മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം58

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം58

1 ബൃഹദശ്വ ഉവാച
     തതസ് തു യാതേ വാർഷ്ണേയേ പുണ്യശ്ലോകസ്യ ദീവ്യതഃ
     പുഷ്കരേണ ഹൃതം രാജ്യം യച് ചാന്യദ് വസു കിം ചന
2 ഹൃതരാജ്യം നലം രാജൻ പ്രഹസൻ പുഷ്കരോ ഽബ്രവീത്
     ദ്യൂതം പ്രവർതതാം ഭൂയഃ പ്രതിപാണോ ഽസ്തി കസ് തവ
3 ശിഷ്ടാ തേ ദമയന്ത്യ് ഏകാ സർവം അന്യദ് ധൃതം മയാ
     ദമയന്ത്യാഃ പുണഃ സാധു വർതതാം യദി മന്യസേ
4 പുഷ്കരേണൈവം ഉക്തസ്യ പുണ്യശ്ലോകസ്യ മന്യുനാ
     വ്യദീര്യതേവ ഹൃദയം ന ചൈനം കിം ചിദ് അബ്രവീത്
5 തതഃ പുഷ്കരം ആലോക്യ നലഃ പരമമന്യുമാൻ
     ഉത്സൃജ്യ സർവഗാത്രേഭ്യോ ഭൂഷണാനി മഹായശാഃ
6 ഏകവാസാ അസംവീതഃ സുഹൃച്ഛോകവിവർധനഃ
     നിശ്ചക്രാമ തദാ രാജാ ത്യക്ത്വാ സുവിപുലാം ശ്രിയം
7 ദമയന്ത്യ് ഏകവസ്ത്രാ തം ഗച്ഛന്തം പൃഷ്ഠതോ ഽന്വിയാത്
     സ തയാ ബാഹ്യതഃ സാർധം ത്രിരാത്രം നൈഷധോ ഽവസത്
8 പുഷ്കരസ് തു മഹാരാജ ഘോഷയാം ആസ വൈ പുരേ
     നലേ യഃ സമ്യഗ് ആതിഷ്ഠേത് സ ഗച്ഛേദ് വധ്യതാം മമ
9 പുഷ്കരസ്യ തു വാക്യേന തസ്യ വിദ്വേഷണേന ച
     പൗരാ ന തസ്മിൻ സത്കാരം കൃതവന്തോ യുധിഷ്ഠിര
10 സ തഥാ നഗരാഭ്യാശേ സത്കാരാർഹോ ന സത്കൃതഃ
    ത്രിരാത്രം ഉഷിതോ രാജാ ജലമാത്രേണ വർതയൻ
11 ക്ഷുധാ സമ്പീഡ്യമാനസ് തു നലോ ബഹുതിഥേ ഽഹനി
    അപശ്യച് ഛകുനാൻ കാംശ് ചിദ് ധിരണ്യസദൃശച്ഛദാൻ
12 സ ചിന്തയാം ആസ തദാ നിഷധാധിപതിർ ബലീ
    അസ്തി ഭക്ഷോ മമാദ്യായം വസു ചേദം ഭവിഷ്യതി
13 തതസ് താൻ അന്തരീയേണ വാസസാ സമവാസ്തൃണോത്
    തസ്യാന്തരീയം ആദായ ജഗ്മുഃ സർവേ വിഹായസാ
14 ഉത്പതന്തഃ ഖഗാസ് തേ തു വാക്യം ആഹുസ് തദാ നലം
    ദൃഷ്ട്വാ ദിഗ്വാസസം ഭൂമൗ സ്ഥിതം ദീനം അധോമുഖം
15 വയം അക്ഷാഃ സുദുർബുദ്ധേ തവ വാസോർ ജിഹീർഷവഃ
    ആഗതാ ന ഹി നഃ പ്രീതിഃ സവാസസി ഗതേ ത്വയി
16 താൻ സമീക്ഷ്യ ഗതാൻ അക്ഷാൻ ആത്മാനം ച വിവാസസം
    പുണ്യശ്ലോകസ് തതോ രാജാ ദമയന്തീം അഥാബ്രവീത്
17 യേഷാം പ്രകോപാദ് ഐശ്വര്യാത് പ്രച്യുതോ ഽഹം അനിന്ദിതേ
    പ്രാണയാത്രാം ന വിന്ദേ ച ദുഃഖിതഃ ക്ഷുധയാർദിതഃ
18 യേഷാം കൃതേ ന സത്കാരം അകുർവൻ മയി നൈഷധാഃ
    ത ഇമേ ശകുനാ ഭൂത്വാ വാസോ ഽപ്യ് അപഹരന്തി മേ
19 വൈഷമ്യം പരമം പ്രാപ്തോ ദുഃഖിതോ ഗതചേതനഃ
    ഭർതാ തേ ഽഹം നിബോധേദം വചനം ഹിതം ആത്മനഃ
20 ഏതേ ഗച്ഛന്തി ബഹവഃ പന്ഥാനോ ദക്ഷിണാപഥം
    അവന്തീം ഋക്ഷവന്തം ച സമതിക്രമ്യ പർവതം
21 ഏഷ വിന്ധ്യോ മഹാശൈലഃ പയോഷ്ണീ ച സമുദ്രഗാ
    ആശ്രമാശ് ച മഹർഷീണാം അമീ പുഷ്പഫലാന്വിതാഃ
22 ഏഷ പന്ഥാ വിദർഭാണാം അയം ഗച്ഛതി കോസലാൻ
    അതഃ പരം ച ദേശോ ഽയം ദക്ഷിണേ ദക്ഷിണാപഥഃ
23 തതഃ സാ ബാഷ്പകലയാ വാചാ ദുഃഖേന കർശിതാ
    ഉവാച ദമയന്തീ തം നൈഷധം കരുണം വചഃ
24 ഉദ്വേപതേ മേ ഹൃദയം സീദന്ത്യ് അംഗാനി സർവശഃ
    തവ പാർഥിവ സങ്കൽപം ചിന്തയന്ത്യാഃ പുനഃ പുനഃ
25 ഹൃതരാജ്യം ഹൃതധനം വിവസ്ത്രം ക്ഷുച്ഛ്രമാന്വിതം
    കഥം ഉത്സൃജ്യ ഗച്ഛേയം അഹം ത്വാം വിജനേ വനേ
26 ശ്രാന്തസ്യ തേ ക്ഷുധാർതസ്യ ചിന്തയാനസ്യ തത് സുഖം
    വനേ ഘോരേ മഹാരാജ നാശയിഷ്യാമി തേ ക്ലമം
27 ന ച ഭാര്യാസമം കിം ചിദ് വിദ്യതേ ഭിഷജാം മതം
    ഔഷധം സർവദുഃഖേഷു സത്യം ഏതദ് ബ്രവീമി തേ
28 നല ഉവാച
    ഏവം ഏതദ് യഥാത്ഥ ത്വം ദമയന്തി സുമധ്യമേ
    നാസ്തി ഭാര്യാസമം മിത്രം നരസ്യാർതസ്യ ഭേഷജം
29 ന ചാഹം ത്യക്തുകാമസ് ത്വാം കിമർഥം ഭീരു ശങ്കസേ
    ത്യജേയം അഹം ആത്മാനം ന ത്വ് ഏവ ത്വാം അനിന്ദിതേ
30 ദമയന്ത്യ് ഉവാച
    യദി മാം ത്വം മഹാരാജ ന വിഹാതും ഇഹേച്ഛസി
    തത് കിമർഥം വിദർഭാണാം പന്ഥാഃ സമുപദിശ്യതേ
31 അവൈമി ചാഹം നൃപതേ ന ത്വം മാം ത്യകും അർഹസി
    ചേതസാ ത്വ് അപകൃഷ്ടേന മാം ത്യജേഥാ മഹാപതേ
32 പന്ഥാനം ഹി മമാഭീക്ഷ്ണം ആഖ്യാസി നരസത്തമ
    അതോനിമിത്തം ശോകം മേ വർധയസ്യ് അമരപ്രഭ
33 യദി ചായം അഭിപ്രായസ് തവ രാജൻ വ്രജേദ് ഇതി
    സഹിതാവ് ഏവ ഗച്ഛാവോ വിദർഭാൻ യദി മന്യസേ
34 വിദർഭരാജസ് തത്ര ത്വാം പൂജയിഷ്യതി മാനദ
    തേന ത്വം പൂജിതോ രാജൻ സുഖം വത്സ്യസി നോ ഗൃഹേ