ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (ഉത്തരാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 60

← സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 59

സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 61 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 60

ശ്രീശുക ഉവാച

കർഹിചിത് സുഖമാസീനം സ്വതൽപസ്ഥം ജഗദ്ഗുരും ।
പതിം പര്യചരദ്ഭൈഷ്മീ വ്യജനേന സഖീജനൈഃ ॥ 1 ॥

യസ്ത്വേതല്ലീലയാ വിശ്വം സൃജത്യത്ത്യവതീശ്വരഃ ।
സ ഹി ജാതഃ സ്വസേതൂനാം ഗോപീഥായ യദുഷ്വജഃ ॥ 2 ॥

തസ്മിന്നന്തർഗൃഹേ ഭ്രാജൻമുക്താദാമവിളംബിനാ ।
വിരാജിതേ വിതാനേന ദീപൈർമ്മണിമയൈരപി ॥ 3 ॥

മല്ലികാദാമഭിഃ പുഷ്പൈർദ്ദ്വിരേഫകുലനാദിതൈഃ ।
ജാലരന്ധ്രപ്രവിഷ്ടൈശ്ച ഗോഭിശ്ചന്ദ്രമസോഽമലൈഃ ॥ 4 ॥

പാരിജാതവനാമോദവായുനോദ്യാനശാലിനാ ।
ധൂപൈരഗുരുജൈ രാജൻ ജാലരന്ധ്രവിനിർഗ്ഗതൈഃ ॥ 5 ॥

പയഃഫേനനിഭേ ശുഭ്രേ പര്യങ്കേ കശിപൂത്തമേ ।
ഉപതസ്ഥേ സുഖാസീനം ജഗതാമീശ്വരം പതിം ॥ 6 ॥

വാലവ്യജനമാദായ രത്നദണ്ഡം സഖീകരാത് ।
തേന വീജയതീ ദേവീ ഉപാസാംചക്ര ഈശ്വരം ॥ 7 ॥

     സോപാച്യുതം ക്വണയതീ മണിനൂപുരാഭ്യാം
          രേജേഽങ്ഗുലീയവലയവ്യജനാഗ്രഹസ്താ ।
     വസ്ത്രാന്തഗൂഢകുചകുങ്കുമശോണഹാര-
          ഭാസാനിതംബധൃതയാ ച പരാർദ്ധ്യകാഞ്ച്യാ ॥ 8 ॥

     താം രൂപിണീം ശ്രിയമനന്യഗതിം നിരീക്ഷ്യ
          യാ ലീലയാ ധൃതതനോരനുരൂപരൂപാ ।
     പ്രീതഃ സ്മയന്നളകകുണ്ഡലനിഷ്കകണ്ഠ-
          വക്ത്രോല്ലസത് സ്മിതസുധാം ഹരിരാബഭാഷേ ॥ 9 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

രാജപുത്രീപ്സിതാ ഭൂപൈർല്ലോകപാലവിഭൂതിഭിഃ ।
മഹാനുഭാവൈഃ ശ്രീമദ്ഭീ രൂപൌദാര്യബലോർജ്ജിതൈഃ ॥ 10 ॥

താൻ പ്രാപ്താനർത്ഥിനോ ഹിത്വാ ചൈദ്യാദീൻ സ്മരദുർമ്മദാൻ ।
ദത്താ ഭ്രാത്രാ സ്വപിത്രാ ച കസ്മാന്നോ വവൃഷേഽസമാൻ ॥ 11 ॥

രാജഭ്യോ ബിഭ്യതഃ സുഭ്രൂഃ സമുദ്രം ശരണം ഗതാൻ ।
ബലവദ്ഭിഃ കൃതദ്വേഷാൻ പ്രായസ്ത്യക്തനൃപാസനാൻ ॥ 12 ॥

അസ്പഷ്ടവർത്മനാം പുംസാമലോകപഥമീയുഷാം ।
ആസ്ഥിതാഃ പദവീം സുഭ്രൂഃ പ്രായഃ സീദന്തി യോഷിതഃ ॥ 13 ॥

നിഷ്കിഞ്ചനാ വയം ശശ്വന്നിഷ്കിഞ്ചനജനപ്രിയാഃ ।
തസ്മാത്പ്രായേണ ന ഹ്യാഢ്യാ മാം ഭജന്തി സുമധ്യമേ ॥ 14 ॥

യയോരാത്മസമം വിത്തം ജൻമൈശ്വര്യാകൃതിർഭവഃ ।
തയോർവ്വിവാഹോ മൈത്രീ ച നോത്തമാധമയോഃ ക്വചിത് ॥ 15 ॥

വൈദർഭ്യേതദവിജ്ഞായ ത്വയാദീർഘസമീക്ഷയാ ।
വൃതാ വയം ഗുണൈർഹീനാ ഭിക്ഷുഭിഃ ശ്ലാഘിതാ മുധാ ॥ 16 ॥

അഥാത്മനോഽനുരൂപം വൈ ഭജസ്വ ക്ഷത്രിയർഷഭം ।
യേന ത്വമാശിഷഃ സത്യാ ഇഹാമുത്ര ച ലപ്സ്യസേ ॥ 17 ॥

ചൈദ്യശാല്വജരാസന്ധദന്തവക്ത്രാദയോ നൃപാഃ ।
മമ ദ്വിഷന്തി വാമോരു രുക്മീ ചാപി തവാഗ്രജഃ ॥ 18 ॥

തേഷാം വീര്യമദാന്ധാനാം ദൃപ്താനാം സ്മയനുത്തയേ ।
ആനീതാസി മയാ ഭദ്രേ തേജോഽപഹരതാസതാം ॥ 19 ॥

ഉദാസീനാ വയം നൂനം ന സ്ത്ര്യപത്യാർത്ഥകാമുകാഃ ।
ആത്മലബ്ധ്യാഽഽസ്മഹേ പൂർണ്ണാ ഗേഹയോർജ്ജ്യോതിരക്രിയാഃ ॥ 20 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഏതാവദുക്ത്വാ ഭഗവാനാത്മാനം വല്ലഭാമിവ ।
മന്യമാനാമവിശ്ലേഷാത്തദ്ദർപ്പഘ്ന ഉപാരമത് ॥ 21 ॥

     ഇതി ത്രിലോകേശപതേസ്തദാത്മനഃ
          പ്രിയസ്യ ദേവ്യശ്രുതപൂർവ്വമപ്രിയം ।
     ആശ്രുത്യ ഭീതാ ഹൃദി ജാതവേപഥു-
          ശ്ചിന്താം ദുരന്താം രുദതീ ജഗാമ ഹ ॥ 22 ॥

     പദാ സുജാതേന നഖാരുണശ്രിയാ
          ഭുവം ലിഖന്ത്യശ്രുഭിരഞ്ജനാസിതൈഃ ।
     ആസിഞ്ചതീ കുങ്കുമരൂഷിതൌ സ്തനൌ
          തസ്ഥാവധോമുഖ്യതിദുഃഖരുദ്ധവാക് ॥ 23 ॥

     തസ്യാഃ സുദുഃഖഭയശോകവിനഷ്ടബുദ്ധേഃ
          ഹസ്താച്ഛ്ലഥദ്വലയതോ വ്യജനം പപാത ।
     ദേഹശ്ച വിക്ലവധിയഃ സഹസൈവ മുഹ്യൻ
          രംഭേവ വായുവിഹതാ പ്രവികീര്യ കേശാൻ ॥ 24 ॥

തദ് ദൃഷ്ട്വാ ഭഗവാൻ കൃഷ്ണഃ പ്രിയായാഃ പ്രേമബന്ധനം ।
ഹാസ്യപ്രൌഢിമജാനന്ത്യാഃ കരുണഃ സോഽന്വകമ്പത ॥ 25 ॥

പര്യങ്കാദവരുഹ്യാശു താമുത്ഥാപ്യ ചതുർഭുജഃ ।
കേശാൻ സമുഹ്യ തദ്വക്ത്രം പ്രാമൃജത്പദ്മപാണിനാ ॥ 26 ॥

പ്രമൃജ്യാശ്രുകലേ നേത്രേ സ്തനൌ ചോപഹതൌ ശുചാ ।
ആശ്ലിഷ്യ ബാഹുനാ രാജന്നനന്യവിഷയാം സതീം ॥ 27 ॥

സാന്ത്വയാമാസ സാന്ത്വജ്ഞഃ കൃപയാ കൃപണാം പ്രഭുഃ ।
ഹാസ്യപ്രൌഢിഭ്രമച്ചിത്താമതദർഹാം സതാം ഗതിഃ ॥ 28 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

മാ മാ വൈദർഭ്യസൂയേഥാ ജാനേ ത്വാം മത്പരായണാം ।
ത്വദ്വചഃ ശ്രോതുകാമേന ക്ഷ്വേല്യാചരിതമംഗനേ ॥ 29 ॥

മുഖം ച പ്രേമസംരംഭസ്ഫുരിതാധരമീക്ഷിതും ।
കടാക്ഷേപാരുണാപാംഗം സുന്ദരഭ്രുകുടീതടം ॥ 30 ॥

അയം ഹി പരമോ ലാഭോ ഗൃഹേഷു ഗൃഹമേധിനാം ।
യന്നർമ്മൈരീയതേ യാമഃ പ്രിയയാ ഭീരു ഭാമിനി ॥ 31 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

സൈവം ഭഗവതാ രാജൻ വൈദർഭീ പരിസാന്ത്വിതാ ।
ജ്ഞാത്വാ തത്പരിഹാസോക്തിം പ്രിയത്യാഗഭയം ജഹൌ ॥ 32 ॥

ബഭാഷ ഋഷഭം പുംസാം വീക്ഷന്തീ ഭഗവൻമുഖം ।
സവ്രീഡഹാസരുചിരസ്നിഗ്ദ്ധാപാംഗേന ഭാരത ॥ 33 ॥

രുക്മിണ്യുവാച

     നന്വേവമേതദരവിന്ദവിലോചനാഹ
          യദ്വൈ ഭവാൻ ഭഗവതോഽസദൃശീ വിഭൂമ്നഃ ।
     ക്വ സ്വേ മഹിമ്ന്യഭിരതോ ഭഗവാംസ്ത്ര്യധീശഃ
          ക്വാഹം ഗുണപ്രകൃതിരജ്ഞഗൃഹീതപാദാ ॥ 34 ॥

     സത്യം ഭയാദിവ ഗുണേഭ്യ ഉരുക്രമാന്തഃ
          ശേതേ സമുദ്ര ഉപലംഭനമാത്ര ആത്മാ ।
     നിത്യം കദിന്ദ്രിയഗണൈഃ കൃതവിഗ്രഹസ്ത്വം
          ത്വത്സേവകൈർന്നൃപപദം വിധുതം തമോഽന്ധം ॥ 35 ॥

     ത്വത്പാദപദ്മമകരന്ദജുഷാം മുനീനാം
          വർത്മാസ്ഫുടം നൃപശുഭിർന്നനു ദുർവ്വിഭാവ്യം ।
     യസ്മാദലൌകികമിവേഹിതമീശ്വരസ്യ
          ഭൂമംസ്തവേഹിതമഥോ അനു യേ ഭവന്തം ॥ 36 ॥

     നിഷ്കിഞ്ചനോ നനു ഭവാൻ ന യതോഽസ്തി കിഞ്ചിദ്-
          യസ്മൈ ബലിം ബലിഭുജോഽപി ഹരന്ത്യജാദ്യാഃ ।
     ന ത്വാ വിദന്ത്യസുതൃപോഽന്തകമാഢ്യതാന്ധാഃ
          പ്രേഷ്ഠോ ഭവാൻ ബലിഭുജാമപി തേഽപി തുഭ്യം ॥ 37 ॥

     ത്വം വൈ സമസ്തപുരുഷാർത്ഥമയഃ ഫലാത്മാ
          യദ്വാഞ്ഛയാ സുമതയോ വിസൃജന്തി കൃത്സ്നം ।
     തേഷാം വിഭോ സമുചിതോ ഭവതഃ സമാജഃ
          പുംസഃ സ്ത്രിയാശ്ച രതയോഃ സുഖദുഃഖിനോർന്ന ॥ 38 ॥

     ത്വം ന്യസ്തദണ്ഡമുനിഭിർഗദിതാനുഭാവ
          ആത്മാഽഽത്മദശ്ച ജഗതാമിതി മേ വൃതോഽസി ।
     ഹിത്വാ ഭവദ്ഭ്രുവ ഉദീരിതകാലവേഗ-
          ധ്വസ്താശിഷോഽബ്ജഭവനാകപതീൻ കുതോഽന്യേ ॥ 39 ॥

     ജാഡ്യം വചസ്തവ ഗദാഗ്രജ യസ്തു ഭൂപാൻ
          വിദ്രാവ്യ ശാർങ്ഗനിനദേന ജഹർത്ഥ മാം ത്വം ।
     സിംഹോ യഥാ സ്വബലിമീശ പശൂൻ സ്വഭാഗം
          തേഭ്യോ ഭയാദ്യദുദധിം ശരണം പ്രപന്നഃ ॥ 40 ॥

     യദ്വാഞ്ഛയാ നൃപശിഖാമണയോഽങ്ഗവൈന്യ-
          ജായന്തനാഹുഷഗയാദയ ഐകപത്യം ।
     രാജ്യം വിസൃജ്യ വിവിശുർവ്വനമംബുജാക്ഷ
          സീദന്തി തേഽനുപദവീം ത ഇഹാസ്ഥിതാഃ കിം ॥ 41 ॥

     കാന്യം ശ്രയേത തവ പാദസരോജഗന്ധ-
          മാഘ്രായ സൻമുഖരിതം ജനതാപവർഗ്ഗം ।
     ലക്ഷ്മ്യാലയം ത്വവിഗണയ്യ ഗുണാലയസ്യ
          മർത്ത്യാ സദോരുഭയമർത്ഥവിവിക്തദൃഷ്ടിഃ ॥ 42 ॥

     തം ത്വാനുരൂപമഭജം ജഗതാമധീശ-
          മാത്മാനമത്ര ച പരത്ര ച കാമപൂരം ।
     സ്യാൻമേ തവാങ്ഘ്രിരരണം സൃതിഭിർഭ്രമന്ത്യാ
          യോ വൈ ഭജന്തമുപയാത്യനൃതാപവർഗ്ഗഃ ॥ 43 ॥

     തസ്യാഃ സ്യുരച്യുത നൃപാ ഭവതോപദിഷ്ടാഃ
          സ്ത്രീണാം ഗൃഹേഷു ഖരഗോശ്വബിഡാലഭൃത്യാഃ ।
     യത്കർണ്ണമൂലമരികർഷണ നോപയായാദ്-
          യുഷ്മത്കഥാ മൃഡവിരിഞ്ചസഭാസു ഗീതാ ॥ 44 ॥

     ത്വക് ശ്മശ്രുരോമനഖകേശപിനദ്ധമന്തർ-
          മ്മാംസാസ്ഥിരക്തകൃമിവിട്കഫപിത്തവാതം ।
     ജീവച്ഛവം ഭജതി കാന്തമതിർവ്വിമൂഢാ
          യാ തേ പദാബ്ജമകരന്ദമജിഘ്രതീ സ്ത്രീ ॥ 45 ॥

     അസ്ത്വംബുജാക്ഷ മമ തേ ചരണാനുരാഗ
          ആത്മൻ രതസ്യ മയി ചാനതിരിക്തദൃഷ്ടേഃ ।
     യർഹ്യസ്യ വൃദ്ധയ ഉപാത്തരജോഽതിമാത്രോ
          മാമീക്ഷസേ തദു ഹ നഃ പരമാനുകമ്പാ ॥ 46 ॥

നൈവാളീകമഹം മന്യേ വചസ്തേ മധുസൂദന ।
അംബായാ ഇവ ഹി പ്രായഃ കന്യായാഃ സ്യാദ് രതിഃ ക്വചിത് ॥ 47 ॥

വ്യൂഢായാശ്ചാപി പുംശ്ചല്യാ മനോഽഭ്യേതി നവം നവം ।
ബുധോഽസതീം ന ബിഭൃയാത്താം ബിഭ്രദുഭയച്യുതഃ ॥ 48 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

സാധ്വ്യേതച്ഛ്രോതുകാമൈസ്ത്വം രാജപുത്രി പ്രലംഭിതാ ।
മയോദിതം യദന്വാത്ഥ സർവ്വം തത് സത്യമേവ ഹി ॥ 49 ॥

യാൻ യാൻ കാമയസേ കാമാൻ മയ്യകാമായ ഭാമിനി ।
സന്തി ഹ്യേകാന്തഭക്തായാസ്തവ കല്യാണി നിത്യദാ ॥ 50 ॥

ഉപലബ്ധം പതിപ്രേമ പാതിവ്രത്യം ച തേഽനഘേ ।
യദ്വാക്യൈശ്ചാല്യമാനായാ ന ധീർമ്മയ്യപകർഷിതാ ॥ 51 ॥

യേ മാം ഭജന്തി ദാമ്പത്യേ തപസാ വ്രതചര്യയാ ।
കാമാത്മാനോഽപവർഗ്ഗേശം മോഹിതാ മമ മായയാ ॥ 52 ॥

     മാം പ്രാപ്യ മാനിന്യപവർഗ്ഗസമ്പദം
          വാഞ്ഛന്തി യേ സമ്പദ ഏവ തത്പതിം ।
     തേ മന്ദഭാഗ്യാ നിരയേഽപി യേ നൃണാം
          മാത്രാത്മകത്വാന്നിരയഃ സുസംഗമഃ ॥ 53 ॥

     ദിഷ്ട്യാ ഗൃഹേശ്വര്യസകൃൻമയി ത്വയാ
          കൃതാനുവൃത്തിർഭവമോചനീ ഖലൈഃ ।
     സുദുഷ്കരാസൌ സുതരാം ദുരാശിഷോ
          ഹ്യസുംഭരായാ നികൃതിം ജുഷഃ സ്ത്രിയാഃ ॥ 54 ॥

     ന ത്വാദൃശീം പ്രണയിനീം ഗൃഹിണീം ഗൃഹേഷു
          പശ്യാമി മാനിനി യയാ സ്വവിവാഹകാലേ ।
     പ്രാപ്താൻ നൃപാനവഗണയ്യ രഹോ ഹരോ മേ
          പ്രസ്ഥാപിതോ ദ്വിജ ഉപശ്രുതസത്കഥസ്യ ॥ 55 ॥

     ഭ്രാതുർവിരൂപകരണം യുധി നിർജ്ജിതസ്യ
          പ്രോദ്വാഹപർവ്വണി ച തദ്വധമക്ഷഗോഷ്ഠ്യാം ।
     ദുഃഖം സമുത്ഥമസഹോഽസ്മദയോഗഭീത്യാ
          നൈവാബ്രവീഃ കിമപി തേന വയം ജിതാസ്തേ ॥ 56 ॥

     ദൂതസ്ത്വയാഽഽത്മലഭനേ സുവിവിക്തമന്ത്രഃ
          പ്രസ്ഥാപിതോ മയി ചിരായതി ശൂന്യമേതത് ।
     മത്വാജിഹാസ ഇദമംഗമനന്യയോഗ്യം
          തിഷ്ഠേത തത്ത്വയി വയം പ്രതിനന്ദയാമഃ ॥ 57 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഏവം സൌരതസംലാപൈർഭഗവാൻ ജഗദീശ്വരഃ ।
സ്വരതോ രമയാ രേമേ നരലോകം വിഡംബയൻ ॥ 58 ॥

തഥാന്യാസാമപി വിഭുർഗൃഹേഷു ഗൃഹവാനിവ ।
ആസ്ഥിതോ ഗൃഹമേധീയാൻ ധർമ്മാൻ ലോകഗുരുർഹരിഃ ॥ 59 ॥