രാമായണം/ബാലകാണ്ഡം/അധ്യായം13
| ←അധ്യായം12 | രാമായണം/ബാലകാണ്ഡം രചന: അധ്യായം13 |
അധ്യായം14→ |
1 അഥ സംവത്സരേ പൂർണേ തസ്മിൻ പ്രാപ്തേ തുരംഗമേ
സരയ്വാശ് ചോത്തരേ തീരേ രാജ്ഞോ യജ്ഞോ ഽഭ്യവർതത
2 ഋഷ്യശൃംഗം പുരസ്കൃത്യ കർമ ചക്രുർ ദ്വിജർഷഭാഃ
അശ്വമേധേ മഹായജ്ഞേ രാജ്ഞോ ഽസ്യ സുമഹാത്മനഃ
3 കർമ കുർവന്തി വിധിവദ് യാജകാ വേദപാരഗാഃ
യഥാവിധി യഥാന്യായം പരിക്രാമന്തി ശാസ്ത്രതഃ
4 പ്രവർഗ്യം ശാസ്ത്രതഃ കൃത്വാ തഥൈവോപസദം ദ്വിജാഃ
ചക്രുശ് ച വിധിവത് സർവം അധികം കർമ ശാസ്ത്രതഃ
5 അഭിപൂജ്യ തതോ ഹൃഷ്ടാഃ സർവേ ചക്രുർ യഥാവിധി
പ്രാതഃസവനപൂർവാണി കർമാണി മുനിപുംഗവാഃ
6 ന ചാഹുതം അഭൂത് തത്ര സ്ഖലിതം വാപി കിം ചന
ദൃശ്യതേ ബ്രഹ്മവത് സർവം ക്ഷേമയുക്തം ഹി ചക്രിരേ
7 ന തേഷ്വ് അഹഃസു ശ്രാന്തോ വാ ക്ഷുധിതോ വാപി ദൃശ്യതേ
നാവിദ്വാൻ ബ്രാഹ്മണസ് തത്ര നാശതാനുചരസ് തഥാ
8 ബ്രാഹ്മണാ ഭുഞ്ജതേ നിത്യം നാഥവന്തശ് ച ഭുഞ്ജതേ
താപസാ ഭുജതേ ചാപി ശ്രമണാ ഭുഞ്ജതേ തഥാ
9 വൃദ്ധാശ് ച വ്യാധിതാശ് ചൈവ സ്ത്രിയോ ബാലാസ് തഥൈവ ച
അനിശം ഭുഞ്ജമാനാനാം ന തൃപ്തിർ ഉപലഭ്യതേ
10 ദീയതാം ദീയതാം അന്നം വാസാംസി വിവിധാനി ച
ഇതി സഞ്ചോദിതാസ് തത്ര തഥാ ചക്രുർ അനേകശഃ
11 അന്നകൂടാശ് ച ബഹവോ ദൃശ്യന്തേ പർവതോപമാഃ
ദിവസേ ദിവസേ തത്ര സിദ്ധസ്യ വിധിവത് തദാ
12 അന്നം ഹി വിധിവത് സ്വാദു പ്രശംസന്തി ദ്വിജർഷഭാഃ
അഹോ തൃപ്താഃ സ്മ ഭദ്രം തേ ഇതി ശുശ്രാവ രാഘവഃ
13 സ്വലങ്കൃതാശ് ച പുരുഷാ ബ്രാഹ്മണാൻ പര്യവേഷയൻ
ഉപാസതേ ച താൻ അന്യേ സുമൃഷ്ടമണികുണ്ഡലാഃ
14 കർമാന്തരേ തദാ വിപ്രാ ഹേതുവാദാൻ ബഹൂൻ അപി
പ്രാഹുഃ സുവാഗ്മിനോ ധീരാഃ പരസ്പരജിഗീഷയാ
15 ദിവസേ ദിവസേ തത്ര സംസ്തരേ കുശലാ ദ്വിജാഃ
സർവകർമാണി ചക്രുസ് തേ യഥാശാസ്ത്രം പ്രചോദിതാഃ
16 നാഷഡംഗവിദ് അത്രാസീൻ നാവ്രതോ നാബഹുശ്രുതഃ
സദസ്യസ് തസ്യ വൈ രാജ്ഞോ നാവാദകുശലോ ദ്വിജഃ
17 പ്രാപ്തേ യൂപോച്ഛ്രയേ തസ്മിൻ ഷഡ് ബൈല്വാഃ ഖാദിരാസ് തഥാ
താവന്തോ ബില്വസഹിതാഃ പർണിനശ് ച തഥാപരേ
18 ശ്ലേഷ്മാതകമയോ ദിഷ്ടോ ദേവദാരുമയസ് തഥാ
ദ്വാവ് ഏവ തത്ര വിഹിതൗ ബാഹുവ്യസ്തപരിഗ്രഹൗ
19 കാരിതാഃ സർവ ഏവൈതേ ശാസ്ത്രജ്ഞൈർ യജ്ഞകോവിദൈഃ
ശോഭാർഥം തസ്യ യജ്ഞസ്യ കാഞ്ചനാലങ്കൃതാ ഭവൻ
20 വിന്യസ്താ വിധിവത് സർവേ ശിൽപിഭിഃ സുകൃതാ ദൃഢാഃ
അഷ്ടാശ്രയഃ സർവ ഏവ ശ്ലക്ഷ്ണരൂപസമന്വിതാഃ
21 ആച്ഛാദിതാസ് തേ വാസോഭിഃ പുഷ്പൈർ ഗന്ധൈശ് ച ഭൂഷിതാഃ
സപ്തർഷയോ ദീപ്തിമന്തോ വിരാജന്തേ യഥാ ദിവി
22 ഇഷ്ടകാശ് ച യഥാന്യായം കാരിതാശ് ച പ്രമാണതഃ
ചിതോ ഽഗ്നിർ ബ്രാഹ്മണൈസ് തത്ര കുശലൈഃ ശുൽബകർമണി
സ ചിത്യോ രാജസിംഹസ്യ സഞ്ചിതഃ കുശലൈർ ദ്വിജൈഃ
23 ഗരുഡോ രുക്മപക്ഷോ വൈ ത്രിഗുണോ ഽഷ്ടാദശാത്മകഃ
നിയുക്താസ് തത്ര പശവസ് തത് തദ് ഉദ്ദിശ്യ ദൈവതം
24 ഉരഗാഃ പക്ഷിണശ് ചൈവ യഥാശാസ്ത്രം പ്രചോദിതാഃ
ശാമിത്രേ തു ഹയസ് തത്ര തഥാ ജല ചരാശ് ച യേ
25 ഋത്വിഗ്ഭിഃ സർവം ഏവൈതൻ നിയുക്തം ശാസ്ത്രതസ് തദാ
പശൂനാം ത്രിശതം തത്ര യൂപേഷു നിയതം തദാ
അശ്വരത്നോത്തമം തസ്യ രാജ്ഞോ ദശരഥസ്യ ഹ
26 കൗസല്യാ തം ഹയം തത്ര പരിചര്യ സമന്തതഃ
കൃപാണൈർ വിശശാസൈനം ത്രിഭിഃ പരമയാ മുദാ
27 പതത്രിണാ തദാ സാർധം സുസ്ഥിതേന ച ചേതസാ
അവസദ് രജനീം ഏകാം കൗസല്യാ ധർമകാമ്യയാ
28 ഹോതാധ്വര്യുസ് തഥോദ്ഗാതാ ഹയേന സമയോജയൻ
മഹിഷ്യാ പരിവൃത്ഥ്യാഥ വാവാതാം അപരാം തഥാ
29 പതത്രിണസ് തസ്യ വപാം ഉദ്ധൃത്യ നിയതേന്ദ്രിയഃ
ഋത്വിക് പരമ സമ്പന്നഃ ശ്രപയാം ആസ ശാസ്ത്രതഃ
30 ധൂമഗന്ധം വപായാസ് തു ജിഘ്രതി സ്മ നരാധിപഃ
യഥാകാലം യഥാന്യായം നിർണുദൻ പാപം ആത്മനഃ
31 ഹയസ്യ യാനി ചാംഗാനി താനി സർവാണി ബ്രാഹ്മണാഃ
അഗ്നൗ പ്രാസ്യന്തി വിധിവത് സമസ്താഃ ഷോഡശർത്വിജഃ
32 പ്ലക്ഷശാഖാസു യജ്ഞാനാം അന്യേഷാം ക്രിയതേ ഹവിഃ
അശ്വമേധസ്യ ചൈകസ്യ വൈതസോ ഭാഗ ഇഷ്യതേ
33 ത്ര്യഹോ ഽശ്വമേധഃ സംഖ്യാതഃ കൽപസൂത്രേണ ബ്രാഹ്മണൈഃ
ചതുഷ്ടോമം അഹസ് തസ്യ പ്രഥമം പരികൽപിതം
34 ഉക്ഥ്യം ദ്വിതീയം സംഖ്യാതം അതിരാത്രം തഥോത്തരം
കാരിതാസ് തത്ര ബഹവോ വിഹിതാഃ ശാസ്ത്രദർശനാത്
35 ജ്യോതിഷ്ടോമായുഷീ ചൈവ അതിരാത്രൗ ച നിർമിതൗ
അഭിജിദ് വിശ്വജിച് ചൈവ അപ്തോര്യാമോ മഹാക്രതുഃ
36 പ്രാചീം ഹോത്രേ ദദൗ രാജാ ദിശം സ്വകുലവർധനഃ
അധ്വര്യവേ പ്രതീചീം തു ബ്രഹ്മണേ ദക്ഷിണാം ദിശം
37 ഉദ്ഗാത്രേ തു തഥോദീചീം ദക്ഷിണൈഷാ വിനിർമിതാ
അശ്വമേധേ മഹായജ്ഞേ സ്വയംഭുവിഹിതേ പുരാ
38 ക്രതും സമാപ്യ തു തദാ ന്യായതഃ പുരുഷർഷഭഃ
ഋത്വിഗ്ഭ്യോ ഹി ദദൗ രാജാ ധരാം താം ക്രതുവർധനഃ
39 ഋത്വിജസ് ത്വ് അബ്രുവൻ സർവേ രാജാനം ഗതകൽമഷം
ഭവാൻ ഏവ മഹീം കൃത്സ്നാം ഏകോ രക്ഷിതും അർഹതി
40 ന ഭൂമ്യാ കാര്യം അസ്മാകം ന ഹി ശക്താഃ സ്മ പാലനേ
രതാഃ സ്വാധ്യായകരണേ വയം നിത്യം ഹി ഭൂമിപ
നിഷ്ക്രയം കിം ചിദ് ഏവേഹ പ്രയച്ഛതു ഭവാൻ ഇതി
41 ഗവാം ശതസഹസ്രാണി ദശ തേഭ്യോ ദദൗ നൃപഃ
ദശകോടിം സുവർണസ്യ രജതസ്യ ചതുർഗുണം
42 ഋത്വിജസ് തു തതഃ സർവേ പ്രദദുഃ സഹിതാ വസു
ഋഷ്യശൃംഗായ മുനയേ വസിഷ്ഠായ ച ധീമതേ
43 തതസ് തേ ന്യായതഃ കൃത്വാ പ്രവിഭാഗം ദ്വിജോത്തമാഃ
സുപ്രീതമനസഃ സർവേ പ്രത്യൂചുർ മുദിതാ ഭൃശം
44 തതഃ പ്രീതമനാ രാജാ പ്രാപ്യ യജ്ഞം അനുത്തമം
പാപാപഹം സ്വർനയനം ദുസ്തരം പാർഥിവർഷഭൈഃ
45 തതോ ഽബ്രവീദ് ഋഷ്യശൃംഗം രാജാ ദശരഥസ് തദാ
കുലസ്യ വർധനം തത് തു കർതും അർഹസി സുവ്രത
46 തഥേതി ച സ രാജാനം ഉവാച ദ്വിജസത്തമഃ
ഭവിഷ്യന്തി സുതാ രാജംശ് ചത്വാരസ് തേ കുലോദ്വഹാഃ