।
ജനയൻ ശൂരസേനാനാം ശൃണ്വതാം പരമാം മുദം ॥ 32 ॥
ഹൃഷ്ടോ രാജാ കുമാരസ്യ സ്നാതഃ ശുചിരലങ്കൃതഃ ।
വാചയിത്വാഽഽശിഷോ വിപ്രൈഃ കാരയാമാസ ജാതകം ॥ 33 ॥
തേഭ്യോ ഹിരണ്യം രജതം വാസാംസ്യാഭരണാനി ച ।
ഗ്രാമാൻ ഹയാൻ ഗജാൻ പ്രാദാദ്ധേനൂനാമർബ്ബുദാനി ഷട് ॥ 34 ॥
വവർഷ കാമമന്യേഷാം പർജ്ജന്യ ഇവ ദേഹിനാം ।
ധന്യം യശസ്യമായുഷ്യം കുമാരസ്യ മഹാമനാഃ ॥ 35 ॥
കൃച്ഛ്രലബ്ധേഽഥ രാജർഷേസ്തനയേഽനുദിനം പിതുഃ ।
യഥാ നിഃസ്വസ്യ കൃച്ഛ്രാപ്തേ ധനേ സ്നേഹോഽന്വവർദ്ധത ॥ 36 ॥
മാതുസ്ത്വതിതരാം പുത്രേ സ്നേഹോ മോഹസമുദ്ഭവഃ ।
കൃതദ്യുതേഃ സപത്നീനാം പ്രജാകാമജ്വരോഽഭവത് ॥ 37 ॥
ചിത്രകേതോരതിപ്രീതിർ യഥാ ദാരേ പ്രജാവതി ।
ന തഥാന്യേഷു സഞ്ജജ്ഞേ ബാലം ലാളയതോഽന്വഹം ॥ 38 ॥
താഃ പര്യതപ്യന്നാത്മാനം ഗർഹയന്ത്യോഽഭ്യസൂയയാ ।
ആനപത്യേന ദുഃഖേന രാജ്ഞോഽനാദരേണ ച ॥ 39 ॥
ധിഗപ്രജാം സ്ത്രിയം പാപാം പത്യുശ്ചാഗൃഹസമ്മതാം ।
സുപ്രജാഭിഃ സപത്നീഭിർദ്ദാസീമിവ തിരസ്കൃതാം ॥ 40 ॥
ദാസീനാം കോ നു സന്താപഃ സ്വാമിനഃ പരിചര്യയാ ।
അഭീക്ഷ്ണം ലബ്ധമാനാനാം ദാസ്യാ ദാസീവ ദുർഭഗാഃ ॥ 41 ॥
ഏവം സന്ദഹ്യമാനാനാം സപത്ന്യാഃ പുത്രസമ്പദാ ।
രാജ്ഞോഽസമ്മതവൃത്തീനാം വിദ്വേഷോ ബലവാനഭൂത് ॥ 42 ॥
വിദ്വേഷനഷ്ടമതയഃ സ്ത്രിയോ ദാരുണചേതസഃ ।
ഗരം ദദുഃ കുമാരായ ദുർമ്മർഷാ നൃപതിം പ്രതി ॥ 43 ॥
കൃതദ്യുതിരജാനന്തീ സപത്നീനാമഘം മഹത് ।
സുപ്ത ഏവേതി സഞ്ചിന്ത്യ നിരീക്ഷ്യ വ്യചരദ്ഗൃഹേ ॥ 44 ॥
ശയാനം സുചിരം ബാലമുപധാര്യ മനീഷിണീ ।
പുത്രമാനയ മേ ഭദ്രേ ഇതി ധാത്രീമചോദയത് ॥ 45 ॥
സാ ശയാനമുപവ്രജ്യ ദൃഷ്ട്വാ ചോത്താരലോചനം ।
പ്രാണേന്ദ്രിയാത്മഭിസ്ത്യക്തം ഹതാസ്മീത്യപതദ്ഭുവി ॥ 46 ॥
തസ്യാസ്തദാകർണ്യ ഭൃശാതുരം സ്വരം
ഘ്നന്ത്യാഃ കരാഭ്യാമുര ഉച്ചകൈരപി ।
പ്രവിശ്യ രാജ്ഞീ ത്വരയാഽഽത്മജാന്തികം
ദദർശ ബാലം സഹസാ മൃതം സുതം ॥ 47 ॥
പപാത ഭൂമൌ പരിവൃദ്ധയാ ശുചാ
മുമോഹ വിഭ്രഷ്ടശിരോരുഹാംബരാ ॥ 48 ॥
തതോ നൃപാന്തഃപുരവർത്തിനോ ജനാ
നരാശ്ച നാര്യശ്ച നിശമ്യ രോദനം ।
ആഗത്യ തുല്യവ്യസനാഃ സുദുഃഖിതാ-
സ്താശ്ച വ്യളീകം രുരുദുഃ കൃതാഗസഃ ॥ 49 ॥
ശ്രുത്വാ മൃതം പുത്രമലക്ഷിതാന്തകം
വിനഷ്ടദൃഷ്ടിഃ പ്രപതൻ സ്ഖലൻ പഥി ।
സ്നേഹാനുബന്ധൈധിതയാ ശുചാ ഭൃശം
വിമൂർച്ഛിതോഽനുപ്രകൃതിർദ്വിജൈർവൃതഃ ॥ 50 ॥
പപാത ബാലസ്യ സ പാദമൂലേ
മൃതസ്യ വിസ്രസ്തശിരോരുഹാംബരഃ ।
ദീർഘം ശ്വസൻ ബാഷ്പകലോപരോധതോ
നിരുദ്ധകണ്ഠോ ന ശശാക ഭാഷിതും ॥ 51 ॥
പതിം നിരീക്ഷ്യോരുശുചാർപ്പിതം തദാ
മൃതം ച ബാലം സുതമേകസന്തതിം ।
ജനസ്യ രാജ്ഞീ പ്രകൃതേശ്ച ഹൃദ്രുജം
സതീ ദധാനാ വിലലാപ ചിത്രധാ ॥ 52 ॥
സ്തനദ്വയം കുങ്കുമഗന്ധമണ്ഡിതം
നിഷിഞ്ചതീ സാഞ്ജനബാഷ്പബിന്ദുഭിഃ ।
വികീര്യ കേശാൻ വിഗളത് സ്രജഃ സുതം
ശുശോച ചിത്രം കുരരീവ സുസ്വരം ॥ 53 ॥
അഹോ വിധാതസ്ത്വമതീവ ബാലിശോ
യസ്ത്വാത്മസൃഷ്ട്യപ്രതിരൂപമീഹസേ ।
പരേ നു ജീവത്യപരസ്യ യാ മൃതിർ-
വിപര്യയശ്ചേത്ത്വമസി ധ്രുവഃ പരഃ ॥ 54 ॥
ന ഹി ക്രമശ്ചേദിഹ മൃത്യുജൻമനോഃ
ശരീരിണാമസ്തു തദാത്മകർമ്മഭിഃ ।
യഃ സ്നേഹപാശോ നിജസർഗ്ഗവൃദ്ധയേ
സ്വയം കൃതസ്തേ തമിമം വിവൃശ്ചസി ॥ 55 ॥
ത്വം താത നാർഹസി ച മാം കൃപണാമനാഥാം
ത്യക്തും വിചക്ഷ്വ പിതരം തവ ശോകതപ്തം ।
അഞ്ജസ്തരേമ ഭവതാപ്രജദുസ്തരം യദ്-
ധ്വാന്തം ന യാഹ്യകരുണേന യമേന ദൂരം ॥ 56 ॥
ഉത്തിഷ്ഠ താത ത ഇമേ ശിശവോ വയസ്യാ-
സ്ത്വാമാഹ്വയന്തി നൃപനന്ദന സംവിഹർത്തും ।
സുപ്തശ്ചിരം ഹ്യശനയാ ച ഭവാൻ പരീതോ
ഭുങ്ക്ഷ്വ സ്തനം പിബ ശുചോ ഹര നഃ സ്വകാനാം ॥ 57 ॥
നാഹം തനൂജ ദദൃശേ ഹതമംഗളാ തേ
മുഗ്ദ്ധസ്മിതം മുദിതവീക്ഷണമാനനാബ്ജം ।
കിം വാ ഗതോഽസ്യപുനരന്വയമന്യലോകം
നീതോഽഘൃണേന ന ശൃണോമി കലാ ഗിരസ്തേ ॥ 58 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
വിലപന്ത്യാ മൃതം പുത്രമിതി ചിത്രവിലാപനൈഃ ।
ചിത്രകേതുർഭൃശം തപ്തോ മുക്തകണ്ഠോ രുരോദ ഹ ॥ 59 ॥
തയോർവ്വിലപതോഃ സർവ്വേ ദമ്പത്യോസ്തദനുവ്രതാഃ ।
രുരുദുഃ സ്മ നരാ നാര്യഃ സർവ്വമാസീദചേതനം ॥ 60 ॥
ഏവം കശ്മലമാപന്നം നഷ്ടസംജ്ഞമനായകം ।
ജ്ഞാത്വാംഗിരാ നാമ മുനിരാജഗാമ സനാരദഃ ॥ 61 ॥