ഹിതോപദേശഃ । ൫൫
കോ,നുവൎത്തതേദുൎഗ്ഗശോധനം പ്രതിക്ഷണമനുസന്ധാതവ്യം । യതോ
സൌഗൃദ്ധ്രോമഹാമന്ത്രീകിഞ്ചകേനചിൽ സഹതസ്യവിശ്വാസകഥാ
പ്രസംഗേനൈവതദിംഗിതമവഗതംമയായദനേനകോപ്യ സ്മദ്ദുൎഗ്ഗേ
പ്രാഗേ,വനിയുക്തഃ । ചക്രോബ്രൂതേ,ദേവകാകഏവാസൌസംഭവതി ।
രാജാഹനകദാചിദേതൽ യദ്യേവംതദാകഥംതേന ശുകസ്യാഭിഭവോ
ദ്യോഗഃ കൃതഃ ।? അപരഞ്ചശുകസ്യാഗമനാൽ തസ്യവിഗ്രഹോതാഹഃ
നചിരാദത്രാസ്തേ । മന്ത്രീബ്രൂതേതഥാപ്യാഗന്തുഃശങ്കനീയഃ । രാജാഹ,
ആഗന്തുകാഹികദാചിദുപകാരകദൃശ്യന്തേ ।
ശൃണു । പരോപിഹിതവാൻബന്ധുൎബന്ധുരപ്യഹിതഃപരഃ ।
അതിതോദേഹജോവ്യാധിൎഹിതമാരണ്യമൌഷധം ॥
അപരഞ്ച । ആസീൽവീരവരോനാമശൂദ്രകസ്യമഹീഭൃതഃ ।
സേവകഃസ്വല്പകാലേനസദദൌസുതമാത്മനഃ ॥
ചക്രഃപൃഛതികഥമേതൽ? രാജാകഥയതി,അഹം പുരാശൂദ്രകസ്യരാ
ജ്ഞഃക്രീഡാസരസി കൎപ്പൂരകേളിനാമ്നോരാജഹംസസ്യപുത്ര്യാം കൎപ്പൂരമ
ഞ്ജൎയ്യാംമഹാനുരാഗവാനഭവം, തത്രവീരവരോനാമമഹാരാജപുത്രഃകുത
ശ്ചിൽദേശാദാഗത്യരാജദ്വാരമുപഗമ്യപ്രതീഹാരമുവാച, അഹംതാവ
ൽവേതനാൎത്ഥീരാജപുത്രോരാജദൎശനംകാരയ । തതസ്തേനാസൌരാജദ
ൎശനം കാരിതോബ്രൂതേ,ദേവയദിമയാസേവകേനപ്രയോജനമസ്തിത
ദാസ്മൽവൎത്തനംക്രിയതാം । ശൂദ്രക ഉവാചകിംതേവൎത്തനം? വീരവരോ
ബ്രൂതേ,പ്രത്യഹംസുവൎണ്ണപഞ്ചശതാനിദേഹി । രാജാഹ,കാതേസാമ
ഗ്രീ ? വീരവരോബ്രൂതേ,ദ്വൌബാഹൂതൃതീയശ്ചഖഡ്ഗഃ । രാജാഹ,നൈ
തഛക്യംതഛ്രുത്വാവീരവർശ്ചലിതഃ । അഥമന്ത്രിഭിരുക്തം ദേവദിനചതു
ഷ്ടയസ്യവൎത്തനംദത്വാജ്ഞായതാമസ്യസ്വരൂപംകിമുപയുക്തോ,യംഏ
താവൽവൎത്തനംഗൃഹ്ണാത്യനുപയുക്തോവേതി । തതോമന്ത്രിവചനാദാ
ഹൂയവീരവരായതാംബൂലംദത്വാപഞ്ചശതാനിസുവൎണ്ണാനിദത്താനി ।
തദ്വചനംതദ്വിനിയോഗശ്ചരാജ്ഞാസുനിഭൃതം നിരൂപിതഃ,തദൎദ്ധംവീ
രവരേണദേവേഭ്യോബ്രാഹ്മണേഭ്യോദത്തം,സ്ഥിതസ്യാൎദ്ധം ദുഃഖിതേ
ഭ്യഃ, തദവശിഷ്ടം ഭോജ്യവ്യയവിലാസവ്യയേന,ഏതത്സൎവ്വംനിത്യകൃത്യം
കൃത്വാ രാജദ്വാരമഹന്നിശംഖഡ്ഗപാണിഃശേതേ,യദാചരാജാസ്വയം
സമാദിശതി, തദസ്വഗൃഹമപിയാതി । അഥൈകദാകൃഷ്ണചതുൎദ്ദശ്യാം
രാത്രൌ രാജാസകരുണംക്രന്ദനധ്വനിം ശുശ്രാവ, ശൂദ്രക ഉവാച,കഃ
കോ,ത്രദ്വാരി? തേനോക്തംദേവാഹംവീരവരഃ । രാജോവോചക്രന്ദനാനു
സരണംക്രിയതാം,വീരവരോയഥാജ്ഞാപയതിദേവ ഇത്യുക്ത്വാചലി
തഃ ।
രാജ്ഞാചചിന്തിതംനതദുചിതം അയംഏകാകീ രാജപുത്രോമയാ
സൂചിഭേദ്യേതമസിപ്രേരിതഃ തദനുഗത്വാകിമേതദിതിനിരൂപയാമി ।
തതോരാജാപിസ്വഖഡ്ഗമാദായതദനുസരണക്രമേണ നഗരാൽ ബ
ഹിൎന്നിജഗാമ,ഗത്വാച വീരവരേണസാരുദതീരൂപയൌവനസമ്പ
ന്നാസൎവ്വാലങ്കാരഭൂഷിതാകാചിൽ സ്ത്രീദൃഷ്ടാപൃഷ്ടാചകാത്വം കിമൎത്ഥം
രോദിഷി? സ്ത്രീയോക്തം,അഹമേതസ്യശൂദ്രകസ്യരാജലക്ഷ്മീശ്ചിരാദേ
