രാമായണം/അയോദ്ധ്യാകാണ്ഡം/അധ്യായം17
| ←അധ്യായം16 | രാമായണം/അയോദ്ധ്യാകാണ്ഡം രചന: അധ്യായം17 |
അധ്യായം18→ |
1 രാമസ് തു ഭൃശം ആയസ്തോ നിഃശ്വസന്ന് ഇവ കുഞ്ജരഃ
ജഗാമ സഹിതോ ഭ്രാത്രാ മാതുർ അന്തഃപുരം വശീ
2 സോ ഽപശ്യത് പുരുഷം തത്ര വൃദ്ധം പരമപൂജിതം
ഉപവിഷ്ടം ഗൃഹദ്വാരി തിഷ്ഠതശ് ചാപരാൻ ബഹൂൻ
3 പ്രവിശ്യ പ്രഥമാം കക്ഷ്യാം ദ്വിതീയായാം ദദർശ സഃ
ബ്രാഹ്മണാൻ വേദസമ്പന്നാൻ വൃദ്ധാൻ രാജ്ഞാഭിസത്കൃതാൻ
4 പ്രണമ്യ രാമസ് താൻ വൃദ്ധാംസ് തൃതീയായാം ദദർശ സഃ
സ്ത്രിയോ വൃദ്ധാശ് ച ബാലാശ് ച ദ്വാരരക്ഷണതത്പരാഃ
5 വർധയിത്വാ പ്രഹൃഷ്ടാസ് താഃ പ്രവിശ്യ ച ഗൃഹം സ്ത്രിയഃ
ന്യവേദയന്ത ത്വരിതാ രാമ മാതുഃ പ്രിയം തദാ
6 കൗസല്യാപി തദാ ദേവീ രാത്രിം സ്ഥിത്വാ സമാഹിതാ
പ്രഭാതേ ത്വ് അകരോത് പൂജാം വിഷ്ണോഃ പുത്രഹിതൈഷിണീ
7 സാ ക്ഷൗമവസനാ ഹൃഷ്ടാ നിത്യം വ്രതപരായണാ
അഗ്നിം ജുഹോതി സ്മ തദാ മന്ത്രവത് കൃതമംഗലാ
8 പ്രവിശ്യ ച തദാ രാമോ മാതുർ അന്തഃപുരം ശുഭം
ദദർശ മാതരം തത്ര ഹാവയന്തീം ഹുതാശനം
9 സാ ചിരസ്യാത്മജം ദൃഷ്ട്വാ മാതൃനന്ദനം ആഗതം
അഭിചക്രാമ സംഹൃഷ്ടാ കിശോരം വഡവാ യഥാ
10 തം ഉവാച ദുരാധർഷം രാഘവം സുതം ആത്മനഃ
കൗസല്യാ പുത്രവാത്സല്യാദ് ഇദം പ്രിയഹിതം വചഃ
11 വൃദ്ധാനാം ധർമശീലാനാം രാജർഷീണാം മഹാത്മനാം
പ്രാപ്നുഹ്യ് ആയുശ് ച കീർതിം ച ധർമം ചോപഹിതം കുലേ
12 സത്യപ്രതിജ്ഞം പിതരം രാജാനം പശ്യ രാഘവ
അദ്യൈവ ഹി ത്വാം ധർമാത്മാ യൗവരാജ്യേ ഽഭിഷേക്ഷ്യതി
13 മാതരം രാഘവഃ കിം ചിത് പ്രസാര്യാഞ്ജലിം അബ്രവീത്
സ സ്വഭാവവിനീതശ് ച ഗൗരവാച് ച തദാനതഃ
14 ദേവി നൂനം ന ജാനീഷേ മഹദ് ഭയം ഉപസ്ഥിതം
ഇദം തവ ച ദുഃഖായ വൈദേഹ്യാ ലക്ഷ്മണസ്യ ച
15 ചതുർദശ ഹി വർഷാണി വത്സ്യാമി വിജനേ വനേ
മധുമൂലഫലൈർ ജീവൻ ഹിത്വാ മുനിവദ് ആമിഷം
16 ഭരതായ മഹാരാജോ യൗവരാജ്യം പ്രയച്ഛതി
മാം പുനർ ദണ്ഡകാരണ്യം വിവാസയതി താപസം
17 താം അദുഃഖോചിതാം ദൃഷ്ട്വാ പതിതാം കദലീം ഇവ
രാമസ് തൂത്ഥാപയാം ആസ മാതരം ഗതചേതസം
18 ഉപാവൃത്യോത്ഥിതാം ദീനാം വഡവാം ഇവ വാഹിതാം
പാംശുഗുണ്ഠിതസർവാഗ്നീം വിമമർശ ച പാണിനാ
19 സാ രാഘവം ഉപാസീനം അസുഖാർതാ സുഖോചിതാ
ഉവാച പുരുഷവ്യാഘ്രം ഉപശൃണ്വതി ലക്ഷ്മണേ
20 യദി പുത്ര ന ജായേഥാ മമ ശോകായ രാഘവ
ന സ്മ ദുഃഖം അതോ ഭൂയഃ പശ്യേയം അഹം അപ്രജാ
21 ഏക ഏവ ഹി വന്ധ്യായാഃ ശോകോ ഭവതി മാനവഃ
അപ്രജാസ്മീതി സന്താപോ ന ഹ്യ് അന്യഃ പുത്ര വിദ്യതേ
22 ന ദൃഷ്ടപൂർവം കല്യാണം സുഖം വാ പതിപൗരുഷേ
അപി പുത്രേ വിപശ്യേയം ഇതി രാമാസ്ഥിതം മയാ
23 സാ ബഹൂന്യ് അമനോജ്ഞാനി വാക്യാനി ഹൃദയച്ഛിദാം
അഹം ശ്രോഷ്യേ സപത്നീനാം അവരാണാം വരാ സതീ
അതോ ദുഃഖതരം കിം നു പ്രമദാനാം ഭവിഷ്യതി
24 ത്വയി സംനിഹിതേ ഽപ്യ് ഏവം അഹം ആസം നിരാകൃതാ
കിം പുനഃ പ്രോഷിതേ താത ധ്രുവം മരണം ഏവ മേ
25 യോ ഹി മാം സേവതേ കശ് ചിദ് അഥ വാപ്യ് അനുവർതതേ
കൈകേയ്യാഃ പുത്രം അന്വീക്ഷ്യ സ ജനോ നാഭിഭാഷതേ
26 ദശ സപ്ത ച വർഷാണി തവ ജാതസ്യ രാഘവ
അതീതാനി പ്രകാങ്ക്ഷന്ത്യാ മയാ ദുഃഖപരിക്ഷയം
27 ഉപവാസൈശ് ച യോഗൈശ് ച ബഹുഭിശ് ച പരിശ്രമൈഃ
ദുഃഖം സംവർധിതോ മോഘം ത്വം ഹി ദുർഗതയാ മയാ
28 സ്ഥിരം തു ഹൃദയം മന്യേ മമേദം യൻ ന ദീര്യതേ
പ്രാവൃഷീവ മഹാനദ്യാഃ സ്പൃഷ്ടം കൂലം നവാംഭസാ
29 മമൈവ നൂനം മരണം ന വിദ്യതേ; ന ചാവകാശോ ഽസ്തി യമക്ഷയേ മമ
യദ് അന്തകോ ഽദ്യൈവ ന മാം ജിഹീർഷതി; പ്രസഹ്യ സിംഹോ രുദതീം മൃഗീം ഇവ
30 സ്ഥിരം ഹി നൂനം ഹൃദയം മമായസം; ന ഭിദ്യതേ യദ് ഭുവി നാവദീര്യതേ
അനേന ദുഃഖേന ച ദേഹം അർപിതം; ധ്രുവം ഹ്യ് അകാലേ മരണം ന വിദ്യതേ
31 ഇദം തു ദുഃഖം യദ് അനർഥകാനി മേ; വ്രതാനി ദാനാനി ച സംയമാശ് ച ഹി
തപശ് ച തപ്തം യദ് അപത്യകാരണാത്; സുനിഷ്ഫലം ബീജം ഇവോപ്തം ഊഷരേ
32 യദി ഹ്യ് അകാലേ മരണം സ്വയേച്ഛയാ; ലഭേത കശ് ചിദ് ഗുരു ദുഃഖ കർശിതഃ
ഗതാഹം അദ്യൈവ പരേത സംസദം; വിനാ ത്വയാ ധേനുർ ഇവാത്മജേന വൈ
33 ഭൃശം അസുഖം അമർഷിതാ തദാ; ബഹു വിലലാപ സമീക്ഷ്യ രാഘവം
വ്യസനം ഉപനിശാമ്യ സാ മഹത്; സുതം ഇവ ബദ്ധം അവേക്ഷ്യ കിംനരീ