ചാണക്യസൂത്രം (കിളിപ്പാട്ട്)/മൂന്നാം പാദം

പാലൊത്ത മൊഴിയാളേ! ശാരികേ! മനോഹരേ!
മാലോകർക്കിതമുള്ള നിന്നുടെ വചനങ്ങൾ 1
ഓരോരോതരമതിവിചിത്രമായ്കേൾക്കുന്തോറും
പാരാതെ വളരുന്നു കൌതുകമിനിക്കുള്ളിൽ 2
ദാഹവും തളർച്ചയും തീർത്തുടൻ തെളിഞ്ഞുനീ
മോഹനമായ കഥാശേഷവും പറകെടോ 3
വീരനായോരുമന്ത്രിരാക്ഷസനതുകാലം
ധീരതയോടു ചെയ്തതെന്തെന്നുപറകനീ 4
എന്നതുകേട്ടുകിളിപ്പൈതലും ചൊല്ലീടിനാൾ
ഇന്നതുപറവതിനെത്രയും പണിയത്രേ 5
വൈഷ‌മ്യം കഥക്കിതിന്മേലേടമുണ്ടാകയാൽ
വൈഷ‌മ്യം പറഞ്ഞുകൊൾ‌വാനുമുണ്ടറിഞ്ഞാലും 6
ഒട്ടുമേതിരികയില്ലെന്നതുവരുമെന്നാൽ
ഒട്ടുഞാനറിഞ്ഞേടം പറയാം കനിവോടെ 7
നീരസന്മാർക്കു തിരിഞ്ഞീടുവാൻ പണി തുലോം
പാരതിൽ സരസന്മാർക്കറിയാമല്ലോ താനും 8
വാക്കിനു സാമർത്ത്യമില്ലെന്നു വന്നാലും പിന്നെ
കേൾക്കയിൽ ചിലർക്കിപ്പോളാഗ്രഹമുണ്ടെന്നാകിൽ 9
ചൊല്ലുവാനിളയ്ക്കരുതല്ലോ ഞാനറിഞ്ഞേടം
ചൊല്ലുവൻ ചുരുക്കമായെങ്കിലോ കേട്ടുകൊൾവിൻ 10
ബുദ്ധിമാനായീടുന്ന രാക്ഷസനതുകാലം
വൃദ്ധനായ് വനം വാഴും നന്ദരാജനെക്കണ്ടു 11
വർദ്ധിപ്പിച്ചീടുന്നുണ്ടിക്കുലമിനിയും ഞാൻ
ഇത്തരം നിരൂപിച്ചു മിത്രങ്ങളോടും കൂടി 12
ഉത്തമമായ മന്ത്രമണ്ഡപമകം പൂകീ-
ട്ടിത്തരമോരോതരം ചിന്തിച്ചു തുടങ്ങിനാർ13
ശക്തിയേറീടും നൃപവീരന്മാർ മരിക്കയാൽ
യുദ്ധത്തിന്നവർകളോടാവതില്ലിനിയേതും 14
വഞ്ചിച്ചും ചന്ദ്രഗുപ്തൻ തന്നെ നാമിതുകാലം
പഞ്ചത്വം വരുത്തുവാൻ യത്നവും ചെയ്തീടേണം 15
സർവ്വരുമായിച്ചിന്തിച്ചിങ്ങിനെ കല്പിച്ചവൻ
സർവ്വാർത്ഥസിദ്ധിയാകും വൃദ്ധനെ വനത്തിങ്കൽ16
ആരുമേയറിയാതെ രക്ഷിച്ചു മന്ത്രിമുഖ്യൻ
ധൈര്യമുൾക്കൊണ്ടു ചന്ദ്രഗുപ്തനെച്ചെന്നുകണ്ടാൻ 17
മാനശോകാദികളുമൊക്കവേ മറച്ചവൻ
ദീനനായ് മൌര്യൻതന്നോടിങ്ങിനേ ചൊല്ലീടിനാൻ 18
“നന്ദനാം മഹീപതി തനിക്കും പുത്രന്മാർക്കും
മന്ത്രിയായിത്രനാളും വാണു ഞാനറികനീ 19
ഇക്കാലം ഭവാൻ തന്റെ മന്ത്രിയായിരിപ്പതി-
ന്നുൾക്കാമ്പിൽ കല്പിച്ചു വന്നീടിനേൻ കൃപാനിധേ! 20
അന്നന്നു രാജ്യം പരിപാലനം ചെയ്തീടുന്ന
മന്നവന്മാരെസ്സേവിച്ചീടുകെന്നതേയുള്ളു 21
നന്ദവംശത്തിലല്ലോ നിന്നുടെ ജനനവും
എന്നതുനിരൂപിച്ചാൽ സംശയമില്ലേതുമേ 22
അന്യവംശത്തിലുള്ള പർവ്വതരാജാവിനെ
ചെന്നുസേവിക്കെന്നതുമെത്രയും മടിയത്രേ 23
സ്നേഹമോ നമ്മിലുള്ളതിന്നുണ്ടായതുമല്ല
മോഹംകൊണ്ടോരോന്നേവം വന്നുപോകത്രേനൂനം 24
എന്നെയിന്നുപേക്ഷിക്കെന്നുള്ളതും ഭവാനിപ്പോൾ
ഒന്നുമേ നിരൂപിച്ചാൽ ചെയ്കയുമരുതല്ലോ” 25
രാക്ഷസാമാത്യനേവം കിഴിഞ്ഞുപറഞ്ഞപ്പോൾ
സാക്ഷാലിന്നിതുനേരല്ലെന്നു കല്പിച്ചു മൌര്യൻ 26
ചെന്നുടൻ ചാണക്യനോടിക്കഥ പറഞ്ഞപ്പോൾ
മന്നിട സുരവരനിങ്ങിനെ ചൊല്ലീടിനാൻ 27
വ്യാജത്താലെന്നാകിലുമാശ്രയിച്ചവർ‌കളെ
രാജാക്കന്മാർക്കു പരിപാലിച്ചേ മതിയാവൂ 28
എന്തതിൻ പ്രയോഗമെന്നുള്ളതുമറിഞ്ഞീടാം
ചന്തമായ് പറഞ്ഞനുസരിച്ചുവെക്കേണം നാം 29
ഇങ്ങിനേ ചാണക്യനും മൌര്യനും പലതരം
തങ്ങളിൽ നിരൂപിച്ചു കൈക്കൊണ്ടാരവനേയും 30
കേവലം ചതിപ്പാനായ് രാക്ഷസനതുകാലം
ഈവണ്ണം മൌര്യൻ തന്റെ മന്ത്രിയായ് വാണീടിനാൻ 31
കാനനത്തിങ്കൽ മരുവീടിന നൃപൻ തന്റെ
മാനസത്തോടുകൂടി മൌര്യനെയൊടുക്കുവാൻ 32
ഗാഢമാത്സരമുള്ളിൽ വെച്ചുകൊണ്ടമാത്യനും
ഗൂഢമായ് ചിലരെയും കല്പിച്ചാനതുകാലം 33
ഹസ്തിപൻ ശില്പി വൈദ്യനെന്നിവർ മറ്റും ചില-
ശസ്ത്രദന്മാരും വിഷം കൊടുക്കുന്നവർകളും 34
രാക്ഷസപ്രയുക്തന്മാരാമിവർക്കൊരുത്തർക്കും
തൽക്ഷണം ചന്ദ്രഗുപ്തനെക്കുല ചെയ്തീടുവാൻ 35
ഒന്നുമേയൊരുപഴുതുണ്ടായീലതുകൊണ്ടു
ധന്യരിൽ മുമ്പൻ ചന്ദ്രഗുപ്തനെന്നറിഞ്ഞാലും 36
വൃദ്ധനായിരിക്കുന്ന സർവ്വാർത്ഥസിദ്ധിയപ്പോൾ
എത്രയും വിശ്വാസമേറീടുന്ന ചാരന്മാരെ 37
താപസവേഷം ധരിപ്പിച്ചവരുടെ കയ്യിൽ
പാപമാനസനൊരു ബദരീഫലം നന്നായ് 38
ഘോരമായുള്ള വിഷനീരതിലിട്ടുമുക്കി
മൌര്യനുകൊടുക്കെന്നു ചൊല്ലിയങ്ങയച്ചിതു 39
ചാണക്യൻ തന്റെ ചാരന്മാരതു ധരിച്ചുടൻ
ഊനമെന്നിയേ വഴിയീന്നവരുറങ്ങുമ്പോൾ 40
മറ്റൊരു ലന്തപ്പഴമവിടെവെച്ചു തങ്ങൾ
തെറ്റന്നു വിഷമയമായതുമെടുത്തുടൻ 41
മന്ദമെന്നിയേ നന്ദഭൂപനെച്ചെന്നുകണ്ടു
വന്ദിച്ചുലന്തപ്പഴം കാശ്ചയും വെച്ചു ചൊന്നാർ 42
“നിന്തിരുവടിക്കിതു ഭക്ഷിപ്പാൻ ലന്തപ്പഴം
ചന്തമോടമാത്യൻ താൻ തന്നുവിട്ടിരിക്കുന്നു”43
എന്നതുകേട്ടു നന്ദൻ പ്രീതിപൂണ്ടെടുത്തുടൻ
തിന്നതുനേരം ചത്തുവീണിതു നന്ദഭൂപൻ 44
താപസദത്തമായ ബദരീഫലം തിന്നു
താപമുണ്ടായീലേതും മൌര്യനുമതുകാലം 45
സർവ്വാർത്ഥസിദ്ധി “സിദ്ധി” പെട്ടുപോയെന്ന വാർത്ത
സർവ്വരും പറഞ്ഞുകേട്ടിടിനാനമാത്യനും46
ബന്ധശൈഥില്യശങ്കകൊണ്ടുതാനപ്പോഴതി-
നെന്തുകാരണമെന്നു മിണ്ടാതെ വാണീടിനാൻ47
സർവ്വാർത്ഥസിദ്ധിമരിച്ചീടിനോരനന്തരം
സർവ്വകാംക്ഷിതങ്ങളും നിഷ്ഫലമായെങ്കിലും 48
രാക്ഷസാമാത്യൻ ചന്ദ്രഗുപ്തനെക്കൊന്നീ‍ടുവാൻ
രൂക്ഷനായ് പ്രയത്നങ്ങൾ പിന്നെയും ചെയ്തീടിനാൻ; 49
മൌര്യനെസ്സേവിച്ചിരുന്നീടിന കാലമവൻ
ആരുമേയറിയാതെ പർവ്വതരാജനേയും 50
സേവിച്ചുതുടങ്ങിനാനക്കാലം പർവ്വതേശൻ
ഭാവത്തെയറിഞ്ഞു മൌര്യാത്മജൻ തന്നെക്കൊൽ‌വാൻ 51
സന്തതമുപായവും ചിന്തിച്ചുചിന്തിച്ചകം
വെന്തുവെന്തിരുന്നിതുമന്ത്രിയുമതുകാലം 52
ചിത്രമെത്രയും പാർത്താൽ പൂർവ്വവൈരത്തിനുള്ള
ശക്തിയെന്നുള്ളതാർക്കും പോകയുമില്ല നൂനം 53
ശത്രുവാം പർവ്വതകൻ രാക്ഷസാമാത്യനപ്പോൾ
എത്രയും പ്രിയനായി വന്നിതെന്നറിഞ്ഞാലും 54
“വല്ലതും ചെയ്തു ചന്ദ്രഗുപ്തനെ വധിച്ചു ഞാൻ
വല്ലഭമോടുരാജ്യം നിങ്ങൾക്കു തന്നീടുവൻ” 55
എന്നുപർവ്വതനോടും തൽ‌പുത്രനോടും പുന-
രുന്നതനായുള്ള തൻ ഭ്രാതാവിനോടും നന്നായ്” 56
രാക്ഷസൻ പറഞ്ഞു ബോധിപ്പിച്ചിട്ടൊരുദിനം
അക്ഷപണകനോടു ഗൂഢമായുരചെയ്താൻ; 57
“നമ്മുടെ സ്വാമിവധത്തിന്നുകാരണമായ
നിർമ്മരിയാദിയാകും മൌര്യനെക്കൊന്നീടുവാൻ 58
എന്തൊരുപായമെനു ചിന്തചെയ്യേണം സഖേ!
ഹന്തനാമിരിക്കുമ്പോളാവതുചെയ്തീടേണം” 59
എന്നതു കേട്ടു പറഞ്ഞീടിനാൻ ക്ഷപണകൻ
“ധന്യനായുള്ള ഭവാൻ ഖേദിച്ചീടരുതേതും 60
വല്ലതുമൊരുകഴിവുണ്ടാക്കീടുവ”നെന്നു
ചൊല്ലിയേക്കാര്യം പിന്നെ ചാണക്യനോടും ചൊല്ലി 61
ഘോരമായുള്ളോരാഭിചാരകർമ്മവുമവൻ
ആരംഭിച്ചിതുകാട്ടിലിരുന്നുനിഗൂഢമായ് 62
അഗ്നിയെ ജ്വലിപ്പിച്ചു മാന്ത്രികശ്രേഷ്ഠനവൻ
നഗ്നനായിരുന്നൊരു ഹോമവും തുടങ്ങിനാൻ 63
ഹോമകുണ്ഡത്തിൽ നിന്നങ്ങുണ്ടായിയതുനേരം
കാമരൂപിണിയായോരായതവിലോചന 64
ജാനകീദേവിപണ്ടു വഹ്നിയിൽ വീണനേരം
മാനമോടതിങ്കൽനിന്നുത്ഥിതയായപോലെ65
ധന്യശീലയായതി സുന്ദരാംഗിയാം വിഷ-
കന്യകതന്നെക്ഷപണേശ്വരനതുനേരം 66
മന്ത്രിവീരന്റെ കയ്യിലെത്രയും നിഗൂഢമായ്
മാന്ത്രികവരൻ കൊടുത്തിങ്ങിനേ ചൊല്ലീടിനാൻ 67
“മാനിനീമണിയായോരിവളെച്ചുംബിക്കുമ്പോൾ
ഊനമെന്നിയേ മരണത്തേയും ലഭിച്ചീടും 68
ഏകനെയാലിങനം ചെയ്തുകൊന്നീടുമിവൾ
പോകയും ചെയ്യും പിന്നെ കാൺകയുമില്ലതാനും”69
രാക്ഷസനതുകേട്ടു കന്യകാരത്നത്തേയും
സൂക്ഷിച്ചുവെച്ചുകൊണ്ടാനെത്രയും സന്തോഷത്താൽ 70
മ്ലേച്ഛരാജനെക്കൂടെ മറച്ചാനവനിതു
നിശ്ചയമതിയല്ലെന്നുറച്ചു ശങ്കിക്കയാൽ 71
കാലവും കുറഞ്ഞോന്നു പോയോരു ശേഷത്തിങ്കൽ
മാലിയന്നിരിക്കുന്ന രാക്ഷസനൊരുദിനം72
മോദമുൾക്കൊണ്ടുവിനയത്തെയും പ്രകാശിപ്പി-
ച്ചാദരവോടു പണകാത്മജനോടു ചൊന്നാൻ 73
“ചന്ദ്രഗുപ്തനു കൊടുത്തീടുവാനായുണ്ടൊരു
ചന്ദ്രാഭിരാമമുഖിയായൊരുവിലാസിനീ 74
എന്നുടെ ഗൃഹത്തിങ്കലുണ്ടവൾ മരുവുന്നു
മന്നവർക്കുചിതയായുള്ളവളറിഞ്ഞാലും 75
സർവ്വമോഹനരൂപയാമവളെക്കൊണ്ടിപ്പോൾ
യൌവ്വനം സഫലമാക്കീടുക മൌര്യൻ തനെ 76
ചാണക്യനേതുമറിഞ്ഞീല താനെന്നു ഭാവി-
“ച്ചേണാക്ഷിതന്നെവരുത്തീടുകെ”ന്നുരചെയ്താൻ 77
രാക്ഷസനതുകേട്ടു തന്നുടെ ഗൃഹം പുക്കു
തൽക്ഷണേ വിഷനാരിതന്നെയും കൊണ്ടുവന്നാൻ 78
കണ്ടിവാർകുഴലിയെകൊണ്ടുവന്നതുകണ്ടു
തണ്ടലർ ബാണമേറ്റു കുണ്ഠരായെല്ലാവരും79
സസ്മിതമായമുഖപത്മവും നോക്കി നോക്കി
വിസ്മയം പൂണ്ടു നിന്നാരെന്നതേ പറയാവൂ 80
അന്നേരം ശയനമദിരത്തിൽ പ്രവേശിപ്പാൻ
വന്നിതുസമയവും ചാണക്യനതുനേരം 81
മന്ദമെന്നിയേയൊരു സംഭ്രമം നടിച്ചുള്ളിൽ
മന്ദഹാസവും ചെയ്തു പലരും നിൽക്കുന്നേരം 82
നീതിമാനായകുലമന്ത്രിരാക്ഷസനോടു
ആദരവോടേ വിളിച്ചിങ്ങിനെ ചൊല്ലീടിനാൻ 83
“പർവ്വതരാജനിന്നു പാർത്തുകാണുന്നനേരം
സർവ്വദാനമുക്കൊരുബന്ധുവെന്നറിഞ്ഞാലും 84
സ്ത്രീരത്നമിതുതന്നെ പർവ്വതരാജാവിനു
പാരാതെകൊടുക്കേണമില്ല സംശയമേതും 85
ഇന്നിതുമൌര്യൻ തനിക്കെന്നു കല്പിക്കുന്നേരം
നിർണ്ണയമിവനൊരു വൈരവുമുണ്ടായീടും 86
താന്താനൊട്ടൊഴിഞ്ഞിട്ടും ബന്ധുവാം ജനങ്ങളെ
സന്തോഷിപ്പിക്കയല്ലോ കാര്യമാകുന്നതെടോ” 87
നീതിമാനായ ചണകാത്മജനിതുവഴി
നീതിയിൽ സമക്ഷത്തുനിന്നുരചെയ്തനേരം 88
ഉത്തരമതിനൊന്നും കാണാഞ്ഞുമന്ത്രികുല
സത്തമനതുമെങ്കിലങ്ങിനേയെന്നുചൊന്നാൻ 89
ഇക്കഥ പർവ്വതകൻ തന്നോടു പറവാനും
തക്കമില്ലാതെവന്നു രാക്ഷസനതുനേരം 90
എന്തഹോ ചാണക്യന്റെ ദുർന്നയമോരോന്നെന്നു
ചിന്തിച്ചു മന്ത്രിവരൻ ദൂരത്തുവാങ്ങിനിന്നാൻ 91
പഞ്ചബാണാർത്തിപൂണ്ടുപർവ്വതരാജൻ താനും
ചഞ്ചലമിഴിയോടും കൂടവേ ശയാഗൃഹം 92
പ്രാപിച്ചുമൌര്യൻ തന്നെക്കൊല്ലുവാനിരുന്നവൻ
ആപത്തു തനിക്കുവന്നടുത്തതറിയാതെ 93
രാത്രിയിലവളെച്ചെന്നാശ്ലേഷം ചെയ്തനേരം
ധാത്രിയിൽ വീണു മരിച്ചീടിനാൻ വിധിവശാൽ 94
പർവ്വതകനെക്കൊന്നുരാക്ഷസനെന്നുനാളെ
സർവ്വരും പറഞ്ഞീടുമെന്നുള്ള ഭയത്തിനാൽ 95
രാത്രിയിൽ തന്നെ പുറപ്പെട്ടു രാക്ഷസൻ തന്റെ
മിത്രമായ് പ്രാണസ്നേഹമായ്മരുവീടുന്നൊരു 96
വന്ദനദാസനായചെട്ടിവർത്തകൻ തന്റെ
മന്ദിരത്തിങ്കൽ കൊണ്ടു വെച്ചുടൻ കളത്രത്തെ 97
ചന്ദ്രഗുപ്തനെ വധിച്ചീടുവാനായിക്കൊണ്ടു
ചന്തമായ്പ്പറഞ്ഞു താനാക്കിയ വൈദ്യാദിയെ 98
സന്തതം പരിപാലിച്ചീടുവാനായിക്കൊണ്ടു
ബന്ധുവാം ശകടദാസാഖ്യനാം കാര്യസ്ഥനെ 99
അറ്റമില്ലാതെയുള്ളോരർത്ഥവും കൊടുത്താക്കി
മറ്റുള്ള ഭൃത്യരേയുമോരോരോകാര്യങ്ങളിൽ 100
എത്രയും നിഗൂഢമായ്ക്കല്പിച്ചപുനരവൻ
രാത്രിയിൽ തന്നെ പുറപ്പെട്ടു വേഗേന പോയാൻ 101
ചാണക്യനതുകാലമുൾക്കാമ്പിൽ നിരൂപിച്ചാൻ
ഹാനിക്കായ്‌വരുമിഹരാക്ഷസനുള്ളിൽ പുക്കാൽ 102
ലോകരഞ്ജനം വരുത്തീടുവാൻ പണിപുന-
രാകവെ തമ്മിൽ ഭേദിപ്പിക്കയും ചെയ്യുമിവൻ 103
എന്നതുകൊണ്ടു നിരൂപിച്ചു കാണുന്നനേരം
നന്നിവൻ പുറപ്പെട്ടു പോയതുമിതുകാലം 104
രാവുപോയ് പുലർന്നപ്പോളുറങ്ങുമറതന്നിൽ
ജീവനം വേറിറ്റഥ പർവ്വതരാജാവിനെ 105
പാരതിൽ കുണപമായ്ക്കിടക്കുന്നതുകണ്ടു
വാരിജമിഴിയാളെക്കണ്ടതുമില്ലയെങ്ങും 106
അന്നേരം മ്ലേച്ഛജനമൊക്കവെമുറയിട്ടു
വന്നവേദനയോടേ പൌരന്മാരോടും കൂടി 107
ചാണക്യനോടു ചെന്നു ചൊല്ലിനാരയ്യോ പാപം
“ഏണാക്ഷി കൊന്നാളല്ലോ പർവ്വതരാജാവിനെ” 108
ചാണക്യനതുകേട്ടു ശോകരോഷാദികളെ
മാനമുൾക്കൊണ്ടുഭാവിച്ചവരോടുരചെയ്താൻ 109
“രാജനിഗ്രഹം ചെയ്യിപ്പിച്ചോരു മന്ത്രികുല-
നീചനെത്തിരഞ്ഞുകൊന്നീടുവിൻ വൈകീടാതെ” 110
എന്നതുകേട്ടുഭടന്മാരഥരാക്ഷന്റെ
മന്ദിരത്തിങ്കൽച്ചെന്നുതിരഞ്ഞോരനന്തരം 111
കണ്ടതില്ലെങ്ങും ഗൃഹം ശൂന്യമായ്ക്കണ്ടാരവർ
മണ്ടി വന്നെ”ങ്ങും ഞങ്ങൾ കണതില്ലെ”ന്നു ചൊന്നാർ 112
“പർവ്വതരാജാവിനെ രാക്ഷസൻ കൊന്നാ”നെന്നു
സർവ്വരും പറഞ്ഞൊരു ഘോഷവും കൊണ്ടുനാട്ടിൽ 113
അക്കാലം നയഗുണമേറിയ വിഷ്ണുഗുപ്തൻ
ഉൾക്കാമ്പിൽ നിരൂപിച്ചാനെന്തിനി വേണ്ടതിപ്പോൾ 114
ഇച്ചതിചെയ്തമാത്യരാക്ഷസനോടും കൂടി
മ്ലേച്ഛനായകൻ തന്റെ പുത്രനുമനുജനും 115
വൈരമുൾക്കൊണ്ടു ചന്ദ്രഗുപ്തനെക്കൊന്നീടുവാൻ
പാരമായുദ്യോഗിച്ചാർ പണ്ടിവരിരുവരും 116
എന്നതുനിരൂപിച്ചാലിന്നവർ രണ്ടിനേയും
കൊന്നാനക്കാര്യമെന്നു തോന്നുന്നിതിനിയ്ക്കുള്ളിൽ 117
രണ്ടുപേരേയും കൂടെക്കൊന്നുവെന്നെങ്കിലതി-
നുണ്ടൊരുദോഷമതു ചെയ്തുവെന്നാകിൽ പിന്നെ 118
പർവ്വതരാജാവിനെക്കൊല്ലിപ്പിച്ചതുമപ്പോൾ
സർവ്വതശ്ചാണക്യനെന്നെല്ലാരും പറഞ്ഞീടും 119
ഏകനെപ്പറഞ്ഞുടൻ ഭേദിപ്പിച്ചയയ്ക്കയും
ഏകനെ വധം തന്നെ ചെയ്കയും വേണമല്ലോ 120
വൈരമേറീടും വൈരോധകനെ വധിക്കെണം
പാരാതെ മറ്റേവനെപ്പറഞ്ഞങ്ങയക്കണം 121
ഭാഗധേയമുള്ളവനിങ്ങിനെ കല്പിച്ചഥ
ഭാഗുരായണനായ തന്നുടെ സചിവനെ 122
ആദരവോടുവിളിച്ചാരുമെയറിയാതെ
മേദനീദേവൻ താനുമവനോടുരചെയ്താൻ 123
“നിശ്ശേഷഗുണനിധേ! നിന്നോടിങ്ങിതുകാലം
വിശ്വാസമേറുകയാൽ ഞാനൊന്നു പറയുന്നു 124
ചന്ദ്രഗുപ്തനെ സ്നേഹം പണ്ടുമുണ്ടല്ലോ ഭവാ-
നിന്നിതു രണ്ടിങ്കലുമുണ്ടെന്നുവരുമല്ലോ 125
പർവ്വതാത്മജനായ മലയകേതു തന്നെ
സർവ്വദാ ചെന്നുകണ്ടു ബന്ധുവായ്‌വന്നുനീ 126
ശങ്ക കൂടാതെ പുനരവനോടിതുകാലം
എങ്കലുള്ളോരു ഭയം പറഞ്ഞു ഭേദിപ്പിച്ചു 127
വേഗമോടിവിടുന്നു പറഞ്ഞങ്ങയക്കേണം
പാകത്തിൽ നിന്നുതന്നെ വേണമെന്നറിഞ്ഞാലും 128
ഇഷ്ടമായതുതന്നെ പറഞ്ഞുകൊണ്ടാലവൻ
ഇഷ്ടനായ് വരും ഭവാനില്ല സംശയമേതും” 129
ഇത്തരം കൌടില്യന്റെ വാക്കുകേട്ടവൻ താനും
സത്വരം പർവ്വതകപുത്രനെച്ചെന്നുകണ്ടു 130
ഇഷ്ടനായാരും ചെവികേളാതെയൊരുദിനം
ധൃഷ്ടനാം മ്ലേച്ഛനൃപപുത്രനോടുരചെയ്താൻ 131
“രാജനന്ദന! ഗുണവാരിധേ! മഹാമതേ!
വ്യാജമോരോന്നെ ഭവാനറിഞ്ഞില്ലല്ലോ കഷ്ടം 132
രാക്ഷസനല്ല കുലചെയ്തതു പിതാവിനെ
രൂക്ഷരോഷകനായ ചാണക്യനറികെടോ 133
രോഷം കൊണ്ടതുമൂലം നീയിനിപ്പലരോടും
ഘോഷം കൊണ്ടീടുന്നാകിൽ നിന്നെയും കൊല്ലുമവൻ 134
താതന്റെ കർമ്മമതെന്നുള്ളിൽനീ കല്പിച്ചുകൊ-
ണ്ടേതുമെ വൈകാതിനിപ്പൊയ്ക്കൊൾക ഗുണമെടോ 135
നിർമ്മരിയാദിചണകാത്മജനെന്നുള്ളതു
സമ്മതമെല്ലാവർക്കുമെന്നുനീ ധരിച്ചാലും 136
കണ്ടിട്ടും കേട്ടിട്ടുമില്ലാതൊരുദിക്കിൽ വന്നാൽ
കുണ്ഠത്വം പിണയാതെ പോവാനും പണിയത്രെ 137
ആർക്കാനും വേണ്ടിവന്നു ചാടിയാലുള്ളാപത്തു
പോക്കാവതല്ല താന്താൻ കണ്ടുനിൽക്കേണമെടോ 138
അന്ധകാരങ്ങൾ ചിന്തചെയ്യാതെ പുരം പൂകീ-
ട്ടെന്തിനി വേണ്ടതെന്നു ചിന്തിച്ചീടുക ഭവാൻ” 139
ഭാഗുരായണനേവം പറഞ്ഞ വാക്കുകേട്ടു
വേഗമുൾക്കൊണ്ടുഭയപ്പെട്ടുടൻ മ്ലേച്ഛസുതൻ 140
പ്രേതകൃത്യങ്ങളൊന്നും ചെയ്യാതെ ഭയത്തോടെ
പാതിരാനേരം പുറപ്പെട്ടുടൻ പോയീടിനാൻ 141
നീതിമാനായ ചണകാത്മജനതുകാലം
ചാതുര്യമോടു പറഞ്ഞീടിനാനെല്ലാരോടും 142
“ഇന്നു പർവ്വതപുത്രനങ്ങുപോയ്‌വരുവതി-
നെന്നുടെ മതംകൊണ്ടുപോയതെ”ന്നുരചെയ്താൻ 143
അക്കാലം പർവ്വതകനെക്കുലചെയ്യിപ്പിച്ച-
തുൾക്കാമ്പിൽ ചാണക്യനെന്നുള്ളതുശങ്കിച്ചവർ 144
എന്തൊരു കഷ്ടം മ്ലേച്ഛരാജനെക്കൊല്ലിപ്പിച്ച-
തന്തണർവരനായചാണക്യനെന്നല്ലോനാം 145
ശങ്കിച്ചതല്ലെന്നുള്ളതിന്നു നിർണ്ണയം വന്നു
എങ്കിൽ താൻ പർവ്വതകപുത്രനെയയയ്ക്കുമോ? 146
ശത്രുശേഷത്തെവെച്ചുകൊള്ളുമോ ചാണക്യനി-
ന്നത്ര ഭോഷത്വമുള്ളോനല്ലെന്നു ദൃഢമല്ലോ 147
ദോഷത്തെ ഗ്രഹിച്ചപ്പോൾ ഭോഷത്വം നമുക്കത്രെ
ഘോഷിക്കാത്തതു ഭാഗ്യമെന്നതേ പറയേണ്ടൂ 148
സംശയമേതുമില്ല രാക്ഷസൻ തന്നെയതെ-
ന്നാശയങ്കത്തിലുറച്ചീടിനാരെല്ലാവരും 149
ഉത്തമനായ മന്ത്രിരാക്ഷസനതുകാലം
ഉത്തമമായ പുഷ്പപത്തനത്തിങ്കൽനിന്നു150
നൂറുയോജനവഴിവടക്കുദിക്കിൽ പോയി-
ട്ടാരുമങ്ങറിയാതെ മൌര്യനെക്കൊന്നീടുവാൻ 151
എന്തൊരുപായമെന്നു ചിന്തിച്ചു ചിന്തിച്ചുള്ളിൽ
സന്തതമിരുന്നിതു മറ്റൊന്നും നിനയാതെ 152
അക്കാലം പർവ്വതകപുത്രന്റെ ഗമനത്തെ
ചൊൽക്കൊണ്ടോരമാത്യരാക്ഷസനും കേട്ടീടിനാൻ 153
നല്ലൊരു പഴുതെന്നു കണ്ടവൻ പുറപ്പെട്ടു
നല്ലനാം മലയകേതുവിനെച്ചെന്നുകണ്ടു 154
വല്ലഭമോടു സേവിച്ചവനോടതുകാലം
ചൊല്ലിനാനിത്ഥമുള്ള വാക്കുകൾ മന്ത്രീന്ദ്രനും 155
“മൌര്യനാം പശുവിനെ നിഗ്രഹം ചെയ്തുരാജ്യം
വീര്യവാനായ ഭവാനാശുഞാന്തന്നീടുവൻ 156
വാട്ടമെന്നിയേരിപുക്കൂട്ടത്തെയൊടുക്കുവാൻ
കൂട്ടുകവേണം പടക്കോപ്പുകളറിഞ്ഞാലും” 157
പർവ്വതപുത്രനിത്ഥം രാക്ഷസൻ പറഞ്ഞപ്പോൾ
ഗർവ്വമോടമാത്യനാക്കിടിനാനവനേയും 158
രാക്ഷസനമാത്യസ്ഥാനത്തെയും കൊടുത്തവൻ
രൂക്ഷനായ് പ്രതിജ്ഞയുമിങ്ങിനേ ചൊല്ലീടിനാൻ 159
അച്ഛനെക്കൊല്ലിപ്പിച്ച വിപ്രനെക്കൊല്ലാതെ ഞാൻ
നിശ്ചയം ശേഷക്രിയ ചെയ്തീടുന്നതുമില്ല 160
ഈവണ്ണം പ്രതിജ്ഞയും ചെയ്തവൻ മ്ലേച്ഛന്മാരെ
ദ്വീപങ്ങളിലേക്കയച്ചൊക്കവേ വരുത്തിനാൻ 161
രാക്ഷസൻ ശത്രുഭേദം ചെയ്‌വതിനായിക്കൊണ്ടു
സൂക്ഷ്മബുദ്ധികളായതന്നുടെ ചാരന്മാരെ 162
ചൊക്കൊണ്ടപുഷ്പപുരത്തിങ്കലേക്കയച്ചുടൻ
ഉൾക്കരുത്തോടുരഞ്ജിപ്പിച്ചവൻ മ്ലേച്ഛന്മാരെ 163
യുദ്ധത്തിന്നവസരം പാർത്തുപാർത്തൊരുമ്പെട്ടു
ബദ്ധമോദത്തോടിരുന്നീടിനാനതുകാലം 164
നിശ്ചലഹൃദയനാം ചാണക്യമഹീസുരൻ
മ്ലേച്ഛനന്ദനന്റെയും രാക്ഷസാമാത്യന്റെയും 165
കൂടിക്കാഴ്ചയും യുദ്ധോദ്യോഗവും പ്രതിജ്ഞയും
പാടവമുള്ള ചാരന്മാർ പറഞ്ഞൊക്കെക്കേട്ടാൻ 166
പിന്നേയും പരിഭ്രമം കൂടാതെ വിഷ്ണുഗുപ്തൻ
തന്നുടെ പക്ഷത്തിലും ശത്രുപക്ഷത്തിങ്കലും 167
ഉള്ളവൃത്താന്തമറിഞ്ഞീടുവാനായിക്കൊണ്ടു
നല്ല സാമർത്ഥ്യമുള്ള ചാരന്മാരെയും വിട്ടാൻ 168
ചാണക്യമഹീസുരൻ പിന്നെയങ്ങൊരുദിനം
മാനവകുലശ്രേഷ്ഠനാകിയ മൌര്യൻ തന്റെ 169
പുഷ്പമന്ദിരപ്രവേശത്തെയും കല്പിച്ചവൻ
ശില്പികളെയും വിളിച്ചിങ്ങിനേ ചൊല്ലീടിനാൻ 170
“ചന്ദ്രഗുപ്തനുനാളെയർദ്ധരാത്രിക്കുനന്ദ
മന്ദിരപ്രവേശത്തിനുണ്ടുപോൽ മുഹൂർത്ഥവും 171
ചൊൽക്കൊണ്ടപുഷ്പപുരം നിങ്ങളുമതിനിപ്പോൾ
ഒക്കവേയലങ്കരിച്ചീടുകവേണമല്ലോ 172
തോരണം നാട്ടിക്കൊടിക്കൂറകൾ തൂക്കീടേണം
ചാരുവാം വണ്ണം ചിത്രമെഴുതുകയും വേണം 173
ഗോപുരങ്ങളും കേടുതീർത്തലകരിക്കേണം
വാപികൾ കൂപങ്ങളും നിർമ്മലമാക്കീടേണം” 174
സൂത്രകാരന്മാരതുകേട്ടവനോടുചൊന്നാൻ
“ധാത്രീപാലകനായ മൌര്യനന്ദനൻ തന്റെ 175
നന്ദമന്ദിരപ്രവേശമിതുകാലമുണ്ടാം
എന്നുകല്പിച്ചു ദാരുവർമ്മാവാം ശില്പിവരൻ 176
കാഞ്ചനതോരണവും തീർത്തുവെച്ചിരിക്കുന്നു
ചഞ്ചലമില്ല ഞങ്ങൾ കണ്ടുവെന്നറിഞ്ഞാലും 177
വിശ്വൈകമനോഹരം തോരണമതുപാർത്താൽ
വിശ്വകർമ്മാവിനൊക്കും ദാരുവർമ്മാവുമിപ്പോൾ 178
രാജസമായുള്ളൊരു തോരണമെടുപ്പിച്ചു
രാജമന്ദിരദ്വാരേ കൊണ്ടുവന്നവനിപ്പോൾ 179
ശില്പമായലങ്കരിച്ചീടുമെന്നറിഞ്ഞാലും
ശില്പശാസ്ത്രത്തിന്നവനൊത്തവരാരുമില്ല 180
തെറ്റന്നുഭവാനരുൾചെയ്തീടും വണ്ണം തന്നെ
മറ്റുള്ള പണികളും ഞങ്ങൾ തീർത്തീടമല്ലോ” 181
സൂത്രകാരന്മാരിത്ഥം ചൊന്നതുകേട്ടനേരം
ഉത്തമനായ വിഷ്ണുഗുപ്തനും നിരൂപിച്ചാൻ 182
ദാരുവർമ്മാവാകുന്ന സൂത്രകാരനോടു
തോരണമുണ്ടാക്കേണമെന്നു ഞാൻ പറയാതെ 183
തോരണം മുമ്പെയവൻ തീർത്തതു മൌര്യൻ തന്റെ
മാരണത്തിനു തന്നെയില്ല സംശയമേതും 184
ദുഷ്ടതയേറുന്നോരു രാക്ഷസാമാത്യൻ തനി-
ക്കിഷ്ടനായുള്ളോനിവനെന്നുനിശ്ചയം വന്നു 185
വേണ്ടതില്ലതുകൊണ്ടുതന്നെഞാൻ മറ്റേപ്പുറം
കണ്ടിട്ടുണ്ടുപായമെന്നിങ്ങിനേ നിരൂപിച്ചാൻ 186
ദാരുവർമ്മാവിനേയുമേറ്റവും പ്രശംസിച്ചു
ധീരനാം കൌടില്യനും ശില്പികളോടുചൊന്നാൻ 187
“തോരണം മുമ്പെ പണിതീർത്തതുകൊണ്ടുതന്നെ
ദാരുവർമ്മാവുമുചിതജ്ഞനെന്നറിഞ്ഞാലും 188
സ്വാമിയെസ്നേഹമവനേറയുണ്ടെന്നുവന്നു
തൂമയോടവനനുഭവിക്കുമതിൻ ഫലം 189
ചെന്നിനിനിങ്ങളോരോ പണികൾ തീർത്തീടുവിൻ
വന്നിതുമുഹൂർത്തവും കാലവുമിടപോരാ” 190
എന്നതുകേട്ടു സൂത്രകാരന്മാരുഴറ്റോടെ
ചെന്നോരോ പണികളും വേഗേന തുടങ്ങിനാർ 191
തോരണം കൊണ്ടന്നഥ ഗോപുരദ്വാരത്തിങ്കൽ
ദാരുവർമ്മാവും നിവർത്തീടിനാൻ തെളിവോടെ 192
അർദ്ധരാത്രിക്കു മുഹൂർത്തം വന്നിങ്ങടുത്തപ്പോൾ
ഉത്തമവിപ്രകുലശ്രേഷ്ഠനാം വിഷ്ണുഗുപ്തൻ 193
ശില്പികളേയും പൌരന്മാരെയുമതുനേരം
ശില്പമായ് സമ്മാനിച്ചു മാനസം തെളിയിച്ചു 194
മുമ്പിൽ താൻ പറഞ്ഞതിനന്തരംവരായ്‌വാനായ്
വമ്പർക്കു മുമ്പനായ പർവ്വതേശ്വരൻ തന്റെ 195
വീര്യമുള്ളനുജനാം വൈരോധകനെയവൻ
മൌര്യനോടൊപ്പമൊരു പീഠത്തിന്മേലെവെച്ചു 196
നന്ദരാജ്യത്തെനേരെനന്നായിവിഭാഗിച്ചു
ചന്ദ്രഗുപ്തനെക്കൊണ്ടു ചാണക്യനർദ്ധരാജ്യം 197
വൈരോധകനു കൊടുപ്പിച്ചിതുകനിവോടെ
വൈരവും കളഞ്ഞവൻ തെളിഞ്ഞു വാണീടിനാൻ 198
രണ്ടുരാജ്യത്തിങ്കലേക്കുമവനതുനേരം
രണ്ടുപേരെയുമഭിഷേകവും ചെയ്യിപ്പിച്ചാൻ 199
പുഷ്പമന്ദിരപ്രവേശത്തിനുപിന്നെയവൻ
ശില്പമായ് മൌര്യൻ തന്നെപ്പറഞ്ഞുപിമ്പേ നിർത്തി 200
പർവ്വതഭ്രാതാവിനെ പട്ടവും കെട്ടിപ്പിച്ചു
സർവ്വാംഗമലങ്കരിപ്പിച്ചിതുവഴിപോലെ 201
പൊന്മയമായിട്ടൊരു ചട്ടയുമിട്ടുകെട്ടി
വെണ്മയിൽമിന്നും മണി മുകുടമണിയിച്ചു 202
കാതില വളകളും മാലകൾ കാഞ്ചികളും
ചാതുര്യമോടങ്ങലങ്കരിച്ചോരനന്തരം 203
മൌര്യന്റെ ഗജവരൻ തന്നുടെ പുറത്തുടൻ
വീരനാം വൈരോധകൻ തന്നെയും കരയേറ്റി 204
പൌരന്മാരോടു വിഷ്ണുഗുപ്തനുമതുനേരം
“പാരാതെയകമ്പടിനടന്നീടുവിനെന്നാൻ 205
അന്നേരം സമസ്തരും പർവ്വതഭ്രാതാവിനെ
മന്നനാം ചന്ദ്രഗുപ്തനെന്നു കല്പിച്ചീടിനാർ 206
എത്രയും പരിചയമുള്ളവർകളും കൂടി
രാത്രിയിലാകകൊണ്ടു മ്ലേച്ഛനെന്നറിഞ്ഞീല 207
വെൺകൊറ്റക്കുടതഴവെഞ്ചമരികളോടും
ശംഖമദ്ദളഭേദീമൃദംഗവാദ്യങ്ങളും 208
പായുന്ന കുതിരകൾ പൊന്നണിഞ്ഞാനകളും
ആയുധപാണികളുമായഥപുഷ്പപുരം 209
മുന്നിട്ടു പുറപ്പെട്ടു ഗോപുരദ്വാരത്തിങ്കൽ
വന്നടുക്കുന്ന നേരം ദാരുവർമ്മാവാമവൻ 210
യന്ത്രപ്പാവകൾ തിരിഞ്ഞീടുവാനെന്നും ചൊല്ലി
യന്ത്രതോരണച്ചരടയപ്പാൻ നോക്കിനിന്നാൻ 211
അന്നേരം ചന്ദ്രഗുപ്തൻ തന്നുടെ പുരുഷാരം
നിന്നിതു പുറത്തെല്ലാം ചാണക്യൻ പറകയാൽ 212
ചന്ദ്രലേഖയാകുന്ന ഹസ്തിനീമുതുകേറി
യന്ത്രതോരണത്തിങ്കലടുത്തുവൈരോധകൻ 213
അന്നേരമമാത്യരാക്ഷസന്റെ ബന്ധുവായ
ചന്ദ്രലേഖാംബഷ്ഠനാംബ‌ർബ്ബാകാഖ്യൻ താനും 214
രാക്ഷസാജ്ഞയെചെയ്‌വാൻ മൌര്യനെന്നോർത്തിട്ടവൻ
തൽക്ഷണേ വധിപ്പാനായ്‌വാളുറയൂരീടിനാൻ 215
വാളുറയൂരിക്കണ്ട നേരത്തുകരിണിയും
ചീളെന്നുനടന്നിതുഭീതിപൂണ്ടതുനേരം 216
ദാരുവർമ്മാവും ഗതിവേഗത്തെയറിയാതെ
പാരാതെവിട്ടീടിനാൻ യന്ത്രതോരണമപ്പോൾ 217
പ്രഭ്രഷ്ടലക്ഷ്യമായിത്തോരണമതുനേരം
അംബഷ്ഠൻ തന്റെ മൂർദ്ധാവിങ്കൽ വീണവൻ ചത്താൻ 218
തന്നുടെ യത്നമതു നിഷ്ഫലമാകകൊണ്ടും
നിർണ്ണയമാത്മവിനാശത്തിനുണ്ടാകകൊണ്ടും 219
ഗോപുരത്തിന്റെ മുകളേറിയങ്ങിരിക്കുന്ന
പാപചേതനനായ ദാരുവർമ്മാവുമപ്പോൾ 220
ഗോപുരമുകളിൽ നിന്നാനമേൽ ചാടിവീണു
കോപിതനായി പർവ്വതേശ്വബ്ഭ്രാതാവിനെ 221
മൌര്യനെന്നോർത്തു മഴുകൊണ്ടവൻ മൂർദ്ധാവിങ്കൽ
ധൈര്യമുൾക്കൊണ്ടുവെട്ടിക്കൊന്നാനെന്നതേവേണ്ടൂ 222
മ്ലേച്ഛരും പൌരന്മാരുമന്നേരം കോപത്തോടെ
തച്ചുകൊന്നിതുപിന്നെദ്ദാരുവർമ്മാവിനേയും 223
ചന്ദ്രഗുപ്തന്റെ പുരപ്രാപ്തിയും വിഷ്ണുഗുപ്തൻ
മന്ദമെന്നിയെപിന്നെ ഘോഷിച്ചുകഴിപ്പിച്ചാൻ 224
അക്കാലമഭയദത്താഖ്യനെന്നൊരുവൈദ്യൻ
ചൊൽക്കൊണ്ടോരമാത്യരാക്ഷസന്റെ നിയോഗത്താൽ 225
ചന്ദ്രഗുപ്തനു കൊടുത്തീടുവാനായിട്ടൊരു
സിന്ദൂരപ്പൊടിവിഷമിശ്രമായ്ക്കൊണ്ടുവന്നാൻ 226
മൌര്യനെക്കണ്ടുപറഞ്ഞീടിനാനഥവൈദ്യൻ
“വീര്യമേറീടുന്നോരു ചൂർണ്ണമുണ്ടെന്റെ കയ്യിൽ 227
ഔഷധമിതുഭവാൻ സേവിച്ചീടുന്നാകിലോ
ദോഷങ്ങൾ ദേഹത്തിലുണ്ടാകയില്ലൊരുനാളും” 228
ചന്ദ്രഗുപ്തനുമപ്പോൾ ചെന്നുടനതുഭൂമി-
വൃന്ദാരകേന്ദ്രനായ ചാണക്യനോടുചൊന്നാൻ 229
അന്നേരം ചാണക്യൻ ചിന്തിച്ചങ്ങറിഞ്ഞുള്ളിൽ
ചെന്നവനോടുവിഷചൂർണ്ണം വാങ്ങിക്കൊണ്ടു 230
പൊന്നും കിണ്ണത്തിലിട്ടുതിരുമ്മിനോക്കുന്നേരം
വർണ്ണംകൊണ്ടതുവിഷചൂർണ്ണമെന്നുറച്ചവൻ 231
ചൊല്ലിനാൻ ചന്ദ്രഗുപ്തനോടി”തുകൊണ്ടന്നവൻ
കള്ളനായുള്ള വൈദ്യനില്ല സംശയമേതും 232
ചൂർണ്ണത്തിൽ വിഷമുണ്ടെന്നുള്ളതു ധരിക്കനീ
വർണ്ണം കൊണ്ടറിഞ്ഞു ഞാൻ സേവിച്ചീടരുതല്ലോ 233
നിന്നെക്കൊല്ലുവാൻ തന്നേരാക്ഷസനയച്ചിട്ടു
വന്നവനിവ”നെന്നു മൌര്യനോടുരചെയ്താൻ 234
വൈദ്യനോടവൻ ചൊന്നാൻ “മുമ്പിലിച്ചൂർണ്ണമിഹ
വിദ്വാനാം ഭവാൻ കുറഞ്ഞോന്നു സേവിച്ചീടേണം 235
രാജാക്കന്മാർക്കുമുമ്പിലൊന്നുമേ ഭക്ഷിക്കുന്ന-
താചാരമല്ലെന്നതു കേട്ടിട്ടില്ലയോ ഭവാൻ? 236
വിശ്വാസമില്ലായ്കകൊണ്ടെന്നതുശങ്കിക്കേണ്ടാ
വിശ്വൈകവൈദ്യൻ ഭവാനെന്നറിഞ്ഞിരിക്കുന്നു” 237
എന്നതുകേട്ടുവൈദ്യൻ ചൂർണ്ണത്തെ കുറഞ്ഞോന്നു
തിന്നതുനേരം തൊണ്ട വറ്റിവീണുടൻ ചത്താൻ 238
പിന്നെയും പ്രമോദകനെന്നുപേരായിട്ടേകൻ
മന്നവൻ മൌര്യൻ തന്റെ ശയനാധികാരിയായ് 239
രാക്ഷസപ്രയുക്തനായ് ചന്ദ്രഗുപ്തനെക്കൊൽ‌വാൻ
അക്ഷയധനവാനായപ്പുരേവാണീടിനാൻ 240
രാക്ഷസൻ കൊടുത്തുള്ളോരർത്ഥംകൊണ്ടുവന്നപ്പോൾ
നിക്ഷേപം വാങ്ങിക്കടം കൊടുത്തു തുടങ്ങിനാൻ 241
അന്നേരം ചാണക്യനും മാനസേ നിരൂപിച്ചാൽ
ഇന്നിവനർത്ഥം കനത്തീടുവാനെന്തുമൂലം 242
ഇങ്ങിനേ നിരൂപിച്ചു ചാണക്യമഹീസുരൻ
മംഗലശീലൻ വിളിച്ചവനോടുരചെയ്താൻ 243
“നിന്നുടെ ധനാഗമമെങ്ങിനേപറകനീ
മന്നവൻ ചന്ദ്രഗുപ്തൻ നിനക്കു തരികയൊ?” 244
എന്നതുകേട്ടുഭയപ്പെട്ടവനോരോതരം
ഒന്നിനൊന്നായിപ്പറഞ്ഞീടിനാനതുനേരം 245
വാക്കിനു നേരമില്ലായ്കകൊണ്ടു ചാണക്യനർത്ഥ-
മൊക്കയും പഠിച്ചവൻ തന്നെയും കൊല്ലിപ്പിച്ചാൻ 246
പിന്നേയുമൊരുദിനം രാക്ഷസനയിച്ചിട്ടു
മന്നവൻ ചന്ദ്രഗുപ്തനുറങ്ങുന്നേരത്ത്ങ്കൽ 247
ആരുമേയറിയാതെയൊടുക്കിക്കളവാനായ്
ഘോരരായുള്ള ബീഭത്സാദികളെന്നകൂട്ടം 248
ധാത്രിയിൽ പോടെതുരന്നായുധങ്ങളുമായി
രാത്രിയിൽ മൌര്യൻ കിടന്നുറങ്ങുമറയുടെ 249
താഴത്തു സുരംഗം തീർത്തതിലിരുന്നിതോ
രൂഴത്തിൽ പുറപ്പെട്ടു കൊല്ലാമെന്നുറച്ചവർ 250
ധൈര്യമേറീടുന്നോരു ചാണക്യനൊരുദിനം
മൌര്യന്റെ മണിയറതന്നിൽച്ചെന്നിരിക്കുമ്പോൾ 251
ഭിത്തിക്കുതാഴെ നിലത്തന്നേരം ചാണക്യനും
എത്രയും ചെറുതായ സുഷിരങ്ങളിൽ കൂടി 252
കണ്ടഭക്ഷ്യങ്ങളെടുത്തിറുമ്പും ചാർത്തുനീളേ
കണ്ടിതുപുറത്തുസഞ്ചരിക്കുന്നതുമവൻ 253
മണ്ണിന്നുകീഴേ തുരന്നിരിക്കുന്നുണ്ടുചിലർ
എന്നൊരുശങ്കകൊണ്ടു ബുദ്ധിമാൻ വിഷ്ണുഗുപ്തൻ 254
അന്നിലം കിളപ്പിച്ചു നോക്കിയനേരത്തിങ്കൽ
മണ്ണിൻ കീഴെ തകൂട്ടമിരിക്കുന്നതുകണ്ടാൻ 255
ചോറ്റുരുളയുമവിൽ നാളികേരങ്ങളിവ
മുറ്റുമോരോരോ മാംസഖണ്ഡങ്ങളിവയെല്ലാം 256
ഭാണ്ഡമായ് കെട്ടിക്കൊണ്ടു വന്നവരശനാർത്ഥം
ദണ്ഡമെന്നിയെ സുരാംഗാന്തരെ വാണീടുന്നു 257
ബീഭത്സാദികളോടുമാഗൃഹത്തോടും കൂടി
ക്ഷോഭമുൾക്കൊണ്ടു ദഹിപ്പിതു ചാണക്യനും 258
തീപിടിപെട്ടനേരം ബീഭത്സാദികളൊക്കെ
പേപെട്ടുധൂമംകൊണ്ടു മാർഗ്ഗവും തിരിയാതെ259
അറ്റമില്ലാതോരഗ്നിജ്വാലകൾ പിടിപെട്ടു
പാറ്റകൾ പോലെ പൊരിഞ്ഞൊക്കവേ ചത്താരവർ 260
ഈവണ്ണം സദാകാലം മൌര്യനെക്കാത്തുകൊണ്ടു
സാവധാനത്തോടിരുന്നീടിനാൻ വിഷ്ണുഗുപ്തൻ 261
അഞ്ജസാനദരാജ്യമൊക്കവേക്രമത്താലെ
രഞ്ജിപ്പിച്ചിതു തന്റെ നീതികൊണ്ടനുദിനം 262
എത്രയും പ്രധാനപൂരുഷന്മാരായീടുന്ന
ഭദ്രഭടാദികൾക്കു നീതിമാൻ ചാണക്യനും 263
മൌര്യപുത്രനെക്കൊണ്ടു കൈതവമാർജ്ജിച്ചവൻ
കാര്യങ്ങൾ ചെയ്യിപ്പിച്ചു ബന്ധുത്വം വർദ്ധിപ്പിച്ചാൻ 264
രാക്ഷസാമാത്യൻ തന്റെ പക്ഷപാതികൾ ചിലർ
തൽക്ഷണേ നയമേറും മന്ത്രിവീരന്മാരെയും 265
ഭദ്രശീലന്മാരായി വിക്രമന്മാരാകിയ
ഭദ്രഭടാദി പ്രധാനന്മാരാമവരെയും 266
ചന്ദ്രഗുപ്തനോടയർത്തകറ്റിക്കളവാനായ്
ചന്തമായ് പ്രയത്നം ചെയ്തീടിനാരതുകാലം 267
സർവ്വവുമതുധരിച്ചക്കാലം കൌടില്യനും
പർവ്വതപുത്രനേയും രാക്ഷസാമാത്യനേയും 268
തങ്ങളിൽ വിശ്വാസക്കേടുണ്ടാക്കിച്ചമപ്പാനായ്
മംഗലശീലനായ ഭാഗുരായണൻ തന്നെ 269
ഗൂഢമായ്‌വിളിച്ചു ചെയ്യേണ്ടതുമുപദേശി-
ച്ചൂഢകൌതുകമായച്ചീടിനാങ്കനിവോടേ 270
മറ്റുള്ള ഭദ്രഭടാദി പ്രധാനന്മാരപ്പോൾ
തെറ്റെന്നു വിഷ്ണുഗുപ്തൻ തന്നുടെ നിയോഗത്താൽ 271
കാര്യങ്ങൾ ചെയ്യേണ്ടുന്നതൊക്കവേ ധരിച്ചുടൻ
മൌര്യനോടൊരു വൈരം വ്യാജേന ഭാവിച്ചവർ 272
“ഒട്ടുമേയാകാമൌര്യ” നെന്നുരചെയ്തുകൊണ്ടു
നാട്ടീന്നുപുറപ്പെട്ടു വേഗേന പോയീടിനാർ 273
എങ്ങിനെ രാക്ഷസനും മലയകേതുതാനും
തങ്ങളിൽ പിണക്കുന്നുവെന്നതുനിരൂപിച്ചു274
മൌര്യനെനന്നായ്പരിപാലിച്ചുകൊണ്ടുതന്നെ
ധൈര്യമുൾക്കൊണ്ടു മരുവീടിനാൻ ചാണക്യനും 275
ഇത്തരമുരചെയ്തുതഥയുമതുനേരം
ഉത്തമശീലം തെളിഞ്ഞക്കഥാശേഷമിനി 276
അത്തൽ തീർന്നുരചെയ്യാം നാളെയുമെന്നുപറ-
ഞ്ഞെത്രയും സുഖിച്ചു വാണീടിനാളതുകാലം 277
ഇതി മുദ്രാരാക്ഷസേ രാക്ഷസപ്രയോഗേ രാക്ഷസമലയകേതു
സംവാദം നാമഗാനവിശേഷം സമാപ്തം.