രാമായണം/സുന്ദരകാണ്ഡം/അധ്യായം14
< രാമായണം | സുന്ദരകാണ്ഡം
രാമായണം / സുന്ദരകാണ്ഡം
രചന :വാല്മീകി
അദ്ധ്യായം 14
1
സ മുഹുർത്തമിവ ധ്യാത്വാ മനസാ ചാധിഗമ്യ താം
അവപ്ലൂതോ മഹാതേജാഃ പ്രാകാരം തസ്യ വേശ്മനഃ
2
സ തു സംഹൃഷ്ടസർവ്വാംഗഃ പ്രാകാരസ്ഥോ മഹാകപിഃ
പുഷ്പിതാഗ്രാൻ വസന്താദൗ ദദർശ വിവിധാൻ ദ്രുമാൻ
3
സാലാനശോകാൻ ഭവ്യാംശ്ച ചമ്പകാംശ്ച സുപുഷ്പിതാൻ
ഉദ്ദാലകാൻ നാഗവൃക്ഷാൻ ചൂതാൻ കപിമുഖാനപി
4
അഥാമ്രവണസംഛന്നാം ലതാശതസമാവൃതാം
ജ്യാമുക്തഇവ നാരാചഃപുപ്ലൂവേ വൃക്ഷവാടികാം
5
സ പ്രവിശ്യ വിചിത്രാം താം വിഹഗൈരഭി നാദിതാം
രാജതൈഃ കാഞ്ചനൈശ്ചൈവ പാദപൈഃ സർവ്വതോ വൃതാം
6
വിഹഗൈർമ്മൃഗസംഘൈശ്ച വിചിത്രാം ചിത്രകാനനാം
ഉദിതാദിത്യാസസങ്കാശാം ദദർശ ഹനുമാൻ കപിഃ
7
വൃതാം നാനാവിധൈർവൃക്ഷൈഃ
പുഷ്പോപഗഫലോപഗൈഃ
കോകിലൈർ ഭൃംഗരാജൈശ്ച
മത്തൈർനിത്യനിഷേവിതാം
8
പ്രഹൃഷ്ടമനുജേ കാലേ മൃഗപക്ഷി സമാകുലേ
മത്തർബർഹിണ സംഘുഷ്ടാം നാനാദ്വിജഗണായുതാം
9
മാർഗ്ഗമാണോ വരാരോഹാം രാജപുത്രീമനിന്ദിതാം
സുഖ പ്രസുപ്താൻ വിഹഗാൻ ബോധയാമാസ വാനരഃ
10
ഉത്പതദ്‌ഭിർ ദ്വിജഗണൈഃ പക്ഷൈഃ സാലാഃ സമാഹതാഃ
അനേക വർണ്ണാ വിവിധാ മുമുചു പുഷ്പവൃഷ്ടയഃ
11
പുഷ്‌പാവ കീർണ്ണഃ ശുശുഭേ ഹനുമാൻ മാരുതാത്മജഃ
അശോകവനികാ മദ്ധ്യേ യഥാ പുഷ്പമയോ ഗിരിഃ
12
ദിശഃ സർവ്വാഃ പ്രധാവന്തം വൃക്ഷഷണ്ഡഗതം കപിം
ദൃഷ്ട്വാ സർവ്വാണി ഭൂതാനി വസന്ത ഇതി മേനിരേ
13
വൃക്ഷേഭ്യഃ പതിതൈഃ പുഷ്പൈരവകീർണ്ണാപൃഥഗ്വിധൈഃ
ദൃഷ്ട്വാ സർവ്വാണി ഭൂതാനി വസന്ത ഇതി മേനിരേ
14
തരസ്വിനാ തേ തരവസ്‌തരസാഽഭി പ്രകമ്പിതാഃ ഽ
കുസുമാനി വിചിത്രാണി സസൃജൂഃകപിനാ തദാ
15
നിർധൂത പത്രശിഖരാഃ ശീർണ്ണപുഷ്പഫലദ്രുമാഃ
നിക്ഷിപ്തവസ്ത്രാഭരണാ ധൂർത്താ ഇവ പരാജിതാഃ
16
ഹനുമതാ വേഗവതാ കമ്പിതഃ തേ നഗോത്തമാഃ
പുഷ്പപർണ്ണ ഫലാന്യാശു മുമുചുഃ പുഷ്പ ശാലിനഃ
17
വിഹംഗസംഘൈർഹീനാസ്തേ സ്കന്ദമാത്രാശ്രയാ ദ്രുമാഃ
ബഭൂവുരഗമാഃ സർവ്വേ മാരുതേനേവ നിർധൂതാഃ
18
നിർദ്ധൂതകേശി യുവതിര്യഥാ മൃദിതാവർണ്ണകാ
നിഷ്‌പീതശുഭദന്തോഷ്ഠീ നഖൈർദ്ദന്തൈശ്ച വിക്ഷതാ
19
തഥാ ലാംഗൂലഹസ്തൈശ്ച ചരണാഭ്യാം ച മർദ്ദിതാ
ബഭൂവാശോകവനികാ പ്രഭഗ്നവരപാദപാ
20
മഹാലതാനാം ദാമാനി വ്യധമത്തരസാ കപിഃ
യഥാ പ്രാവൃഷി വിന്ധ്യസ്യ മേഘജാലാനി മാരുതഃ
21
സ തത്ര മണിഭൂമീശ്ച രാജതീശ്ച മനോരമാഃ
തഥാ കാഞ്ചനഭൂമീശ്ച ദദർശ വിചരൻ കപിഃ
22
വാപീശ്ച വിവിധാകാരാഃ പൂർണ്ണാഃ പരമവാരിണാ
മഹാർഹൈർമ്മണിസോപാനൈരുപപന്നാസ്‌തതസ്‌തതഃ
23
മുക്താപ്രവാളസികതാഃ സ്ഫാടികാന്തര കുട്ടിമാഃ
കാഞ്ചനൈസ്തരുഭിശ്ചിത്രൈസ്ത്രീരജൈരുപശോഭിതാഃ
24
ഫുല്ലപദ്‌മോത്പലവനാശ്ചക്രവാകോപകൂജിതാഃ
നത്യുൂഹരുതസംഘുഷ്ടാ ഹംസസാരസനാദിതാഃ
25
ദീർഘാഭിർ ദ്രുമയുക്താഭിഃ സരിദ്ഭിശ്ച സമന്തതഃ
അമൃതോപമതോയാഭിഃ ശിവാഭിരുപസംസ്കൃതാഃ
26
ലതാശതൈരവതതാ സന്താനകസമാവൃതാഃ
നാനാഗുല്മാവൃതവനാഃ കരവീരകൃതാന്തരാഃ
27
തതോഽംബുധരസങ്കാശം പ്രവൃദ്ധശിഖരം ഗിരിം
വിചിത്രകൂടം കൂടൈശ്ചസർവ്വതഃ പരിവാരിതം
28
ശിലാഗൃഹൈരവതതം നാനാവൃക്ഷൈഃസമാവൃതം
ദദർശ ഹരിശാർദ്ദൂലോ രമ്യം ജഗതി പർവ്വതം
29
ദദർശ ച നഗാത്തസ്മാന്നദീം നിപതിതാം കപിഃ
അങ്കാദിവ സമുത്പത്യ പ്രിയസ്യ പതിതാം പ്രിയാം
30
ജലേ നിപതിതാഗ്രൈശ്ച പാദപൈരുപശോഭിതാം
വാര്യമാണാമിവ ക്രുദ്ധാം പ്രമദാം പ്രിയബന്ധുഭിഃ
31
പുനരാവൃത്തതോയാം ച ദദർശ സ മഹാകപി
പ്രസന്നാമിവ കാന്തസ്യ കാന്താം പുനരുപസ്ഥിതാം
32
തസ്യാഽദൂരാത് പദ്മിന്യോ നാനാദ്വിജഗണായുതാഃ
ദദർശ ഹരിശാർദ്ദൂലോ ഹനുമാൻ മാരുതാത്മജഃ
33
കൃത്രിമാം ദീർഘികാം ചാപി പൂർണ്ണാം ശീതേനാ വാരിണാ
മണിപ്രവരസോപാനാം മുക്താസികതശോഭിതാം
34
വിവധൈർമ്മൃഗസംഘൈശ്ച വിചിത്രാം ചിത്രകാനനാം
പ്രാസാദൈഃ സുമഹദ്‌ഭിശ്ച നിർമ്മിതാം വിശ്വകർമ്മണാ
35
കാനനൈഃ കൃത്രിമൈശ്ചാപി സർവ്വതഃ സമലംകൃതാം
യേ കേചിത് പാദപാസ്തത്ര പുഷ്പോപഗഫലോപഗാഃ
36
സച്ഛത്രാഃ സവിതർദ്ദീകാഃ സർവ്വേ സൗവർണ്ണവേദികാഃ
ലതാവിതാനൈർബ്ബഹുഭിഃ പർണ്ണൈശ്ച ബഹുഭിർവൃതാം
37
കാഞ്ചനീം ശിംശുപാമേകാം ദദർശ ഹനുമാൻ കപിഃ
വൃതാം ഹേമമയീഭിസ്തു വേദികാഭിഃ സമന്തതഃ
38
സോഽഅപശ്യത് ഭൂമിഭാഗാംശ്ച ഗർത്തപ്രസ്രവണാനി ച
സുവർണ്ണവൃക്ഷാനപരാൻ ദദർശ ശിഖി സന്നിഭാൻ
39
തേഷാം ദ്രുമാണാം പ്രഭയാ മേരോരിവാ മഹാകപിഃ
അമന്യത തദാ വീരഃ കാഞ്ചനോസ്മീതി വാനരഃ
40
താം കാഞ്ചനൈസ് തരുഗണൈർമ്മാരുതേന ച വീജിതാം
കിങ്കിണീശത നിർഘോഷാം ദൃഷ്ട്വാ വിസ്മയമാഗമത്
41
സ പുഷ്പിതാഗ്രാം രുചിരാം തരുണാങ്കുരപല്ലവാം
താമാരുഹ്യ മഹാവേഗ ശിംശുപാം പർണ്ണസംവൃതാം
42
ഇതോ ദ്രക്ഷ്യാമി വൈദേഹീം രാമദർശനലാലസാം
ഇതശ്ചേതശ്ച ദുഃഖാർത്താം സംപതന്തീം യദൃച്ഛയാ
43
അശോകവനികാചേയം ദൃഢം രമ്യാ ദുരാത്മനഃ
ചന്ദനൈശ്ചമ്പകൈശ്ചാപി ബകുളൈശ്ച വിഭൂഷിതാ
44
ഇയം ച നളിനീ രമ്യാ ദ്വിജസംഘനിഷേവിതാ
ഇമാം സാ രാജമഹിഷീ നൂനമേഷ്യതി ജാനകീ
45
സാ രാമാ രാജമഹിഷീ രാഘവസ്യ പ്രിയാ സദാ
വനസഞ്ചാരകുശലാ നൂനമേഷ്യതി ജാനകീ
46
അഥവാ മൃഗശാബാക്ഷി വനസ്യാസ്യ വിചക്ഷണാ
വനമേഷ്യതി സാഽരേഹ്യ രാമചിന്താനുകർശിതാ
47
രാമശോകാഭിസന്തപ്താ സാ ദേവീ വാമലോചനാ
വനവാസേ രതാ നിത്യമേഷ്യതേ വനചാരിണി
48
വനേചരാണാം സതതം നൂനം സ്പൃഹയതേ പുരാ
രാമസ്യ ദയിതാ ഭാര്യാ ജനകസ്യ സുതാ സതീ
49
സന്ധ്യാകാലമനാഃ ശ്യാമാ ധ്രുവമേഷ്യതി ജാനകീ
നദീം ചേമാം ശിവജലാം സന്ധ്യാർത്ഥേ വരവർണ്ണിനീ
50
തസ്യാശ്ചാപ്യനുരൂപേയമശോക വനികാ ശുഭാ
ശുഭാ പാർത്ഥിവേന്ദ്രസ്യ പത്ന്യാ രാമസ്യ സമ്മത
51
യദി ജീവതി സാ ദേവീ താരാധിപനിഭാനനാ
ആഗമിഷ്യതി സാഽവശ്യമിമാം ശിവജലാം നദീം
52
ഏവം തു മത്വാഹനുമാൻ മഹാത്മാ
പ്രതീക്ഷമാണോ മനുജേന്ദ്ര പത്നീം
അവേക്ഷമാണശ്ച ദദർശ സർവ്വം
സുപുഷ്പിതേ പർണ്ണഘനേ നിലീനഃ
ഇതി ശ്രീമദ് രാമായണേ സുന്ദരകാണ്ഡേ ചതുർദശ സർഗ്ഗഃ