കൗഷീതകിബ്രാഹ്മണോപനിഷത്ത്
| കൗഷീതകിബ്രാഹ്മണോപനിഷത്ത് (ഉപനിഷത്തുകൾ) |
ശ്രീമത്കൗഷീതകീവിദ്യാവേദ്യപ്രജ്ഞാപരാക്ഷരം .
പ്രതിയോഗിവിനിർമുക്തബ്രഹ്മമാത്രം വിചിന്തയേ ..
ഓം വാങ്മേ മനസി പ്രതിഷ്ഠിതാ . മനോ മേ വാചി പ്രതിഷ്ഠിതം .
ആവിരാവീർമ ഏധി . വേദസ്യ മാ ആണീസ്ഥഃ . ശ്രുതം മേ മാ
പ്രഹാസീഃ .
അനേനാധീതേനാഹോരാത്രാൻസന്ദധാമി . ഋതം വദിഷ്യാമി
. സത്യം വദിഷ്യാമി .
തന്മാമവതു . തദ്വക്താരമവതു . അവതു മാമവതു
വക്താരം ..
ചിത്രോ ഹ വൈ ഗാർഗ്യായണിര്യക്ഷമാണ ആരുണിം വവ്രേ സ ഹ പുത്രം
ശ്വേതകേതും പ്രജിഘായ യാജയേതി തം ഹാസീനം പപ്രച്ഛ
ഗൗതമസ്യ പുത്രാസ്തേ സംവൃതം ലോകേ യസ്മിന്മാധാസ്യസ്യന്യമഹോ
ബദ്ധ്വാ തസ്യ ലോകേ ധാസ്യസീതി സ ഹോവാച നാഹമേതദ്വേദ
ഹന്താചാര്യം പ്രച്ഛാനീതി സ ഹ പിതരമാസാദ്യ പപ്രച്ഛേതീതി
മാ പ്രാക്ഷീത്കഥം പ്രതിബ്രവാണീതി സ ഹോവാചാഹമപ്യേതന്ന വേദ
സദസ്യേവ വയം സ്വാധ്യായമധീത്യ ഹരാമഹേ യന്നഃ പരേ
ദദത്യേഹ്യുഭൗ ഗമിഷ്യാവ ഇതി .. സ ഹ സമിത്പാണിശ്ചിത്രം
ഗാർഗ്യായണിം പ്രതിചക്രമ ഉപായാനീതി തം ഹോവാച ബ്രഹ്മാർഹോസി
ഗൗതമ യോ മാമുപാഗാ ഏഹി ത്വാ ജ്ഞപയിഷ്യാമീതി .. 1..
സ ഹോവാച യേ വൈകേ ചാസ്മാല്ലോകാത്പ്രയന്തി ചന്ദ്രമസമേവ തേ
സർവേ ഗച്ഛന്തി തേഷാം പ്രാണൈഃ പൂർവപക്ഷ
ആപ്യായതേഽഥാപരപക്ഷേ ന പ്രജനയത്യേതദ്വൈ സ്വർഗസ്യ ലോകസ്യ
ദ്വാരം യശ്ചന്ദ്രമാസ്തം യത്പ്രത്യാഹ തമതിസൃജതേ യ ഏനം
പ്രത്യാഹ തമിഹ വൃഷ്ടിർഭൂത്വാ വർഷതി സ ഇഹ കീടോ വാ
പതംഗോ വാ ശകുനിർവാ ശാർദൂലോ വാ സിംഹോ വാ മത്സ്യോ വാ
പരശ്വാ വാ പുരുഷോ വാന്യോ വൈതേഷു സ്ഥാനേഷു പ്രത്യാജായതേ
യഥാകർമം യഥാവിദ്യം തമാഗതം പൃച്ഛതി കോഽസീതി തം
പ്രതിബ്രൂയാദ്വിചക്ഷണാദൃതവോ രേത ആഭൃതം
പഞ്ചദശാത്പ്രസൂതാത്പിത്ര്യാവതസ്തന്മാ പുംസി കർതര്യേരയധ്വം
പുംസാ കർത്രാ മാതരി മാസിഷിക്തഃ സ ജായമാന ഉപജായമാനോ
ദ്വാദശത്രയോദശ ഉപമാസോ ദ്വാദശത്രയോദശേന പിത്രാ
സന്തദ്വിദേഹം പ്രതിതദ്വിദേഹം തന്മ ഋതവോ മർത്യവ ആരഭധ്വം
തേന സത്യേന തപസർതുരസ്മ്യാർതവോഽസ്മി കോഽസി ത്വമസ്മീതി
തമതിസൃജതേ .. 2..
സ ഏതം ദേവയാനം പന്ഥാനമാസാദ്യാഗ്നിലോകമാഗച്ഛതി സ
വായുലോകം സ വരുണലോകം സ ആദിത്യലോകം സ ഇന്ദ്രലോകം സ
പ്രജാപതിലോകം സ ബ്രഹ്മലോകം തസ്യ ഹ വാ ഏതസ്യ
ബ്രഹ്മലോകസ്യാരോഹൃദോ മുഹൂർതാ യേഷ്ടിഹാ വിരജാ നദീ തില്യോ
വൃക്ഷഃ സായുജ്യം സംസ്ഥാനമപരാജിതമായതനമിന്ദ്രപ്രജാപതീ
ദ്വാരഗോപൗ വിഭും പ്രമിതം വിചക്ഷണാസന്ധ്യമിതൗജാഃ പ്രയങ്കഃ
പ്രിയാ ച മാനസീ പ്രതിരൂപാ ച ചാക്ഷുഷീ
പുഷ്പാണ്യാദായാവയതൗ വൈ ച
ജഗത്യംബാശ്ചാംബാവയവാശ്ചാപ്സരസോംഽബയാനദ്യസ്തമിത്ഥംവിദ
അ ഗച്ഛതി തം ബ്രഹ്മാഹാഭിധാവത മമ യശസാ വിരജാം
വായം നദീം പ്രാപന്നവാനയം ജിഗീഷ്യതീതി .. 3..
തം പഞ്ചശതാന്യപ്സരസാം പ്രതിധാവന്തി ശതം മാലാഹസ്താഃ
ശതമാഞ്ജനഹസ്താഃ ശതം ചൂർണഹസ്താഃ ശതം വാസോഹസ്താഃ
ശതം കണാഹസ്താസ്തം ബ്രഹ്മാലങ്കാരേണാലങ്കുർവന്തി സ
ബ്രഹ്മാലങ്കാരേണാലങ്കൃതോ ബ്രഹ്മ വിദ്വാൻ ബ്രഹ്മൈവാഭിപ്രൈതി സ
ആഗച്ഛത്യാരം ഹൃദം തന്മനസാത്യേതി തമൃത്വാ സമ്പ്രതിവിദോ
മജ്ജന്തി സ ആഗച്ഛതി മുഹൂർതാന്യേഷ്ടിഹാംസ്തേഽസ്മാദപദ്രവന്തി
സ ആഗച്ഛതി വിരജാം നദീം താം മനസൈവാത്യേതി
തത്സുകൃതദുഷ്കൃതേ ധൂനുതേ തസ്യ പ്രിയാ ജ്ഞാതയഃ
സുകൃതമുപയന്ത്യപ്രിയാ ദുഷ്കൃതം തദ്യഥാ രഥേന
ധാവയന്രഥചക്രേ പര്യവേക്ഷത ഏവമഹോരാത്രേ പര്യവേക്ഷത ഏവം
സുകൃതദുഷ്കൃതേ സർവാണി ച ദ്വന്ദ്വാനി സ ഏഷ വിസുകൃതോ
വിദുഷ്കൃതോ ബ്രഹ്മ വിദ്വാൻബ്രഹ്മൈവാഭിപ്രൈതി ..4..
സ ആഗച്ഛതി തില്യം വൃക്ഷം തം ബ്രഹ്മഗന്ധഃ പ്രവിശതി സ
ആഗച്ഛതി സായുജ്യം സംസ്ഥാനം തം ബ്രഹ്മ സ പ്രവിശതി
ആഗച്ഛത്യപരാജിതമായതനം തം ബ്രഹ്മതേജഃ പ്രവിശതി സ
ആഗച്ഛതീന്ദ്രപ്രജാപതീ ദ്വാരഗോപൗ താവസ്മാദപദ്രവതഃ സ
ആഗച്ഛതി വിഭുപ്രമിതം തം ബ്രഹ്മയശഃ പ്രവിശതി സ
ആഗച്ഛതി വിചക്ഷണാമാസന്ദീം ബൃഹദ്രഥന്തരേ സാമനീ
പൂർവൗ പാദൗ ധ്യൈത നൗധസേ ചാപരൗ പാദൗ വൈരൂപവൈരാജേ
ശാക്വരരൈവതേ തിരശ്ചീ സാ പ്രജ്ഞാ പ്രജ്ഞയാ ഹി വിപശ്യതി സ
ആഗച്ഛത്യമിതൗജസം പര്യങ്കം സ പ്രാണസ്തസ്യ ഭൂതം ച
ഭവിഷ്യച്ച പൂർവൗ പാദൗ ശ്രീശ്ചേരാ ചാപരൗ
ബൃഹദ്രഥന്തരേ അനൂച്യേ ഭദ്രയജ്ഞായജ്ഞീയേ
ശീർഷണ്യമൃചശ്ച സാമാനി ച പ്രാചീനാതാനം യജൂംഷി
തിരശ്ചീനാനി സോമാംശവ ഉപസ്തരണമുദ്ഗീഥ ഉപശ്രീഃ
ശ്രീരുപബർഹണം തസ്മിൻബ്രഹ്മാസ്തേ തമിത്ഥംവിത്പാദേനൈവാഗ്ര
ആരോഹതി തം ബ്രഹ്മാഹ കോഽസീതി തം പ്രതിബ്രൂയാത് .. 5..
ഋതുരസ്മ്യാർതവോഽസ്മ്യാകാശാദ്യോനേഃ സംഭൂതോ ഭാര്യായൈ രേതഃ
സംവത്സരസ്യ തേജോഭൂതസ്യ ഭൂതസ്യാത്മഭൂതസ്യ ത്വമാത്മാസി
യസ്ത്വമസി സോഹമസ്മീതി തമാഹ കോഽഹമസ്മീതി സത്യമിതി ബ്രൂയാത്കിം
തദ്യത്സത്യമിതി യദന്യദ്ദേവേഭ്യശ്ച പ്രാണേഭ്യശ്ച തത്സദഥ
യദ്ദേവാച്ച പ്രാണാശ്ച തദ്യം തദേതയാ വാചാഭിവ്യാഹ്രിയതേ
സത്യമിത്യേതാവദിദം സർവമിദം സർവമസീത്യേവൈനം തദാഹ
തദേതച്ഛ്ലോകേനാപ്യുക്തം .. 6..
യജൂദരഃ സാമശിരാ അസാവൃങ്മൂർതിരവ്യയഃ . സ ബ്രഹ്മേതി ഹി
വിജ്ഞേയ ഋഷിർബ്രഹ്മമയോ മഹാനിതി ..
തമാഹ കേന പൗംസ്രാനി നാമാന്യാപ്നോതീതി പ്രാണേനേതി ബ്രൂയാത്കേന
സ്ത്രീനാമാനീതി വാചേതി കേന നപുംസകനാമാനീതി മനസേതി കേന
ഗന്ധാനിതി ഘ്രാണേനേതി ബ്രൂയാത്കേന രൂപാണീതി ചക്ഷുഷേതി കേന
ശബ്ദാനിതി ശ്രോത്രേണേതി കേനാന്നരസാനിതി ജിഹ്വയേതി കേന കർമാണീതി
ഹസ്താഭ്യാമിതി കേന സുഖദുഃഖേ ഇതി ശരീരേണേതി കേനാനന്ദം രതിം
പ്രജാപതിമിത്യുപസ്ഥേനേതി കേനേത്യാ ഇതി പാദാഭ്യാമിതി കേന ധിയോ
വിജ്ഞാതവ്യം കാമാനിതി പ്രജ്ഞയേതി പ്രബ്രൂയാത്തമഹാപോ വൈ ഖലു
മേ ഹ്യസാവയം തേ ലോക ഇതി സാ യാ ബ്രഹ്മണി ചിതിര്യാ വ്യഷ്ടിസ്താം
ചിതിം ജയതി താം വ്യഷ്ടിം വ്യശ്നുതേ യ ഏവം വേദ യ ഏവം വേദ
.. 7.. പ്രഥമോഽധ്യായഃ .. 1..
പ്രാണോ ബ്രഹ്മേതി ഹ സ്മാഹ കൗഷീതകിസ്തസ്യ ഹ വാ ഏതസ്യ പ്രാണസ്യ
ബ്രഹ്മണോ മനോ ദൂതം വാക്പരിവേഷ്ട്രീ ചക്ഷുർഗാത്രം ശ്രോത്രം
സംശ്രാവയിതൃ യോ ഹ വാ ഏതസ്യ പ്രാണസ്യ ബ്രഹ്മണോ മനോ ദൂതം
വേദ ദൂതവാൻഭവതി യോ വാചം പരിവേഷ്ട്രീം
പരിവേഷ്ട്രീമാൻഭവതി തസ്മൈ വാ ഏതസ്മൈ പ്രാണായ ബ്രഹ്മണ ഏതാഃ
സർവാ ദേവതാ അയാചമാനാ ബലിം ഹരന്തി തഥോ ഏവാസ്മൈ സർവാണി
ഭൂതാന്യയാചമാനായൈവ ബലിം ഹരന്തി യ ഏവം വേദ
തസ്യോപനിഷന്ന യാചേദിതി തദ്യഥാ ഗ്രാമം ഭിക്ഷിത്വാ
ലബ്ധോപവിശേന്നാഹഗതോ ദത്തമശ്നീയാമിതി യ ഏവൈനം
പുരസ്താത്പ്രത്യാചക്ഷീരംസ്ത ഏവൈനമുപമന്ത്രയന്തേ ദദാമ ത
ഇത്യേഷ ധർമോ യാചതോ ഭവത്യനന്തരസ്തേവൈനമുപമന്ത്രയന്തേ
ദദാമ ത ഇതി .. 1..
അഥാത ഏകധനാവരോധനം
യദേകധനമഭിധ്യായാത്പൗർണമാസ്യാം വാമാവാസ്യാം വാ
ശുദ്ധപക്ഷേ വാ പുണ്യേ നക്ഷത്രേഽഗ്നിമുപസമാധായ പരിസമുഹ്യ
പരിസ്തീര്യ പര്യുക്ഷ പൂർവദക്ഷിണം ജാന്വാച്യ സ്രുവേണ വാ
ചമസേന വാ കംസേന വൈതാ ആജ്യാഹുതീർജുഹോതി
വാങ്നാമദേവതാവരോധിനീ സാ മേഽമുഷ്മാദിദമവരുന്ദ്ധാം തസ്യൈ
സ്വാഹാ ചക്ഷുർനാമ ദേവതാവരോധിനീ സാ
മേഽമുഷ്മാദിദമവരുന്ദ്ധാം തസ്യൈ സ്വാഹാ ശ്രോത്രം നാമ
ദേവതാവരോധിനീ സാ മേഽമുഷ്മാദിദമവരുന്ദ്ധാം തസ്യൈ സ്വാഹാ
മനോ നാമ ദേവതാവരോധിനീ സാ മേഽമുഷ്മാദിദമവരുന്ദ്ധാം
തസ്യൈ സ്വാഹൈത്യഥ ധൂമഗന്ധം
പ്രജിഘായാജ്യലേപേനാംഗാന്യനുവിമൃജ്യ
വാചംയമോഽഭിപ്രവൃജ്യാർഥം ബ്രവീത ദൂതം വാ
പ്രഹിണുയാല്ലഭതേ ഹൈവ .. 3..
അഥാതോ ദൈവസ്മരോ യസ്യ പ്രിയോ ബുഭൂഷേയസ്യൈ വാ ഏഷാം
വൈതേഷമേവൈതസ്മിൻപർവണ്യഗ്നിമുപസമാധായൈതയൈവാവൃതൈതാ
ജുഹോമ്യസൗ സ്വാഹാ ചക്ഷുസ്തേ മയി ജുഹോമ്യസൗ സ്വാഹാ പ്രജ്ഞാനം തേ
മയി ജുഹോമ്യസൗ സ്വാഹേത്യഥ ധൂമഗന്ധം
പ്രജിഘായാജ്യലേപേനാംഗാന്യനുവിമൃജ്യ വാചംയമോഽഭിപ്രവൃജ്യ
സംസ്പർശം ജിഗമിഷേദപി വാതാദ്വാ
സംഭാഷമാണസ്തിഷ്ഠേത്പ്രിയോ ഹൈവ ഭവതി സ്മരന്തി ഹൈവാസ്യ ..
4..
അഥാതഃ സായമന്നം പ്രാതർദനമമ്തരമഗ്നിഹോത്രമിത്യാചക്ഷതേ
യാവദ്വൈ
പുരുഷോ ഭാസതേ ന താവത്പ്രാണിതും ശക്നോതി പ്രാണം തദാ വാചി
ജുഹോതി
യാവദ്വൈ പുരുഷഃ പ്രാണിതി ന താവദ്ഭാഷിതും ശക്നോതി വാചം
തദാ പ്രാണേ ജുഹോത്യേതേഽനന്തേഽമൃതാഹുതിർജാഗ്രച്ച സ്വപംശ്ച
സന്തതമവച്ഛിന്നം ജുഹോത്യഥ യാ അന്യാ ആഹുതയോഽന്തവത്യസ്താഃ
കർമമയ്യോഭവന്ത്യേതദ്ധ വൈ പൂർവേ വിദ്വാംസോഽഗ്നിഹോത്രം
ജുഹവാഞ്ചക്രുഃ.. 5..
ഉക്ഥം ബ്രഹ്മേതി ഹ സ്മാഹ ശുഷ്കഭൃംഗരസ്തദൃഗിത്യുപാസീത
സർവാണി ഹാസ്മൈ ഭൂതാനി ശ്രൈഷ്ഠ്യായാഭ്യർച്യന്തേ
തദ്യജുരിത്യുപാസീത സർവാണി ഹാസ്മൈ ഭൂതാനി ശ്രൈഷ്ഠ്യായ
യുജ്യന്തേ തത്സാമേത്യുപാസീത സർവാണി ഹാസ്മൈ ഭൂതാനി
ശ്രൈഷ്ഠ്യായ സന്നമന്തേ തച്ഛ്രീത്യുപാസീത തദ്യശ
ഇത്യുപാസീത തത്തേജ ഇത്യുപാസീത തദ്യഥൈതച്ഛാ സ്ത്രാണാ.ം
ശ്രീമത്തമം യശസ്വിതമം തേജസ്വിതമം ഭവതി തഥോ ഏവൈവം
വിദ്വാൻസർവേഷാം ഭൂതാനാം ശ്രീമത്തമോ യശസ്വിതമസ്തേജസ്വിതമോ
ഭവതി തമേതമൈഷ്ടകം കർമമയമാത്മാനമധ്വര്യുഃ സംസ്കരോതി
തസ്മിന്യജുർഭയം പ്രവയതി യജുർമയം ഋങ്മയം ഹോതാ ഋങ്മയം
സാമമയമുദ്ഗാതാ സ ഏഷ സർവസ്യൈ ത്രയീവിദ്യായാ ആത്മൈഷ ഉത
ഏവാസ്യാത്യൈതദാത്മാ ഭവതി ഏവം വേദ .. 6..
അഥാതഃ സർവജിതഃ കൗഷീതകേസ്രീണ്യുപാസനാനി ഭവന്തി
യജ്ഞോപവീതം കൃത്വാപ ആചമ്യ ത്രിരുദപാത്രം
പ്രസിച്യോദ്യന്തമാദിത്യമുപതിഷ്ഠേത വർഗോഽസി പാപ്മാനം മേ
വൃങ്ധീത്യേതയൈവാവൃതാ മധ്യേ സന്തമുദ്വർഗോഽസി പാപ്മാനം മ
ഉദ്ധൃങ്ധീത്യേതയൈവാവൃതാസ്തേ യന്തം സംവർഗോഽസി പാപ്മാനം
മേ സംവൃങ്ധീതി യദഹോരാത്രാഭ്യാം പാപം കരോതി
സന്തദ്ധൃങ്ക്തേ .. 7..
അഥ മാസി മാസ്യമാവാസ്യായാം പശ്ചാച്ചന്ദ്രമസം
ദൃശ്യമാനമുപതിഷ്ഠേതൈവാവൃതാ ഹരിതതൃണാഭ്യാമഥ വാക്
പ്രത്യസ്യതി യത്തേ സുസീമം ഹൃദയമധിചന്ദ്രമസി ശ്രിതം ..
തേനാമൃതത്വസ്യേശാനം മാഹം പൗത്രമഘം രുദമിതി ന
ഹാസ്മാത്പൂർവാഃ പ്രജാഃ പ്രയന്തീതി ന
ജാതപുത്രസ്യാഥാജാതപുത്രസ്യാഹ .. ആപ്യാസ്വ സമേതു തേ സന്തേ
പയാംസി സമുയന്തു വാജാ യമാദിത്യാ
അംശുമാപ്യായയന്തീത്യേതാസ്തിസ്ര ഋചോ ജപിത്വാ നാസ്മാകം പ്രാണേന
പ്രജയാ പശുഭിരാപ്യസ്വേതി ദൈവീമാവൃതമാവർത
ആദിത്യസ്യാവൃതമന്വാവർതയതി ദക്ഷിണം ബാഹുമന്വാവർതതേ .. 8..
അഥ പൗർണമാസ്യാം പുരസ്താച്ചന്ദ്രമസം
ദൃശ്യമാനമുപതിഷ്ഠേതൈതയൈവാവൃതാ സോമോ രാജാസി
വിചക്ഷണഃ പഞ്ചമുഖോഽസി പ്രജാപതിർബ്രാഹ്മണസ്ത ഏകം മുഖം
തേന മുഖേന രാജ്ഞോഽത്സി തേന മുഖേന മാമന്നാദം കുരു .. രാജാ
ത ഏകം മുഖം തേന മുഖേന വിശോത്സി തേനൈവ മുഖേന മാമന്നാദം
കുരു .. ശ്യേനസ്ത ഏകം മുഖം തേന മുഖേന പക്ഷിണോഽത്സി തേന
മുഖേന മാമന്നാദം കുരു .. അഗ്നിസ്ത ഏകം മുഖം തേന മുഖേനേമം
ലോകമത്സി തേന മുഖേന മാമന്നാദം കുരു .. സർവാണി ഭൂതാനീത്യേവ
പഞ്ചമം മുഖം തേന മുഖേന സർവാണി ഭൂതാന്യത്സി തേന മുഖേന
മാമന്നാദം കുരു .. മാസ്മാകം പ്രാണേന പ്രജയാ
പശുഭിരവക്ഷേഷ്ഠാ യോഽസ്മാദ്വേഷ്ടി യം ച വയം
ദ്വിഷ്മസ്തസ്യ പ്രാണേന പ്രജയാ പശുഭിരവക്ഷീയസ്വേതി
സ്ഥിതിർദൈവീമാഅവൃതമാവർത ആദിത്യസ്യാവൃതമന്വാവർതന്ത ഇതി
ദക്ഷിണം ബാഹുമന്വാവർതതേ .. 9..
അഥ സംവേശ്യൻജായായൈ ഹൃദയമഭിമൃശേത് .. യത്തേ സുസീമേ
ഹൃദയേ ഹിതമന്തഃ പ്രജാപതൗ .. മന്യേഽഹം മാം തദ്വിദ്വാംസം
മാഹം പൗത്രമഘം രുദമിതി ന ഹാസ്മത്പൂർവാഃ പ്രജാഃ പ്രൈതി ..
10..
അഥ പ്രോഷ്യാൻപുത്രസ്യ മൂർധാനമഭിമൃശതി ..
അംഗാദംഗാത്സംഭവസി ഹൃദയാദധിജായസേ .
ആത്മാ വൈ പുത്രനാമാസി സ ജീവ ശരദഃ ശതം .. അസാവിതി
നാമാസ്യ ഗൃഹ്ണാതി . അശ്മാ ഭവ പരശുർഭവ ഹിരണ്യമസ്തൃതം
ഭവ . തേജോ വൈ പുത്രനാമാസി സ ജീവ ശരദഃ ശതം .. അസാവിതി
നാമാസി ഗൃഹ്ണാതി. യേന പ്രജാപതിഃ പ്രജാഃ
പര്യഗൃഹ്ണീതാരിഷ്ട്യൈ തേന ത്വാ പരിഗൃഹ്ണാമ്യസാവിത്യഥാസ്യ
ദക്ഷിണേ കർണേ ജപതി .. അസ്മേ പ്രയന്ധി
മഘവന്നൃജീഷിന്നിതീന്ദ്രശ്രേഷ്ഠാനി ദ്രവിണാനി ധേഹീതി
മാച്ഛേത്താ മാ വ്യഥിഷ്ഠാഃ ശതം ശരദ ആയുഷോ ജീവ പുത്ര
. തേ നാമ്നാ മൂർധാനമഭിജിഘ്രാമ്യസാവിതി ത്രിരസ്യ
മൂർധാനമഭിജിഘ്രേദ്ഗവാ ത്വാ ഹിങ്കാരേണാഭിഹിങ്കരോമീതി
ത്രിരസ്യ മൂർധാനമഭിഹിങ്കുര്യാത് .. 11..
അഥാതോ ദൈവഃ പരിമര ഏതദ്വൈ ബ്രഹ്മ ദീപ്യതേ
യദഗ്നിർജ്വലത്യഥൈതന്മ്രിയതേ
യന്ന ജ്വലതി തസ്യാദിത്യമേവ തേജോ ഗച്ഛതി വായും പ്രാണ ഏതദ്വൈ
ബ്രഹ്മ
ദീപ്യതേ യഥാദിത്യോ ദൃശ്യതേഽഥൈതന്മ്രിയതേ യന്ന ദൃശ്യതേ തസ്യ
ചന്ദ്രമസമേവ തേജോ ഗച്ഛതി വായും പ്രാണ ഏതദ്വൈ ബ്രഹ്മ ദീപ്യതേ
യച്ചന്ദ്രമാ ദൃശ്യതേഽഥൈതന്മ്രിയതേ യന്ന ദൃശ്യതേ തസ്യ
വിദ്യുതമേവ തേജോ
ഗച്ഛതി വായും പ്രാണ ഏതദ്വൈ ബ്രഹ്മ ദീപ്യതേ
യദ്വിദ്യുദ്വിദ്യോതതേഽഥൈതന്മ്രിയതേ
യന്ന വിദ്യോതതേ തസ്യ വായുമേവ തേജോ ഗച്ഛതി വായും പ്രാണസ്താ
വാ ഏതാഃ
സർവാ ദേവതാ വായുമേവ പ്രവിശ്യ വായൗ സൃപ്താ ന മൂർച്ഛന്തേ
തസ്മാദേവ
പുനരുദീരത ഇത്യധിദൈവതമഥാധ്യാത്മം .. 12..
ഏതദ്വൈ ബ്രഹ്മ ദീപ്യതേ യദ്വാചാ വദത്യഥൈതന്മ്രിയതേ യന്ന വലതി
തസ്യ ചക്ഷുരേവ തേജോ ഗച്ഛതി പ്രാണം പ്രാണ ഏതദ്വൈ ബ്രഹ്മ
ദീപ്യതേ
യച്ചക്ഷുഷാ പശ്യത്യഥൈതന്മ്രിയതേ യന്ന പശ്യതി തസ്യ
ശ്രോത്രമേവ
തേജോ ഗച്ഛതി പ്രാണം പ്രാണ ഏതദ്വൈ ബ്രഹ്മ ദീപ്യതേ യച്ഛോത്രേണ
ശൃണോത്യഥൈതന്മ്രിയതേ യന്ന ശൃണോതി തസ്യ മന ഏവ തേജോ
ഗച്ഛതി
പ്രാണം പ്രാണ ഏതദ്വൈ ബ്രഹ്മ ദീപ്യതേ യന്മനസാ
ധ്യായത്യഥൈതന്മ്രിയതേ
യന്ന ധ്യായതി തസ്യ പ്രാണമേവ തേജോ ഗച്ഛതി പ്രാണം പ്രാണസ്താ
വാ
ഏതാഃ സർവാ ദേവതാഃ പ്രാണമേവ പ്രവിശ്യ പ്രാണേ സൃപ്താ ന
മൂർഛന്തേ
തസ്മാദ്ധൈവ പുനരുദീരതേ തദ്യദിഹ വാ ഏവംവിദ്വാംസ ഉഭൗ
പർവതാവഭിപ്രവർതേയാതാം തുസ്തൂർഷമാണോ ദക്ഷിണശ്ചോത്തരശ്ച
ന ഹൈവൈനം സ്തൃണ്വീയാതാമഥ യ ഏനം ദ്വിഷന്തി യാംശ്ച
സ്വയം
ദ്വേഷ്ടി ത ഏവം സർവേ പരിതോ മ്രിയന്തേ .. 13..
അഥാതോ നിഃശ്രേയസാദാനം ഏതാ ഹ വൈ ദേവതാ അഹം ശ്രേയസേ
വിവദമാനാ അസ്മാച്ഛരീരാദുച്ചക്രമുസ്തദ്ദാരുഭൂതം
ശിഷ്യേഥൈതദ്വാക്പ്രവിവേശ തദ്വാചാ വദച്ഛിഷ്യ
ഏവാഥൈതച്ചക്ഷുഃ പ്രവിവേശ തദ്വാചാ വദച്ചക്ഷുഷാ
പശ്യച്ഛിഷ്യ ഏവാഥൈതച്ഛ്രോത്രം പ്രവിവേശ തദ്വാചാ
വദച്ചക്ഷുഷാ പശ്യച്ഛ്രോത്രേണ ശൃണ്വന്മനസാ
ധ്യായച്ഛിഷ്യ ഏവാഥൈതത്പ്രാണഃ പ്രവിവേശ തത്തത ഏവ
സമുത്തസ്ഥൗ തദ്ദേവാഃ പ്രാണേ നിഃശ്രേയസം വിചിന്ത്യ പ്രാണമേവ
പ്രജ്ഞാത്മാനമഭിസംസ്തൂയ സഹൈതൈഃ
സർവൈരസ്മാല്ലോകാദുച്ചക്രമുസ്തേ
വായുപ്രതിഷ്ഠാകാശാത്മാനഃ സ്വര്യയുസ്തഹോ
ഏവൈവംവിദ്വാൻസർവേഷാം
ഭൂതാനാം പ്രാണമേവ പ്രജ്ഞാത്മാനമഭിസംസ്തൂയ സഹൈതൈഃ
സർവൈരസ്മാച്ഛരീരാദുത്ക്രാമതി സ വായുപ്രതിഷ്ഠാകാശാത്മാ
ന സ്വരേതി തദ്ഭവതി യത്രൈതദ്ദേവാസ്തത്പ്രാപ്യ തദമൃതോ ഭവതി
യദമൃതാ ദേവാഃ .. 14..
അഥാതഃ പിതാപുത്രീയം സമ്പ്രദാനമിതി ചാചക്ഷതേ പിതാ പുത്രം
പ്രഷ്യാഹ്വയതി നവൈസ്തൃണൈരഗാരം
സംസ്തീര്യാഗ്നിമുപസമാധായോദകുംഭം സപാത്രമുപനിധായാഹതേന
വാസസാ സമ്പ്രച്ഛന്നഃ ശ്യേത ഏത്യ പുത്ര ഉപരിഷ്ടദഭിനിപദ്യത
ഇന്ദ്രിയൈരസ്യേന്ദ്രിയാണി സംസ്പൃശ്യാപി വാസ്യാഭിമുഖത
ഏവാസീതാഥാസ്മൈ സമ്പ്രയച്ഛതി വാചം മേ ത്വയി ദധാനീതി പിതാ
വാചം തേ മയി ദധ ഇതി പുത്രഃ പ്രാണം മേ ത്വയി ദധാനീതി പിതാ
പ്രാണം തേ മയി ദധ ഇതി പുത്രശ്ചക്ഷുർമേ ത്വയി ദധാനീതി പിതാ
ചക്ഷുസ്തേ മയി ദധ ഇതി പുത്രഃ ശ്രോത്രം മേ ത്വയി ദധാനീതി പിതാ
ശ്രോത്രം തേ മയി ദധ ഇതി പുത്രോ മനോ മേ ത്വയി ദധാനീതി പിതാ
മനസ്തേ മയി ദധ ഇതി പുത്രോഽന്നരസാന്മേ ത്വയി ദധാനീതി
പിതാന്നരസാംസ്തേ മയി ദധ ഇതി പുത്രഃ കർമാണി മേ ത്വയി
ദധാനീതി പിതാ കർമാണി തേ മയി ദധ ഇതി പുത്രഃ സുഖദുഃഖേ മേ
ത്വയി ദധാനീതി പിതാ സുഖദുഃഖേ തേ മയി ദധ ഇതി പുത്ര ആനന്ദം
രതിം പ്രജാഇം മേ ത്വയി ദധാനീതി പിതാ ആനന്ദം രതിം പ്രജാതിം
തേ
മയി ദധ ഇതി പുത്ര ഇത്യാം മേ ത്വയി ദധാനീതി പിതാ ഇത്യാം തേ മയി
ദധ ഇതി പുത്രോ ധിയോ വിജ്ഞാതവ്യം കാമാന്മേ ത്വയി ദധാനീതി
പിഉതാ
ധിയോ വിജ്ഞാതവ്യം കാമാംസ്തേ മയി ദധ ഇതി പുത്രോഽഥ
ദക്ഷിണാവൃദുപനിഷ്ക്രാമതി തം പിതാനുമന്ത്രയതേ യശോ
ബ്രഹ്മവർചസമന്നാദ്യം കീർതിസ്ത്വാ ജുഷതാമിത്യഥേതരഃ
സവ്യമംസമന്വവേക്ഷതേ പാണി നാന്തർധായ വസനാന്തേന വാ
പ്രച്ഛദ്യ സ്വർഗാല്ലോകാൻകാമാനവാപ്നുഹീതി സ യദ്യഗദഃ
സ്യാത്പുത്രസ്യൈശ്വര്യേ പിതാ വസേത്പരിവാ വ്രജേദ്യയുർവൈ
പ്രേയാദ്യദേവൈനം
സമാപയതി തഥാ സമാപയിതവ്യോ ഭവതി തഥാ സമാപയിതവ്യോ
ഭവതി .. 15.. ഇതി ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ .. 2..
പ്രതർദനോ ഹ വൈ ദൈവോദാസിരിന്ദ്രസ്യ പ്രിയം ധാമോപജഗാമ യുദ്ധേന
പൗരുഷേണ ച തം ഹേന്ദ്ര ഉവാച പ്രതർദന വരം തേ ദദാനീതി സ
ഹോവാച പ്രതർദനസ്ത്വമേവ വൃണീശ്വ യം ത്വം മനുഷ്യായ
ഹിതതമം
മന്യസ ഇതി തം ഹേന്ദ്ര ഉവാച ന വൈ വരം പരസ്മൈ വൃണീതേ
ത്വമേവ
വൃണീശ്വേത്യവരോ വൈതർഹി കില മ ഇതി ഹോവാച പ്രതർദനോഽഥോ
ഖല്വിന്ദ്രഃ
സത്യാദേവ നേയായ സത്യം ഹീന്ദ്രഃ സ ഹോവാച മാമേവ
വിജാനീഹ്യേതദേവാഹം
മനുഷ്യായ ഹിതതമം മന്യേ യന്മാം വിജാനീയാം ത്രിശീർഷാണം
ത്വാഷ്ട്രമഹനമവാങ്മുഖാന്യതീൻസാലാവൃകേഭ്യഃ പ്രായച്ഛം
ബഹ്വീഃ
സന്ധാ അതിക്രമ്യ ദിവി പ്രഹ്ലാദീനതൃണമഹമന്തരിക്ഷേ
പൗലോമാൻപൃഥിവ്യാം കാലകാശ്യാംസ്തസ്യ മേ തത്ര ന ലോമ ച
നാമീയതേ
സ യോ മാം വിജാനീയാന്നാസ്യ കേന ച കർമണാ ലോകോ മീയതേ ന
മാതൃവധേന
ന പിതൃവധേന ന സ്തേയേന ന ഭ്രൂണഹത്യയാ നാസ്യ പാപം ച ന
ചകൃഷോ മുഖാന്നീലം വേത്തീതി .. 1..
സ ഹോവാച പ്രാണോഽസ്മി പ്രജ്ഞാത്മാ തം
മാമായുരമൃതമിത്യുപാസ്വായുഃ
പ്രാണഃ പ്രാണോ വാ ആയുഃ പ്രാണ ഉവാചാമൃതം
യാവദ്ധ്യസ്മിഽ ൻഛരീരേ
പ്രാണോ വസതി താവദായുഃ പ്രാണേന
ഹ്യേവാമുഷ്മിംല്ലോകേഽമൃതത്വമാപ്നോതി
പ്രജ്ഞയാ സത്യസങ്കൽപം സ യോ മ ആയുരമൃതമിത്യുപാസ്തേ
സർവമായുരസ്മിംല്ലോക ഏവാപ്നോത്യമൃതത്വമക്ഷിതിം സ്വർഗേ ലോകേ
തദ്ധൈക
ആഹുരേകഭൂയം വൈ പ്രാണാ ഗച്ഛന്തീതി ന ഹി കശ്ചന
ശക്നുയാത്സകൃദ്വാചാ നാമ പ്രജ്ഞാപയിതും ചക്ഷുഷാ രൂപം
ശ്രോത്രേണ ശബ്ദം മനസാ ധ്യാനമിത്യേകഭൂയം വൈ പ്രാണാ ഭൂത്വാ
ഏകൈകം സർവാണ്യേവൈതാനി പ്രജ്ഞാപയന്തി വാചം വദതീം സർവേ
പ്രാണാ
അനുവദന്തി ചക്ഷുഃ പശ്യത്സർവേ പ്രാണാ അനുപശ്യന്തി ശ്രോത്രം
ശൃണ്വത്സർവേ പ്രാണാ അനുശൃണ്വന്തി മനോ ധ്യായത്സർവേ പ്രാണാ
അനുധ്യായന്തി പ്രാണം പ്രാണന്തം സർവേ പ്രാണാ
അനുപ്രാണന്തീത്യേവമുഹൈവൈതദിതി ഹേന്ദ്ര ഉവാചാസ്തീത്യേവ പ്രാണാനാം
നിഃശ്രേയസാദാനമിതി .. 2..
ജീവതി വാഗപേതോ മൂകാന്വിപശ്യാമോ ജീവതി
ചക്ഷുരപേതോഽന്ധാന്വിപശ്യാമോ
ജീവതി ശ്രോത്രാപേതോ ബധിരാന്വിപശ്യാമോ ജീവതോ ബാഹുച്ഛിന്നോ
ജീവത്യൂരുച്ഛിന്ന ഇത്യേവം ഹി പശ്യാമ ഇത്യഥ ഖലു പ്രാണ ഏവ
പ്രജ്ഞാത്മേദം ശരീരം പരിഗൃഹ്യോത്യാപയതി
തസ്മാദേതമേവോക്ഥമുപാസീത
യോ വൈ പ്രാണഃ സാ പ്രജ്ഞാ യാ വാ പ്രജ്ഞാ സ പ്രാണഃ സഹ
ഹ്യേതാവസ്മിഞ്ഛരീരേ വസതഃ സഹോത്ക്രാമതസ്തസ്യൈഷൈവ
ദൃഷ്ടിരേതദ്വിജ്ഞാനം യത്രൈതത്പുരുഷഃ സുപ്തഃ സ്വപ്നം ന
കഞ്ചന
പശ്യത്യഥാസ്മിൻപ്രാണ ഏവൈകധാ ഭവതി തദൈനം
വാക്സർവൈർനാമഭിഃ
സഹാപ്യേതി ചക്ഷുഃ സർവൈ രൂപൈഃ സഹാപ്യേതി ശ്രോത്രം സർവൈഃ
ശബ്ദൈഃ
സഹാപ്യേതി മനഃ സർവൈർധ്യാതൈഃ സഹാപ്യേതി സ യദാ പ്രതിബുധ്യതേ
യഥാഗ്നേർജ്വലതോ വിസ്ഫുലിംഗാ
വിപ്രതിഷ്ഠേരന്നേവമേവൈതസ്മാദാത്മനഃ
പ്രാണാ യഥായതനം വിപ്രതിഷ്ഠന്തേ പ്രാണേഭ്യോ ദേവാ ദേവേഭ്യോ
ലോകാസ്തസ്യൈഷൈവ സിദ്ധിരേതദ്വിജ്ഞാനം യത്രൈതത്പുരുഷ ആർതോ
മരിഷ്യന്നാബല്യ ന്യേത്യ മോഹം നൈതി തദാഹുരുദക്രമീച്ചിത്തം ന
ശൃണോതി ന പശ്യതി വാചാ വദത്യഥാസ്മിൻപ്രാണ ഏവൈകധാ ഭവതി
തദൈനം വാവ സർവൈർനാമഭിഃ സഹാപ്യേതി ചക്ഷുഃ സർവൈ രൂപൈഃ
സഹാപ്യേതി ശ്രോത്രം സർവൈഃ ശബ്ദൈഃ സഹാപ്യേതി മനഃ
സർവൈർധ്യാതൈഃ
സഹാപ്യേതി സ യദാ പ്രതിബുധ്യതേ യഥാഗ്നേർജ്വലതോ വിസ്ഫുലിംഗാ
വിപ്രതിഷ്ഠേരന്നേവമേവൈതസ്മാദാത്മനഃ പ്രാണാ യഥായതനം
വിപ്രതിഷ്ഠന്തേ പ്രാണേഭ്യോ ദേവാ ദേവേഭ്യോ ലോകാഃ .. 3..
സ യദാസ്മാച്ഛരീരാദുത്ക്രാമതി വാഗസ്മാത്സർവാണി
നാമാന്യഭിവിസൃജതേ വാചാ സർവാണി നാമാന്യാപ്നോതി
പ്രാണോഽസ്മാത്സർവാൻഗന്ധാനഭിവിസൃജതേ പ്രാണേന
സർവാൻഗന്ധാനാപ്നോതി ചക്ഷുരസ്മാത്സർവാണി രൂപാണ്യഭിവിസൃജതേ
ചക്ഷുഷാ സർവാണി രൂപാണ്യാപ്നോതി
ശ്രോത്രമസ്മാത്സർവാഞ്ഛബ്ദാനഭിവിസൃജതേ ശ്രോത്രേണ
സർവാഞ്ഛബ്ദാനാപ്നോതി മനോഽസ്മാത്സർവാണി ധ്യാതാന്യഭിവിസൃജതേ
മനസാ സർവാണി ധ്യാതാന്യാപ്നോതി സൈഷാ പ്രാണേ സർവാപ്തിര്യോ വൈ
പ്രാണഃ സാ പ്രജ്ഞാ യാ വാ പ്രജ്ഞാ സ പ്രാണഃ സ ഹ
ഹ്യേതാവസ്മിഞ്ഛരീരേ വസതഃ സഹത്ക്രാമതോഽഥ ഖലു യഥാ
പ്രജ്ഞായാം സർവാണി ഭൂതാന്യേകീ ഭവന്തി തദ്വ്യാഖ്യാസ്യാമഃ ..
4..
വാഗേവാസ്മാ ഏകമംഗമുദൂഢം തസ്യൈ നാമ പരസ്താത്പ്രതിവിഹിതാ
ഭൂതമാത്രാ ഘ്രാണമേവാസ്യാ ഏകമംഗമുദൂഢം തസ്യ ഗന്ധഃ
പരസ്താത്പ്രതിവിഹിതാ ഭൂതമാത്രാ ചക്ഷുരേവാസ്യാ
ഏകമംഗമുദൂഢം
തസ്യ രൂപം പരസ്താത്പ്രതിവിഹിതാ ഭൂതമാത്രാ ശ്രോത്രമേവാസ്യാ
ഏകമംഗമുദൂഢം തസ്യ ശബ്ദഃ പരസ്താത്പ്രതിവിഹിതാ ഭൂതമാത്രാ
ജിഹ്വൈവാസ്യാ ഏകമംഗമുദൂഢം തസ്യാന്നരസഃ പരസ്താത്പ്രതിവിഹിതാ
ഭൂതമാത്രാ ഹസ്താവേവാസ്യാ ഏകമംഗമുദൂഢം തയോഃ കർമ
പരസ്താത്പ്രതിവിഹിതാ ഭൂതമാത്രാ ശരീരമേവാസ്യാ
ഏകമംഗമുദൂഢം
തസ്യ സുഖദുഃഖേ പരസ്താത്പ്രതിവിഹിതാ ഭൂതമാത്രാ ഉപസ്ഥ ഏവാസ്യാ
ഏകമംഗമുദൂഢം തസ്യാനന്ദോ രതിഃ പ്രജാതിഃ പരസ്താത്പ്രതിവിഹിതാ
ഭൂതമാത്രാ പാദാവേവാസ്യാ ഏകമംഗമുദൂഢം തയോരിത്യാ
പരസ്താത്പ്രതിവിഹിതാ ഭൂതമാത്രാ പ്രജ്ഞൈവാസ്യാ
ഏകമംഗമുദൂഢം
തസ്യൈ ധിയോ വിജ്ഞാതവ്യം കാമാഃ പരസ്താത്പ്രതിവിഹിതാ
ഭൂതമാത്രാ .. 5 ..
പ്രജ്ഞയാ വാചം സമാരുഹ്യ വാചാ സർവാണി സാമാന്യാപ്നോതി
പ്രജ്ഞയാ പ്രാണം സമാരുഹ്യ പ്രാണേന സർവാൻഗന്ധാനാപ്നോതി
പ്രജ്ഞയാ ചക്ഷുഃ സമാരുഹ്യ സർവാണി രൂപാണ്യാപ്നോതി പ്രജ്ഞയാ
ശ്രോത്രം സമാരുഹ്യ ശ്രോത്രേണ സർവാഞ്ഛബ്ദാനാപ്നോതി പ്രജ്ഞയാ
ജിഹ്വാം സമാരുഹ്യ ജിഹ്വായാ സർവാനന്നരസാനാപ്നോതി പ്രജ്ഞയാ
ഹസ്തൗ സമാരുഹ്യ ഹസ്താഭ്യാം സർവാണി കർമാണ്യാപ്നോതി പ്രജ്ഞയാ
ശരീരം സമാരുഹ്യ ശരീരേണ സുഖദുഃഖേ ആപ്നോതി പ്രജ്ഞയോപസ്ഥം
സമാരുഹ്യോപസ്ഥേനാനന്ദം രതിം പ്രജാതിമാപ്നോതി പ്രജ്ഞയാ പാദൗ
സമാരുഹ്യ പാദാഭ്യാം സർവാ ഇത്യാ ആപ്നോതി പ്രജ്ഞയൈവ ധിയം
സമാരുഹ്യ പ്രജ്ഞയൈവ ധിയോ വിജ്ഞാതവ്യം കാമാനാപ്നോതി .. 6..
ന ഹി പ്രജ്ഞാപേതാ വാങ്നാമ കിഞ്ചന പ്രജ്ഞപയേദന്യത്ര മേ
മനോഽഭൂദിത്യാഹ നാഹമേതന്നാമ പ്രാജ്ഞാസിഷമിതി ന ഹി
പ്രജ്ഞാപേതഃ പ്രാണോ ഗന്ധം കഞ്ചന പ്രജ്ഞപയേദന്യത്ര മേ
മനോഽഭൂദിത്യാഹ നാഹമേതം ഗന്ധം പ്രാജ്ഞാസിഷമിതി നഹി
പ്രജ്ഞാപേതം ചക്ഷൂ രൂപം കിഞ്ചന പ്രജ്ഞപയേദന്യത്ര മേ
മനോഽഭൂദിത്യാഹ നാഹമേതദ്രൂപം പ്രാജ്ഞാസിഷമിതി നഹി
പ്രജ്ഞാപേതം ശ്രോത്രം ശബ്ദം കഞ്ചന പ്രജ്ഞപയേദന്യത്ര മേ
മനോഽഭൂദിത്യാഹ നാഹമേതം ശബ്ദം പ്രാജ്ഞാസിഷമിതി നഹി
പ്രജ്ഞാപേതാ ജിഹ്വാന്നരസം കഞ്ചന പ്രജ്ഞപയേദന്യത്ര മേ
മനോഽഭൂദിത്യാഹ നാഹമേതമന്നരസം പ്രാജ്ഞാസിഷമിതി നഹി
പ്രജ്ഞാപേതൗ ഹതൗ കർമ കിഞ്ചന പ്രജ്ഞപേതാമന്യത്ര മേ
മനോഽഭൂദിത്യാഹ നാഹമേതത്കർമ പ്രാജ്ഞാസിഷമിതി നഹി
പ്രജ്ഞാപേതം ശരീരം സുഖദുഃഖം കിഞ്ചന പ്രജ്ഞപയേദന്യത്ര
മേ മനോഽഭൂദിത്യാഹ നാഹമേതത്സുഖദുഃഖം പ്രാജ്ഞാസിഷമിതി
നഹി പ്രജ്ഞാപേത ഉപസ്ഥ ആനന്ദം രതിം പ്രജാതിം കഞ്ചന
പ്രജ്ഞപയേദന്യത്ര മേ മനോഽഭൂദിത്യാഹ നാഹമേതമാനന്ദം രതിം
പ്രജാതിം പ്രാജ്ഞാസിഷമിതി നഹി പ്രജ്ഞാപേതൗ പാദാവിത്യാം
കാഞ്ചന പ്രജ്ഞപയേതാമന്യത്ര മേ മനോഽഭൂദിത്യാഹ
നാഹമേതാമിത്യാം
പ്രാജ്ഞസിഷമിതി നഹി പ്രജ്ഞാപേതാ ധീഃ കാചന സിദ്ധ്യേന്ന
പ്രജ്ഞാതവ്യം പ്രജ്ഞായേത് .. 7..
ന വാചം വിജിജ്ഞാസീത വക്താരം വിദ്യാന്ന ഗന്ധം
വിജിജ്ഞാസീത
ഘ്രാതാരം വിദ്യാന്ന രൂപം വിജിജ്ഞാസീത രൂപവിദം വിദ്യാന്ന
ശബ്ദം വിജിജ്ഞാസീത ശ്രോതാരം വിദ്യാന്നാന്നരസം
വിജിജ്ഞാസീതാന്നരസവിജ്ഞാതാരം വിദ്യാന്ന കർമ വിജിജ്ഞാസീത
കർതാരം വിദ്യാന്ന സുഖദുഃഖേ വിജിജ്ഞാസീത
സുഖദുഃഖയോർവിജ്ഞാതാരം
വിദ്യാന്നാനന്ദം രതിം പ്രജാതിം വിജിജ്ഞാസീതാനന്ദസ്യ രതേഃ
പ്രജാതേർവിജ്ഞാതാരം വിദ്യാന്നേത്യാം വിജിജ്ഞാസീതൈതാരം
വിദ്യാന്ന
മനോ വിജിജ്ഞാസീത മന്താരം വിദ്യാത്താ വാ ഏതാ ദശൈവ
ഭൂതമാത്രാ
അധിപ്രജ്ഞം ദശ പ്രജ്ഞാമാത്രാ അധിഭൂതം യദ്ധി
ഭൂതമാത്രാ ന
സ്യുർന പ്രജ്ഞാമാത്രാഃ സ്യുര്യദ്വാ പ്രജ്ഞാമാത്രാ ന സ്യുർന
ഭൂതമാത്രാഃ
സ്യുഃ .. 8..
ന ഹ്യന്യതരതോ രൂപം കിഞ്ചന സിദ്ധ്യേന്നോ ഏതന്നാനാ തദ്യഥാ
രഥസ്യാരേഷു നേമിരർപിതാ നാഭാവരാ അർപിതാ ഏവമേവൈതാ
ഭൂതമാത്രാഃ
പ്രജ്ഞാമാത്രാ സ്വർപിതാഃ പ്രജ്ഞാമാത്രാഃ പ്രാണേ അർപിതാ ഏഷ
പ്രാണ ഏവ
പ്രജ്ഞാത്മാനന്ദോഽജരോഽമൃതോ ന സാധുനാ കർമണാ ഭൂയാന്നോ
ഏവാസാധുനാ
കർമണാ കനീയാനേഷ ഹ്യേവൈനം സാധുകർമ കാരയതി തം
യമന്വാനുനേഷത്യേഷ ഏവൈനമസാധു കർമ കാരയതി തം യമേഭ്യോ
ലോകേഭ്യോ
നുനുത്സത ഏഷ ലോകപാല ഏഷ ലോകാധിപതിരേഷ സർവേശ്വരഃ സ
മ ആത്മേതി
വിദ്യാത്സ മ ആത്മേതി വിദ്യാത് .. 9.. ഇതി തൃതീയോഽധ്യായഃ ..
ഗാർഗ്യോ ഹ വൈ ബാലാകിരനൂചാനഃ സംസ്പഷ്ട ആസ
സോഽയമുശിനരേഷു
സംവസന്മത്സ്യേഷു കുരുപഞ്ചാലേഷു കാശീവിദേഹേഷ്വിതി
സഹാജാതശത്രും കാശ്യമേത്യോവാച ബ്രഹ്മ തേ ബ്രവാണീതി തം
ഹോവാച
അജാതശത്രുഃ സഹസ്രം ദദ്മസ്ത ഏതസ്യാം വാചി ജനകോ ജനക ഇതി
വാ ഉ
ജനാ ധാവന്തീതി .. 1..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ ആദിത്യേ പുരുഷസ്തമേവാഹമുപാസ ഇതി
തം ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാ
ബൃഹത്പാണ്ഡരവാസാ അതിഷ്ഠാഃ സർവേഷാം ഭൂതാനാം മൂർധേതി
വാ
അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ ഹൈതമേവമുപാസ്തേഽതിഷ്ഠാഃ സർവേഷാം
ഭൂതാനാം മൂർധാ ഭവതി .. 2..
സ ഏവൈഷ ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ ചന്ദ്രമസി പുരുഷസ്തമേവാഹം
ബ്രഹ്മോപാസ
ഇതി തം ഹോവാചാജാതശത്രുർമാ മൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാഃ സോമോ
രാജാന്നസ്യാത്മേതി വാ അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ
ഹൈതമേവമുപാസ്തേഽന്നസ്യാത്മാ
ഭവതി .. 3..
സഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ വിദ്യുതി പുരുഷ ഏതമേവാഹം
ബ്രഹ്മോപാസ
ഇതി തം ഹോവാചാജാതശത്രുർമാ
മൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാസ്തേജസ്യാത്മേതി
വാ അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ ഹൈതമേവമുപാസ്തേ തേജസ്യാത്മാ ഭവതി
.. 4..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ സ്തനയിത്നൗ പുരുഷ ഏതമേവാഹം
ബ്രഹ്മോപാസ
ഇതി തം ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാഃ
ശബ്ദസ്യാത്മേതി
വാ അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ ഹൈതമേവമുപാസ്തേ ശബ്ദസ്യാത്മാ
ഭവതി .. 5..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ ആകാശേ പുരുഷസ്തമേവാഹമുപാസ
ഇതി തം
ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാഃ
പൂർണമപ്രവർതി ബ്രഹ്മേതി
വാ അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ ഹൈതമേവമുപാസ്തേ പൂര്യതേ പ്രജയാ
പശുഭിർനോ
ഏവ സ്വയം നാസ്യ പ്രജാ പുരാ കാലാത്പ്രവർതതേ .. 6..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ വായൗ പുരുഷസ്തമേവാഹമുപാസ
ഇതി തം ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാ ഇന്ദ്രോ
വൈകുണ്ഠോഽപരാജിതാ സേനേതി വാ അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ
ഹൈതമേവമുപാസ്തേ ജിഷ്ണുർഹ വാ പരാജിഷ്ണുരന്യതരസ്യ
ജ്ജ്യായൻഭവതി .. 7..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷോഽഗ്നൗ പുരുഷസ്തമേവാഹമുപാസ ഇതി
തം
ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാ വിഷാസഹിരിതി
വാ
അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ ഹൈതമേവമുപാസ്തേ വിഷാസഹിർവാ ഏഷ
ഭവതി .. 8..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷോഽപ്സു പുരുഷസ്തമേവാഹമുപാസ ഇതി
തം
ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാ നാമ്ന്യസ്യാത്മേതി
വാ
അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ ഹൈതമേവമുപാസ്തേ നാമ്ന്യസ്യാത്മാ
ഭവതീതിഅധിദൈവതമഥാധ്യാത്മം .. 9..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ ആദർശേ പുരുഷസ്തമേവാഹമുപാസ
ഇതി തം
ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാഃ പ്രതിരൂപ ഇതി
വാ
അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ ഹൈതമേവമുപാസ്തേ പ്രതിരൂപോ ഹൈവാസ്യ
പ്രജായാമാജായതേ നാപ്രതിരൂപഃ .. 10..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ പ്രതിശ്രുത്കായാ
പുരുഷസ്തമേവാഹമുപാസ
ഇതി തം ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാ
ദ്വിതീയോഽനപഗ
ഇതി വാ അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ ഹൈതമേവമുപാസ്തേ വിന്ദതേ
ദ്വിതീയാദ്ദ്വിതീയവാൻഭവതി .. 11..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ ശബ്ദഃ പുരുഷമന്വേതി
തമേവാഹമുപാസ
ഇതി തം ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാ അസുരിതി
വാ
അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ ഹൈതമേവമുപാസ്തേ നോ ഏവ സ്വയം നാസ്യ
പ്രജാ
പുരാകാലാത്സംമോഹമേതി .. 12..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ ച്ഛായായാം
പുരുഷസ്തമേവാഹമുപാസ
ഇതി തം
ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാമൃത്യുരിതി
വാ അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ ഹൈതമേവമുപാസ്തേ നോ ഏവ സ്വയം നാസ്യ
പ്രജാ
പുരാ കാലാത്പ്രമീയതേ .. 13..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ ശാരീരഃ പുരുഷസ്തമേവാഹമുപാസ
ഇതി തം ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാഃ
പ്രജാപതിരിതി
വാ അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ ഹൈതമേവമുപാസ്തേ പ്രജായതേ പ്രജയാ
പശുഭിഃ .. 14..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ പ്രാജ്ഞ ആത്മാ യേനൈതത്സുപ്തഃ
സ്വപ്നമാചരതി തമേവാഹമുപാസ ഇതി തം
ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാ യമോ രാജേതി
വാ അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ ഹൈതമേവമുപാസ്തേ സർവം ഹാസ്മാ ഇദം
ശ്രൈഷ്ഠ്യായ ഗമ്യതേ .. 15..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ
ദക്ഷിണേക്ഷൻപുരുഷസ്തമേവാഹമുപാസ
ഇതി തം ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാ നാന്ന
ആത്മാഗ്നിരാത്മാ ജ്യോതിഷ്ട ആത്മേതി വാ അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ
ഹൈതമേവമുപാസ്ത ഏതേഷാം സർവേഷാമാത്മാ ഭവതി .. 16..
സ ഹോവാച ബാലാകിര്യ ഏവൈഷ സവ്യേക്ഷൻപുരുഷസ്തമേവാഹമുപാസ
ഇതി
തം ഹോവാചാജാതശത്രുർമാമൈതസ്മിൻസമവാദയിഷ്ഠാഃ
സത്യസ്യാത്മാ
വിദ്യുത ആത്മാ തേജസ ആത്മേതി വാ അഹമേതമുപാസ ഇതി സ യോ
ഹൈതമേവമുപാസ്ത ഏതേഷാം സർവേഷാമാത്മാ ഭവതീതി .. 17..
തത ഉ ഹ ബാലാകിസ്തൂഷ്ണീമാസ തം ഹോവാചാജാതശത്രുരേതാവന്നു
ബാലാകീതി ഏതാവദ്ധീതി ഹോവാച ബാലാകിസ്തം
ഹോവാചാജാതശത്രുർമൃഷാ വൈ കില മാ സംവദിഷ്ഠാ ബ്രഹ്മ
തേ ബ്രവാണീതി ഹോവാച യോ വൈ ബാലാക ഏതേഷാം പുരുഷാണാം
കർതാ യസ്യ വൈതത്കർമ സ വേദിതവ്യ ഇതി തത ഉ ഹ ബാലാകിഃ
സമിത്പാണിഃ പ്രതിചക്രാമോപായാനീതി തം ഹോവാചജാതശത്രുഃ
പ്രതിലോമരൂപമേവ സ്യാദ്യത്ക്ഷത്രിയോ ബ്രാഹ്മണമുപനയീതൈഹി വ്യേവ
ത്വാ ജ്ഞപയിഷ്യാമീതി തം ഹ പാണാവഭിപദ്യ പ്രവവ്രാജ തൗ
ഹ സുപ്തം പുരുഷമീയതുസ്തം ഹാജാതശത്രുരാമന്ത്രയാഞ്ചക്രേ
ബൃഹത്പാണ്ഡരവാസഃ സോമരാജന്നിതി സ ഉ ഹ തൂഷ്ണീമേവ ശിശ്യേ
തത ഉ ഹൈനം യഷ്ട്യാ വിചിക്ഷേപ സ തത ഏവ സമുത്തസ്ഥൗ തം
ഹോവാചാജാതശത്രുഃ ക്വൈഷ ഏതദ്വാ ലോകേ പുരുഷോഽശയിഷ്ട
ക്വൈതദഭൂത്കുത ഏതദാഗാദിതി തദു ഹ ബാലാകിർന വിജജ്ഞൗ .. 18..
തം ഹോവാചാജാതശത്രുര്യത്രൈഷ ഏതദ്ബാലാകേ പുരുഷോഽശയിഷ്ട
യത്രൈതദഭൂദ്യത ഏതദാഗാദ്ധിതാ നാമ ഹൃദയസ്യ നാഡ്യോ
ഹൃദയാത്പുരീതതമഭിപ്രതന്വന്തി യഥാ സഹസ്രധാ കേശോ
വിപാടിതസ്താവദണ്വ്യഃ പിംഗലസ്യാണിമ്നാ തിഷ്ഠന്തേ ശുക്ലസ്യ
കൃഷ്ണസ്യ പീതസ്യ ലോഹിതസ്യേതി താസു തദാ ഭവതി യദാ സുപ്തഃ
സ്വപ്നം ന കഞ്ചന പശ്യത്യഥാസ്മിൻപ്രാണ ഏവൈകധാ ഭവതി
തഥൈനം വാക്സർവൈർനാമഭിഃ സഹാപ്യേതി മനഃ സർവൈർധ്യാതൈഃ
സഹാപ്യേതി ചക്ഷുഃ സർവൈ രൂപൈഃ സഹാപ്യേതി ശ്രോത്രം സർവൈഃ
ശബ്ദൈഃ സഹാപ്യേതി മനഃ സർവൈർധ്യാതൈഃ സഹാപ്യേതി സ യദാ
പ്രതിബുധ്യതേ യഥാഗ്നേർജ്വലതോ വിസ്ഫുലിംഗാ
വിപ്രതിഷ്ഠേരന്നേവമേവൈതസ്മാദാത്മനഃ പ്രാണാ യഥായതനം
വിപ്രതിഷ്ഠന്തേ പ്രാണേഭ്യോ ദേവാ ദേവേഭ്യോ ലോകാസ്തദ്യഥാ ക്ഷുരഃ
ക്ഷുരധ്യാനേ ഹിതഃ സ്യാദ്വിശ്വംഭരോ വാ വിശ്വംഭരകുലായ
ഏവമേവൈഷ പ്രാജ്ഞ ആത്മേദം ശരീരമനുപ്രവിഷ്ട ആ ലോമഭ്യ
ആ നഖേഭ്യഃ .. 19..
തമേതമാത്മാനമേതമാത്മനോഽന്വവസ്യതി യഥാ ശ്രേഷ്ഠിനം
സ്വാസ്തദ്യഥാ ശ്രേഷ്ഠൈഃ സ്വൈർഭുങ്ക്തേ യഥാ വാ ശ്രേഷ്ഠിനം
സ്വാ ഭുഞ്ജന്ത ഏവമേവൈഷ പ്രാജ്ഞ ആത്മൈതൈരാത്മഭിർഭുങ്ക്തേ .
യഥാ ശ്രേഷ്ഠീ സ്വൈരേവം വൈതമാത്മാനമേത ആത്മനോഽന്വവസ്യന്തി
യഥാ ശ്രേഷ്ഠിനം സ്വാഃ സ യാവദ്ധ വാ ഇന്ദ്ര ഏതമാത്മാനം ന
വിജജ്ഞൗ താവദേനമസുരാ അഭിബഭൂവുഃ സ യദാ വിജജ്ഞാവഥ
ഹത്വാസുരാന്വിജിത്യ സർവേഷാം ഭൂതാനാം ശ്രൈഷ്ഠ്യം
സ്വാരാജ്യമാധിപത്യം പര്യേതി തഥോ ഏവൈവം വിദ്വാൻസർവേഷാം
ഭൂതാനാം ശ്രൈഷ്ഠ്യം സ്വാരാജ്യമാധിപത്യം പര്യേതി യ ഏവം
വേദ യ ഏവം വേദ .. 20.. ഇതി ചതുർഥോഽധ്യായഃ .. 4..
ഓം വാങ്മേ മനസീതി ശാന്തിഃ ..
ഇതി കൗഷീതകിബ്രാഹ്മണോപനിഷത്സമാപ്താ ..