ചാരുദത്തം/ഒന്നാം അങ്കം
| ←ചാരുദത്തം | ചാരുദത്തം രചന: പ്രഥമോഽങ്കഃ |
ദ്വിതീയോഽങ്കഃ→ |
കഥാപാത്രങ്ങൾ: |
(നാന്ദ്യന്തേ തതഃ പ്രവിശതി സൂത്രധാരഃ)
സൂത്രധാരഃ-കിണ്ണുഖു അജ്ജ പചൂസ ഏവ്വ ഗേഹാദോ ണിക്ഖന്തസ്യ ബുഭുക്ഖാഏ പുക്ഖരപത്തപഡിദജളവിന്ദൂ വിഅ ചഞ്ചളാഅന്തി വിഅ് മേ അക്ഖീണി. (പരിക്രമ്യ) ജാവ ഗേഹം ഗച്ഛിഅ ജാണാമി കിണ്ണുഹു സംവിധാ വിഹിദാ ണ വേതി (പരിക്രമ്യ) ഏദം അഹ്മാണം ഗേഹം. ജാവ പവിസാമി (പ്രവിശ്യാവലോക്യ) ജഹ് ളീഹീപരിവട്ടണകാളസാരാ ഭൂമീ (ണേഉബ്ഭാമണസുഗന്ധീ വിഅ ഗന്ധോ സുണിമിത്തം വിഅ പരിബ്ഭമന്തോ വഡിവസ്സഅജണോ കിണ്ണുഖു സംവിധാ വിഹിദാ ആദു ബുഭുക്ഖാഏ് ഓദണമഅം വിഅ ജീവളീഅം പേക്ഖാമി ജാവ അയ്യം സദ്ദാവേമേി അയ്യേ ഇദോ ദാവ
(കിന്നുഖല്വദ്യ പ്രത്യൂഷ ഏവ ഗേഹാന്നിപ്ക്രാന്തസ്യ ബുഭുക്ഷയാ പുഷ്കരപത്രപതേതജലബിന്ദൂ ഇവ ചഞ്ചലായേതേ ഇവ മേഽക്ഷിണീ. യാവദ് ഗേഹം ഗത്വാ ജാനാമി കിന്നുഖലു സംവിധാ വിഹിതാ ന വേതി. ഏതദസ്മാകം ഗേഹം. യാവത് പ്രവിശാമി. യഥാ ലോഹീപരിവതൈനകാലസാരാ ഭൂമിഃ (ണേഉബ്ഭാമണസുഗന്ധോ വിഅ ഗന്ധോ സുണിമിത്തം വിഅ ?) പരിഭ്രമൻ വരിവസ്യകജനഃ. കേിന്നുഖലു സംവിധാ വിഹിതാ. അഥവാ ബുഭുക്ഷയേൌദനമയമിവ ജീവലോകം പശ്യാമി. യാവദായീ ശബ്ദാപയാമി. ആര്യേ ഇതസ്താവത് )
പ്രവിശ്യ)
നടീ - അയ്യ ഇഅഹ്മി. അയ്യ ദിട്ടിആ ഖു സി ആഅദീ. (ആര്യ ഇയമസ്മി ആര്യ ദിഷ്ട്യാ ഖല്വസ്യാഗതഃ )
സൂത്രധാരഃ- അയ്യേ കിം അത്ഥി അഹ്മാണം ഗേഹേ കോ വി പാദരാസാ (ആര്യേ കിമസ്ത്യമ്മാകം ഗേഹേ കോഽപി പ്രാതരാശഃ )
നടീ - അഥി (അസ്തി )
സൂത്രധാരഃ-- ചിരം ജീവ. ഏവം സോഭണാണി ഭോഅണാണി ദതിആ ഹോഹ. (ചിരം ജീവ ഏവം ശോഭനാനി ഭോജനാനി ദാത്രീ ഭവ.)
നടീ-- അയ്യ ! തുവം ഏവ പഡിവാളന്തീ ചിട്ടാമി (ആര്യ ത്വമേവ പ്രതിപാലയന്തീ തിഷ്ഠാമേി )
സൃത്രധാരഃ-- അയ്യേ കിം അത്ഥി അബ്ഭത്ഥിദം (ആര്യേ കിമസ്ത്യഭ്യർത്ഥിതം)
നടീ- അഥി (അസ്തി)
സൃത്രധാരഃ- ഏവം ദേവാ തുമം അസ്സാസഅന്തു. അയ്യേ കിം കിം (ഏവം ദേവാസ്ത്വാമാശ്വാസയന്തു. ആര്യേ കിം കിം )
നടീ- ഘിദം ഗുളം ദഹിം തണ്ഡുളാ അ അത്ഥി (ഘൃതം ഗുഡീ ദധി തണ്ഡുലശ്ചാസ്തി)
സൃത്രധാരഃ- ഏദം സവ്വം അഹ്മാണം ഗേഹേ അത്ഥി (ഏതത് സവേമസ്മാകം ഗേഹേഽസ്തി)
നടീ- ണഹി ണഹേി അന്തളാവണേ (നഹി നഹി അന്തരാപണേ)
സൂത്രധാരഃ-(സരോഷം) ആഃ അണയ്യേ ! ഏവം ദേ ആസാ ഛിന്ദീഅദു. അഭാവം ച ഗമിസ്സാസ. അഹം ചണ്ഡപ്പവാദള*ണ്ടുംഓ വിഅ വരണ്ഡീ പവ്വദാദോ ദൃരം ആരോവിഅ് പാഡിദോ ഹ്മി
(ആഃ അനാര്യേ ഏവം തേ ആശാ ഛേിദ്യതാം. അഭാവം ച ഗമിഷ്യാമി. അഹം ചണ്ഡപ്രവാതലണ്ഡിത ഇവ വരണ്ഡഃ പർവതാദ് ദൂരമാരോപ്യ പാതിതോഽസ്മി)
[*ളണ്ഡിഓ വിഅ വരണ്ഡോ ഇതി പാഠോ ഭവേത്. ലണ്ഡിത ഇവ വരണ്ഡ: ഇതി ച സംസ്കൃതം. ലണ്ഡിത ഉക്ഷിപ്തഃ ചരണ്ഡസ്തൃണസംചയഃ]
നടീ- മാ ഭാആഹി മാ ഭാആഹി. മുഹുത്തഅം പഡിവാളേദു അയ്യോ. സവ്വം സജ്ജം ഭവിസ്സദി. ളദ്ധം ണാം ഏദം. അജ്ജ മം ഉവവാസസ്സ അയ്യോ സഹായോ ഹോദു.
(മാ വിഭിഹി മാ ബിഭിഹി മുഹൂർതകം പ്രതിപാലയത്വാര്യഃ. സർവ സജ്ജം ഭവിപ്യതി. ലബ്ധം നാമൈതത്. അദ്യ മമേോപവാസസ്യാര്യഃ സഹായോ ഭവതു)
സൂത്രധാരഃ-കിണ്ണാമഹേഓ അയ്യാഏ ഉവവാസോ (കിന്നാമധേയ ആര്യായാ ഉപവാസഃ)
നടീ - അഭിരൂവവദീ ണാമ (അഭിരുപപതി നാമ)
സൂത്രധാരഃ- കിം അണ്ണജാദീഏ. (കിമന്യജാത്യാം)
നടീ - ആമ (ആമ)
സൂത്രധാരഃ- സവ്വം ദാവ ചിട്ഠദു. കോ ണു ദാണി അയ്യാഏ ഉവവാസസസ് ഉവദേസിഓ (സർവ താവത് തിഷ്ഠതു. കന്വിദാനീമര്യായാ ഉപവാസസ്യോപദേശികഃ)
നടീ- ഇമിണാ വംഡിവസ്സ*ഏണ ചുണ്ണഗോട്രേണ (അനേന വരിവസ്യകേന ചൂർണ്ണഗോഷ്ഠേന)
[*പഡിവേസ്സ' പാഠഃ]
സൂത്രധാരഃ:- സാഹു ചുണ്ണഗോട്ട ! സാഹു (സാധു ചൂർഗേോഷ്ഠ സാധു)
നടീ - ജഇ അയ്യസ്സ അണുഗ്ഗഹീ, തദീ ഇച്ഛേഅം അഹ്മാരിസജണജോഗ്ഗം കഞ്ചി ബഹ്മണം ണിമന്തേഢും (യദ്യാര്യസ്യാനുഗ്രഹഃ, തത ഇച്ഛേയമസ്മാദൃശജനയോഗ്യം കശ്ചിദ് ബ്രാഹ്മണം നിമന്ത്രിയിതും)
സൂത്രധാരഃ-ധമ്മിട്ടീ ഖൂ ണിഓഓം. തേണ പാദരാസോ വി മേ ഭവിസ്സദി. ജഇ ഏവ്വം പവിസദു അയ്യാ. അഹം വി അഹ്മാരിസജണജോഗ്ഗം കഞ്ചി ബഹ്മണം അണ്ണേസാമി.
(ധർമിഷ്ഠഃ ഖലു നിയോഗഃ തേന പ്രാതരാശോഽപി മേ ഭവിഷ്യതി. യദ്യേവം, പ്രവിശത്വാര്യാ. അഹമപ്യസ്മാദൃശജനയോഗ്യം കഞ്ചിദ് ബ്രാഹ്മണമന്വേപേ)
നടീ - ജം അയ്യോ. ആണവേദി (യദാര്യ ആജ്ഞാപയതി.)
(നിഷ്ക്രാന്താ)
സൂത്രധാരഃ- കഹിണ്ണുഖു ദരിഹബഹ്മണം ളഭേഅം. (വിലോക്യ) ഏസോ അയ്യചാരുദത്തസ്സ വഅസ്സീ അയ്യമേതേഓ ണാം ബഹ്മണോ ഇദോ ഏവ്വ ആഅച്ഛദി. ജാവ ഉവണിവന്തേമി. (പരിക്രമ്യ) അയ്യ ! ണിമന്തിദോ സേി. ആമന്തണസ്സ മാ ദരിദൃ തി മം അവമണ്ണേഹി. സമ്പണ്ണം അഹ്നിദവ്വം ഭവിസ്സദി. ഘിദം ഗുളം ദഹി തണ്ഡുലാ അ സവ്വം അത്ഥി. അവിഅ ദക്രിവണമാസആണി ഭവിസ്മന്തി.
(കുത്രനുഖലു ദരിദ്ബ്രാഹ്മണം ലഭേയ. ഏഷ ആര്യചാരുദത്തസ്യ വയസ്യ ആര്യമൈത്രേയോ നാമ ബ്രാഹ്മണ ഇത ഏവാഗച്ഛതി. യാവദുപനിമന്ത്രയാമി. ആര്യ നിമന്ത്രിതോഽസി.ആമന്ത്രണസ്യ മാ ദരിദ്ര ഇതി മാം അവമന്യസ്വ. സമ്പന്നമശിതവ്യം ഭവിഷ്യതി. ഘൃതം ഗഡോ ദധി തണ്ഡുലശ്ച സർവമസ്തി. അപിച ദക്ഷിണാമാഷകാ ഭവിഷ്യതി. )
(നേപഥ്യേ)
അണ്ണം അണ്ണം ണിമന്തേദു ദാവ ഭവം. അരിന്തഓം ദാവ അഹം. (അന്യമന്യം നിമന്ത്രയതു താവദ് ഭവാൻ. അരിക്തകസ്താവദഹം.
സൂത്രധാരഃ-ഘിദഗുളദഹിസുസമിദ്ധം ധൂവിഅസൂവോവദംസസമ്ഭിണ്ണം ।
സക്കാരദത്തമിട്ടം ഭുഞ്ജീഅദു ഭക്തമയ്യേണ ॥
(നിഷ്ക്രാന്തഃ )
സ്ഥാപനാ ।
(തതഃ പ്രവിശതി വിദൂഷകഃ)
വിദൂഷകഃ അണ്ണം അണ്ണം ണിമന്തേദു ദ്വാവ ഭവം । അരിത്തഓ ദാവ അഹം । ണം ഭണാമി അഹം അരിത്തഓ ത്തി । കിം ഭണാസേ -“സമ്പണ്ണം അസണം ആഹ്നദവ്വം ഭവിസ്സദി“ തി ।അഹം പുണ ജാണാമി ।(അഹിഅമഹുരസ്സ അംബസ്സ?) അജോഗ്ഗദാഏ (അണ്ഠീ?)ണ ഭക്ഖീഅദി ത്തി ।
കിം ദ്വാണി മം ഉള്ളാളേിഅ ഉള്ളാളേിഅ ഭണാസി |ഭണാമി വാവുദോ തി. കിം ഭണാസി- “ദക്ഖിണമാസആണി ഭവിസ്സംദി“തി । ഏസോ വാആ പഞ്ചാചക്ഖിദോ ഹിഅഏണ അണുബന്ധീഅമാണോ ഗച്ഛീ അദി ।അഹോ അഞ്ചാഹിദം ।അഹം വി ണാം പരസ്സ് ആമന്തആണി തി തക്കൈമി ।ജോ അഹം തത്തഹോര്ദോ ചാരുദത്തസ്സ് ഗേഹേ അഹോരതപയ്യത്തസിഡേഹി ണാണവിധേഹി ഹിഡ്രവിഡഹി ഓഗ്ഗാരണസുഗന്ധേഹി ഭൂക്ഖേവ
മത്തപഡിഛിദേഹി അന്തരന്തരപാണീഏഹി അസണപ്പആരഹി ചിത്തഅരോ
വിഅ ബഹുമള്ളഏഹി പരിവുദീ ആഅണ്ഠമത്തം അഹ്നിഅ് ചഞ്ചരവുസഹോ
വി മോദഅഖജഏഹി രോമന്ഥാഅമാണാ ദിവസം ഖേവേമി സീ ഏവ്വ് ദാണി അഹം തത്തഹോദോ ചാരുദത്തസ്സ് ദരിദ്ദദാഏ് സമം പാരാവദേഹി മാഹാരണവൃത്തി ഉവജീവന്തീ അണ്ണഹിം ചരിഅ് ചരിഅ് തസ്സ് ആവാസം ഏവ്വ് ഗച്ഛാമി ।അണ്ണം ച് അച്ഛരിഅം ।മം ഉദരം അവത്ഥാവിസേസം ജാണാദി ।അപ്പേണാവി തുസ്സദി ।ബഹുഅം വി ഓദണഭരം ഭരിസ്സദി ദീഅമാണം ണ് ആഏദി അദീഅമാണം, ണ് പഞ്ചാചികഖദി ।ണ് സ്യു അഹം ഏരിസേണ് ണ് സന്തുട്ടാ ।താ സട്ടീകിദദേവകയ്യസ്സ തത്തഹാദീ ചാരുദത്തസ്സ കാരണാദീ ഗഹീദാ (സുമണാ അന്തളേികരവവാസീ ?) അ ।ജാവ സ പസ്സപരിവര്തീ ഹോമി ।
(പരിക്രമ്യാവലോക്യ)
ഏസോ തത്തഭവം ചാരുദത്താം പഭാദചന്ദീ വിഅ സകരുണപ്പിഅദംസണോ ജഹാ വിഭവേണ ഗിഹദേവദാണി അഞ്ചഅന്തോ ഇദോ ഏവ്വ ആഅച്ഛദി. ജാവ ണം ഉവസപ്പാമി ।
(അന്യമന്യം നിമന്ത്രയതു താവദ് ഭവാൻ ।അരിക്തകസ്താവദഹം । നനു ഭണാമ്യഹമരിക്തക ഇതി । കിം ഭണസി । “സമ്പന്നമശനമശിതവ്യം ഭവിഷ്യതി“ ഇതി । അഹം പുനർജാനാമി |അധികം മധുരസ്യ അംബലസ്യ അയോഗ്യതയാ (അണ്ഠീ?) ന ഭക്ഷവ്യൻ ഇതി । കിമിദാനീ മാമുല്ലാല്യോല്ലാല്യ ഭണസി । ഭണാമി വ്യാപൃത ഇതി । കിം ഭണസേി “ദക്ഷിണാമാഷകാ ഭവിഷ്യന്തീതി । ഏവ വാചാ പ്രത്യാഖ്യാതോ ഹൃദയേനാനുബധ്യമാനോ ഗമ്യതേ | അഹോ അത്യാഹിതം | അഹമപി നാമ പരസ്യാമന്ത്രണാനീതി തർക്കയാമി | യോഽഹം തത്രഭവത്ശ്ചാരുദത്തസ്യ ഗേഹേഽഹോരാത്രപര്യാപ്തസിദ്ധയ്ർനാനാവിധൗർഹിംഗവിദ്ധൗരുദ്ഗാരണാസു ഗന്ധിഭിഃ ഭ്രൂക്ഷേപമാത്രപ്രതഷ്ഠൈിരന്തരാന്തരപാനീയൈരശനപ്രകാരൈചിത്രകര ഇവ ബഹുമല്ലകൈഃ പരിവൃത ആകണ്ഠമാത്രമശിത്വാ ചത്വരവൃപഭ ഇവ മാദകഖാഖൈ രോമന്ഥായമാനോ ദിവസം ക്ഷിപാമി; സ ഏവേദാനീമഹം തത്രഭവതശ്ചാരുദത്തസ്യ ദരിദ്രതയാ സമം പാരാവതൈഃ സാധാരണവൃത്തിമുപജീവൻ അന്യത്ര ചരിത്വാ ചരിത്വാ തമ്യാവാസമേവ ഗച്ഛാമി ।അന്യച്ഛാശ്ചര്യം । മമോദരമവസ്ഥാവിശേഷം ജാനാതി ।അല്പേനാപി തൃഷ്യതി । ബഹുകമപ്യോദനഭരം ഭരിപ്യതി ദീയമാനം, ന യാചതേഽദീയമാനം, ന പ്രത്യാചഷ്ടേ । ന ഖല്വഹമീദൃശേന ന സന്തുഷ്ടഃ । തത് യഷ്ടീകൃതദേവകാര്യസ്യ തത്രഭവതശ്ചാരുദത്തമ്യ കാരണാദ് ഗൃഹീന (സുമ നോഽന്തരിക്ഷവാസഃ ?) ച । യാവദസ്യ പാർശ്വപരിവർതൗ ഭവാമി । (പരിക്രമ്യാവലോക്യ) ഏഷ തത്രഭവാംശ്ചാരുദത്തഃ പ്രഭാതചന്ദ്ര ഇവ സകരുണപ്രിയദർശനോ യഥാവിഭവേന ഗൃഹദൈവതാന്യർചയൻ. ഇത ഏവാഗ ച്ഛതി । യാവദേനമുപസർപോമി ।
(നിഷ്ക്രാന്തഃ )
(തതഃ പ്രവിശതി ബലിമുപഹരന്നായകോം വിദൃഷക ശ്ചാംഗോരികോഹസ്താ ചേടീ ച)
നായക –(ദ്വൈ നിഃശ്വസ്യ) ഭോഃ ! ദാരിദ്ര്യം ഖലു നാമ മനസ്വിനഃ പുരുഷസ്യ സോച്ഛൂാസം മരണം । കുതഃ,
യാസാം ബലിർഭവതി മദ്ഗൃഹദേഹലീനാം
ഹംസൈശ്ച സാരസഗണേശ്ച വിഭക്തപുഷ്പഃ ।
താസ്വേവ പൂർവബലിരുഢയവാങ്കരാസു
ബീജാഞ്ജലിഃ പതതി കീടമുഖാവലീഢഃ ॥
വിദൂഷകഃ - അളം ദാണി ഭവം അദിമത്തം സന്തപ്പിഢും. പുരുസജീവ്വണാണി വിഅ ഗിഹജോവ്വണാണി ഖു ദസാവിസേസം അണുഹന്തി । ആസമുദ്ദആണവിപണ്ണവിഭവസ്സ ബഹുളപക്ഖചന്ദസ്സ ജേോഹ്നാപരിക്ഖഓം വിഅ ഭവദീ ഏവ്വ രമണീഓം അഅം ദരിദ്ദഭാവോ ।
(അലമിദാനീം ഭവാനതിമാത്രം സന്തപ്തും. പുരുഷയൈൌവനാനീവ ഗൃഹ്യൌവനാനി ഖലു ദശാവിശേപമനുഭവതി ।ആസമുദ്രയാനവിപന്നവിഭവസ്യ ബഹുലപക്ഷചന്ദ്രസ്യ ജ്യോത്സ്നാപരിക്ഷയ ഇവ ഭവത ഏവ രമണീയോഽയം ദരിദ്രഭാവഃ ।)
നായകഃ-ന ഖല്വഹം നഷ്ടാം ശ്രിയമനുശോചാമി ।ഗുണരസജ്ഞസ്യ തു പുരുഷസ്യ വ്യസനം ദൃാരുണതരം മാം പ്രതിഭാതി ।കുതഃ,
സുഖം ഹി ദുഃഖാന്യനുഭൂയ ശോഭതേ
യഥാന്ധകാരാദിവ ദീപദർശനം.
സുഖാത്തു യോ യാതി ദശാം ദരിദ്രതാം
സ്ഥിതഃ ശരീരേണ മൃതഃ സ ജീവതി ॥
വിദൂഷകഃ - ഭീ വഅസ്സ ! സമുദ്ദപട്ടണസാരഭൂദോ താദിസീ അത്ഥസഞ്ചഓ കഹിം ഗഓ ।
(ഭോ വയസ്യ സമുദ്രപത്തനസാരഭൂതമ്താദൃശോഽര്ഥസംചയഃ ക ഗതഃ ।)
നായകഃ--(നിഃശ്വസ്യ) വയസ്യ ! യത്ര ഗതാനി മേ ഭാഗധേയാനി ।പശ്യ,.
ക്ഷീണാ മമാർഥാഃ പ്രണയിക്രിയാസു
വിമാനിതം നൈവ പരം സ്മരാമി ।
ഏതത്തു മേ പ്രത്യയദൃത്തമൂല്യം
സത്ത്വം സഖേ ! ന ക്ഷയമഭ്യുപൈതി ॥
(ചിന്താം നാടയതി ।)
വിദൂഷകഃ- കിം ഭവം അത്ഥവിഭവം ചിന്തേദി । (കിം ഭവാനർഥവിഭവം ചിന്തയതി ।)
നായകഃ -
സത്യം ന മേ ധനവിനാശഗതാ വിചിന്താ
ഭാഗ്യക്രമേണ ഹിം ധനാനി പുനർഭവതി ।
ഏതത്തു മാം ദഹതി നഷ്ടധനശ്രിയോ മേ
യത് സോഹൃദാനി സുജനേ ശിഥിലീഭവന്തി ॥
വിടഃ-വസന്തസേനേ !
കിം ത്വം പദാത് പദശതാനി നിവേശയന്തീ
നാഗീവ യാസേി പതഗേന്ദ്രഭയാഭിഭൂതാ ।
വേഗാദഹം പ്രചലിതഃ പവനോപമേയഃ
കിം ത്വാം ഗ്രഹീതുമഥവാ ന ഹി മേഽസ്തി ശക്തിഃ ॥
ഗണികാ-(സമന്താദവലോക്യ) പള്ളവഅ !പള്ളവഅ !പരഹുദിഏ പരഹുദിഏ മഹുഅരഅ മഹുഅരഅ സാരിഏ സാരിഏ!. ഹഡി, ണട്ടോ മേ പരിജണോ ।ഏത്ഥ സഅം ഏവ അപ്പാ രക്ഖിദവ്വോ ।
(പല്ലവക !പല്ലവക !പരഭൃതികേ !പരഭൃതികേ !മധുകരക !മധുകരക !ശാരികേ ശാരികേ ।ഹാ ധിക്, നഷ്ടോ മേ പരിജനഃ । അത്ര സ്വയമേവാത്മാ രക്ഷിതവ്യഃ । )
ശകാരഃ--വിളവ വിളവ (ണാഏ?) വിളവ പള്ളവം വാ, പരഹുദിഅം വാ, മഹുഅരം വാ, ശാളി(ശി?)അം വാ, ശബ്വം വശഞ്ചമാശം വാ ।കേ കേ തുമം പരിതആശി ।
കം വാശുജേവേ ശവപട്ട(ശേണ?ണേശേ)
കുന്തീശുദേ വാ ജണമേജഏ വാ ।
അഹം തുമം ഗഹ്നിഅ കേശഹത്ഥേ
ദുഃശാശളേ ശീദമിവാഹുളാമി ॥
(വിലപ വിലപ (ണാഏ് ?)വിലപ പല്ലവം വാ, പരഭൃതികാം വാ, മധുകരം വാ ശാരികാം വാ. സർവ വസന്തമാസം വാ । കസ്കസ്ത്വാം പരിത്രാസ്യതേ ।
കിം വാസുദേവഃ ശവപത്തനേശഃ കുന്തീസുതോ വാ ജനമേജയോ വാ ।
അഹം ത്വാം ഗൃഹീത്വാ കേശഹസ്തേ ദുഃശാസനഃ സീതാമേവാഹരാമി ॥
വിടഃ:-വസന്തസേനേ ! സർവത്ര ഭയാനഭിജ്ഞഹദയം മാം കുരു । പശ്യ
പരിചിതതിമിരാ മേ ശീലദോഷേണ രാത്രി-
ർബഹലതിമേിരകാലാസ്തീർണപൂർവാ വിഘട്ടാഃ ।
യുവതിജനസമക്ഷം കാമമേതന്ന വാച്യം
വിപണിഷു ഹതശേഷാ രക്ഷിണഃ സാക്ഷിണോ മേ ॥
ഗണികാ-- ഹം ഇദാണി സംസഇദാ സംവുത്താ, ജോ അപഗുണാണി സഅം ഏവ്വ മന്തേദി ।കഹം ഏദേ അകയ്യം ണ കരിസ്സദി ।
(ഹം ഇദാനീം സംശയിതാ സംവൃത്താ ,യ ആത്മഗുണാൻ. സ്വയമേവ മന്ത്രയതേ ।
കഥമേതേഽകാര്യം ന കരിഷ്യന്തി ।)
വിടഃ--ഭവതി ! ക്രിയതാമസ്മാകമനുനയപ്രഗ്രഹഃ । പശ്യ,
ജനയതി ഖലു രോഷം പ്രശ്രയോ ഭിദ്യമാനഃ
കിമിവ ച രുഷിതാനാം ദുഷ്കരം മദ്വിധാനാം ।
അനുനയതി സമർഥഃ ഖങ്ഗദീര്ഘഃ കരോഽയം
യുവതിവധഘൃണായാ മാം ശാരീരം ച രക്ഷ ॥
ഗണികാ-- അണുണഓ വി ഖു സേ ഭാഏദി । (അനുനയോഽപി ഖല്വസ്യ ഭായയതി ।
ശകാരഃ-വശഞ്ചശേണിഏ ! ശുഡു ഭാവേ ഭണാശി ।ബഹുമണ്ണിആദി ഖു ദാവ ബളിഅജണദുള്ളഹേ അണുണഏ ।പേക്ഖ് വാശു !
അശി ക്ഖു തീക്ഖേ ശിഹിഗാവമേഅഏ
ഖിവേമി ശീശം തവ മാളഏ ഹവാ ।
അളം തു അഹ്മാളേിശകാണി ളോശിഅ
മഡേ ഖു ജോ ഹോഇ ണ ണാമ ജീവഇ ॥
(വസന്തസേനേ സുഷ്ഠു ഭാവോ ഭണതി । ബഹുമാന്യതേ ഖലു താവദ് ബലവജ്ജനദുലേഭോഽനുനയഃ ।പശ്യ വാസു !
അസിഃ ഖലു തീക്ഷ്ണഃ ശിഖിഗ്രീവാമേചകഃ ക്ഷിപാമി ശീർഷേ തവ മാരയേഽഥവാ ।
അലം ത്വസ്മാദൃശകാൻ രോഷയിത്വാ മൃതഃ ഖലു യോ ഭവതി ന നാമ ജീവതി ॥)
ഗണികാ- അയ്യ ! കുളഉത്തജണസ്സ സീളപരിതോസോവജീവിണീ ഗണിആ ഖു അഹം ।
(ആര്യ കുലപുത്രജനസ്യ ശീലപരിതോഷോപജീവിനീ ഗണികാ ഖല്വഹം ।)
വിടഃ-അതഃ ഖലു പ്രാർഥ്യസേ ।
ഗണികാ - അയ്യ ! ഇമാദീ ജണാദോ കിം ഇച്ഛീആദി സരീരം വാ ആദു അളങ്കാരോ വാ ।
(ആര്യ അസ്മാജ്ജനാത കിമിഷ്യതേ ശരീരം വാഥവാലങ്കാരോ വാ ।)
വിടഃ--ന പുഷ്പമോക്ഷണമർഹതി ലതാ । കൃതമലങ്കാരേണ.
ഗണികാ- അഹം ഖു ദാണി അത്താണം ണ സന്ദാവേഅം । (അഹം ഖല്വിദാനീമാത്മാനം ന സന്താപയേയം ।)
ശകാരഃ - വശഞ്ചശേണിഏ ! അഹം ഭട്ടിപുത്തേ കാമദേവ്വ്‌ഏ (വസന്തസേനേ അഹം ഭർതൃപുത്രഃ കാമയിതവ്യഃ ।
ഗണേികാ - സന്തോ സി । (ശാന്തോഽസി ।)
ശകാരഃ--ശുണാഹേി ഭാവേ ! ശുണാഹി ।ഏശാ വശഞ്ചശേണിആ മം ശന്തോ ശി ത്തി ഭണാദി ।
(ശ്രൃണു ഭാവ ശ്രൃണു । ഏഷാ വസന്തസേനാ മാം ശ്രാന്തോഽസീതി ഭണതി ।)
വിടഃ-(ആത്മഗതം) ആക്രുഷ്ടമാത്മാനം ന ജാനാതി മൂര്ഖഃ । ധ്വംസ ഇത്യുക്തേ ശ്രാന്ത ഇത്യവഗച്ഛതി ।അപിച,
അഭിനയതി വചാംസി സര്വഗാത്രൈഃ
കിമപി കിമപ്യനവേക്ഷിതാർഥമാഹ ।
അനുചിതഗതിരപ്രഗല്ഭവാക്യഃ
പുരുഷമയസ്യ പശോനൈവാവതാരഃ ॥
(പ്രകാശം) വസന്തസേനേ ! കിമിദം മത്സന്നിധേോ വേശവാസവിരുദ്ധമഭിഹിതം ।പശ്യ,
തരുണജനസഹായശ്രിന്ത്യതാം വേശവാസോ
വിഗണയ ഗണികാ ത്വം മാർഗജാതാ ലതേവ ।
വഹസി ഹേി ധനഹാര്യ പണ്യഭൂതം ശരീരം
സമമുപചര ഭദ്രേ ! സുപ്രിയം ചാപ്രിയം ച ॥
ഗണികാ - ഏസോം മേ അഭിണിവേസോ അഭിജണേണ തുളീ അദി ।
(ഏഷ മേഽഭിനിവേശോഽഭിജനേന തോല്യതേ ।)
ശകാരഃ - ഭാവേ ! ഏശാ അന്ധആളപൂളേിശഗമ്ഭീളാ ളച്ഛാ ദീശഇ । മാ ഖു (ണാഏ ?) ഏത്ഥ ഭംശഇദവ്വാ । ആ കാമദേവാണുആണപ്പഹുദി ണഅണമത്തശത്ഥുളം ദരിദ്ദശത്ഥവാഹവുതം ചാളുദതവഡുഅം കാമദി ഏശാ । ഇദം തശ്ശ ഗേഹശ്ശ പക്ഖദുവാളം ।
(ഭാവ ! ഏഷാന്ധകാരപൂരിതഗംഭീരാ രഥ്യാ ദൃശ്യതേ । മാ ഖലു (ണാഏ് ?)അത്ര ഭ്രംശയിതവ്യാ । ആ കാമദേവാനുയാനപ്രഭൃതി നയനമാത്രസംസ്ഥുലം ദരിദ്രസാർഥവാഹപുത്രം ചാരുദത്തവടുകം കാമയത് ഏഷാ । ഇദം തസ്യ ഗൃഹസ്യ പക്ഷദ്വാരം ।)
ഗണികാ - (സഹർഷാത്മഗതം) ഏദം തസ്സ ഗേഹം । ദിട്ടിആ ദാണിം അമിത്തജണണിരോഹേണ പിഅജണസമീവം ഉവണീദഹ്മി. ഭോദു, ഏവം ദാവ് കരിസ്സം । (അപസരതി)
(ഏതത് തസ്യ ഗേഹം । ദൃഷ്ടേദാനീമമിത്രജനനിരോധേന പ്രിയജനസമീപമുപനീതാസ്മി । ഭവതു ഏവം താവത് കരിഷ്യാമി ।)
ശകാരഃ - (വിലോക്യ) ഭാവേ ! ണട്ടാ (ണാഏ?) ണട്ടാ । (ഭാവ ! നഷ്ടാ (Iणाए, : )നഷ്ടാ ।)
വിടഃ - കഥം നഷ്ടാ. അന്വിഷ്യതാമന്വിഷ്യതാം ।
ശകാരഃ- ഭാവേ !ണ ദിഇശദി । (ഭാവ ന ദൃശ്യതേ ।)
വിടഃ - ഹന്ത വഞ്ചിതാഃ സ്മഃ ।വസന്തസേനേ ! ഉപലബ്ധേദാനീമസി ।
കാമം പ്രദോഷതിമിരേണ (ന) ദൃശ്യസേ ത്വം
സൌദാമനീവ ജലദോദരസന്നിരുദ്ധാ ।
ത്വാം സൂചയേിഷ്യതി ഹി വായുവശേോപനീതോ
ഗന്ധശ്ച ശബ്ദമുഖരാണി ച ഭൂഷണാനി ॥
(ഗണികാ മാലാമപനീയ ഭൂഷണാനേി ചോത്സാരയതി ।)
വിടഃ --അഹോ ബലവാംശ്രായമന്ധകാര । സമ്പ്രതി ഹി
ലിമ്പതീവ തമോഽങ്ഗാനി വർഷതീവാഞ്ജനം നഭഃ ।
അസത്പുരുഷസേവേവ ദൃഷ്ടിർനിഷ്ഫലതാം ഗതാ ॥
അപിച,
സുലഭശരണമാശ്രയോ ഭയാനാം
വനഗഹനം തിമിരം ച തുല്യമേവ ।
ഉഭയമപി ഹി രക്ഷതേഽന്ധകാരോ
ജനയതി യശ്ച ഭയാനേ യശ്ച ഭീതഃ ॥
തഥാഹി
ആലോകവിശാലാ മേ
സഹസാ തിമിരപ്രവേശസഞ്ഛന്നാ ।
ഉന്മീലിതാപി ദൃഷ്ടി-
ർനിമീലിതേവാന്ധകാരേണ ॥
ഗണികാ-അമ്മഹേ ഭിതിപരിണാമസൂഇദം പക്ചദുവാളം । അസമ്ഭോഅമളണദഏ ഇഹ അഹിഅം അന്ധആരോ ।താ ഇഹ ഏവ്വ ചിട്ടിസ്സം ।
(അഹോ ഭിതിപരിണാമസൂചിതം പക്ഷദ്വാരം ।അസമ്ഭാംഗമലേിനതയേംഹാധികമന്ധകാരഃ ।തദ് ഇഹൈവ സ്ഥാസ്യാമി ।)
(സ്ഥിതാ )
നായകഃ-മൈത്രേയ ! ഗച്ഛ ചതുഷ്പഥേ ബലിമുപഹര മാതൃഭ്യഃ ।
വിദൂഷകഃ-ണ മേ സദ്ധാ, അണ്ണോ ഗച്ഛദു. (ന മേ ശ്രദ്ധാ, അന്യോ ഗച്ഛതു ।)
നായകഃ-കിമർഥം ।
വിദൃഷകഃ-മമ ബുദ്ധീ ആദംസമണ്ഡളഗആ വിഅ ഛാആ വാമേസു ദക്ഖിണാ ദക്വിണേസു വാമാ ഹോഇ ।
(മമ ബുദ്ധിരാദർശമണ്ഡലഗതേവച്ഛായാ വാമേഷു ദക്ഷിണാ ദക്ഷിണേഷു വാമാ ഭവതി ।)
നായകഃ-മൂർഖ ! യഥാവിഭവേനാച്യതാം ।ഭക്ത്യാ തുഷ്യന്തി ദൈവതാനി ।തദ് ഗമ്യതാമ്.
വിദൂഷകഃ-- ഏആഈ അഹം കഹം ഗമിസ്സം । (ഏകാക്യഹം കഥം ഗമിഷ്യാമി ।)
നായകഃ-രദനികേ ! അനുഗച്ഛാത്രഭവന്തം ।
രദനികാ - ജം ഭട്ടാ ആണവാംദേ । (യദ് ഭർതാജ്ഞാപയതി ।)
വിദൂഷകഃ - ഭോദി ! ദീവം അഹം ണഇസ്സം । (ഭവതി ദീപമഹം നേപ്യാമി ।)
നായകഃ -യഥാ ഭവാൻ മന്യതേ, തഥാസ്തു ।
വിദൂഷകഃ-(ദീപം ഗൃഹീത്വാ) ഭോ രദണിഏ അവാവുദ പക്ഖദുവാളം ।
(ഭോ രദനികേ അപാവൃണൂ പക്ഷദ്വാരം ।)
രദനികാ- തഹ । (തഥാ ।)
(നാട്യേന ദ്വാരമപാവൃണോതി ।)
(ഗണികാ വസന്തസേന ദീപം നിർവാപയതി ।)
വിദൂഷകഃ-അവിഹാ അവിഹാ । (അവിഹാവിഹാ ।)
നായകഃ- വയസ്യ !കിമേതത്.
വിദൂഷകഃ -അവാവുദപക്രവദുവാരപിണ്ഡീകിദപ്പവിഠേണ രാഅമഗ്ഗസങ്കിണ്ണേണ വാദേണ സഹസാ ണിഗ്ഗച്ഛന്തസ്സ മം ഹത്ഥേ ണിവാവുദോ ദീവോ ।
(അപാവൃതപക്ഷദ്വാരപിണ്ഡീകൃതപ്രവിഷ്ടേന രാജമാർഗസങ്കീർണേന വാതേന സഹസാ നിർഗച്ഛതോ മമ ഹസ്തേ നിർവാപിതോ ദീപഃ ।)
നായക:-മൂർഖ ! ധിക് ത്വാം ।
വിദൂഷകഃ- അപ്പം ഖു മേ അവരഡം ।രദണിഏ ഗച്ഛ, ചഉപ്പഹേ മം പഡിവാളേഹി । ജാവ അഹം വി അബ്ഭന്തരചഉസ്സാളാദോ ദീവം ഗഹ്നിഅ ആഅച്ഛാമി ।
(അല്പം ഖലു മേംഽപരാദ്ധം ।രദനികേ ഗച്ഛ, ചതുഷ്പഥേ മാം പ്രതിപാലയ യാവദഹമപ്യഭ്യന്തരചതുശ്ശാലാദ് ദീപം ഗൃഹീത്വാഗച്ഛാമി ।)
(നിഷ്കാന്തഃ )
ചേടീ - അയ്യ !തഹ । (ആര്യ തഥാ ।)
(പരിക്രാമതി )
ഗണികാ-ദിട്ടിആ മമ പ്പവേസണിമിത്തം അവാവുദം പക്ഖദുവാളം ।അളം ചാരിത്തഭഏണ । ജാവ പവിസാമി । (ദിഷ്ട്യാ മമ പ്രവേശനിമിത്തമപാവൃതം പക്ഷദ്വാരം । അലം ചാരിത്രഭയേന । യാവത് പ്രവിശാമി ।)
(അഭ്യന്തരം പ്രവിശ്യ തിഷ്ഠതി ।)
വിടഃ:- (വിലൊക്യാത്മഗതം) ഭവനാന്നിർഗത്യ കാചിദിയമാഗച്ഛതി । ഭവത്വനയാ വരാകം വഞ്ചയാമി । (പ്രകാശം) സുരഭിസ്നാനധൂപാനുവിദ്ധ ഇവ ഗന്ധഃ ।
ശകാരഃ- ആാമ ഭാവേ ! ശുണാമേി ഗന്ധം ശവണേഹിം । അന്ധആളപൂളദേഹിം ണാശാപുഡേഹിം ശുടു ണ പേക്ഖാമി ।
(ആമ ഭാവ ശൃണോമി ഗന്ധം ശ്രവണാഭ്യാം । അന്ധകാരപൂരിതാഭ്യാം നാസാപുടാഭ്യാം സുഷ്ഠു ന പശ്യാമി ।)
വിടഃ-തിഷ്ഠ തിഷ്ഠ ।ക്ക യാസ്യസി ।
(ചേടീ ഗൃഹ്ണാതി.)
(ചേടീ സഭയ ഭൂമൗ പതിതാ ।)
ശകാരഃ- ഗഹ്ണ ഭാവേ ! ഗഹ്ണ । (ഗൃഹാണ ഭാവ ഗൃഹാണ !)
വിടഃ- ഏഷാ ഹി വയസോ ദർപാത് കുലപുത്രാവമാനിനീ ।
കേശേഷു കുസുമന്യാസൈഃ സേവിതവ്യേഷു ധർഷിതാ ॥
ശകാരഃ - ഭാവേ കിം ഗഹീദാ । (ഭാവ കിം ഗൃഹീതാ ।)
വിടഃ- അഥകിം । ഏഷാ ഗന്ധാനുസാരേണ ഗൃഹീതാ ।
ശകാരഃ- ദാശീഏപുതീഏ ശീശം ദാവ ഛിന്ദിഅ പഞ്ചാ മാളഇശ്ശം । (ദാസ്യാഃപുത്ര്യാഃ ശീർഷ തവച്ഛിത്ത്വാ പശ്ചാന്മാരായേപ്യാമി ।)
വിടഃ -ഗൃഹ്യതാം താവത് ।
ശകാരഃ -(ചേടീ ഗൃഹീത്വാ) ഏശാ ഹി വാശൂ ശിളശി ഗ്ഗഹീദാ
കേശേശു വാളേശു ശിളോളുഹേശു ।
കൂജാഹി കന്ദാഹി ളവാഹി വാത്തം
മഹേശ്ശളം ശങ്കളമിശ്ശളം വാ ॥
(ഏഷാ ഹി വാസൂഃ ശിരസി ഗൃഹീതാ കേശേപു വാലേപു ശിരോരുഹേപു ।
കൂജ ക്രന്ദ ലപ വാർതം മഹേശ്വരം ശങ്കരമീശ്വരം വാ ॥ )
(ചേടീം ബലാദാകർഷതി ।)
ചേടീ-കിം അയ്യമിസ്സേഹി വവസിദം । (കിമാര്യമിശ്രേവ്ര്യവസിതം ।)
ശകാരഃ- ഭാവേ ! ജാണാമി ശളയോഗേണ ണ ഹോഇ വശഞ്ചശേണിആ । (ഭാവ ! ജാനാമി സ്വരയോഗേന ന ഭവതി വസന്തസേനാ ।)
വിടഃ-ന മോക്തവ്യാ വസന്തസേനൈവൈഷാ ।
ഏഷാ രംഗപ്രവേശേന കലാനാം ചൈവ ശിക്ഷയാ ।
സ്വരാന്തരേണ ദക്ഷാ ഹി വ്യാഹർതും തന്ന മുച്യതാം.
(പ്രവിശ്യ)
വിദൂഷകഃ-(ദീപ ഗൃഹീത്വാ) രാഅമഗ്ഗസങ്കിണ്ണേണ സീഅസുഉമാരേണ വാദേണ പദേ പദേ വിക്ഖഹിഅമാണതരങ്ഗതേള്ളപുണ്ണഭാഅണം ദീവം കഹം വി രക്ഖിഅ ഗഹ്നിഅ ആഅദാ ഹ്മി ।
(രാജമാർഗസംങ്കീർണേന ശീതസുകുമാരേണ വതന പദേ പദേ വിക്ഷോഭ്യമാണതരംഗതൈലപൂർണഭാജനം ദീപം കഥമപി രക്ഷിത്വാ ഗൃഹീത്വാഗതോഽസ്മി ।)
ചേടീ -(ശകാരം പാദേന താഡയന്തീം രുദിത്വാ) അയ്യ ! മേതേഅ ! അയം പരിഭവോ , ആദു അവളേവോ । (ആര്യ മൈത്രേയ അയം പരിഭവോഽഥവാവലേപഃ ।)
വിദൂഷകഃ - മാ ദാവ മാ ദാവ ! (സംഘ വിടം ശകാരം ച ദൃഷ്ട്വ ശങ്കിതസ്തിഷ്ഠതി ।)
(മാ താവദ് മാ താവത് ।)
വിടഃ-അയേ ആര്യചാരുദത്തസ്യ വയസ്യോ മൈത്രേയഃ ഖല്വയം । നേയമപി വസന്തസേനാ. മഹാബ്രാഹ്മണ ! അന്യശങ്കയാ ഖല്വിദൃമസ്മാഭിരനുഷ്ഠിതം ,ന ദർപാത് ।പശ്യതു ഭവാൻ,
അകാമാ ഹ്രിയതേഽസ്മാഭിഃ കാചിത് സ്വാധീനയൌവനാ
സാ ഭ്രഷ്ടാ ശങ്കയാ തസ്യാഃ പ്രാപ്തേയം ശീലവഞ്ചനാ ॥
ശകാരഃ-അവിഹാ ദളേിദ്രശത്ഥവാഹപുത്തശ്ശ ചാളൂദത്തവഡുഅശ്ശ ചേഡീ ഖു ഇഅം ണ ഹോഇ് വശഞ്ചശേണിആ്।ശാഹു, വശഞ്ചശേണിഏ ശാഹു । അന്ധആളം കളേിഅ അന്തളാ വഞ്ചിദേ ഭാവേ ।
(അവിഹാ ദരിദ്രസാർഥവാഹപുത്രസ്യ ചാരുദത്തവടുകസ്യ ചേടീ ഖല്വിയം ന ഭവതി വസന്തസേനാ । സാധു വസന്തേസനേ ! സാധു ।അന്ധകാരം കൃത്വാന്തരാ വഞ്ചിതോ ഭാവഃ । അഹം താവദ് വഞ്ചിതഃ കൃടകാപടശീലയാ । സർവഥാ ദൃഷ്കരം കൃതം ।)
വിദൂഷകഃ -മാ ദാവ ।ണ ജൂത്തമിദം । (മാ താവത് ।ന് യുക്തമിദം ।)
വിടഃ-ഭോ മഹാബ്രാഹ്മണ ! അയമനുനയസര്വസ്വമഞ്ജലിഃ.
വിദൂഷകഃ - ഭോദു ഭോദു ! അണവരഡോ ഭവം । അണുണീദീ അഹം ഏവ്വ് ഏത്ഥ് അവരദ്ധോ !
(ഭവതു ഭവതു ।അനപരാദ്ധോ ഭവാൻ ।അനുനീതോഽഹമേവാത്രാപരാദ്ധഃ ।)
ശകാരഃ-ഭാവേ ! ദിഢം ഖു ഭാആശി തം ദളേിദ്ദശത്ഥവാഹപുതം ചാളുദത്തവഡുഅം ।
(ഭാവ ദൃഢം ഗ്വളു ബിഭേഷേി തം ദരിദ്രസാഥവാഹപുത്രം ചാരുദത്തവടുകം ।)
വിടഃ-സത്യം ഭീതോഽസ്മി ।
ശകാരഃ- കിശ്ശ ഭാവേ കിശ്ശ । (കസ്മാദ് ഭാവ കസ്മാദ് ।)
വിടഃ- തസ്യ ഗുണേഭ്യഃ । പശ്യതു ഭവാൻ ,
സ മദ്വിധാനാം പ്രണയൈഃ കൃശീകൃതോ ।
ന തസ്യ കശ്ചിദ് വിഭവൈരമണ്ഡിതഃ.
നിദാഘസംശുഷ്ക ഇവ ഹൂദോ മഹാൻ
നൃണാം തു തൃഷ്ണാമപനീയ ശുഷ്യതി ।।
മഹാബ്രാഹ്മണ ! അയമർഥഃ സാർഥവാഹപുത്രസ്യ ന കഥയിതവ്യഃ
(നിഷ്ക്രാന്തോ വിടഃ ।)
ശകാരഃ- മാളിശ ! വഡുഅ !മാളിശ ! ഭണേഹി തം ദളേിദ്ദശത്ഥവാഹപുതം ചാളൂദത്തവഡുഅം മം വഅണേണ-ളാഅശാളേ ശണ്ഠാണേ ശവട്ടേണ ശീശേണ അണുവന്ദ്യ ഭണാദി ണാഡഅഇത്ഥിആ വശഞ്ചശേണിആ ണാമ ഗണിആദാരിആം ശുവണ്ണവണ്ണാ ദുവേഹി അമേഹി ബളകരേണ ണഅമാണാ മഹതേണ ശുവണ്ണാളങ്കരേണ തവ ഗേഹം പവിട്ടാ । ശാ ശുവേ ണിയ്യാഅഇദവ്വാ ।മാ ദാവ തവ അ മം അ ദാളുണീ ഖേോഹീ ഹോദി തി. വഡുഅ മാളേിശ ഇദം ച ഭണാഹിമാ ദാശീഏപുത വാരാവദഗളപ്പവിടും വിഅ മൂളകന്ദം ശീശകവാളം മഡമഡാഇശ്ശം । മാ ഖു കവാഡശമ്പുഡപ്പവിഷ്ടും വിഅ പക്കകവിത്ഥം ശീശം ദേ ചുണ്ണചുണ്ണം മഡമഡാഇശ്ശം തി ।
(മാരിഷ ! വടുക ! മാരിഷ! ഭണ തം ദരിദ്രസാർഥവാഹപുത്രം ചാരുദത്തവടുകം മമ വചനേന - രാജസ്യാലഃ സംസ്ഥാനകഃ സപട്ടേന ശീർഷേണാനുവന്ദ്യ ഭണതി - നാടകസ്ത്രീ വസന്തസേനാ നാമ ഗണികാദാരികാ സുവർണവർണാ ദ്വാഭ്യാമാവാഭ്യാം ബലാത്കാരേണ നീയമാന മഹതാ സുവർണാലങ്കരേണ തവ ഗേഹം പ്രവിഷ്ടാ । സാ ധോ നിര്യാതയിതവ്യ । മാ താവത തവ ച മമ ച ദാരുണഃ ക്ഷോഭോ ഭവതീതി । വടുക മാരിഷ ! ഇദം ച ഭണമാ ദാസ്യാ:പുത്ര ! പാരാവതഗലപ്രവിഷ്ടമിവ മൂലകന്ദം ശീർഷകപാലം മഡമഡായിപ്യേ । മാ ഖലു കവാടസമ്പുടപ്രവിഷ്ടമിവ പക്കകപിത്ഥം ശീർഷേ തേ ചൂർണചൂർണ മഡമഡായേിപ്യേ ഇതി ।)
വിദൂഷകഃ - ഭോ തഹ് । (ഭോ !തഥാ ।)
(ശകാരം ദീപേനോദ്വേജയതി )
ശകാരഃ-(സർവതോ വിലോക്യ) കഹിം ഭാവേ । ഗദേ ഭാവേ । അവിഹാ ഭാവേ!.
(ക്വ ഭാവഃ । ഗതീം ഭാവ ।അവിഹാ ഭാവഃ ।)
(നിഷ്ക്രാന്തഃ ശകാരഃ ।)
വിദൂഷകഃ-കിദം ദേവകയ്യം തി തത്തഹോദോ ണിവേദഇസ്സാമോ । ഭോദി അവണീഅദു ദേ ഹിഅഅമണ്ണൂ । അഅം വുത്തന്തീ അബ്ഭന്തരം ണ പേസിദഠവ്വോ ।
(കൃതം ദേവകാര്യമിതി തത്രഭവതോ നിവേദയിഷ്യാവഃ | ഭവതി അപനയിതാം തേ ഹൃദ്യമന്യുഃ । അയം വൃത്താന്തോഽഭ്യന്തരം ന പ്രേഷയിതവ്യഃ ।
ചേടീ-അയ്യ !രദണിആ ഖു അഹം । (ആര്യ രദനികാ ഖല്വഹം ।)
വിദൂഷകഃ -ഏഹി ഗച്ഛാമോ । (ഏഹി ഗച്ഛാവഃ ।)
(ഉഭൌ പരിക്രാമതഃ ।)
നായകഃ--ഭദ്രേ കൃതം ദേവകാര്യം ।
ഗണികാ-(ആത്മഗതം) പരിജണത്തി മം സദ്ദാവേദി । ഭോദു രാക്ഖിദഹി ।
(പരിജനം ഇതി മാം ശബ്ദാപയതി । ഭവതു, രാക്ഷിതാസ്മി ।)
നായകഃ --മാരുതാഭിലാഷീ പ്രദേോഷഃ । തദ ഗൃഹ്യതാം പ്രാവാരകം ।
ഗണികാ - (പ്രാവാരകം ഗൃഹീത്വ സഹർഷം) അണുദാസീണം ജോര്വണം സേ പഡവാസഗന്ധോ സൂഏദി ।
(അനുദാസീനം യൌവനമസ്യ പടവാസഗന്ധഃ സൂചയതി ।)
നായകഃ -രദനികേ പ്രവേശ്യതാമഭ്യന്തരചതുഃശാലം ।
ഗണേികാ - (ആത്മഗതം) അഭാഇണീ അഹം അബ്ഭന്തരപ്പവേ സസ്സ ।
(അഭാഗിന്യഹമഭ്യന്തരപ്രവേശസ്യ ।)
നായകഃ - കിമിദാനീം ന പ്രവിശസി ।
ഗണികാ-ഇദാണീം അഹം കിം ഭണിസ്സം । (ഇദാനീമഹം കിം ഭണിഷ്യാമി ।)
നായകഃ -രദനികേ കിം വിലംബസേ ।
(രദനികാവിദൂഷകാവുപസൃത്യ)
ചേടീ-ഭട്ടിദാരഅ ! ഇഅ ഹ്മി । (ഭർതൃദാരക ഇയമസ്മി ।)
നായകഃ- ഇയമിദാനീം കാ ।
അവിജ്ഞാതപ്രയുക്തേന ധർഷിതാ മം വാസസാ ।
സംവൃതാ ശരദഭ്രേണ ചന്ദ്രലേഖേവ ശോഭതേ ॥
ഗണികാ-(ആത്മഗതം) ദീവാളീഅസൂഇദരൂവീ സീ ഏവ്വ ദാണി ഏസോ, ജസ്സ കിംദൈ അഹം ണിസ്സാസമതളക്ഖിദം സരീരം ഉബ്വഹാമി ।
(ദീപാലോകസൂചിതരുപഃ സ ഏവേദാനീമേഷഃ, യസ്യ കൃതേഽഹം നിഃശ്വാസമാത്രലക്ഷിതം ശരീരമുദ്വഹാമി ।)
വിദൂഷകഃ- ഭോ ചാരുദത്ത ! രാഅസാളോ സണ്ഠാണോ സവഃ ട്ടേണ സീസേണ അണുവന്ദിഅ വിണ്ണവേദി-ണാഡഅഇഥിആ വസന്തസേണി‌ആ ണാമ ഗണിആദാരിആ അഹ്യേഹി ബളക്കാരേണ ണീഅമാണാ മഹന്തേണ സുവണ്ണാളങ്കരേണ തുഹ്മാണം ഗേഹം പവിട്ടാ । സാ സുവേ ണിയ്യാഅഇദവ്വതി ।
(ഭോഃ ചാരുദത്ത് രാജസ്യാല സംസ്ഥാനഃ സപട്ടേന ശീർഷേണാനുവന്ദ്യ വിജ്ഞാപയതി-നാടകസ്ത്രീ വസന്തസേനാ നാമ ഗണികാദാരികസ്മാഭിർബലാത്കരേണ നീയമാനാ മഹതാ സുവർണാലങ്കാരേണ യുഷ്മാകം ഗേഹം പ്രവിഷ്ടാ । സാ ദ്യോ നിയോതയിതവ്യേതി ।)
ഗണികാ-ഹം ബളക്കാരേണ ണീഅമാണതി ണം ഭണാദി ।ഭോദു ,അഅം പത്തകാളീ । (പ്രകാശം) അയ്യ ! സരണാഗദഹ്മി ।
(ഹം ബലാത്കാരേണ നീയമാനേതി നനു ഭണതി । ഭവതു, അയം പ്രാപ്തകാലഃ । ആര്യ ശരണാഗതാസ്മി ।)
നായകഃ-ന ഭേതവ്യം ന ഭേതവ്യം । കിം വസന്തസേനൈഷാ ।
വിദൂഷകഃ-അവിഹാ വസന്തസേണാ (ക ഇവ?) (അപവാര്യ) ഭോ ചാരുദത്ത ! വസന്തസേണാ ഖു ഇഅം, ജാ ഭവദാ കാമദേവാണുആണപ്പഹുദി ണഅണമത്തസംത്ഥുദാ സണ്ണിഹിദമണോഭവേണ ഹിഅഏണ ഉവ്വഹീഅദി ।താ പേക്ഖദു ഇആം ।
(അവിഹാ വസന്തസേനാ. (ക ഇവ ?) । ഭോ ചാരുദത്ത ! വസന്തസേനാ ഖല്വിയം, യാ ഭവതാ കാമദേവാനുയാനപ്രഭൃതി നയനമാത്രസംസ്തുതാ സന്നിഹിതമനോഭവേന ഹൃദയേനോദുഹ്യതേ ।തത് പശ്യത്വിമാം ।)
നായകഃ വയസ്യ !പശ്യാമ്യേനാം,
യത്ര മേ പതിതഃ കാമഃ ക്ഷീണേ വിഭവവിസ്തരേ ।
രോഷഃ കുപുരുഷസ്യേവ സ്വാംഗെഷ്വേവാവസീദതി ॥
ഗണികാ - അദിണ്ണഭൂമിപ്പവേര്സപധരിസണേണ അവരദ്ധാ അഹം അയ്യം സീസേണ പസാദേമേി. (അദത്തഭൂമിപ്രവേശപ്രധര്ഷണേനാപരാദ്ധാഹമാര്യ ശീർഷേണ പ്രസാദയാമി ।)
നായകഃ-യദ്യേവമഹമപി താവദവിജ്ഞാതപ്രയുക്തേന പ്രേഷ്യസമുദാചാരേണ സാപരാധോ ഭവതീം പ്രസാദയാമി ।
വിദൂഷകഃ-ഭോ വിവഹന്താ ഇവ സഅഡിഅം ദുവ്വിണീദ വളീവദ്ദാ അണ്ണോണ്ണം സങ്കിളേസന്തി.അഹം ദാണി കം പസാദേമി. ഭോദു, ദ്വാണി രദണിഅം പസാദേമി । രദണിഏ പസീദദു പസദിദു ഹോദീ.
(ഭോഃ !വിവഹന്താവിവ ശകടികാം ദുര്വിനീതബലീവർദാവന്യോന്യം സംക്ലിശ്യേതേ । അഹമിദാനീം കം പ്രസാദയാമി । ഭവതു, ഇദാനീം രദനികാം പ്രസാദയാമി । രദനികേ പ്രസീദതു പ്രസീദതു ഭവതീ ।)
നായകഃ-ഭവതി ! പരവാനസ്മി. കിമനുതിഷ്ഠതി സ്നേഹഃ.
ഗണികാ (ആത്മഗതം) മഹുരം ഖു ഇച്ഛിദ്വ്വം । അദക്ഖിണം ഖു പഠംമദംസണേ ജഇച്ഛാഗദാഏ ഇഹ വസിഢും । താ ഏവം കരിസ്സം । (പ്രകാശം) ജഇ മേ അയ്യോ പസണ്ണോ, അഅം മേ അളങ്കാരോ ഇഹ ഏവ്വ ചിട്ടദു । അളങ്കാരണിമിത്തം പാവാ മം അണുസരന്തി । അഹം പി അയ്യേണ രക്ഖിദാ ഗേഹം ഗന്തുമിച്ഛാമി ।
(മധുരം ഖല്വേഷ്ടവ്യം । അദക്ഷിണം ഖലു പ്രഥമദർശനേ യദൃച്ഛാഗതയേഹ വസ്തും. തദേവം കരിഷ്യാമി. യദി മേ ആര്യഃ പ്രസന്നഃ, അയം മേഽലങ്കാര ഇഹൈവ തിഷ്ഠതു |
അലങ്കാരാനേമേതം പാപാ മാമനുസരതി । അഹമപ്യാർത്ഥേണ രാക്ഷിതാ ഗേഹം ഗന്തുമേിച്ഛാമി ।)
നായകഃ-അന്വർഥമുപദിശതി ।മൈത്രേയ ഗൃഹ്യതാം.
വിദൂഷകഃ-ണ മേ സദ്ധാ । (ന മേ ശ്രദ്ധാ ।)
നായകഃ - മൂർഖ ഗൃഹ്യതാം.
വിദൂഷകഃ- ജം ഭവം ആണവേദി । ആണേദു ഭൌദീ. (യദ് ഭവാനാജ്ഞാപയതി ।ആനയതു ഭവതീ ।)
(ഗണികാ വിമുച്യാലങ്കാരം പ്രയച്ഛതേ ।)
വിദൂഷകഃ-(ഗൃഹീത്വാ രദണിഏ ! ഗഹ ഏദം സുവണ്ണാലങ്കാരം തുവം । സട്ടീഏ സത്തമീഏ അ ധാരേഹി । അഹം അട്ടമീഏ അണഡൈാഏ ധാരഇസ്സം ।
(രദനികേ ഗൃഹ്ണൈതം സുവർണാലങ്കാരം ത്വം । ഷഷ്ട്യാം സപ്തമ്യാം ച ധാരയ ।അഹമഷ്ടമ്യാമനധ്യായേ ധാരയിഷ്യാമി ।)
ചേടീ -(വിഹസ്യ) സത്ഥം വക്ഖാണഅന്തസ്സ ഭട്ടിപുത്തസ്സ തദാണിം അവസരോ ഹോദി । ആണേദു അയ്യോ.
(ശാസ്ത്രം വ്യാചക്ഷാണസ്യ ഭർതൃപുത്രസ്യ തദാനീമവസരോ ഭവതി ।ആനയത്വാര്യഃ ।)
(ഗൃഹീത്വാ നിഷ്ക്രാന്താ )
നായകഃ--കോഽത്ര ഭോഃ ! । ദീപികാ താവത് ।
വിദൂഷകഃ--ഭോ ! ദീവിആ ഗണിആ വിഅ ണിസ്സിണേഹാ സംവുത്താ ।
(ഭോഃ ദീപികാ ഗണികേവ നിഃസ്നേഹാ സംവൃത്താ ।)
നായകഃ--കൃതം ദീപികയാ । (വിലോക്യ) ഉദിതോ ഭഗവാൻ സർവജനസാമാന്യപ്രദീപശ്ചന്ദ്രഃ । അതഃ ഖലു,
ഉദ്യതി ഹി ശശാങ്കഃ ക്ലിന്നഖർജൂരപാണ്ഡു-
ർയുവതിജനസഹായോ രാജമാർഗപ്രദീപഃ ।
തിമിരനിചയമധ്യേ രശ്മയോ യസ്യ ഗൌരാ
ഹൃതജല ഇവ് പങ്കേ ക്ഷീരധാരാഃ പതന്തി ॥
ഭവതി രാജമാർഗേ നിഷ്ക്രമണഃ ക്രിയതാം । സഖേ അനുഗച്ഛാത്രഭവതീം ।
വിദൂഷകഃ-ജം ഭവം ആണവേദി । ഏദു ഏദു ഭൌദീ.
(യദ് ഭവാനാജ്ഞാപയതി ।ഏത്വേതു ഭവതീ ।)
(നിഷ്ക്രാന്താഃ സർവേ ।)
പ്രഥമോഽങ്കഃ |
�