ചാണക്യസൂത്രം (കിളിപ്പാട്ട്)/എട്ടാം പാദം

ബാലേപൈങ്കിളിപ്പെണ്ണേതേൻ മൊഴിയാളേ പാർത്താൽ
കാലത്തേക്കളയാതെ ചൊല്ലെടോ ശേഷം കഥാ 1
പാലോടു പഴം പഞ്ചസാരയും തേനും നല്ല
നീലമാം കരിമ്പിന്റെ ചാറതും തന്നീടുവൻ 2
പൈദാഹം കളഞ്ഞുള്ളം തെളിഞ്ഞുമനോരമേ
പൈതലേ കഥാശേഷം കഥയകഥയനീ 3
തത്തയുമതുകേട്ടു ചിത്തമോദവും കല-
ർന്നുത്തമമായ കഥാശേഷവും ചൊന്നാളെല്ലൊ:- 4
മ്ലേച്ഛനായുപേക്ഷിതനായൊരു മന്ത്രിവരൻ
വാച്ചോരുപരിതാപാൽ ഖിന്നനായ്പോകുന്നേരം 5
ചാണക്യപ്രണിധിയാമുന്ദുരുകാഖ്യൻ താനും
കാണാതേ നടന്നിതു പിന്നാലേ മറഞ്ഞുതാൻ 6
ചെന്നുടൻ ജീർണ്ണോദ്യാനം പുക്കുടനമാത്യനും
ഖിന്നനായ് മൂടിപ്പുതച്ചിരുന്നു നിരൂപിച്ചാൻ 7
എത്രയും കഷ്ടമോർത്താൽ മ്ലേച്ഛനന്ദനൻ തന്റെ
ചിത്തത്തിൽ വിവേകമില്ലായ്കയെന്നതുമിപ്പോൾ 8
സ്വാമിക്കുനാശം ഭവിച്ചീടിനേനാരന്തരം
തൂമയിൽ പരാഭവം വീണ്ടുകൊള്ളുവാനഹം 9
പർവതേശ്വരൻ തന്നെസ്സേവിച്ചുയത്നം ചെയ്തേ-
നുർവീശനവൻ താനും മരിച്ചാൻ വിധിവശാൽ 10
തൽപുത്രൻ തന്നെസ്സേവിച്ചീടിനേൻ പുനരഹം
നിഷ്ഫലമായ്‌വന്നിതുതൽ‌സേവാഫലമിപ്പോൾ 11
ഞാനൊരു പുരുഷൻ താൻ കണ്ടിരിക്കവേ തന്നെ
മാനവവീരന്മാരേ കൊല്ലിച്ച മൌര്യൻ തന്നെ 12
ചെന്നു ഞാൻ കാണുമെന്നു പർവതാത്മജനുള്ളിൽ
തോന്നിയതോർത്തുകണ്ടാൽ ദൈവത്തിൻ ബലമത്രേ 13
ദൈവത്താലുപഹതനായവനൊരിക്കലും
കൈവന്നീടുമോ ശുഭം ഹാഹന്ത!നിരൂപിച്ചാൽ 14
മാനുഷർക്കുള്ള ഗുണദോഷങ്ങളെല്ലാനാളും
കാണുന്നിതോരോകാലമോരോരോതരമല്ലോ 15
നന്ദഭൂപതിരാജ്യം വാണുകൊണ്ടിരിക്കുമ്പോൾ
മന്നവൻ തന്റെ മന്ത്രിസത്തമനായീടിനേൻ 16
ഞാൻ മേവും ഗൃഹത്തിങ്കൽ ഭൂപന്മാർ കാര്യവശാൽ
കാണ്മാനായ് വന്നു കെട്ടിക്കിടക്കുന്നവരോടും 17
കൂടി ഞാനൊരുമിച്ചു രാജധാനിക്കു പോം‌പോൾ
വീടതിലിരുന്നുള്ള പൌരന്മാരെല്ലാവരും 18
രാക്ഷസാമാത്യനിതാ പോകുന്നുവെന്നു ചൂണ്ടി
പ്രേക്ഷകന്മാർക്കു കാട്ടിക്കൊടുക്കുമെല്ലോപുരാ 19
രാജാവിനോളമുള്ള പദവിയോടും കൂടി
രാജാജ്ഞാകരനായി വാണുകൊണ്ടിരുന്നു ഞാൻ 20
അയ്യോ കാൺ വിധിബലം കള്ളനേപ്പോലെയിപ്പോൾ
പയ്യവേജീർണ്ണോദ്യാനം പുക്കൊളിച്ചിരിക്കുന്നു 21
ഇക്കാലം നിനക്കിതെന്നീശ്വരൻ നിയോഗിച്ചാ-
ലക്കാലമതുമനുഭവിക്കെന്നതേവരൂ 22
ചന്ദനദാസൻ തന്റെ വൃത്താന്തമറിവാനായ്
മന്ദനാമിനിക്കുള്ളിലാഗ്രഹമിനിയുള്ളു 23
ആരാനും പറഞ്ഞതു കേൾക്കുന്നീലയെന്നുള്ളി-
ലോരോരൊതരമിത്ഥം ചിന്തിച്ചു മന്ത്രിശ്രേഷ്ഠൻ 24
ചിത്തത്തിൽ നിറഞ്ഞോരു താപത്താൽ വിഷണ്ണനാ-
യുത്തമൻ ജീർണ്ണോദ്യാനം തന്നിലങ്ങിരിക്കുമ്പോൾ 25
ഉന്ദുരുകാഖ്യനായ ചാണക്യൻ തന്റെ ചാരൻ
മന്ത്രിതൻ വൃത്താന്തങ്ങളെപ്പേരുമറിഞ്ഞുടൻ 26
പാടലിപുത്രപുരമ്പുക്കവൻ മൌര്യനോടും
കൌടില്യവിപ്രനോടുമീവണ്ണമറിയിച്ചാൻ 27
“രാക്ഷസൻ ജീർണ്ണോദ്യാനത്തിങ്കലുണ്ടിരിക്കുന്നു
കാംക്ഷിതമാകുന്നതു ചന്ദനദാസൻ തന്റെ 28
വൃത്താന്തമറിവാനെന്നിനിക്കുതോന്നുന്നതു-
മുത്തമവിപ്രകുലസത്തമ! ധരിച്ചാലും” 29
എന്നതുകേട്ടുപറഞ്ഞീടിനാൻ ചാണക്യനും
ഉന്ദുരുകാഖ്യനോടു മെല്ലവേ ചിരിച്ചപ്പോൾ 30
“നീയൊരു കാര്യമുണ്ടു വേണ്ടതെന്നറിഞ്ഞാലും
കായനാശത്തേ ചെയ്‌വാൻ ജീർണ്ണോദ്യാനത്തിൽ ചെന്നു 31
രാക്ഷസൻ കാൺകെത്തന്നെ കാണാതേ വലിയൊരു
വൃക്ഷാഗ്രത്തിന്മേൽ കെട്ടിഞാണുചാവതിനായി 32
ഭാവിച്ചീടുക വേണമന്നേരം മന്ത്രിവരൻ
താപത്തോടു നീയെന്തു കാട്ടുന്നതെന്നു ചൊല്ലും 33
അന്നേരം ചിലവസ്തു പറയേണ്ടതുമിപ്പോൾ
കർണ്ണത്തിലുപദേശിച്ചീടുവൻ വരികനീ” 34
അന്നേരമടുത്തുചെന്നീടിനാനവൻ താനും
കർണ്ണത്തിലുപദേശിച്ചയച്ചാൻ ചാണക്യനും 35
പിന്നെയസ്സിദ്ധാർത്ഥകൻ തന്നേയും ചണകജൻ
ഉന്നതനായ സമുദ്ധാർത്ഥകനേയും പിന്നെ 36
തന്നരികത്തു വിളിച്ചിങ്ങിനേ ചൊല്ലീടിനാൻ
“മന്നവാജ്ഞയാദിവാകീർത്തിവേഷത്തെപ്പൂണ്ടു 37
ചന്ദനദാസൻ തന്നെക്കൊണ്ടുപോയ്ക്കൊന്നീടുവിൻ
ഉന്നതനായ മന്ത്രി വന്നതു വിരോധിച്ചാൽ 38
കൊല്ലാതെയതുനേരം നിങ്ങളിലൊരുവൻ താൻ
മെല്ലവേ വന്നിങ്ങറിയിക്ക”യെന്നയച്ചുതെ 39
കുണ്ടറതുറന്നവർ ചെട്ടിയെപ്പുറത്താക്കി
കണ്ടഭീഷണങ്ങളാം വാക്കുകൾ പറഞ്ഞേറ്റം 40
പാശവുമരെക്കുബന്ധിച്ചവർ കുപിതരായ്
വേഷവും ചപലന്മാരെപ്പോലെധരിച്ചഥ 41
ചന്ദനദാസൻതന്നെക്കൊല്ലുവാനായിക്കൊണ്ടു
മന്ദമെന്നിയേകുലനിലത്തുകൊണ്ടുപോമ്പോൾ 42
ശ്രേഷ്ഠിതൻ കുഡുംബിനി താനും തൻപുത്രൻ താനും
ഇഷ്ടരായുള്ള നിജഭൃത്യരും ദുഃഖത്തോടെ 43
ആകവേമുറവിളിച്ചയ്യോപാപമേകൂടെ-
ച്ചാകയെന്നുറച്ചവർ കൂടവേ നടന്നിതു 44
വദ്ധ്യമാലയുമണിഞ്ഞുത്തമനാകുംശ്രേഷ്ഠി-
സത്തമ കുലനിലം തന്നിൽ പുക്കനന്തരം 45
ഉന്ദുരുകൻ താനൊരു പാശവുമെടുത്തഥ
മന്ദമെന്നിയെ ജീർണ്ണോദ്യാനത്തിലകം പുക്കു 46
രാക്ഷസാമാത്യൻ കാണ്മാൻ കരഞ്ഞുകരഞ്ഞൊരു
വൃക്ഷശാഖമേൽ കെട്ടി ഞാലുവാൻ തുടങ്ങുമ്പോൾ 47
മന്ത്രിയുമതുകണ്ടുവന്നുര ചെയ്താൻ
“കിമിദം ചിന്തിച്ചതെന്തെന്നു നീ പറഞ്ഞാലും” 48
എന്നതുകേട്ടു മാറത്തടിച്ചു കരഞ്ഞവൻ
ധന്യനാമമാത്യനോടിങ്ങിനെ ചൊല്ലീടിനാൻ 49
“എന്തു ഞാൻ പറയുന്നതയ്യോപാപമേമമ
ബന്ധുനാശത്തേ ചിന്തിച്ചിങ്ങിനേ ചെയ്യുന്നു ഞാൻ” 50
ഇത്തരം കേട്ടു മന്ത്രിസത്തമനുരചെയ്താൻ
ഉത്തമന്മാരില്വച്ചത്യുത്തമനല്ലോ ഭവാൻ 51
മിത്രനാശത്താൽ നിജഗാത്രനാശത്തേചെയ്‌വാ-
നുത്തമന്മാർക്കെ പുനരെത്തുമെന്നറികനീ 52
ബന്ധുനാശത്തിന്നെന്തുകാരണമെന്നുഭവാ-
നന്തരം കൂടാതേ കണ്ടെന്നോടു പറയണം” 53
എന്നതുകേട്ടു മന്ത്രിവീരനോടവൻ താനും
ഖിന്നനായുരചെയ്താനെന്തതുപറയുന്നു? 54
“ബന്ധുവിനോടു പിരിഞ്ഞിരിപ്പാനരക്ഷണം
ഹന്ത ഞാൻ ശക്തനല്ല സാം‌പ്രതം ചാകുന്നു ഞാൻ 55
എന്തതിൻ മൂലമെന്നു ചൊല്ലുവാനിനിക്കരു-
തെന്തിനുചൊല്ലുന്നു ഞാൻ കാലത്തെക്കളവാനോ?” 56
മന്ത്രിയുമതുകേട്ടു പിന്നെയും നിർബന്ധിച്ചാ-
“നെന്തതിൻ മൂലമെന്നു ചൊല്ലിയേ മതിയാവൂ” 57
“ആവതല്ലല്ലോ ഭവാനിങ്ങിനേ നിർബ്ബന്ധിച്ചാൽ
ചാവതു മുടക്കായ്കിൽ ചൊല്ലാമെന്നവൻ ചൊന്നാൻ” 58
“ചാക്കുഞാൻ മുടക്കയില്ലെടോ! ഞാനും കൂടി
ചാക്കിനു കോപ്പിട്ടതത്രേ ജീർണ്ണോദ്യാനത്തിൽ വന്നു” 59
ഇങ്ങിനേ മന്ത്രിശ്രേഷ്ഠൻ ചൊന്നതുകേട്ടനേരം
തിങ്ങിന താപത്തോടേ ചൊല്ലിനാനവൻ താനും 60
“എങ്കിലൊ സ്വർണ്ണശ്രേഷ്ഠിജിഷ്ണുദാസാഖ്യനിപ്പോൾ
തങ്കലുള്ളർത്ഥമെല്ലാം വിപ്രർക്കു ദാനം ചെയ്തു 61
ഖിന്നനായ് നഗരത്തിൽ നിന്നുടൻ പുറപ്പെട്ടു
അഗ്നിയിൽ ചാടിയിപ്പോൾ മരിപ്പാൻ തുടങ്ങുന്നു 62
എത്രയും പ്രിയനല്ലോ ജിഷ്ണുദാസാഖ്യൻ മമ
മിത്രനാശത്താൽ ഞാനും പ്രാണനെക്കളയുന്നു” 63
മന്ത്രിയുമതുകേട്ടു സങ്കടത്തോടേ ചൊന്നാൻ
“എന്തുനിന്നുടെ ബന്ധുവാകിയ ജിഷ്ണുദാസൻ 64
എന്തൊരു മൂലമിപ്പോൾ വഹ്നിയിൽ വീണീടുന്നു?
സന്തതം വ്യാധികളാൽ ദീനനായ് ചമകയോ? 65
ക്ഷുദ്രനാം മൌര്യൻ തന്റെ ദുർന്നയം നിമിത്തമോ?
ഉത്തമജനങ്ങളേ കൊന്നു പോകയോ സഖേ!? 66
കാണരുതാത കുലസ്ത്രീകളേ ഗമിക്കയോ?
മാനത്തിന്നൊരു ഹാനി സാം‌പ്രതം വരികയോ?”
എന്നതുകേട്ടനേരം ചൊല്ലിനാനവൻ താനും
“ഇപ്പറഞ്ഞതിലൊന്നും ചെയ്തിട്ടില്ലവനിപ്പോൾ
സല്പുരുഷരിൽ മുമ്പനാകുന്നു ജിഷ്ണുദാസൻ” 68
രാക്ഷസനതുകേട്ടു പിന്നെയും ചോദ്യം ചെയ്താൻ
അക്ഷമനായിത്തദാവ്യാകുലഹൃദയനായ് 69
“ചൊല്ലെടോസുഹൃന്മരണത്തിനുള്ളവകാശം
നല്ലനെത്രയും ജിഷ്ണുദാസനെന്നറിഞ്ഞാലും” 70
എന്തതു പറഞ്ഞിനിക്കാരിയം മഹാമതേ?
ബന്ധുനാശത്താൽ മനം വെന്തുരുകുന്നു മമ 71
കിഞ്ചനപറഞ്ഞീടാമെങ്കിലോ കേൾക്കഭവാൻ:-
“വഞ്ചതിയുള്ള ചണകാത്മജനിയോഗത്താൽ 72
ചന്ദനദാസൻ തന്നെ കൊല്ലുവാൻ കൊണ്ടു പോം‌പോൾ
ബന്ധുവാം ജിഷ്ണുദാസനെത്രയും ദുഃഖത്തോടേ 73
ചന്ദ്രഗുപ്തനോടപേക്ഷിച്ചിതു പലതരം
ചന്ദനദാസൻ മമ ബന്ധുവാകുന്നിതഹോ! 74
ബന്ധുനിഗ്രഹം വേണ്ടാ ഭൂപതേ! മഹാധനം
ചിന്തചെയ്യാതേ തരാമൊക്കവേ മഹാമതേ! 75
സങ്കടംഅതുമൂലമേറ്റമുണ്ടിനിക്കിപ്പോൾ
നിൻ കൃപയൊഴിഞ്ഞെന്തു ശരണം കൃപാനിധേ!? 76
ഇത്തരമവനപേക്ഷിച്ചതു കേളായ്കയാൽ
സത്വരമഗ്നിപ്രവേശത്തിനുതുടങ്ങുന്നു” 77
രാക്ഷസനതുകേട്ടു കണ്ണുനീരോടും കൂടി
തൽക്ഷണേ സഗൽഗദമിങ്ങിനേ ചൊല്ലീടിനാൻ:- 78
“എത്രയും ചിത്രം ചിത്രം ജിഷ്ണുദാസന്റെയൊരു
മിത്രസ്നേഹത്തിൻ ബലമെന്നതേ പറയാവൂ 79
അർത്ഥകാരണം കൊണ്ടു പുത്രനെക്കൊല്ലും താതൻ
പുത്രനും നിജതാതൻ തന്നെയും കൊല്ലുമല്ലോ 80
ബന്ധുക്കൾ തമ്മിൽ തന്നെ കൊന്നുപോമർത്ഥാശയാ
അന്തണരെയും കൊന്നു വിത്തത്തേ ഹരിച്ചീടും 81
കാന്തനെയുറങ്ങുമ്പോൾ നാരികൾ വധിച്ചീടും
കാന്തനും നിജകാന്താനിഗ്രഹം ചെയ്യുമല്ലോ 82
അർത്ഥമാഹാത്മ്യമിത്ഥം പാർത്തുകാണുന്നനേരം
ചിത്രമീജിഷ്ണുദാസൻ മിത്രമൂലത്താലർത്ഥം 83
ഒക്കവേനൃപതിക്കു നൽകുകെന്നുറച്ചപ്പോൾ
ഇക്കണ്ടജനങ്ങളിലുത്തമൻ ജിഷ്ണുദാസൻ 84
ഉത്തരമതിനെന്തു ചന്ദ്രഗുപ്തനും ചൊന്ന-
തുത്തമഗുണാംബുധേ ചൊല്ലുക മടിയാതെ” 85
അന്നേരമുരചെയ്താനുന്ദുരുകാഖ്യൻ താനും:-
“മന്നവൻ ചന്ദ്രഗുപ്തൻ ചൊന്നതു ധരിച്ചാലും:- 86
അർത്ഥാശകൊണ്ടല്ല ഞാൻ ചന്ദനദാസൻ തന്നെ
സത്വരം കാരാഗൃഹേ ബന്ധിച്ചുവലച്ചതും 87
രാക്ഷസകുഡുംബത്തെ തന്നുടെ ഗൃഹത്തിങ്കൽ
സൂക്ഷിച്ചുവെച്ചുകൊണ്ടു രക്ഷിക്കുന്നിതുമവൻ 88
എത്രയും വളരെ നിർബ്ബന്ധിച്ചു പറഞ്ഞിട്ടു-
മത്രനാളുമേയതു കാട്ടീലാശഠനവൻ 89
മന്ത്രി തൻ കളത്രത്തെ കാട്ടുകയില്ലെന്നവൻ
ചിന്തിതമാകുന്നതിൻ കാരണാൽ ബന്ധിപ്പിച്ചു 90
കൊല്ലുകയൊഴിഞ്ഞൊരു കാര്യമില്ലിനിതവ
നല്ലതിക്കാര്യമുരിയാടാതെപൊയ്ക്കൊൾകെടോ 91
ജിഷ്ണുദാസനോടേവം ചന്ദ്രഗുപ്തനാം നൃപൻ
ഉഷ്ണിച്ചു പറഞ്ഞതു കേട്ടതി ദുഃഖത്തോടെ 92
മിത്രത്തെപ്പിരിഞ്ഞുഞാനിരിക്കുന്നീലെന്നോർത്തു
സത്വരമഗ്നിപ്രവേശത്തിനു തുടങ്ങുന്നൂ 93
മിത്രനാശത്താൽ ഞാനും പ്രാണനെക്കളവാനാ-
യത്രവന്നിതു മന്ത്രിസത്തമ! ധരിച്ചാലും 94
ചെന്നതു തടുപ്പതിന്നാളല്ലെന്നിരിക്കിലും
ഇന്നിതുചെയ്തീടുവാനാളു ഞാനറിഞ്ഞാലും 95
മിത്രമെന്നിവണ്ണം രണ്ടക്ഷരം ചമച്ചതി-
നെത്രമാഹാത്മ്യമെന്നു ചൊല്ലാമോ വിരിഞ്ചനും?” 96
ഉന്ദുരുകോക്തികേട്ടുരാക്ഷസൻ ചൊന്നാനപ്പോൾ
“ചന്ദനദാസൻ തന്നെ കൊന്നിതോ ശിവശിവ” 97
ചൊല്ലിനാനതുകേട്ടു മന്ത്രിയോടവനപ്പോൾ
“കൊല്ലുവാനവകാശമില്ലത്രേമഹാമതെ! 98
കാലത്തിൻ വിളംബനമാകുന്നതിപ്പൊൾതവ
നീലക്കാർ കുഴലിയെക്കാട്ടുവാൻ നിർബ്ബന്ധിച്ചു 99
ഭീഷണമായിട്ടുള്ള വാക്കുകൾ പറകയും
ദൂഷണങ്ങളെത്തന്നെ പിന്നെയും പറകയും 100
ഈവണ്ണമോരോതരം കൊണ്ടിപ്പോൾ ശ്രേഷ്ഠീന്ദ്രനും
കേവലം മരണത്തിന്നാകുന്നു വിളംബനം 101
ധന്യനാം ഭവാനുടെ ബന്ധുത്വം നിനച്ചവൻ
എന്നുമേതവകുഡുംബത്തെ നൽകീല നൂനം” 102
ഇത്തരമവൻ പറഞ്ഞീടിനോരനന്തരം
ഉത്തമനായ മന്ത്രിസത്തമൻ നിരൂപിച്ചാൻ 103
“ചന്ദനദാസൻ തന്നോടൊത്തവരാരുമില്ല
നിർണ്ണയമൊരുപുമാനൂഴിയിൽ പാർത്തുകണ്ടാൽ 104
ബന്ധുസ്നേഹത്താൽ ഭവാനെന്തെല്ലാം ദണ്ഡങ്ങളെ
എന്തൊരു കഷ്ടമനുഭവിച്ചതോർക്കുന്നേരം” 105
എന്തിനിവേണ്ടതെന്നൊരാവേശം മനക്കാമ്പിൽ
ചിന്തിച്ചുനിൽക്കുന്നേരം ജ്വലിച്ചു രോഷാഗ്നിയും 106
കണ്ണിണചുവന്നിതു ഞെരിഞ്ഞൂപുരികങ്ങൾ
മിന്നുന്ന കരവാളും കൈത്തലേ പിടിച്ചുടൻ 107
ഉച്ചത്തിലിടിവെട്ടും പോലെയങ്ങുരചെയ്താൻ
“നിശ്ചയം മരിക്കേണ്ടാ ഞനുണ്ടെന്നറിഞ്ഞാലും 108
കൃഷ്ണവർത്മാവിൽ പ്രവേശിപ്പതിനൊരുമ്പെട്ട
ജിഷ്ണുദാസനെത്തടുത്തീടുക വൈകാതെപോയ് 109
ചെന്നു ഞാൻ രിപുക്കളെ വെട്ടിക്കൊന്നറുത്തുടൻ
ചാഞ്ചല്യം കൂടാതെയാക്കീടുവനവർകളെ” 110
സന്തോഷിച്ചവനപ്പോൾ മന്ത്രിതൻ കാക്കൽ വീണു
വന്നിച്ചങ്ങെഴുനീറ്റു നിന്നുര ചെയ്തീടിനാൻ 111
“ആര്യന്റെ കൃപയൊഴിഞ്ഞേതുമില്ലിനിക്കഹോ
വീര്യപൂരുഷന്മാരിൽ മുമ്പനല്ലയോ ഭവാൻ 112
ഞാനൊന്നു പറയുന്നതുണ്ടിനി മഹാമതേ!
മാനമേറീടും ഭവാൻ വാളുമായടുകുമ്പോൾ 113
സത്വരം ഭവാനണയുന്നതിനുമുന്നം തന്നെ
വദ്ധ്യനെഗ്ഘാതകന്മാർ കൊന്നുടനോടിപ്പോകും 114
എന്നതുകൊണ്ടു ഭവാനായുധം കൂടാതെപോയ്
ചന്ദനദാസൻ തന്നെ വേർപെടുത്തയച്ചാലും 115
ഞാനിതാ ജിഷ്ണുദാസനാകുന്ന സുഹൃത്തിനെ
മാനമോടഗ്നിപ്രവേശത്തിങ്കന്നൊഴിക്കുന്നേൻ” 116
“പോകനീ”യെന്നു പറഞ്ഞയച്ചാനവനെയു-
മാകുലം കളഞ്ഞമാര്യേന്ദ്രനുമെഴുനീറ്റീ- 117
ട്ടായുധം കൂടാതവൻ ചൊന്നതുപോലെതന്നെ
വായുവേഗേന വധഭൂമിക്കു നടന്നുതേ 118
ചന്ദനദാസൻ താനും ഭാര്യയും പുത്രൻ താനും
കുന്തങ്ങൾ കരങ്ങളിലേന്തിയ ചണ്ഡാലരും 119
ചെന്നുടൻ കുലനിലം പുക്കതുനേരത്തിങ്കൽ
ഉന്നതന്മാരാം ദിവാകീർത്തികൾ ചൊല്ലീടിനാർ 120
“ശ്രേഷ്ഠികൾ കുലശ്രേഷ്ഠ! കേളെടോ ഭവാനിപ്പോൾ
നിഷ്ഠുരമായ കുലഭൂമിയിലകപ്പെട്ടു- 121
മന്ത്രിതൻ കുഡുംബത്തെ നൽകുക മടിയാതെ
ചന്ദ്രഗുപ്തനായുള്ള ഭൂപതിതനിക്കിപ്പോൾ, 122
ഇന്നുമക്കാര്യം ഭവാൻ ചെയ്കയില്ലെന്നു വന്നാൽ
വന്നുപോം ദേഹത്തിനു നാശമെന്നറിഞ്ഞാലും” 123
ഇത്തരമവരുടെ വാക്കുകൾ കേട്ടിട്ടവ-
നുത്തരമവർകളോടിങ്ങിനെ ചൊല്ലീടിനാൻ 124
“മിത്രകാര്യത്താൽ മരിക്കുന്നതിനിനിക്കിപ്പോൾ
ചിത്തത്തില്പരവശമില്ലെന്നു ധരിച്ചാലും” 125
കണ്ണുനീരോടും കൂടിപ്പിന്നെയും മണിക്കാരൻ
തന്നരികത്തുനിൽക്കും ഭാര്യയോടുരചെയ്തു 126
“വല്ലഭേ! പൊയ്ക്കൊൾകനീ ബാലകനോടും കൂടി
വല്ലതും വിചാരിച്ചു ഖേദിച്ചീടരുതല്ലൊ 127
ബാലനെപ്പരിപാലിച്ചീടുക ഭവതി നീ
കാലദോഷത്താൽ വന്നതൊഴിച്ചുകൂടാനാഥെ!“ 128
ഭർത്താവിൻ വചനങ്ങളിങ്ങിനേ കേട്ടിട്ടവൾ
ചിത്തതാപേന കരഞ്ഞീവണ്ണമുരചെയ്താൾ 129
“എന്നുടെ ഭർത്താവെ! ഞാൻ നിന്നോടു പിരിഞ്ഞയ്യോ
മന്നിടത്തിങ്കലിരിക്കുന്നതെങ്ങിനെനാഥ? 130
നിന്നോടുകൂടെ പരലോകത്തു പോന്നു ഞാനും
ധന്യനാം നിന്നെസ്സേവിച്ചീടുകെന്നതേയുള്ളു” 131
“ബാലേ! നീ കൂടെ മരിച്ചീടുകെന്നാൽ‌പ്പിന്നെ
ബാലനാമിവനെന്തുശരണം ജീവനാഥേ! 132
വാണിഭം ചെയ്തുകാലം കഴിച്ചു കൊൾവാനേതും
വാണിഭത്തിങ്കൽ പരിചയിച്ചീലല്ലോ ബാലൻ” 133
“അയ്യോ മൽ പ്രാണനാഥ! ബാലനേക്കാത്തീടുവാൻ
പൊയ്യല്ല കുലദൈവമുണ്ടെന്നു ധരിച്ചാലും 134
ആശ്രയമില്ലാതവർക്കീശ്വരൻ തന്നേപുന-
രാശ്രയമാകുന്നതുമെന്നല്ലൊപറയുന്നു” 135
അന്നേരം പുത്രൻ താനും താതനെ വന്ദിച്ചഥ
കണ്ണുനീരോടേ കരഞ്ഞിങ്ങിനെ ചൊല്ലീടിനാൻ:- 136
“താതനെപ്പിരിഞ്ഞരനാഴികനേരം പോലും
ചേതസി പാർത്താലറിയുന്നതില്ലയ്യോ ഞാനും 137
പിന്നെ ഞാനെവിടേക്കു പോകുന്നു മഹാമതേ!
മുന്നെ ഞാനറിയുന്ന ദേശവുമില്ല പാർത്താൽ 138
ആരിനിപ്പരിപാലിച്ചിങ്ങിനെലാളിപ്പാനു-
മാരിനിത്തരിവളമോതിരം തരുവാനും” 139
ഇങ്ങിനെ പറഞ്ഞവൻ കണ്ണുനീർ തൂകിത്തൂകി
തിങ്ങിനെ ദുഃഖം പൊറഞ്ഞുച്ചത്തിൽ കരകയും 140
അച്ഛനുമവനോടു കണ്ണുനീർ വാർത്തു ചൊന്നാ-
“നിച്ചതി ചെയ്ത ചണകാത്മജനില്ലാത്തൊരു 141
ദിക്കതിൽ ചെന്നു വസിച്ചീടുക വത്സ! നീയു-
മിക്കുടിലന്മാർ നിന്നെക്കൊല്ലുമല്ലായ്കിൽ നൂനം” 142
ദണ്ഡപാണികയെപ്പോലെ കുന്തവുമേന്തിത്തദാ
ചണ്ഡാലന്മാരുമിരുപുറത്തും നിന്നു ചൊന്നാർ 143
“നാട്ടിയ കഴുവിന്മേലേറ്റുവാൻ നിന്നെ ഞങ്ങൾ-
ക്കൊട്ടുമേ വൈകിച്ചുകൂടായെന്നു ധരിച്ചാലും 144
ഊഴിയിലിരുന്നാലും മാറത്തു കുന്തം കുത്തി-
പ്പായിച്ചീടുവാൻ ഞങ്ങൾ നിന്നെയിക്കഴുവിന്മേൽ” 145
“അയ്യോയെന്നതുനേരം പുത്രനും ഭാര്യ താനും
മെയ്യഴകുള്ള കാന്ത! താത! യെന്നലറിയും” 146
ചന്ദനദാസൻ താനും ചഞ്ചലം കൈവിട്ടപ്പോൾ
നന്ദനനോടും നിജ ഭാമിനിയോടും ചൊന്നാൻ 147
“എന്തിനു കരഞ്ഞുഴൽ തേടുന്നു കാന്തേ! നീയും
ഹന്തനീവത്സ! കരഞ്ഞീടുക വേണ്ടയല്ലോ 148
ആപത്തുവരുന്നേരമീശ്വരൻ തുണയുണ്ടാം
താപത്തെക്കെടുപ്പാനെന്നുള്ളതുകേട്ടിട്ടില്ലേ? 149
ബന്ധുക്കൾ നിമിത്തമായ് വന്നതിന്നിളയ്ക്കാമോ?
ചിന്തിച്ചാൽ മമദോഷം കൊണ്ടുവന്നതുമല്ല 150
എന്നതുകൊണ്ടു കരഞ്ഞീടുവാനവകാശം
കന്നൽ നേർമിഴിയാളെ! പാർത്തുകണ്ടാലില്ലല്ലോ” 151
അന്നേരം പിടിപെട്ടാർ ചന്ദനദാസൻ തന്നെ
കണ്ണിണ ചുവത്തിയ ചണ്ഡാലരിരുവരും 152
ചനദനദാസൻ താനും ചൊല്ലിനാനതുനേരം
“നന്ദനൻ തന്നേപ്പുണർന്നാശ്വസിപ്പിച്ചീടുവാൻ 153
കിഞ്ചനകാലം തരികെ”ന്നതുകേട്ടനേരം
നെഞ്ചകം കുളിർത്തവൻ കൈവിട്ടാനവനെയും 154
പുത്രനെപ്പുണർന്നിതു ഗാഢമായവൻ പിന്നെ
“മിത്രത്തെയുപേക്ഷിച്ചീടായ്കെ”ന്നു ചൊല്ലീടിനാൻ 155
“ബാല! നീ ചിരകാലം ജീവിക്കെ”ന്നാശീർവാദം
ഓലോലേവീഴും കണ്ണുനീരോടെ ചൊല്ലീടിനാൻ 156
തക്കത്തിൽ പിടിക്കെന്നു ചൊല്ലിയശ്വപചന്മാർ
ചിക്കനെപ്പിടിപെട്ടാർ ശ്രേഷ്ഠിയെയതുനേരം 157
തല്പുത്രകളത്രങ്ങളുച്ചതിലതുനേരം
“മല്പതേ!താത” യെന്നു വാവിട്ടു കരകയും 158
“ആരയ്യൊപരിപാലിപ്പാ”നെന്നു പറകയും
പാരാത”ഞാനുണ്ടെ” ന്നു രാക്ഷസാമാത്യൻ താനും 159
ഉച്ചത്തിൽ വിളിച്ചുടൻ പറഞ്ഞുവരുന്നതും
ആശ്ചരിയപ്പെട്ടുകണ്ടീടിനാനവർകളും 160
ക്രുദ്ധനായ്ക്കുലനിലം പുക്കുടനമാത്യനും
സത്വരം ചണ്ഡാലരോടിങ്ങിനെ ചൊല്ലീടിനാൻ:- 161
“ചന്ദനദാസൻ തന്നെ കൊല്ലുക വേണ്ട നിങ്ങൾ
മന്ദനാമെന്നെത്തന്നെ കൊല്ലുകേയിനിവേണ്ടൂ 162
സ്വാമിനാശത്തിങ്കൽ ഞാനന്ദനായ് മരിയാതെ
ഭൂമിയിലിരുന്നുള്ള ബന്ധുനാശവും കണ്ടു 163
ശത്രുക്കൾ ചെയ്യും പരാഭവങ്ങൾക്കെല്ലാമൊരു
പാത്രമായ്പിടിയാതെ നാണമില്ലാതൊരെന്റെ 164
കണ്ഡത്തിൽ വധമാല ബന്ധിച്ചു മടിയാതെ
ചണ്ഡാലന്മാരെ! നിങ്ങൾ കൊല്ലുവിൻ വൈകീടാതെ” 165
ചന്ദനദാസൻ താനും ഖിന്നനായതുനേരം
മന്ദമായ് മന്ത്രികുലവീരനോടുര ചെയ്താൻ 166
“എന്തിനു തുടങ്ങുന്നു ചിന്ത ചെയ്യാതെ ഭവാൻ?
ബന്ധുകാര്യത്തിൻ ഫലം നിഷ്ഫലമാക്കീടാതെ 167
മിത്രത്തെ ചൊല്ലി മരിച്ചീടുകിലിതിനിപ്പോൾ
ചിത്രമാം വിഷ്ണുപദം പ്രാപിക്കാമല്ലൊസഖെ!“ 168
കണ്ണുനീർ വാർത്തു പറഞ്ഞീടിനാനമാത്യനും
“നന്നുനന്നെടോ തവ ബന്ധുവല്ലയോ ഞാനും 169
നീ ചെയ്ത ബന്ധുത്വത്തിന്നേകദേശത്തെ ചെയ്‌വാൻ
നീചമാനസനായൊരിനിക്കാകായെന്നുണ്ടോ?” 170
എന്നതുകേട്ടു ചണ്ഡാലന്മാരിലേകൻശീഖ്രം
ചെന്നുമന്നവനോടും ചാണക്യനോടും ചൊന്നാൻ 171
“ചന്ദനദാസൻ തന്നെ കൊല്ലുവാൻ തുടങ്ങുമ്പോൾ
മന്ത്രിരാക്ഷസൻ വന്നു ഞങ്ങളെ വിരോധിച്ചു” 172
ഇങ്ങിനെ കേട്ടു ചന്ദ്രഗുപ്തനും ചാണക്യനും
തിങ്ങിനെ മോദം പൂണ്ടു വേഗേന പുറപ്പെട്ടാർ 173
ചെന്നുടൻ കുലനിലം പുക്കമാത്യന്റെ പാദം
വന്ദിച്ചു നിന്നാർ ചണകാത്മജ മൌര്യന്മാരും 174
മന്ത്രിയോടതുനേരം ചാണക്യമഹീസുരൻ
മന്ദഹാസവും ചെയ്തു മന്ദമായുര ചെയ്താൻ 175
“ചന്ദ്രഗുപ്തനും ഞാനും വന്ദിച്ചു നിൽക്കുന്നേരം
എന്തഹോ ഭവാനേതും മിണ്ടാത്തെന്നുര ചെയ്തു” 176
പിന്നെയും വിഷ്ണുഗുപ്തമൌര്യന്മാർചെന്നുകാക്കൽ
വീണുടൻ നമസ്കരിച്ചീടുവാൻ തുടങ്ങുമ്പോൾ 177
കുണ്ഠിതഭാവം പൂണ്ടു ചൊല്ലിനാനമാത്യനും
“ചണ്ഡാലസ്പർശംകൊണ്ടു ദൂഷിതനഹമിപ്പോൾ 178
എന്നതുകൊണ്ടുതൊട്ടുപോകരുതെന്നെ നിങ്ങൾ”
എന്നുരചെയ്തു വാങ്ങി നിന്നിതു മന്ത്രീന്ദ്രനും 179
കൌടില്യനതുകേട്ടു മന്ദഹാസവും പൂണ്ടു
കേടുതീർത്തേവം മന്ത്രിരാക്ഷസനോടു ചൊന്നാൻ 180
“ചണ്ഡാലന്മാരല്ലിവർ കണ്ഡാലാകൃതിയത്രെ
കണ്ടറിവതിനവകാശമുണ്ടിവർകളെ 181
പണ്ടിവർ തവ ഭൃത്യന്മാരെന്നു ധരിച്ചാലും
ദണ്ഡാധികാരിയാകും സിദ്ധാർത്ഥനിവനല്ലൊ 182
വ്യാജേനശകടനെക്കൊണ്ടൊരുലേഖപണ്ടു
രാജപൂരുഷനെഴുതിച്ചതുമിവനല്ലൊ 183
അന്യനെയറിഞ്ഞതില്ലേ ഭവാൻ മഹാമതേ!
ധന്യനാകുന്ന സമുദ്ധാർത്ഥകനറിഞ്ഞാലും 184
വ്യാജങ്ങൾ ഭവാനോടു സന്ധിചെയ്‌വതിന്നതേ
ആചരിച്ചിതു ഞങ്ങൾ സാമ്പ്രതം മഹാമതേ! 185
കിഞ്ചനപോലും ഭവാനോടൊരു വിദ്വേഷത്താൽ
അഞ്ചിതമതേ ഞങ്ങൾ ചെയ്തതല്ലറിഞ്ഞാലും 186
ലേഖയും ഭദ്രഭടാദികളും സിദ്ധാർത്ഥനും
ഭദ്രമായ് ഭവാൻ കൊണ്ടഭൂഷണത്രയമതും 187
മിത്രമായരികത്തു വന്നൊരു ക്ഷപണനും
ഇന്നുമാജീർണ്ണോദ്യാനേ വന്നൊരു പുരുഷനും 188
ചന്ദനദാസൻ തന്നെ ദണ്ഡിപ്പിച്ചതുമെല്ലാം
ചന്ദ്രഗുപ്തനോടിണക്കീടുവാൻ ഭവാനെ ഞാൻ 189
ചെയ്തകർമ്മങ്ങളെന്നു കേവലമറിഞ്ഞാലും
എന്നതു ഭവാനുള്ളിൽ ക്ഷമിച്ചു കൊള്ളേണമേ 190
ചന്ദനദാസൻ തന്റെ ജീവിതം വേണമെങ്കിൽ
ചന്ദ്രഗുപ്തന്റെ മന്ത്രിയാകയും വേണമല്ലോ 191
ഞാനധികാരസ്ഥാനമെടുത്ത ശസ്ത്രം ഭവാൻ
മാനമുൾക്കൊണ്ടു ധരിച്ചീടുകനവാംബുധേ!“ 192
രാക്ഷസനതുകേട്ടു വിപ്രനോടുരചെയ്താൻ
“സാക്ഷാൽ ഞാനതിന്നധികാരിയല്ലറിഞ്ഞാലും 193
യോഗ്യനായുള്ള ഭവാനെടുത്ത ശസ്ത്രമിപ്പോൾ
ഭാഗ്യഹീനന്മാർക്കെടുത്തീടുകയരുതല്ലൊ 194
അത്രയും വേണ്ടീലിനി മോഹമില്ലിതിനേതും
മിത്രത്തെ വധത്തിങ്കൽ നിന്നു രക്ഷിച്ചീടേണം” 195
വിഷ്ണുഗുപ്തനുമതു കേട്ടുര ചെയ്തീടിനാൻ
ഉഷ്ണിച്ചു മന്ത്രികുലശ്രേഷ്ഠനോ “ടെന്നാലിപ്പോൾ 196
ചന്ദ്രഗുപ്തന്റെ മന്ത്രിയാകയില്ലെന്നുനുണ്ടെങ്കിൽ
ചന്ദനദാസൻ തന്നെ കൊല്ലുകേയുള്ളു നൂനം” 197
മന്ത്രിയുമതുകേട്ടു വിപ്രനോടുരചെയ്താൻ
“ബന്ധുസ്നേഹത്തെക്കാളില്ലപ്പുറമിനിയേതും 198
കാര്യത്തെ സാധിപ്പിച്ചീടുന്നതു ബന്ധുസ്നേഹം
വീര്യത്തിന്നിതാനമസ്കാരമെന്നതേവേണ്ടൂ” 199
എന്നുരചെയ്തുശസ്ത്രം വാങ്ങിനാനമാത്യനും
അന്നേരം വിഷ്ണുഗുപ്തനേറ്റവും മോദത്തോടെ 200
മൌര്യനോടുരചെയ്താൻ” രാക്ഷസനിപ്പോൾ തവ
കാര്യസാധകകരനായിതെന്നറിഞ്ഞാലും 201
എന്നുടെ ബുദ്ധിവിലാസങ്ങളും പിന്നെത്തവ
മന്നവവിചിത്രമാം ഭാഗ്യത്തിൻ വിലാസവും 202
രാക്ഷസാമാത്യൻ തന്റെ നീതിയുമിവ മൂന്നും
ഇക്ഷിതിതലത്തിങ്കലൊന്നായിക്കളിക്കുമ്പോൾ 203
ദേവകൾ പോലുമെതിരില്ലെന്നുവരുമിപ്പോൾ
കേവലം നൃപനായി വാഴ്ക നീ മഹാമതേ!“ 204
മൌര്യനുമതുകേട്ടു മോദം പൂണ്ടുരചെയ്താൻ
“ആര്യന്മാരുടെ ബലം കേവലം മമബലം” 205
സന്തോഷിച്ചെല്ലാവരും പിന്നെപ്പോയ്പുരം പുക്കു
സന്തതം സമ്മാനിച്ചു മന്ത്രിയെ നൃപന്താനും 206
മൌര്യനുമതുകാലം കൌടില്യൻ പറകയാൽ
ആര്യനാമമാത്യനോടിങ്ങിനെചൊല്ലീടിനാൻ 207
“പർവ്വതപുത്രൻ തന്നെ ബന്ധിച്ചു കിടക്കുന്നു
സർവധാതവമതത്തിന്നു തക്കവണ്ണമാം” 208
ഉത്തമനായമന്ത്രിസത്തമനതുകേട്ടി-
ട്ടുത്തരം നൃപതിയോടിങ്ങിനെ ചൊല്ലീടിനാൻ 209
“പർവ്വതപുത്രനായ മലയകേതുവിനെ
സർവധാരക്ഷിച്ചയച്ചീടുകവേണമല്ലൊ 210
ആശ്രയമവനായിക്കഴിഞ്ഞുമുന്നമെന്നാ-
ലാശ്രയഭൂതൻ തന്നെ സമ്മാനിച്ചയക്കണം” 211
മൌര്യനുമതുകേട്ടിട്ടാര്യന്റെ മുഖം നോക്കി-
“ക്കാര്യമാകുന്നതെ”ന്നു പറഞ്ഞു ചാണക്യനും 212
ബന്ധവുമഴിച്ചുവിട്ടന്നേരം പർവതക-
നന്ദനൻ തനിക്കുള്ള പടയും ഭണ്ഡാരവും 213
പ്രാണനും നഗരവുമൊക്കവേകൊടുത്തഥ
മാനവവീരന്മാനിച്ചയച്ചാനതുകാലം 214
ആര്യന്മാരുടെ മനം തെളിഞ്ഞു പുനരഥ
മൌര്യനാം മഹീപതി ചന്ദനദാസൻ തന്നെ 215
തന്നരികത്തുവിളിച്ചാദരപൂർവം പിന്നെ
മന്നവൻ സർവനഗരശ്രൈഷ്ഠ്യംകൊടുത്തുടൻ 216
മുന്നം താനടക്കിയ ഭണ്ഡാരങ്ങളുമെല്ലാം
എണ്ണമോരോന്നേ കൊടുത്തീടിനാൻ സന്തോഷത്താൽ 217
ബന്ധിച്ച ജനങ്ങളെയൊക്കവെയഴിച്ചുവി-
ട്ടന്തർമ്മോദേന പാർപ്പിച്ചീടിനാനവരെയും 218
ചന്ദ്രഗുപ്തന്റെ ഗുണവൈഭവങ്ങളെക്കൊണ്ടു
സന്തതം മന്ത്രിക്കുള്ളിൽ സ്നേഹവും വളർന്നുതെ 219
ചാണക്യൻ താൻ ചെയ്തൊരു ഘോരമാം പ്രതിജ്ഞയെ
മാനത്താൽ സന്ധിച്ചു കെട്ടീടിനാൻ കുഡുംബയും 220
എത്രയും നിരാശനെന്നാകിലും ചാണക്യനു
വിത്തവുമനവധി നൽകിനാൻ ചന്ദ്രഗുപ്തൻ 221
“ഭൂമിനായകകുലമൌലിനായകക്കല്ലേ!
ഭൂമിയെ പാലിച്ചു നീ ജീവിക്ക ചിരകാലം” 222
ആശിയും പലതരമിങ്ങിനെചൊല്ലിച്ചൊല്ലി
ദേശികനായ വിഷ്ണുഗുപ്തനാം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠൻ 223
യാത്രയും പറഞ്ഞുപോന്നാശ്രമം പുക്കു പിന്നെ
നിത്യവും തപസ്സുകൾ ചെയ്തുകൊണ്ടിരുന്നുതേ 224
പിന്നെയും വന്നു ചന്ദ്രഗുപ്തനേക്കണ്ടുനിജ-
മന്ദിരം പുക്കു മരുവീടിനാൻ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠൻ 225
ഭാഗ്യവാനായീടുന്ന ചന്ദ്രഗുപ്തനും പിന്നെ
യോഗ്യമായ് പിതൃഭ്രാതൃതന്നുടെ പ്രതിക്രിയാ 226
ചിന്തിച്ചവണ്ണം തന്നെ സാധിച്ചുസന്തുഷ്ടനാ-
യ്മന്ത്രിയോടനുദിനം ചേർന്നുകൊണ്ടവനിയെ 227
ധർമ്മത്തിൽ പിഴയാതെ പാലിച്ചുവഴിപോലെ
സമ്മോദം പൂണ്ടു പുഷ്പമന്ദിരേ മേവീടിനാൻ -228
ഇക്കഥചുരുക്കിഞാനൊക്കവേപറഞ്ഞുവെ-
ന്നുൾക്കുരുന്നിങ്കൽ മോദം കലർന്നു കിളിമകൾ 229
ആലസ്യം കളഞ്ഞവൾ കീർത്തനങ്ങളും പാടി
ക്കാലത്തുപറന്നുപോയീടിനാളതുകാലം. 230
ഇതിമുദ്രാരാക്ഷസം എട്ടാം പാദം സമാപ്തം.